Joannis Devoti ... Institutionum canonicarum libri 4. Tomus primusquartus

121쪽

g XVII. Prohi tot hori ti testos 'l gitim ἡ. XRm in Rudithunt, ut ii viis in:iudicio sid-ἐlm hesi tur. Ergo qui probnro debet , quod ese itide etiam , testes producit ψl quos inde competens tua dux ni v snt , 'ost aqua au: et si id ignos iudicavi e , qui in judicio recipiantur. In prianis uulεm .itandus Est nil versariuου , pontra quem testes nM. Turatur, ut contra ipsos proponati, si quid sori objiciendum ha homi .a 3 i Sici probati testes initio

o liquum propositum lini, AEnni ,sθd qu id uno verit ni is studio seruntur 27 . Deindμ a judice clamet ΑεGrsim ab aliis singuli interrogari , M: Pxaminari dDhHnt 3 ; ni t ex juxta causa ad judicem venire imi sediuntur, quia tunc ad eos in It-titur, qui interroget si in Cap. 2 go Tost 5. . quom in Iocum vidu

122쪽

g. XVHI, Summa in hoc ex ptino diligen

tia est adhibenda i et respou n testius η cluem esse dΘbent, ita ut si obscura Aint, iistrum ii ii interrogari debeant su) . Interrogantur. aut rem ducircumstantiis, personis, Iocis, temPOre , Cr 'dum litute, sama; in primis autem scientias caus; in afferre testes oportet per eum cor Poriri Eerarum, Cui res controversa subjicitur , veluti pur fidem oculorum, si de facto, por fidem aurium, ου ide dicto quaeratur. 3). Qua o interrogationeου plerumque ab Adversario proponuntur q), qu

praesento interrogandi sunt test Hs, ii uno rivdis

s), et canonici juris 6 disciplina est; gQd ri usu jamdiu receptum est , ut clam n judico

interrogentur, ac tantum vocetur nil versarius.

r) Error interpretum maxime vel erum, hunomorona induxit ; error autem processit ex Pravo intΘlleet a Zenonis constitutione in L. 12 Cod. Is sub. Ea quidem scriptum est intiis teste q iud Catilis sem otiam. Verum, ut hono monet Polletus Histor. for. Roman. Ib. 5 c. I 2, seor lum est Triis hunal, ac iudicii locns; non autem haeo verbo Significant, quod putarunt interpretμs, testos se creto interrogandos, atquB EXam nandos Bsse. COusule Cujaciuili au G. 2. de T vtιb. e. 6 col. 857 sd. sit.

I. XIX. Peracto testium examine publi-

123쪽

canda, si vo vulganda, no litigaentibus demon. stranda sunt. Omnia , ut in isti ligant, quid gestum clictamque sit, si quid habent obitet pndum proserant si . At Post publicationem . noque super propositis articulis, nisi sorte . aliqui onrissi

snorint et , interrogandi sunt testea ; nequo

in corum personas aliquid opponi potuist, nisiqni eos resollit, prius juret, se id non dolo facere, Rut nisi ante publicationem protestatua sit,ant nisi ostenderit, se dum um post publicationem didiciqse exceptionum causns, qua8 ignoraver i Testes ab actoro datos refelloro potest reus Contra iis ab se productis testibus, quos notor aliis item testibiis resutabit ; atque hic debet consistere productio testium, ut lites ha-h'ant medium quemdam modum 5 , Cum inter notoris, reique testes pugna est, plus fide digni, ac verisimiliora affirmantes, cum harein omnibus paria sunt , Plures numero praese-νuntur s6ὶ. Testimonia vero in uno judicio recepta fidem faciunt in eadem causa, et inter

Ensdem personas coram alio judice fr) ; sμd iugum maerio recepta in plenario non prohaut j .

Ionis expricatur, iustis de causis etiam quartae te instium productio conceditur. Illud omittendum non est , quod recto obsorvat Cui acius ad C. 49. ias δε-stb. Cit. eom. 6. sol. 856. magnum inter resollendoε , pioducendosquo iustos di crimen in torce toro . Nam

124쪽

Ia ag. XX. Praeter testes, probationes edurus tur etiam' ex instrumentis, nimirum ε x scripru

ris, uua fidem judici faciunt rei, continent. Nam angustiori significaticino scri 'turae instrumenta appellantur; cum laticiri significatione, quidquid ad causam instruΘndam pertinet, ideo auo etiam testimonia instrum Pntorum v mi inne comprehendantur si . ln, trumentorum qua arite coci eta sint, eadem est in judicio, quao testium, fides, et auctoritas sa), oaque vel Publica , vel privata sunt. Publica inώtrumenta.

