Die ältesten Schriftsteller über die Lustseuche in Deutschland, von 1495 bis 1510 nebst mehreren Anecdotis späterer Zeit, gesammelt und mit literarhistorischen Notizen und einer kurzen Darstellung der epidemischen Syphilis in Deutschland

발행: 1843년

분량: 473페이지

출처: archive.org

분류: 미분류

201쪽

igneum ex convers esse aeris et liae caiisa per se tramna

diata febris pestilentialis nee quod fortassis non oberit monere definitio labris, quam dat GALExus, recipit expositionem Ex- vicis dicentis: sicut dicimus, quod nigredo est albedo eonversa in

nigredinem, non tamen est albedo, sic labris non est calor naturalis, sed est calor naturalis mutatus in igneum ex hac enim exposition sequitur in adventu labris calorem naturalem com rumpi, sicut advenient nigredine corrumpitur albedo ablata est ergo atque erepta omnis contra dicta cavillandi occasio. Sed videamus subtilem ex iam eonvulsis et labefactis supposilioniabus declaratoris subsumptionem. Dum enim si petere nollet colligere deberet ex divisione et colicae et labris atque alioruna Per epidemialo et non videmiale, de quibus satis Per ignorationem nos docuit, quod malum raneicum similiter quandoque et quandoque non sit epidemiale unitale essentia atque speciei semper salva, alias enim sua divisio nilii quadrat, qua inscitianeseio, extra rem et omne propositum concludere contendit, pra satum morbum nunc esse pustulas, nunc anthimala aut alliu- mera epidemialia et debere secundum istam diversitatem curari.

Firma quidem serio dico ad praedicia connexio, quae tantun dem habet glutinis, quantum et illa. Exanthimala enim L e.

emoritiones vernales inter postulas computantiu , sed Prout nas cuntur ita et spontivo curantur; ne pro et eurali specie agenero diversa est, et deus bone, quid commune exanthimati et vitio Ieprae, ad cuius capitulum tandem se remittit, esse ον sit, nemo prudens ignorati At de iis satis nunc autem, ut etiam partim respondeamus calumniis nobis salso irrogatis, dicat, quaeso, quaenam ars illa sit, in qua tot errata, tot deliramenta, tot anilia subulamenta sunt divulgata. Num HireosRATIS, num GALEx aut Avκκ3 ελεῖ minime sed fortassis insani THESSAL , qui Enoriis principis familiaritate solito audacior laetus mille errores in medicina, ut auctor est GALEms, temere sparsit. Hanc artem intelliger ineptissimum semper iudicavi, cuius etiam me fateor impertium. Pudet insuper pium medicum de re tam vulgata in arte longius commentari Sed non puduit tot sabulamentis sacrosanctam medicinam Iabefactare et totiens in re literaria reprehensibiliter, Irreparabiliter ieceam atque quod

omnium pessimum in laniis erratis obstinato perseverare; quod si solliniando, ut inquit, ea in illum consecerim, quid,

202쪽

s o somno expergiscar, me credit facturum Sed veniamus modo ad alia. Ostendimus nuper in defension nostra Dhumeram porro non neutrius sed seminini generis est et primae inclinationis iuxta mentem Principis Avicxxxa variolis et mo hillis contributam, nec per se morbi speciem esse, coniectandi causam eo sumentes, tum quod solum apud vicEx M lim variolis iuncta mentio est albumerae, ubi inquit almumera est

aliqin do variolis et morbillis, nec plus quam de variolaruma identibus, ibi do albumera agitur, tum quod Asis, a quo,

prout alia pleraque AvieκKN hunc textum mutuatus est, intertioeentiores variolarum gradus tacens athumeram ariolam amis

lativam ponit, quo consit, ut quemvis posse coniectura facile consequi arbitror, ut utrumqus unum et idem esse Iicet diser dat declarator asserat. Qui tamen, ut videre est, absqus adstia Paeant supponit, quod probare deberet, utcunque non reddo, sed ut reliqua ommonefacio. Si insuper rem ipsam suo more sono Probaverim, penes irrocRATEM, GALERUM, AvacENNA iudicium sit. Ego mo laudibus non eveho hoc quidem a io alienius nihil.

Corro Iarii primi IX, p. 59. .

