장음표시 사용
111쪽
Lio, artium et medicinae doctorem, hine inde ex variis medicinae auctoribus collectum sapientum modicorum prudentiae discutiendum relinquo. Quod si bene intellectum et observatum fuerit, sanis in Praeservando et insectis in urando a his pustulis malis utilitatem conserre poterit multam, quam concedere dignetur altissimus. Amen.
112쪽
113쪽
Ι0HANNES IDMAN dictu MEI IIINGER, medicinarum doctor, IOHANNI NELL, physico, salutem plurimam optat.
Diebus transactis humanissime ocior, cum parum otii nactus
essem, quod raro mihi evenire solet, coepi mortalium miserias animo volvere atque revolvere et nova morborum genera passim surgentia admirari. Venit in mentem Lissi sententia Leesimo sexto naturalis historiae Iibro dicentis Parum enim erant
homini cetera morborum genera, cum supra tricenta 83ent,
nisi etiam nova timerentur. Tot obruimur malis, optime doctor, ut Lixius, hominum calamitates considerans, alio loco dicat: Natura nihil hominibus brevitale vitae praestitit melius. Nostris etiam temporibus foedus morbus invasit mortales sive voluntate divina, nostris ita exigentibus meritis, seu astrorum influentia iniquoque SAmnni radio id acciderit, iudicare non est facile. Volens ergo pro mea intelligentia humano generi opem ferre hune ex multis collegi tractatum, quem tuae solertiae mitto quasi degustationem quandam studiorum meorum, ut castiges et, si opportunum iudicaveris, impressioni tradas. Has ergo meas lucubrationes non iudicis animo, sed amici Iegas oro. Quas si tibi placere cognovero, maiora cum ducia aggrediar, teque meorum laborum participem faciam. Vale, ex Thubin-gen XX. Ianuarii anno MCCCCXCVII.
IOHANNE NEL IOHANNI IDMAN, medicinarum prosessori doctissimo, praeceptori suo singulari, saluten plurimam optat.
Accepi, doctor egregie, suavissimas litteras tuas una cum tractatulo abs te edito, quibus benivolentiam in me tuam abunde demonstrasti, Iarissima amoris in s tui indicia ostendisti. Gratias tibi habeo immortales, resere enim minime possum)quod tam amice nulla apud te merita habentem compleXus es. Et ne honori tuo deese videar, curabo, ut is liber pro tua gloria imprimatur. Iussisti autem, optime doctor, ut castigatum, si velim, in lucem mitterem. Ius mihi tribuis, quam in me Vel agnosco, vel postulo. Non enim huius sum audaciae, ut ad tanti viri editionem manus apponere praesumam. Scio namque, tuas lucubrationes mea castigatione non egere sed ubi rebus honorique tuo consulere tibique mea opera aliquid conserre Potero, Xequar cupidissime. Vale, Praeceptor optime, et me, ut soles, ama. X Argentina prima Februarii anno MCCCCXCVII.
114쪽
Τraelatus clarissimi medicinarum doctoris, IOHANNIs WiDΜΑΝ dici MEICHINGER, de pustulis et morbo, qui vulgato nomine mal de Frangos appellatur.
Editus anno Christi CCCCXCVII.
IAaec passio, quam vulgo malum Franciae aut iorbum Sancti Maevi vocant, apud Arabes ad capitulum de saphati et apud Graecos ad rubricam de ac laros non incongrue reduci videtur, eo quod haec ninia a simili materia accidant; quanquam praesens passio ab eis disserat in hoc, quod saphati et actaros in solius capitis partibus nasci consueverunt, praesens autem Passio in toto corpor ut plurimum oriri solet et propterea latino sermone vocari posse exflorationes, quae in toto nascuntur corpore. Ita videtur enim nominare GALILNus in primo memiri, capitulo decimo, in laudibus cuiusdam antidoti APOLLONI dicens, quod non solum ad charos, sed etiam ad exso- rationes, quae in toto nascuntur corpore, bene valet. Deinde eliata in capitulo undecimo facit rubricam de eis sub hoc no
Est autem deseriptive haec passio pustulae, a prineipio sui lenes, divisae in numeralione locorum, deinde exulcerantur ulceribus crustosis et aliquando verrucosis Speetes harum Pustularum Principales sunt hae quia quaedam emittunt virus et humiditatem, et vocantur arabico saphati humida quae si ad Partium corrosionem ervenerint, dicuntur refrengi. Quae dam vero non emittunt humiditatem, sed forte habent riuo mos siccas et has vocant ne saphai siccam. Et quaedam est multum dura et prava diei ad eis alebiali Quaedam est tremaliter dura et prava, homogeneae materiae quasi eum --
115쪽
vor cis existens, et dicitur ab eis alvalin omnium amon
harum causa materialis a venenositate non exspoliatur. Colliguntur haec partim a SERAPION primo breviarii, capitulo tertio, partim ab AvacENNA septima quarti tertio tractatu, capitulo primo, et utcunque a GALIENO primo memiri, capitulo decimo,
auctoritate AneniorNis, CRITONas, APOLLONII et reliquorum antiquorum.