sive scripturae sunt quae Publica auctoritate conficiuntur a porgonis , quibus id munus datum est, uti sunt censuales tabulae, instrumenta a notu rio rite conscripta , arta judicialia , scriptura ex

publicis archiviis eductae δ) , et a publica per

sona confectaee. Eodem locis au ut scriptiarao publico , et autentico sigillo obsignata Θ , veluti Principis, Episcopi, Cnpituli, Universitatis; item que libri Parochorum, in quibus ba tismata,

matrimonia, sunera dθ scribuntur . Peivatae soti Pturae u Privatis nullα Publica auctoritat. o inficiuntur , ct huc spectant epistolae, apochao, antapochae , chirographn. 1 L. 1 ff. ds Fid. instrum. Harinonopolias I b.

I tat. 2 C. 12-vΟ ut tum probationes, qtium instrumonia, quia haeo Probant illud, quod indicio proponitur et causarum firmn menta sunt. lii Basilicis vero, et apud eum do in II armoni puliam instrum Ontu proprie dicunturσυ λβολπια pacta conventa in scripturam redacta, .ut actum facilius

probari possit L. F. as Fid. iust um. 2 in L. 15 Cod des fid. instrum. I) Auth. ad haec Cod. da Fid. instium.

β XXI Publica in/trumenta plenam ia

125쪽

I 26 judicio problitionem constituunt; modo Ruthen tica ipsa, hoc est autographa proserantur 1γνΝam ExΘmplo non facile creditur, nisi ex authontico sumptum legitim sit, et cum eo GOnseratur, probeque conven Iat 2 . Fides tamen publicis quoquo iustrumentis gubtrahi potest exception falsitatis, quae pluribus testibus evidenter domonstrata sit 3). Praetera nihil effeto qui inter se contrarias scripturas protulit ) , aut abrasas in loco suspecto 5) , aut lectionis ita impeditae, ut legi, et intelligi nequeant ρο). i) Cap. 1 oe 16 Fid. inserum. , L. 16 17 19

οὐ Cap. 6 de Fid. instrum. g. XXII. Privata scriptura, cujus est C m-pstria veritas, tantum contra scribentem probat, modo causa debiti expressa sit I); excepta liberii tortii consessione, in qua creditor sibi solutum debitum profitetur, quaeque nulla etiam ni j 'ota musa , contra scribentem prohntion msucit a); Sed scripturae, quae tribus muri itae sunt te, lihus, vim habent piablici instrumenti δ) ; ac libris mercatorum puhlicae utilitatis, et commercii ratio tam pro scribentibus, quam contra scribentes fidem tribuit. 1) L. 2s s . ult. E. Us Probat. C. Is de Fid. in.

:) L. 4o F. da Paci ς. D L. ii Cod. Qui potior. in pignor. hab Sane. Necesse tuuieu est, uti animadvertit Brunnemannus in

126쪽

in cit. L. num. 6, quod constet de manu, et subisscriptione testium, sive per reoognitionem, sive PQ r Comparationem , et quod etiam partes ipsao subscripserint, testesque idonei sint.

g. XXIII. Est et probatio. quae oritur ex jurmurando , quod definitur affirmatio religiosa , hoc est advocatio Divini Nuininis in te tem ejus rei, quae promi btitur, aut assUritur. Dividitur Jusjurandum in promi8gor um, et ut sertorium. Illud futurum reου picit, atque in Contractibus non raro adhibetur; hoc ad praesens, re ut ad praeteritum tempus pertinet. Assertorium juramentum triplex est, voluntarium, judiciale, et necessarium si). i) Insoriptio illa tifuli Pandecfnriam δε D-

rsilia arido sive voluntario, sives necessario, sive Ju

diciali triplicem huno habet jurisiurandi divisionem. g. XXIV. Voluntarium est, quod alter alteri aut ex ron ventu , aut sit Θ conventu' extra

judicium deseri, vol refert I). Deserre jusju

randum est ad verbarici offerrε jurisjurandi conditionΘm ; referre autem psi non suscipere linne conditionem , eamque in ipεum offorentem rojicere Iudiciale juramentum est , quod in Judicio alter litigantium alteri defert, judice non cogentΘ, sed approbante; nece88arium Pst, quod judΘx vel actori, vel reso defert , old plutia probatio desit, ut indo veritas innotescat a). 1ὶ Recto hoo insiurandum voluntarium dicitur, quoniam sive illud ex pacto emiciatur . hoo quidem ex libera litigantium voluntate procedit, ac praeterea qui idem Ox pacto dosorro dΘbet nΘ-que extra judicium ad deforendum cogi, neqMisit ei D, si ii Biemit , adversuritim ud iurandum adigero