Videns declaratorem vel non advertisse, vel prima dialectices rudimenta mala didicisse, inter quas num illud sit consequentiam valere, contra quam eonsimili forma retenta instantia dari nequit, defendendo nuper EomcgmΜ, cuius conscriptionem de morbo gallico invulgavimus, sic adversus oeeor i uiti album de crystallo et de nive ergo improprio decigno dicitur. Declarator, ut solet, novum inexcogitatumque antea posteaque glossemalis modum et spissum errorem glossando, improprie id est non specifice, respondit. Quae enim, Per immorialem deum, Pueritia tam imperita reperiri Possit, quae non intelligit, si haec constaret glossa, ut idem possit improprie, quod non speciseo, in omni philosoplita errores sequi irreparabiles et in primis contra declaratorem ipsum, quod male morigeratum diceretur etiam improprie et de febribus et ulceribus aiqii aliis eo, quod nullum significat specisco item contra GALEAum, quem hiatis nefandi erroris aliciorem esia Perperam tamen quod non absque magno creor male morigeratum Prae- satis denominative tribuerit. Sequeretur etiam, quod iure

203쪽

damnandum inclamitandumque omnibus censeo transcendentia decem praedieamenta quae sunt rerum cognoscendi principia proprie non signiscare, item nec individua substantiae, ne a cidetilia praedicabilia et id genus, quae omnia non signiscant specifico. En igitur improprie significat essentiani habens et substantia significat substantiani improprie, quantitas liantitatem improprie et qualitas improprie qualitatem, ita et de relis quis et quod a sensu alienum IOANNE signiscat IOAxΝΕΜ improprie, MARTINu MARTixu et Sinos SaΜONEM. Quo errore nescio si Niquam maior in republica literaria inveniri vel e cogitari possit hoc enim adstructo omnis sermo notitia rerum atque scientia destruatur necesse est, cum illam mens humana non nisi ex propriis maxime conceptionibus sigitificalibi uilio suo more investigat secundum Peripateticorum sententiam. Quod si hic pergere velim et dicere, quanti in literis aeris, ut phis Iosophiam omittam, ut suborirentur errores, in Iongum nimis excresceret oratio. Sed vobis, uti doctissimis, relinquo, qui εumma Prudentia, qua estis, Procul dubio consuletis, ut, quae in detrimentum reipublicae vobis creditae perperam scripserit, veritate convictus atque poenitentia ductiis Per alinodiam recantet, ne, dum illi Pareere volueritis, et vobis et posteritali noceatis. Unum hoc tamen altingam firmiterque teneo, quod ipse dictare et non modo literis, verum etiam parietibus non sino maximo dedecori etiam totius humani generis impingere solet,

homo est asiniis, subortum inde esse dum enim suis voeabulast alidantur significatibus, laesio est, ea ad quemvis abiistimniilla cogente necessitate vel translatilio, vel figuraliter accommodari. Consulat igitiir AnisTOTELΕΜ, significare inquientem esse intellectum rei constituere, et subaudiat, proprio signiscar esse propritim rei intellectit in constituere, improprie contra Consilla etiam recentiores dialecticos omnes, ne amplius denominativa pro impropriis et impropria pro non specificis limat, Priusque disputandi modiim discat, ita aiideat viris doctis contradicere. Iusti per credens se eximi de tanto errore, quem in omni re lileraria incurrerat, cantilenam suam solita scurrilitate repelit, qua

me nominum disputatorem salse culpat. Quo iure merito id faciat, qui velint, iudicent nos enim rebus, filiae potestati nostrae non subsiliat, neque dispulare, neque proprie ad placitum significare aliquid Possumus.

204쪽

Corro larii se euudi IX, p. 59. Declarator medius fidius plus aequo me ubique culpans

disputationem nominum, quasi praelationis suae oblitus, quod magnopero ridiculum est, hic tanti saeit, ut ad eam male pensiculatam tam intellectus errorem, quam omnino depravatam ratiocinationem consequi affirmet nec ab re nam qui male dicit, recte non sentis peius iudicet, necesse est Prae se serens postea anagnum ingenii acumen et paeno divini intelleelus perspieaciam a constituit voluntatis nostras cognitorem, quasi hae ipsa ei praeter nomina aperte Ioquatur. Non enim solum nondum io- minatam, sed nec natam et sub ipsa quasi formae inchoatione latentem eontumeliam sibi inserendam rimaturus fuerit, seribens, me voluisse eum unaeum aliis contumeliis anicere. Magna et