De causis huius passionis. Causae huius passionis eis possunt poni plures remolae, una ultio divina ad scelera et delicia hominum punienda, alia vero certi aspectus vel constellationes superiorum corporum sa- cientes evenire in aere et terra dispositionem, per quam inducunt in corporibus humanis impressioni dispositis hane passionem praedictam sed quoniam de his causis non multum curat medicus, ut medicus, sed potius de ausa intrinseca corporaIi, ad cuius remotionem morbus tollitur, ideo de ista prosequar. Et dico primo, quod in causa harum pustularum est omnis materia humoralis cuiuscunque generis, dummodo sit mala, venenosa, acula et corrosiVa, sanguini mixta. Notanter dixiaeuia, quia nisi eum humoribus fuerit acuitas, non ulcerabunt, dicit RAsis tredecimo continentis, capitulo secundo. Cum ergo sit acutus, venenosus, consuevit inprimis sacere pruritum, deinde continuitate dierum igni locum laciendo pustulas, ut bene dixit SEn Pio. Secundo specialiter in causa est humor melancolicus malus adustus. Ex hoc enim subtile eius nitur et grossum stapostem sive pustula, dicit AvacENNA. Et, ut SERAPI sentit, plurimum sit praesens passio ab ista materia. Unde etiam plures medicinas contra eam dirigam in cura. Ex tribus autem causis contingit tunc humorem abundare in corpore, ut Osis ibi supra auctoritate GALigxi dixit. Una est hepalis inliditas fortis, adurens humores. Secunda est debilitas attractivae virtutis splenis in attrahendo et mundificando melancoliam a ma88 Ranguinea. Tertia est nutrientia convenientia ad illud, id est, ad generationem illius humoris, intelligendo per nutrientia non lantum cibos, ad eliam alias omnes res non naturales, facientes ad generationem dicti humoris. De quibus primo est aer e cessive caΙidus, adurens humores, sive ex sole, sive ex igne i Cooste
116쪽
ealefial: Ipse etiam aer Pestilens corruptus. Secundo est soriis ot laboriosus motus, labor quoque diuturnus, Praesertim actus in hora non congrua, nec non coitus multus. Et tertio est passiones et accidentia animae, ut diuturnum odium, ira, rixa et furor. Et quarto in cibis sunt omnia cibaria, acta ex conditis cum sale, ut olivae, cappares et licet cappares ex sui proprietate purgent humores acutos et melancolicos, tamen ex modo substantiae suae grossae et siccae generant eos; sal namque finit humiditatem in rebus. Huius generis sunt Pisces salit et carnes salitae et denique omnes carnes Porcinae, maxime vero Porcorum, ex his pustulis insectorum, sicut plerisque in locis nunc reperii sunt, erunt Potissima causa. Generant etiam hos humores omnia amara, omnia acuta et acrumina, ut sinapis, raphanus, cepae crudae, Porrum, allium, piper et ceterae species aromaticae acutae, dum sumuntur in multo sit. Idem
laciunt substantiae leguminum, de Pisis, fabis, lentibus, milio etc. et praesertim, si condiantur cum acutis speciebus aut cum dulcibus nam et sortiter dulcia et maximo dactili nocent, ut Avicos de saphati dicit. Tandem in potu ponitur inter causas vinum grossum, nigrum opacum, vinum turbidiam, inversum et similiter aqua turbida mala. De signis hane passionem indicantibus.
