Rhetoricorum Libri IIII Benedicti Ariae Montani

71쪽

Pectoris, atque paret sedes, intus, medullis

Haereat, ut nullis vellatur viribus , inde

ciuembra regat, cogat,sequi pulcherrima quaeque:

Hoc meus Orator curet, rationis habere

Fundamenta, modos logicos,'mam disertas; Liberiore tamen campos'acietur, ct ipsem

Nonsit contenim rationem viscere, tentes, volutitati, Eastri, T entcs σ hocpartem mentis, quae tibera nobis

Et iuuet imprimis sensius ,speciei loque V

Alliciati,gratis commendans omnia verbis. Cεfirma Ionis var- Coinrmare tribus contis es DFtibu . etna est

stes trestpris aest ar ... es trestprinia est arx imetorum copia, argumenta vel verasti e torum copia. Undique contis causae fulcimina rebinvasaltem probabi- Atque fidem praestare tuae, quocumque probari

Pseputes, illud non praetermittere, quamuis Non mani a tibi reddatur causa, tamen sit Iuncta probabilibus rebus, quaου siilicet ipsa Aut ratio dederit causa, ingeniumve pararit dique, cst in tempus praesens produxerit, ut sic Ipse fidem faciens vincin,palmam, reportes. πώ νό- Altera pari camm firmandi est, optima rerumdus appellat, ς- Ponere non illos is lus metuentia duros

metiςst oertissimis Fundamenta, quibus connixa eLt causa, negari

probabili distin- se me nequeant vllis rationibus, atque perire,

Hanc confirmandi aciem, quae viribus usque Nititur eximiis, poteris tu dicere pondus, Pondus enim causae eis magnum,nec cedere doctum.

Tertia eonfirmatio- Sed confirmandi pars tertia Firmamentum eis. men um cum ad- Ouae nostrum non fulcit opus: sed concutit hinis Iubefactam . Crebro cos dens damenta impete,nec non

Iritibus assiduis, inimica1 tela retundit.

Ut vitiis offensumsaepe queratur

illustrali labὰ actis Lutherus, ct quadam non dissimulanda Oderi

Christicolumpopulis, confingere qualia multa

72쪽

si ut causas praetexens turpibus ausis Criminibus, Ais, dicens qui=d illare illam

Uita cerdotum quorundam ossendit aua . se custor ego contendam: crimine turpi Non careas M artiae tamen, nam omnia se m ra,fasi vetaret , paucorum crimina multis

Ob3cere, O nulla discrimineperdere cunestos.

Magna sacerdotum pars est, quod si negare Haudpoteris9 quibus of ij est non insima cura, musancte pure, colunt mysteria Ditium:

de nephas tantum, con deo protinus omne

Esto igitur, non iusta quidem sit vita malorum, Nempe cerdotum; quis tu Luthere vindex'

Num desuntscri, Patres, fani tam atus'

Num Vremus abest iudex num denique iura Non sunt, quae iubeant diros punire nocente, ZHorum nempe fit, cunctos quos vindice poena Nouissent dignos compescere, praemia dignis Reddere, cusquesuum ius estperua re decebat. Stulte quibus causis aut quo vesane colore Criminis euites aciem, sceleris, notari etiaιγ cundis Deum tu tara hominumq,

Confundisa si iudicibus Tatribu 1 relicitis

Seditionetraui conturba, omniar nec vis Fontifciparere scro, nec legibus vllis, Exemplo, tuo ac verbo vis cogere vulgus, Imperium1 auersari, est contemnere cun is Lura hominum, diuina etiamsnctumqh timorem Sprevisse, est laxas vitiis est undere habenaου. Scilicet hoc pietas fuit est prudentia magna, sique cerdotum compescere criminaξ nudos EF acerdotes, nusium volui senatum, Pontificem nullam, praetorem denique nullam,

niam honestare hae

reticus iuri comistus est. Luttierus sie eonfieomat: Videbamulea

in populo Christia. no geri. 'immihi visa sunt indigna

Christiatio nomine. Rationem Martini se labefactat Poetae Paucorum crimina non intit Omnibus afferenda:hocent maxime iniussu est. ru paucorum crimine omi es dana ergo Maius issimus

Aliud firmamentar

fi maxime verum esset quod dicis,la me tuum officiliari non erat vindicare. sequiti rergo te novarum rerum Cup ditate impuli 1m. maximos tumultus excitata.