proprie haec pietas est; in qua omnia quasi penitos et ut ita dixerim in intimis penetralibus reeondita sunt Nimis igitur

mirari subeat, si ob eam pietatem nomina et vocamenta con temnat, ii Nuntates, assectiones cordisque eo taliones Mintapertas praeter etiam externam vel vultus, vel pulsus permi talionem, nisi sensum inesse arbitremue scriptis nostris, quorum ollactu intima penetralia pectoris sensisset in quo multum eum

diis non habere non possit, qua singloria singulari et superlin-mana pius medicus diutina taciturnitate male fraudavit. Sed nunc eo, unde e luxit, redeat oratio. uorsum migrat quadrisida aphai divisio, quam totis viribus desensioni Leonicenianas opponitet is Prylacio, ut, quo tendit, cum pervenerit, doctri-

nain declaratoris ostendat. Ista enim divisione ut sufficiente, itindubia AvicΕΝ ΑΕ relicta quid subsumat declarator, inspectemus. Talem ali) diversitatem et apparentiam certo et non modo medicus in morbo currente etiam ad sensum conspicit; etsi sensum sorte negare ausus fueris, medicos, non modo philosophos tantii in Iegit ei aeeipies. Sed nonne o intinorialia numina inter creatorem atque ereaturam, quae inter causam et essectum, similia

ludo est Nonne etiam ut HixRONYMus inquit inter triticum et zietaniam, quamdiu herba est, nec dum culmen venit ad spicam, ianta similitudo est, ut in discernendo nulla aut dissicilis habeatur distantia Quid igitur similitudo inter aphat vel

et whantiasti et morbum gallicum raele generis communit tem concludit Qua non obstant adhuc inter ipsos tanta dis-bimilitudo is lat, ut etiam ad G ucONEM GALExus cribens ter

205쪽

iianam veram nihil similitudinis liabere cum non vera contenis dat. Quam ridicula insuper subinferat, audiamus. Monstrans

inquam, me, tu ipse, dieit, posueris morbum gallicum opidemicum. Fateor, nec Poenitet qua libebit occasione. Sed quid commune hoc est ergo epidemiale convenienter additur,api,aiici Morbus enim gallicus, si Eaphali similis est, non est aphali. Praeterea testantur ambit doctores alium a raphati rei mi eum. Admitto et quidem de omni morbo invadente simu multos statis temporibus. Sequitur ergo, quod aphati Minime certe, et probatio venit omnino exsibilanda, qua dicitur: non se habet epidemiale in arte nostra, sicut rationale in logica Sed quis nisi mentis emotae unquam diibitaverit, quemadmodum rationale nisi certae specie animalis, ita et videmiale ut iam monuimus non absolute et simpliciter morbo, sed certo h. e. speciei sui generis conveniti Dei consuvia inquere nesciens iterum amplius iusto me Iacessit, ne ortassis nihil videatur scripsis8e quamquam, si malum et nihil convertuntur, nihil penitus cogitavit etiam, si minus quam nihil possit inveniri, misnus etiam seripsit ego enim veritatem, quam omnes homines natura scire desiderant, accipio, Pro veritate pugno, neminem lacero atque rationibus audi, verum nullas adhuc ab eo allaias video.

Castigationes errorum principaliter aut consequenter contentorum in alabandica declaratione D. S. PISTOMS:

conclusionis secundae. IX, p. 160 )

m frustra calumniandi laborem sibi desumpsisse declarator videretur, de nostra defensione non parum multa obloquens, in maledicia prorumpit Gaeuata, inquiens nimis Profecto est tua

audacia, cum tirocaATκ male numeragga hunc morbum

Parii optior dixeris, cum aperte et saepe diximus eum ibi nec velle comprehendere. Sed quis nisi omnino alienum sensum extorqueat de communi verhorum concepitone alivd inlclligere poterit, quam quod inter morbos 3 pari aptior Posii-

ab IliOcn AT praesens male numeretur. 3Pro AFEs enim etaphorismos scripsit et morbos connumerando vel malo, vel bene posuit nisi fortassis prout antea diximus malo pro non quis eAposuerit aut Ioco eius, quod male dicitur, librariorum iucu-