Signa autem hunc morbum monstrantia in genere, nec non
distinguentia inter species dictas, ad visum et tactum sunt manifesta, sed signa causarum sive materierum distinctiva elici possunt ex SERAPIONE. Nam in materia plus sanguine apparet a principio pustularum rubedo aliqua cum duritio insatione, ca- Iiditate et sensibili expulsione earum ad extra in colera autemestrina attinet rubedo citrinitali, et est velox exitus earum et dolor sortis in lilegmat est albedo et mollities sine dolore; in melancolia vero est durities earum et privatio doloris. De pronos icis. Signa Pronostiea sunt haec. Primum pronosticum eventus
absolute est, si incipiat dolor alicui spontaneus in oriis, libiis aut raelitis aut alibi. portet in hac temporis constitutione ex-
117쪽
spectare has piislulas, praesertim si dolor et apostemala genitalium coniungantiari ita experientia compertum est. Propterea, his apparentibus, cura praevisiva Procedi consulo. Signa quoque pronostica bona et mala sunt haec Primum, quod haec passio sit chronica, durans tempore extenso valde, si non evacuationum pluralitas, diaetae bonitas et localium antido-ioriani debita administi alio an abbreviaverit. Causa autenichronicitatis est materiae multitudo grossities et malitia, quoniam plurimum est melancolica venenosa, ut Enario dicit, quae a virtute non coadiuta a medico non nisi in longo vincetur tempore. Secundum est, quod haec passio est contagiosa, transiens do homine in hominem et Indo de civitate in civitatem et doregione in regionein Tertium est haemorrhoides hui passioni accidentes cum fluxu moderato accelerant curam eius. Quartum est, quod corpus per has pustulas persecte purgatum a lepra,eancro et similibus morbis non minus, quam per exitum vari
larum, censealii Praeservari. De cura.
His praemissis, ad curam aecedo. Sed cum considerem sa vitalem huius passionis et detestationem eius maximam, ita, ut homines a civili conversatione seParentur, saltem quoad curati sint, non tantum regimen curationum, verum etiam praevisivum, qtio debetur sanis nondum insectis, primo loco notabo, ut per eius observantiam ab incursu praedictae passionis praeservari possint dehinc curativum subdani. Priinum igitur completii clim diaeta et potione Diaeta consistit in debita administratione harum sex eram, quae sunt aer, molus et quies, somnus et vigilia, animi passiones, cibus et potus, inanilio et repletio, quae a Physicis nonnaturales appellantur.
Circa aerem pono aliquas regulas, quarum prima est, quod aer Iocorum, in quibus hae pustulae et generari et multiplicari consueverunt, est fugiendus pro viribus, quoniam, ut RA- sis decimo septimo continenlis, capitulo de asire dicit, mulatiosacta a bono loco ad malum inducit morbos velociter et e contra. Et in quarto ALMAsson ait, quod terra, in qua sunt pesti- i Cooste
118쪽
Ientiae et anthrax sub quibus puto comprehendi has pustulas ,
est fugienda. Secunda regula. Omnis aer grossus et turbidus est evitandus, quia spiritus et humores mutantur in nostris corporibus mutatione aeris nos continentis, ut capitulo de aere dicit RAsis. Si ergo si sit grossus, turbidus, eodem modo erunt humores
Tertia regula. Omnis aer foetidus est fugiendus et pra sertim in aestate, ut Asis supra docuit. Si quis tamen sponte aut coactus laetida aut insecta Ioca inhabitare habeat, evitet saltem ea loca, ubi plures confluunt insecti, Praesertim si angusta et ineventata suerint, et studeat sacere, ut ALMAN-so in quarto, in capitulo de cautela aegritudinum ranseuntium de uno in alium iussit, scilicet quod sedeat supra ventum aegri, id est, a latere, ubi ventus non perflat ab aegro ad eum, sed Vie Versa et maximo tunc, quando accidunt alcola in oribus eorum et incipiunt laetere anhelitus, quoniam morbus est Ontagiosus, ut supra patuit. Quarta regula, quod aer habitationis in praeservatione sit temperatus inter calidum et rigidum aut remisse frigidus et humidus. Si vero in aliqua qualitatum notabiliter excedat, ducatur ad temperamentum eum suo contrario, oblato in usu moderato. Fiant ergo fumigia, odoramenta et irrorationes, prout necessitas
vocat. De quibus in tractatu, quem de pestilentia edidi, copiosius scripsi illuc ergo remitto. In motu sive exercitio et quiete sibi opposita dico, quod cavendum est ab omnimodo otio et quiete corporali, quia multiPlicat supersultates corporis et ad malitiam et putrefactionem
eas disponit. Non propterea Iaudo motus sortes aut diuturnos nimis, quoniam ducunt ad humoris adustionem atque exsiccationem et virtutis resolutionem, sed laudo exercitium temperatum Paullative laetum, nullius vires supergrediens, imo cuiusque Viribus commensuratum, factum stomacho vacuo a cibo et in aere tenaperato. Id enim excitat calidum naturale, vigora digestionem et excludit superflua, stetit e contra post stomachi repIetionem factum digestionem corrumpit et ad lures Praeparat morbos, ut apud As131, an Moxsgu et alios habet videri.