Colligit impium Se

i pri dentissimum uisib Lutherum. 2. entu arguit fier lim tu omnes s cerdotes s pones ces de medio totain

73쪽

te mentiri. I ι . . . Inuehituriaeum. quisa maiore eonfiitioilem in re- Leionem intuleriquam quae apud it

uitae posse manere putem: nam quamuis ordinis illis

Nulla subest ratio, quamuis confusio Caeca

uti It, sua iura tamen jeruantur oe issic, Nec temere quisequam tenebrosiis carceris antro qui patitur poeninsum, aut tristia damna:

Omnia stat firmata suis iam legibus, absque Legibus ipse etiam Plutonia regna perirent. ,,Tres igitur sunt hae quas confirmatio partos , , 'si agens rest una μοι, est altera pondus, ,, Effrmamentum, quo emper percutit hostem. Confirmat, Theloormis persepe duabus

De figuris quibus

mando υtituet dux Inter sermans geminis dicenda Ruris, adit imεntare si for Uuas disceptandi docti traducit ab arte;

mae sunt, altera est . i t in ,

inductio, cum argu Iue quine ape Asmiis vel comyare rerum ei mulamis, x ita atura accumulat, qua non timo esse neganda:

't A. Tiae Haec ubi constituit, studioque latente probauit, is ' .. Tisa, Proposkit prudens hosti, ius sitque 'teri,

z lusionis nς ς si incautum inuitumque opprimit, Giqμe Propositam trahit in causam, est concedere cogit.

Haec nostris logicis Inductio dicta figura est,

Sunt qui exempla vocent. Sed nos exempla vocamus,

s Pando a per is per arum qMoque gestis

a Cumentandi vires inducimus: at cum ab reliquis rerum naturis pondera, vimqse e Srirgumenta trahis simplex Inductio tunc sit Hanoequitur natura magis frmamque frequentat probandum finis. Saepius, ct minimum pars haec producitur arte:

Nam fiscite ct pronum est inducere: rustica turba Et pueri inducunt, dedit hoc natura benigna Omnibus expositum; quare est vis maxima in isto est OxH-

quid inter inductionem &c em Flum differat. Inductio minustificiosa est, sed ad

74쪽

LIBER II. - . 7Jordine, nec Veneris minima minimumque decoris. Altera frma licer naturae in sinibus orta est, Altera argu es

Aran aliena tamen penitin, non abdita vulgor Namque et u perspe monet, tramique frequenter Hanc strmam pueros inter, turbamque mi rem Vt credas. natura radicibus ortam IHac nomen utilare tenens aflnte serorum quersum, cu't esseni numeris pedibusque Aptius, unde liti vate, Coaectio nomen Fecerant, Graecas perdocti exponere voces. Ergo tribus constat collectiopartibus; una es Maior, habens claram lucem, relusqueprobandis

Conuenses: sequiturque minor, quae assumptio multis

sunt, maior iiii propositio milics sue assumptio Guellitio quam com plationem v cant.

Dicitur, assumens quam vis conli cereparum.

