장음표시 사용
161쪽
ae munificentiae suae explicat divitias j. Ita etiam in justis speei. ali ae nobiliori ratione per inhabitantem gratiam, non autem per
exclusionem praesentiae suae in aliis locis praesens est in. Nimili sensu porro dicitur descendere et ascendere, a cedere ei recedere;
et quidem descendere, et ad nos accedere dicitur, quando propitius beneficia largitur, aut modo singulari se per iniraculiani manifestat, recedere vero, quando impios impietati suae permittit δ). sunt ita. que hae diversae dicendi rationes nonnisi merae phrases humano
Observ. 2. Quum Deus simplex omnitio Ait: nequaquam nobis, quando de eius extensione loquimur, eum cogitare licet extensum extensione materiali, sed tantum virtuali. De extensione hac materiali loquuntur Patres, quando negant. Deum permeare rerum substantia A J, ad mentem Aellicet Aloicomani, qui contendebant, Drum rebus omnibus tamquam pariem vel animam mundi immisceri; porro quum Deum nil quam esse asserunt ), nempe in Alar Porporis in elusum, iit pote qui omnia repleat et conlineat; atque quando do cent, esse tantum in loco per solam operationem, et nonnisi exabusu diei eum esse in loco. videlicet circumAcripte . instar corporis, aut definite, instar spiritus finiti, non autem quatenus ipse ubique modo in circumscripto et immenso οὐ σι δως inexsistit'). Observ. 3. Dogma de immensitate Dei a. nos in re hus jucundis modestos et temperatos efficit, in
adversis autem con olatur ae erigit; b. a pede atis avocat, etiam occultis, quoniam tenebrae non operiunt, et nox sie ut lux coram omni praesente; atque e. nos ad Aludium virtutia quam maxime excitat.
1 Cf. Is. 6s, I. Pu. Io. 5. J. Da nascen. De Ii. . orta. I. I. c. 13. Opp. T. l. p. l 9. C. νγ CL Augustin. Epist. 187. c. a. u. Is s. Opp. T. 2. c. 683. c. a.
162쪽
Clini Deus sit spiritus, spiritus autem his in intellectu et voluntate i onsistat: de lioc ipso intellectu et voluntate, postquam attribula seu persectiones exsistentiae di inae exposuimus, sermo modo est in stiluendus, xidendiimqtie, quomodo tam illo, quam haec in Deo se habeat seu cogitanda sit. Et quidem quod attinet ad in te llec lum: sub eo communiter venit facullas cognoscendi, quae non nisi rationem possibilis cognitionis in se continet. porro incrementi ei decrementi capax Esl, atque in sua efficacia nisum et conamen conjunctum ha
hel: quae omnia, utpote in se imperfecta, in Deum infinitum cadero non possunt. Unde quando de Dei intellectu loquimur: in tolli. iiiiiis, omnibus illis limitibus se molis, vim Dei in sinitam, qua ipse, vel potius sit hct i a ri t iam divinam, filia leniis haec omnia e o g n o A e i h i l i a uno i ii i ii i t ii s i iii ii it a n e o, aeterno set insallibili exhaurit. Dicimus stili stantiam divinam, non enim dissert intellectus divinus a siti, stantia seu essentia divina, neque est qualitas aliqua vel actio ad cniens; quum Deus pro sua iii sinita persectione, pro illi necessario exsistit, ita et necessario intelligit at tuo cognoscit; hinc et νοησις, prout omnis reliqua absoluta persectio, ipsius Ov τια est ). Unde et SN. Litterae ubi quo Deum intelligenteni docent, atque Ecclesia universalis
uno Dre per omnia saecula tradidit.
Seientiam perfectissimam iam sui quam rerum reliquarum. seu ouinis ientiam nemo ni Si extreme amens Deo denegat illam esse Sentire poleSt. Facilius est enim, ut divinitatem landitus
163쪽
negare aliquis audeat, quam ut, eam intelligentein ac scientem
Potest autem paucis omni Sc letitia describi ceu ea Dei persectio, qua ipse omnia cognoscibilia persectissime cognoscit ac scit.