127쪽

possit, si vo confra sine conventu deseratur, in is-griam sit deferenti non deserre; int grum Oi, inui. olatum est, nec Praesturo , neo reserre; intΘgrum deniqrio ei, cui relatum est, nec tuno illud praeis Stare, quoniam sem Per deest, qui cogat cum id privatus in privatum ossicere nequeat, Consule Uoetum in Piancisce. lib. 2 est. 2 num. 7 De voluntario iurei tirando eadem est Laistinorum , Graecorum quo sententia , Sed dΘ nooessario, an indiciali magi a dissensio est quum iam sua uelato fuisse tradit Ago in Stimma Cod. ias Itinum 6. Nam Graeoi nec ssnrium vocant, quoaallor ut Bri in judiolo dosori, iudico suscipiendi. aut reserendi iura monti necessitatem im Ponente; iudiciale, quod iis lex ipqe desert sponte sua. Balissamon in Nomocanon. Photii te. Io cap 18 apud Jus folium Bblioth Iur. Canon. tom. 2 PM. I 17 adit. Paris. xlatii Voluntarium, inquit , quod datur Ex voluntate partium ex εra iudicium; necessar tum quod iact- snts acto res, et ex intsrloquia tons jtidiris datur ι judιcia s, quod jtidicis sentantia, Et am no-Ieueibus iis, qui litigant , contν Ovμrsiam descidit. Cuiuo ius in Faulum R.copi . sesnten. lib. 5 tit. 15 opp. tiam. 1 col. 459, se ad Edice. Paul. lib. 11 L g. ireom. 5 col. 2II ita rem Omnem distinxisse videtur, ut voluntarium iusiurandum sit, quod ulter alteri extra judicio in desert necessarium, quod ullor alteri in iudiciale, quod a iudice defertur. Tum obissaei v. lib. 18 o. 55 tom- 3 col. 49. iusiuraudum alteri an altero dolai uiti mo uritat tum , uui nECGS4M rum esse inquit, voluntarium , quod extra Iudicium neuossarium, quod in iudicio defertur. vorum in Parallel. Dago tor. ad fit. dμ DreIur Si PE volum

voluntarium esso inquit, quod ab altero alteri do. fertur in iudicio, vel oxtra iudicium I necessarium, quod resor tur ; in dio talo, quod a judice refertur.

Ego communem Latinoriam o Pinionem sequor. Sa

ne Gaius in Leg. I ff. de Iurejur maxιmum, inquit

res medium 'vedi ndiartim it titim in usum et senit iurisIu- raucii ret glia. qua vel ea pactione ipsorum litigatorum, vel ex auctoritates iudιcis deciduntur Contio

128쪽

-rs ae. Duplex hoe loco cuius iuri orandiam proponit , altorum, ' Dd, x Postion l tigatorum , al. te ruri, quod ex judic/s auctoritate emitritur. Juramentiam, qii 3d ex litigatorum pactione procedit, necessarium esse omnino non PotoSt; cumque liti iopactioni opponatur iudicis uuctori ius, quuo Deeessitatem luctit, consequens Θst, ut nove 'sar iram iuramentum illud prorsus hahoatur, quod iti utibiis eausis a iudio e pro sua uuctori in te desertur. J ramentum uiatem ex pactionis utat tu iudicio, alit extra iudicium da rur. Hoc plune Uuluntarium est,

illud jucliolato, quoniam coram iudico emittitur. Reve ea Paulus Let. ir j. ds Jurejur. iuramenti ex

conventio no non unum genus Munstituit. Itiurarandum, inquit, quod εν conventions extra juδι sitim desertur, 3 sfer i non potesse T. exeia νιIic. iam ovi dentur os tonstit, aliud esse iusi Grandi in ex eo n-

ventionΘ, qnon in iudicio desertur; et hoc nonniis si judiciato iuramentum ess potest , quod ab alio disting itur propter conventionem, quae in iudi-eio facta est. Gaius, qui genus enarru hut iura montorum finieradu litis causa institutorum, utriam quo iuramentum, quod nos volunturium, et indiciale

tisue; sed Paulias, qoi speciem explicabat convenistionalis iuramenti vim ea indem esse, sed ali Od να-lere iuramentum ex conventione in iudicio, ni iudiuramentum ex conventi Ono extra iudi olom sacria. Communem Latinorum de iurisin randi disti notione

sententiam, Praeter coleros, lato exornant Donol-lus in eie. Digest. δε Iurejur. opp. eom. 1U col. 849seq. , et Voetus in Pandece. lib. 12 tie. 2 num. 7,