Tertiapars vulgo logicis Conclusio dicta est; Dicta quoque a multis intentio saepe Poetis. Hi tibi ieiuno uaditsermone disertains, s Pam Logicen dicunt, tantam confinge esueta Argumentandi nudad me robore 'rmas; γωι ιbi Rhetoricis Orators inguris omauit, dicens, Oerbisque modisque Eecoris Exhibuit, tantum Veneris praestrre videntur, In cunctos motieant sis, ducantque trabantque, Ac rapiant cunctos, cunctorum pectora pulsent. sum praeterea logicum magnamque probandi Artificemfetigatat, i miratum trinita decoriser Munera, qui non agnosi L sPola,ssum nes Inclusum sentiscat opm,st Rhetoris omne

e putet: tantaeque exardeat artis amore.

ingenere hoc istud cupiam te aduertere lector, Saepe aliquam partem studioproperante relinqui Huius

De Enthymemate, qtiod Stipsum rationatio,sed truncata est , altera ex duabus priaxis PM 4ibas deficiem.

75쪽

Haim, qua nobis dicitii est collectis frame; Siue quod id ratio variandi postuler is, Seu vehemens petat id dicentu ct impetus, ut qui Festina, damnet, moras, o struidus hostem Urgeat, Enthymema genus hoc dixere priores, Nec genus aduersim estprimis, ast curta secundi

Et contractu modo species,sed viribus una: c librata pari momenti pondere, tantum Commoda ad facilem captum oe torquerier apta. De e laetitione, quae Artis opus pruria tande, or pars optima restat V '' posthenis mihi, catus sine munere Nun

Orator dicendus erit,frtasse disertus usequam erit, inuentiolis, atque oraenestiis, Carerassi in isty teneat praeconia, laudem

Orantis tamen huic numquam concedere nostra

Mus velit, quicumque caret vel lumine tanto Dicendi: huic parti nome cistis Athena Saepe φράσιν, quam Romano sermone vocamus Eloquium, siue huic af ia nomina voci

v quium iri ea Tu tecum meditise, meis non apta Camenis:

Nec faciles csura pedes in vincula nostri usu MO. Cmminis, obliquo cupiam seu tendere ossa ip obliquo. Retia, mel cupiam da tu praecludere recto, Et gient quocumque modo, labentur, ct arctos Innumeros numquam venient legem, seueram. Unum igitur nomen, quo rem nossepe vocamus,' inissetis eloquium,dum rem cognoscimus Usem, Et partes, vires, omnes numeramus oderit, quod

Conandum institui, non artis nomina cuncta

Tradere, sed facilem ac dulcem pede carminis artem picere, at voco S nomina tu tibi magnis Cuncta voluminibus quares, quois prisia virorum n nouaqueis constat lentia, protin J grtem

76쪽

Cum teneas nostram, mox cunctas consule chartas:

Eoqui' praecepta tibi distenda paramus,

s uam partem certe oratorsibi vendicat unam, Caeterore sis nat tira aut munera dicin,

qui accepta alus restrantur ab artibus: ast hanc Uda eloquimur partem nulli debere citetur orator, nisi Rhetorica studio P perenni Diceradi: hos tantum en assueta agnosieresemper innes alios emens est, prima tuetur Limina, priuatos, lames ,sed nomina tantamc habet, ut merito orandisibi praemia palmae Sola oum tulerit,tantum O dicendo valeret

Q que, Misi quantum partis Venerem modus Perciperet studio ac Uu, atque in pubis stres

,, Commoda sinis enim cunctis hic artibus Uuus. s. '

Totum igitur genus hoc nostro quod nomine O inteiicimus Eloquium, cuius momenta putamus Maxima, non multis id constat partibus id tu Mente animo, queasset iis ut comprenderernamgyMembra duo eloquis 'rmam totam1 Huram Perficiunt, unum est siletitis omnia verbis Diceo, quael tua non sint nimis absona lingua; Sed tu Romano cupias, seu dicere Grais, Hispanum frum dicens Gallumυestequentes, Seu magis Hetrusicam cupias impellere gentem Dicenvi, sieu Germanos de relligione Computare pares: nam1 omnibus omnia lingtiis

e stipi prorre modo prohibet nihil, o s

Barbara, ct a nostro nimium distantia caelo gens fuerit, Graeci penitus rudis atque Latini Sermonis,tamen haec numquam Dudata loquendi bus inegiis, ipsirum , auribus apto

Verborum dulci, sino suauissi leporc.