206쪽

ria malum subaudiat, quod eri Proposito magis quadrat praesens sente malum aestivis onnumerari. Utcumqtie omnia quas hic contexuntur consimilem cum prius a nobis consulatis eo

nexionem habent. Arrogandae quippe fidei gratia sibi attribuit, se prius quam me, quis fuerit HireoeRATES, cognovisse Hypponem olfecisse profecto potuit, sed quis sueritium Ravxs, in liunc iisque diem neque cepit, neque intellexit, tum ob alia, tum ob hebetudinis aggerationem quando Praesertim, quicquid ex eius vel dictis vel

scriptis colligitur vetustias imi mo Ams et sacrosancta me dicinae dogmatis, ut statim ostendemus, omnIn dissonum est aerepugnans. Postea subdit declarator nonne aphorismus illo mo bos aestivos ex temporum mutatione, videlicet aestalis causa os maximo continet Nescitne hic censor sirenuus, quod, quantum in ipsammet aestatis vim et naturam agitur, sine videlicet

sui mutatione, morbos de quibus principaliter aphorismus est)admittit, quando praesertim in natiira eius consciuntur. Quod declarator alibi sanxisse I 'PoenATE vel oblitus est, vel omnino ignorat, dum ait ex morbis alii ad alia tempora loca et vieius generatim heno malevo se habent eodemque modo aetates et item per morbos minus ii Periclitantur, quorum temperaturae morbus convenit aut aetati, aut habitui, aut tempori, quam quibus non eonvenit aliqua ex iis ratione. Insuper videtur apo

tam contradictionem claudere, morbos aestivos esse et non aestivam temperationem, sed mutatam . . conversam vel altera tam esse morbus enim aestivus in aliis temperationibus praeterquam aestivis non est, ne aliud sunt morbi aestivi quam noxae ob temperationem aestivam essentialiter operationes viis ventis laedentes. Nam dicit GA ms non temporum ommina, sed temperacula morbos pariunt et eum eo in casu tempora ii aestiva iuxta declaratorem mutata sit, in consecutione necesse est, esse et non esse temperationem aestivam, quod manifeste implicat contradictionem. Praeterea unius temporis duntaxat scilicet aestatis conversio temporum mutatio non recto appellatur. Item secundum HierocaAT- GAL--, eteros morbi aestivi sequuntur simplicem et absolutam rationem temperationis aestivae, sicut risibilo solutam hominis rationem praeter oe, Puta, quod albus aut niger vel alio colore coloratus sit, aut quod Saepe, vel rarenter rideat, sequitur: similiter ergo conditio ipsa

207쪽

hilo laeti. Amplitis quoque ostenditii lalsum esse, quod geni-ialium putredines ex holera ad hae Ioea destilente causentur; quia secundum ΑLinu ibidem ex humiditate per ea loea assiadue intermanante consciuntur. Habet enim ΛLEsus tia Alvero genitalium putredines non simplici abaolutaque ratione ev nitini, sed si humectior est, aut flatu vacat, aut australior est. Nam si admodum a naturae modo et mediocritate recessit, Mahumectior sit et item fabris careat, non modo genitalium, verum etiam aliarum omniiun Partium putredinem Test, quemadmodum per conditionem, quae est volumine do vulgariis 3 H inter initia 2 perscripta; quapropter si aestas proprium tu tur temperamentum, quicunque plurimis infestantur excremeniis, ea simul ad genitalia quavis de causa fluxerint, illorum eorruptionem et putredinem sentiunt. Quaerunt veteres quidam, quam ob causam circa sedem et genitalia subinde putredines

accidant solvunt, humiditatem causam esse, quae per ea assidiae intermanat non enim hument maximeque genitale, quippe ne vaceum est. Quare utique declarator cavere debuit, ut si scientiam Hierocninis sibi arrogare volebat, sensum eius atque Α- Lxxi distoria sua exposilioue non perverteret. Tandem linia ipsum se involvens, aliter de malo rancico g quam aestivIs connumeratis, male olligit eo, quod Post multas temporum re volutiones aestate et hieme diutissime durans areidat. O exin cordem, o prodigammuaeocRATis interpretationem Nonne exlio colligitur, huius morbi materiam subiectam non tantum adustam melaneoliam, sed variarii superfluitatum mixturam esse, quae Pro temporum, aetatum complexionumque diversitato secundum praedominantis humoris extraneilalem plerosque in