3. XXV. Juramento necessario locus est in causis duLiis, idque dicitur supp/MOrium , quoniam Do semiplena probatio suppletur i).

Dubiae cauουne ex vΘriori sententia sunt, in quibus plena prohatio data non est, Puta , quod gruves adsint Praesuinpti ea , quao non Ofunem abiis

129쪽

33onbigunt scrupulum, nut quod allati sin f tostes, in quos aliqua exceptio crederΘ posse vid PBtur. Desertor hoc jusjurandum et , qui semiplune proba Vit, modo personarum, et causae ratiolistbeatur A) ; et si reus aeque, atquct actor Se mi plene probaverit, deserendum est reo, cujus

in re dubia potior causa est 3) ,

Qui somiplenam probationem contemnunt siuramenti suppletorii nullam rationem habetis . At in dubiis causis, ut inquit Caius in Let. 51. e. dsJurrejur. , vel, Mi loquuntur Diocletiantis, et Maximi antis in Let 5. sod. de Beb. c. ed ,νnprobiationum inopia iudex delato iuramento litem finit. Verum si quaerimus, dubia catisa, et inopia probretionum nihil est aliud, quam o ausu, in qu u semipleno Pro halionum intelligamias causam, in qua Pares ab notore, et reo probati nos datae sunt, par erit utriusqtio causa , ideoque absolvere oportebit reum, cuins in Pari . causa potior conditio est Leg. 125. at 128. ff. ds Rogul.jur. , cap. 6. de Hil. instru . , CGP. D5. de Vesrb. signi f. in 6. tantum ahset, ut jusjurandum n iudice deferendum sit . Η ursus 8i Proha tionum inopiam , quod placuit Giphanio in Leg. ., eod. de Beb. Cred. , intelligamus causam, in qua nihil ah actore prohatum est, erit omnino iudicandum pro reo, quem a tore non ProbantE . . . et si nihil inve piaestet, obtins e volnit Imperator Antonius in L. 4. cod. d- Edesn. Restat igitur, ut dubiam causam , et inopiam Probationum omnino Teseramus ad causam , in qua semiplene Probus iam

est .

g. XXVI. Oblatum jura montum litigantes

recusare non possunt, nisi justam habeant recusandi causam: ut si deferatur ro , Contra

quem nihil probavit notor, aut actori, qui plenam probationem attulit 1 . Delato, et emisso

130쪽

juramento serundum eum, qui juravit, serendum budicium est '). in omni hus autem PR-u- is civili hus huic juramento locus est, D in

item in criminalibus propter perjurii metum 3 .

I) Consule Voettim in Pandect. Iib. 2 eit. q. num. 1Ο. Irarumentum hoc, quo quis so purgat ob infamiam ex crimine contractam, purgatio cun nica a P pellatur, de qua titulos est in Duore tali in hiis des Piargations canonicia , et milias olim frequens

86 , i 24 I d e Paris. cit. et Gregoritas Turonensis Histo 1. D ancor. lab 8 cap. 9 et .O co'. 582 ρ ρ edie. Paris. i 699 durare olim uicis fuit ad B. Pes riCotytis , de qua formula , et similibus videndus Du-Cangitis in Glossar. Veteri consuetudine; institutoque juraturus , tres , quinque , aut se Phent eiusdem propct ordinis vicinos, ant saltem, qDiBNm Plano nossent , uo Pro harae fidui essent, sibi sonios, tum quam adsertores, adsciscebat can. 12 i5 16 17 19 cap. 2 qu. 5 C. 7 0 II de Ptirgat. cauos. quo spe tant formi lae tyitia, qui uta, uul-SEPtima in anu iurare. Interdum plures etiam ad iurandum vocabantur, si aut qui se purgabat, lutcus esset, aut gravioris ossat infamia criminis, quu olorious laborabat C. I et Io de Purgat. canon. Hi porro