Scit ita quo Deus qua omni Scius A. S c in e t i p A ii ita: H. Omnia e tra se; et quidem
a. si e n cessaria Sive libera, interna et e X terna, atque β. Sive praesentia, Sive praeterita, Sive sutura: b. Omnia possibilia; nec non c. omnia e olid i Li o n a te su tu r a. Porro quoad modum scientia divina est absoluta, et proinde immutabilis ae aeterua, non Succes Siva, Sed Si intillanea, simplieissima ac iudi visibilis, ad a est ita i is Sina a seu verissima, certissima ae distinctissima, e S Sentiam rerum pene i r alis ac comprehendens histo seu i ii tol l i getitia: et ideo in Deo nulla datur reflexio, abstractio aut ratiocinatio, nulla memoria aut oblivio, ii illuui lite dubium ac nullus error. Deo insilii tam et universa comprehendentem ac penetrantem cognitionem inesse, Λ. per omnes utrilisque Testamenti paginas expressum, declaratum lite legitur. Ex quibus pauca delibare sit sticiat. Ipse, legitur in libro Job, fines mundi intuetur: et omnia, quae sub coe Io sunt, re ηρ ieit 3. Atque: Scio, quia omnia potes, et nulla se latet eo sitatio 3. - In Isaria eli: Oui sciι universa, norit eam Sapientia in '). - Ιn Ρsalmis: Et sapientiae scientiae) ejus non est numerus ). Et alibi: Eeee,
Domine, tu eos novisti omnia, novissima et antiqua. Mirabilis faeta est seientia tua eae me: confortata est, et non potero au eamq). - In libriS Regum, in cantico Annae: Deus scientiar um Dominus est, et ipsi praeμ aran-
164쪽
tur eo sitationes 3 . - In libro Esther, quae orans ad Deum, ait: Alura me, Nullum aliua auaeilium habentem, nisito Domin , qui habes omnium scientium - In Ecclesiastico: Coyn Onit e vi m Dominu a omnem scientiam, et in systae it in sis num arri, annuntiaras, quae Praeterierunt, et quae superventura sunt. re retans vesti-sia De e u li orum . - in epist. ad Il ei, r. : Et no u e si ullae reatura in nisi hi is in eonspectu ejus: omnia aut m nuda, et aperta sunt Deu Iis ejus, au quem nobisssermo est Et in 1. epi St. . Oaii nix: Major est Deu ac orae uis Atro, et uor it omnia' . Praeter fia ecce et innumerantia Ν Νeripturae loen, qua se disertis verbis tostantur, Deum nosse omnia, neque quidquam Dum latere. dantur adhue alia, in quibus Deus per Se , perque Prophetas fidem sejusdem faciens inducitur: quae lamen asterre . iat pole omnibus nota, opus haud
H. Sed nec Patrum hic loci necesse si proferro sent lilias. Utiod non magis infinitum. quam superva Canctum in re manifesta ac ab omnibus admissa foret. Aliqua tamen eorum testimonia in ulteriori veritatis nostrae expositione in serius oc
Quod autom attinoi ad ipsam Ecclesiam universat ira: hae non tantum v rilalom nostram de divina otii ni scientia si dolibus iam quam articulum si sti s in per no ubique tradit, sed fidem instamdem omni sua , ita profitetur. C. f ii semadmodiam vero r volatici. ita etiam ipsa ratio infinitam Dei scientiam indubitato docet. Nam cum Deus in omnio eneres persectionum infinitus sit, atque Acientia manifeste in eximiis pesrsectionibus numer tur: in ipso Aci'ntia talis. quaΘ eum deceat, al, omni vi dolicet imp rsectione prorsus immunis ac infinita statuenda sest: secus enim, Si ipso omnia absolute certa Et μxplorata ficientia non pervadseret, et ipsum aliquid latero posset, persectis Simus, quo nihil persectius excogitari queat.