Elocutio duabus rebus constat,υer boruar L ser ten. tiarum elegan . Niillam esse lingura quae eloquenuae non fit cap K.

77쪽

Probae in barbaris traguis elocutioni Ioeam este, Hercu Lis Galliat exemplo Probat ille

exemplo, quTchni non doceret veri tatem tamen ob e-

rique:lam Germamnis suam haereua persuasiti Exclamatio eumes precat Oue.

78 RAETORICORUMHerculeum quondam eloquium mirata vetustu

Gallica, qui potuit propellere pectora dictis,

Inque aures docila connectere vincula lingua, Frenaque in immanes populos, queis tota moueri

Turba hommu, vocisique sequi moderamina dicta est Barbara Thetitonicis lingua est, collisaque multis Partibus, ct nostris omnino dissona verbis; Sed tamen inuenit dicendo verba mota que therus,heu dirum nostro quoque tempore mostr , Relligionis orem, pestis teterrima san taci diemque Giganteo conceptum semine tellis Saeva paraturum in sanctos molimina diuos Aedidit, anguineo perfundens ora venenor Hic ergo inuenit dicendo verba modosique, dis 'pum suadere nephi vi, corrumpere Chri Isi v potuit, populo uestis erroribus a tos Praecipiti Sygios cur1u propellere in omnes' Tantam igitur studium linguaepatr3que leporis Contulit huic, quamuis vocum sit barbarus usim,

Ut non vera, trimen tu i temeramim ausis

Suasierit, ct multis populis persuaserat, usque Adgladios ignesique rogi, ct discrimina mortis

Maxima, quae nolirro per ess cernimus aeuo O superum veneranda cohors, auertite vestris

E populis immane ne hin, Mimque urorem, Ne serpat contiata lues, atque impleat orci Non exoram unda3, Sygiamque Paludem Inque imumscestris tantinaudi que nephan

Auctorem extremo conclusum carceris antro πFulmina, tela, facessum, ignesique perennes Et volucres, furiassia omnes atque omnia tandem Tormenta, , trines cim tas immittite poenas. Sedredeo, ne dum commotus pectore acerbo t

78쪽

L I B E R III. TyTot maledicta. en minus haec explentia mentem,

accumulem. Dabitών tempus, quos se prosissu

Confringam, vased que impugnem muta lacertis. Tu tantum dux esto meis Chri Te optime votis, Na aradum decus aeternum, verique bonique questor, ct in Arms numen trepidabile regnis.

Eloqui' Pars una tibi constabit in ipsi Verborum stis electo curaque petito Iudicio, neque enim tibi quae si se obuia cuncta

Obtulerint, mox admittes, cupiesque re're: Multa tibipensen prius, voluendaque multa, Vt restrab ipsis coniuncita ct commoda rebus; Cuncta quiium nouisse volo, vel ultima nostram Verba oratorem, tamen haecsibi condim certis

Discreti ue locis cupiam, si quando parabit

Dicere, πῖ inueniat propriis quadrantia causis. 2Gilla etenim vox esse queat, modo prodita constet, Et certo signata usu, quae fila vagariwebeat, incerta aut nulla ociabilis ansi, Sum propriae sedes cuique, O loca commodia cuique.

Hac igitar vocienda tibi non vltima cura aditur, in nostram qui vis diuerteris intem, Vt tibi candiorum vereborum regula certa Conster; ad qualem legem, sinemque, modumque Pertineant, prudens discernas linque tuum ius Diris dis promenda locis tibi cunesta recondas:

Tum metire,suo cum tempore res peter ultro,

' s a rebus quadrent imis, iungantur apte,

Ne rerum pars nuda breui sit nomine, ct vltra Promineat tenuissperitanda oe voce minore, Fleuet atquegraues causas, O pondera mrum, Neu maius nomen auiusque viribus impar Indueras rerum, eae nano μων gigantem:

coeanitio tenεdsine destimandu quae verba quo ialocci quadrent. v queque enim dictio suam habet ladem. Marma rebus in Pria. medioeribus mediocria,exiguis paria verba sunα commodauda.