stant hae enim omnia si non ut par est diligenter intorstinguantur in morbo gallico, haud firma, sed omnino indeliberata

peceantia materiae cognitio censetur. Sed percurram alia et prae sertim ubi declarato subdit: cum etiam in eadem conclusione morbum istum Iepra simulari dixi, tu inverecunda me, lepram esse diXisse asseveras. Remulat eo hae legentes, quaeso;

ubi si me dixisse compererint, pro eius pietate, quod ambit,

reverentius loquar Verumenimvero, an eosdem aut diversos

reputet, aestimare olim eos, qui scripta sua qliandoque legerint, quando praesertim ut omittamus alias a nobis obiecta)haud tuus inverecunde quam inscii ulriunque sub uno eodem-

208쪽

quo euraiIonis capite collocare audet, quod passim o tertionariis G Exus ut omnino dissimilibus cavendum districtius praeeipit. Quod si aestimatae similitudinis suae suIeimonium honodiligonterquo consideretur, nihil certe aliud quam iitriusque idoniitatem ' aptissimo contendit tum quod numero eandem maioriam scit melancoliam adustam de qua eprae genitus est morbo gallico tantum approperat, dein quod deformitatem nodorum, quae ut balbutii in leprosis est, vetiit unitatem formao utrimque superaddit, licet quod ante de labro pestilento oti genus senserit morbus gallicus malam qualitatem venenosam

leprae accumulet quae cum salsa esse diximus, ubi ostendimus morbi gallici pustulas ex varia humorum comaptione, Ireo cRATI, GALENO, ceteris ut supervacanea missa lacinius ad alia

sestinantes. am apud vicENNAM nodi quos declarator in seirpo quaerit imprium capitulum vindicant, cuius radix pituita est, quod una cum lepra non mediocri verecundia confundo per integrum tractatum connivis oculis transiliit AvicΕΝΗΛ insuper distorta sua expositione obnubilat, pertundit atque e stringit, dicens, non obstare etiam, i in Iopra non semper sani putredines, nihilo minus hanc de putredin concinnari. Sed, o diva numina, qui unquam fieri potest, ut ignoret, quod tametsi putredines semper in lepra fiant alioquin seprosorum sedes minus laeterent , non tamen ex hoc olligi materiam leprae

putridam esse: vacENNAE namque verus intellectus est, melaneoliae non nativalis per totum corpus diffusae duos modos ha- heri, mim, ut in febre quartana, quae putredinem recipit, alterum euius natura conculcatur vel ut alias ait congelatur, ut nequeat putredinis vehiculum esse, sicut in lepra eontingit,

quae sitas melancolia putrefacta conficeretur, necessario semper eum lepra esset febris quartana. ubi Pro et caeca declarationis insigna delirium advertimus, quae Post multivagam maI Danete excogitatam similitiidinem tandem ipsum Iceroso canco comparare non erubet atque corruptionem et putredinem membrorum, quae in ancro quandoque accidit, ab humorum putrilagine, unde conseiuntur morbi Puiridi, interstinguere nescit. eo, qui illustrem IOAN. Pico, qui Eosic Exu repreheridere audet .Qui se ultra alios do medicina iactat Quantum in ea Profecerit, ut, quae elementario puero incognita hali sunt, vel negligat, ve omnino nesciat Cosset igitur, obsecro, tam

209쪽

ab irroganda ignorantia nola in viros doctos, quam ab insimulando nos suspicandas abolitionis, qui, quod sciam, improbum

consilium nunquam dedimus, ne tot tantosque errores in m

dicina disseminavimus. Aegrotantes quoque, quibus uterque consulimus, an eius vel nostra opinione singulari nonnunquam abscedant, in iudicio aliorum sit.