119쪽
Sed quia non eaedem exercitii species omnibus congruunt hominibus, aliis enim pedes, aliis eques, aliis navigando aut altior exercitari convenit ideo studeat medicus haec secundum
vires corporum et personarum exigentium iniungere, sicut ex AvicκΝx tertia primi de speciebus exercitii discere poterit. In somno et vigilia servanda est temperies et mediocritas, quoniam utraque, tam somnus, quam vigilia, praeter modum facta nocent, ut in aphorismis testatur HierocnATES. Vigiliae enim superflua humores acuunt et inflammant. Somnus etiam longus, supra inanitionem actus, idem operatur. Aliter vero factus infrigidando et humectando nocet digestivae virtuti ac per hoc multiplicat superflua. Fiat laque spatio septem aut octo horarum, quatenus in eo bona fiat digestio et corporis humectatio substantisca nocte autem dormiatur et noti in die, nisi ex legitima causa nocturnus suisset ablatus. Sed caveat praeservator quisque, ut camisiis, linteis et coopertoriis, imo manutemiis, quibus pustulat usi sunt, non approximet, ne eis utatur aliquo modo in quo multa debet
In animi passionibus nocent omnes, quae humores agitant multum et inflammant atque exacuunt, ut ira, riXa, furor et odium diuturnum non minus timor et tristitia, longa cura et sollicitudo plurima dimittantur, quum non parum faciunt ad generationem humoris melancolici Verum ista corrigere est magis Philosophi moralis, quam physici opus. Quisque ergo in
his sit sui ipsius corrector et regulator et studeat bene perare, iucundo vivere et gaudere frequenter atque cum amicis et dilectis conversari et confabulari. Haec enim iaciunt ad generationem sanguinis audabilis, contrarii humoribus ravis supra-dietis, ex quibus praesens passio nascitur, ut undecima tertii, capitula penultimo elicitur. Sed quum collus a Plerisque animi accidentibus annecti sciet, licet etiam ad motum reduci posset, de eo ergo hic breviter dicendum, quod coitus, Praesertim multus, in omni aeris corruptione vitari debet, ut OASTANTUxu asserit, cuius causa est, quoniam omnes virtutes debilitat, corpus desiccat vehementer et humores malos ad cutem convertit, ut optima quarti de scabie et pruritu dicit. Praeseritin etiam eos ad genitalia derivare videtur, Propter concussio sol Cooste
120쪽
nem sortem in eis lactam. Unde forsan fit, quod praesens passio in plerisque Primum ibi manifestari solet. Verum tamenost, quod in iuvenibus et primis senibus otiosis et grosso diaetatis atque ad venere assuetis, dum fiat lege permittente, non interdicitur omnino factus scilicet documento GAMExi in tertio tegni, Puta, quod sat corpore non nimis repleto, nec nimis
inanito, et tantis intervassis, ut in usibus eius corpus dissolutionem minime sentiat, sed levius se ipso et melius dormiens via deatur. Sic enim factus animam dilatat, quia malos sumos, Iancolicos expellit et perma, quod consuetum erat multiplicari et ex retentione et coarctatione corrumpi, expurgat et ex hoea pravis accidentibus, de quibus Hur et alii seniores memorant, praeservat. In aliis orporibus et aetatibus atque Hiier lactus Plurimum nocet ex causis allegatis. Summopere tamen cave dum, ne otius fiat cum muliere pustulata imo neque cum sana, cum qua prius brevi temporis spatio concubuit vir pustulatus, Propter evitare contagionis Periculum iam enim cognitum est experientia, ut subsequens post pustulatum recenter inficitur. Prostitutis ergo mulieribus hoc tempore maxime cavendum est. In cibis vitari debent omnes, qui faciunt ad generalionem horum humorum malorum et maxime tendentium ad acuitatem, qui supra de causis numerati sunt. Dimittendi sunt etiam omnes cibi malae substantiae vel proprietatis, ut sungi, tubera, nuces Velamygdalae rancidae et carnes vel pisces ad putrefactionem dispositi. Pro tanto ZoAn primo theisir, capitulo septimo prohibet
omnia, quae saporem suum mutarunt. raeter hos cavendi sunt omnes cibi facile corruptibiles, praesertim si ad acuitatem eorrumpantur ex eis namque pravi Procreantur humores. Hoc Diodo etiam nocere possunt ibi melancolici eum dulcibus aut acetosis commixti similiter ac praesertim actum acre, et denique fructus horarii, ut crisonalia, Persica, mespilae, ficus, me-lOnes, cerasa et cetera, et eo magis, si nascantur in terra, ubi dicta passio multiplicatur, ut AvicENNA secunda primi mort
litas id est, corrupit aeris corrumpit arbores et vegetabilia, et corrumpuntur inde, qui eis vescuntur. Ex quo sequitur, Iuod Panis, si fieri potest, dehet fieri de frumento, in terra
Intellectis sugiendis et a quihus cavendum, lacile erit intelligere,