79쪽

praeceptum. Marnis rebus mas na aptaratur verba. Humilia verba ita magnis rebus ve caeccant.

8o RHETORICORUM

Nec deceat: sed es ipsesso cum nomiue Pinua Res cadat, si pendens reuolutaque lato Tmliculam ripeciem, vanum quoque praebeat usim. Verba igiturgrauibus rebus quadrare recusent Exigua, O vitium magnsmque admissis ruborem

Concipiunt, Fummaue non attingentiapartes. At contra leuibus rebus componere magna

TVomina ridendum es, ceu tentes scindere longis Utribus humorem exiguum, at intus, est v v Vertitur, e tremi semper versatus in oras. Caetera vel vento comples, Vel inania linquis. Sint tibi nota prius dicenda orandaque Cuncta, viter ω inde labor, quosint sermone enda Prorificere, O paruis comyonere tantula rebus Nomina, sed ambus rebus coniungeτe magna. Uerba res, 'rmisssacissique capacibus apta. Si meHocris erit res,sint mediocria vocum 'ondera , ne, quando deseribisproelia propter

'rbusta dicraglaucin lymphasique liquentes Inter barbatos hircos capreasque fugaces Haec pugnarestras quamfrti pectore est armis:

Sed rastrie cana stu cornuquestrire: Neu rursus regumque ducumque micant a dicens , Peestora, bellorumque vices, , vulnerasaeua, Hic, di ad fugit, hic currit, contingit, ct illum Ferculsi, atqiae manus inseponit, calcestrisque., Natura iuuenis res nobis, nomina rebus Commoda nos ratio atque Uus reperire coegit.

iudicio quaerenda igitur, causi que probanda. Sed tamen est propria voces O nomina lingua V uaerere praemoneo, pere inaque cunula cauere Absi sermoni, est nimium distantia vulgi Auribus, illa etenim non intelle laparabunt

utile

80쪽

LIBER III.

Utile mi, laudu dicenti praeterea nil, Tantum ae distis nomen sesque parantis O tentare aliis vocci ct nomina doctum; Θd vitium fige tu,quisiquis mea ca mina laudas,

Atque artem cupis orandipertingere. Nam cur

S adere paras albs res, uteris istis vocibi is Pelio dignis interprete, vel quas Restuat, ei m du se iudicat abs te,

e uditor,tamquam cupiin ostendere,vocessis tener is, nimium communes, te modo doctum

Produxisse novas, quas non intelligat ipser Sic nuper iuuenes vanissima pediora nostri, Joru ne tibi Νnt cognita nomina Ga Iam Nesiis quid magnum egregiis virtutibus augi, Scriniaque Ostiles destaudavere paternos, Atque auri quodcunque senex contraxit a σιώ, Eripiunt, cunctasque parant inuisere partes Orbis,oimmenses terra pelagique labores

Durare, Ut tandem rerum prudentia maior Moniti

visendi studio doctis cupidisque paretur , Neve domi segnes rudis atque inopina senectus

Occupet, 'vitam videantur ducere inertem.

Italiam 'to prosis Ligurinaque vix dum

Littora calcarunt, cum iam remeare, laresque

Exoptant proprios stur essique laborum. Dulcis amor patriae, patriam repetamus amici, . Deserto quescos, ct dulciastrcula matrum, V ια nimis heu moestas facimus,la Ima 1 peren-Cogimus tristes pro nobis edere planctu/. nes Iam stis audendo terraei mari , repertum est,