Correlari primi conclusionis se eundae. IX, p. 161. Verbum aeri, cuius qualitas temperata est admonuit nos

illius iturae, cuius in defensione Leoniceniana meminimus, ostendentes, acrem sua qualitate utpote quod ex principiis eius suit epidemicos morbos haud concinnare, cum alias in aere

sano foret nonnunquam morbus Pestilens essetque aer res Ontraria naturae. Cum vero Praesalum verbum declarator suum errorem constens consulto miserit, cedo illi, quo compulisse eum satis quaesisse gloria mihi certo puto mirari tamen subit, qui calorem atque humorem praesertim sussicienti causae esse morbi gallici sive alterius epidemiae temera audeat nogare, cum

primo de eomplexionibus volumine in corpore quarti capitis

GAL us id aperto asserat. Nec, ut contendit, obiecimus ii quam aerem rem non naturalem esse, quando illud nobis haud visum est ullo proposito conducere, verum, prout et iam repetivimus, aerem scili ut naturalem vel saltem naturalia conservantem sua qualitale Propria, quae teinperata est, epidem iam non conficere asseruimus, quod si circumcurrens aer sic alter tu vel applicetur corpori, ut morbos paria epidemicos, subaudiatur vel contrarius naturae vel extra et praeter ipsam omnino necesse est; omne enim, quod aegrotationem huiusmodi essest, in hoc rerum genere medici ut sie collocant. Retro Praeterea posuit declarator in conclusione Prima proprietalem oceultam substantiam

aeris nunc quasi istius statim oblitus dieit, illam dispositionem eoeli esse erunt itaque in morbo gallim duae proprietates occultae, quae sunt aeuuae, dico, nam quot ex parto passivi principii r quirantur, nondiu dixit Culpavimus quoquo et haud iniuria modum loquondi, quo pae qualitau aeris veluti ex se substanti, cuius Propriae actio est, tribuit, concinnare epidemicos morbos atque parere; nam huius Ioeuliouis modum i eucharistia sibi linologi solum usurpant. Sed declarator do suo solvens ad haec respondii non solamus sacramenii modum in medicina al-

210쪽

legare, de quo obiecisti quod nuspiam in scriptis nostris invenire est modus enim et deierminatio superbenedictissimi sacramenti dominici corporis ex aeris literis et ecclesiae auctoritate, de quibus nos nullibi diximus, consensu doctorum constat; sed de eucharistiae accidentibus, quantitate praesertim, quod omnibus licuit semperque licebit, argumentum a simili accepimus. Utinam declarator allegaret sacramenti modum et ab inessabili personarum in divinis processione abstineret quid enim aliud ontendit, eum comminiscitur qualitas, quae ea at hunc morbum, non solum ex calore et iuniore Procedit et Calor quidem, quo niliritur, humore, et utroqiis simul qualitas, qua morbum gallicum concinnat proeedit. mirabilissima prosecto tu qualii libus processio, quam a condito aevo nemo Philosophorum alligit. Cum ellain Pronomen illa ceuItam dispositionem, de qua sermo praecedit, vel reserat vel deinonstret, sequitur, influentiam e Ii, quam hae subaudit, ex qualitatibus elementalibus secundum imaginationem declaratoris dependere praeclarum quippe inventum, sed quo res nugarum Iudo melantur. Quam est etiam alienum exemplum illud, quod de causonide adducti: eauso enim in complexione morbus gallieus vero in compositione ex corrupto esse aeris in calore et humore Praesertim consistit. Antipathia etiain, quani nostri ab occulta proprietate actionem vocant, secundum mentem GALENI sine qualitato media

dicitur seri, quare manifestas qualitates in morbo gallico, si

antipathia conficitur, aut oportet non concurrere, aut genitus eius

susscienti causae existere. Quid deineeps per reliqua, quae e due sunt, declarator sibi velit, minus teneo quibus tamen non plus roboris quam celeris credatur a quocunque. Cori secundi conclusionis secundae. lX, p. 161. Siint prosecto in huius correlari circumductu errata plura quam enituitata, quorum primum, si libet, quod vasto imman, que hiatu evomit, de re, inquiens, mihi semper cura fuit; eum ut saepe diximus et iterum repetere non piget lant eum, quod non res ipsas, sed stans glossas et mere nugas in contumeliam doctorum virorum et in nostri calumniam induxerit, constet ubique reliquisse. Addit epidemiam ambitu communiorem Pestilentiam ease, sed quid per hoc concludat, audiamus: sunt, dicit, morbi u pari aptior epidemialea, Pestilentiales vero

SEARCH

MENU NAVIGATION