165쪽
Queinadnio dum aut Θm certum ac indubitatum, Deum omniaeognoscibilia modo persectissimo nosse: ita quoque certum acnianifestum est, Deum spectat O Objecto ejus iii siti ita se scientiae speciatim noSse persectissime A. S emet ipsum. Et nim si Deus omnia cognoscibilia persectissime cogno Scit: prae omnibus Se id Sum cognoscat nec SSe efit. Et quidem: a. Cognitione adaequata, comprehensiva ac insiliita; qui miti finito cognoscibilis Sit. Duo sensu nil Λ p O s to lus: Spiritus enim DG omnia serutatur, etiam Pro una a Dei. Ouis enim hominum scit, quas su ut hominis, uisi Uiritus hominis, qui in ipso est y ita et, quiae Dei sunt, nemo cos norit Nisi Syiritus Dei i. Et Minucius Felix: Deus - so Ii sibi
tantus, qua utus est, notus. Nobis rero au intellectum P eius arastustum est
h. Cognitionct intuitiva ae clarissima. quum Secus haec non Sset persecta. De tua loquitur Ε v a n g et i sta, dum ait: Deum
nemo vivit unquam; unis Enitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse ena 1 r a r i t '). Atii uec. cognitione aeterna ae necessaria, quia cognitio ad vaturam ac essentiam spiritus infiniti necessario pertinet, qua illes tam parum, quam i PS a eSSentia Sua carere poteSt. Cum vero divina mens so ipsam intueatur : DeceSSario Dtiam omnia, quorum causa se St. seu quase fieri itide ab aeterno decrevit, et ideo etiam illa, quae in se haud sunt impossibilia. seu
fieri pOSSunt. ei quidem non progressi a no quadam. Sed una et simplici visione ac intelligentia scit, neque consus es, liniverSimquEdumtaxat, sed distincte ac si Deillatim perspicit et contemplatur omnia, etiam minutissima quaequo. Et ideos. Deus novit persectissime omnia, quae extra ipsum exsistunt, vel ΘXSi flere possunt. Novit itaque a. omnia Singula exsistentia, tam in So, quam κατ' ἔπιφανήιαν. in omnibus suis relationibus at tuo ex omnibus partibus; et quidem R. omnia praesentia. quamvis exigua et abjecla. bona et mala, etiam omnia cordis secreta. Quod SA. Litterae passim ac luculenta praedicatione commendant. Sic legitur in Psalmis: Excelsus Dominus, et humilia respicit; et alta a tonso
166쪽
eos nos ei e ). - In Ρ ro ver biis: Infernus et Merai tio eo-ram Dominor quanto masis corda filiorum hominum J. - Ita etialia in Testamento plura Occurrunt loca, quae idem edisserunt; praecipue autem litic spectant ea, quae Dei curam ac providentiam ad minuta quae quo pertinere significant, ut ubi passeres, et quae eis accidunt, Deus dicitur curare, lilia agri vestire, ac volatilia coeli pascere, et alia rius generis ). Nominatim vero initii merabilia in S. Scriptura occurrunt testimonia, quae homines, eortimque cogitationes, verba atque actiones singulas a Deo cognosci ac dijudicari tradunt. Omnia eordis, aut 3 i d es ad silium Salomonem, scrutatu r Domi nu s, et universas mentium eo sitationes 3. - In Psalmis legitur: D omine P r o b a sti me, e t cos no vis ti me: tu eos novisti
sessionem meam, et resurrectionem meam. In te ιιeaei sti e os ita tione a meas ae I Onse: semitam meam, μι - νι te ulu m meum in restis asti. Et omnes vias meas praevidisti e gu ia non est sermo in I in sua mea. Ecce Dom i ne, tu cos noristi omnia novissima et antiq uar tu formasti me, et posuisti suyer me manum tuam. Mirabilis faeta est seientia tua ex mer eonfortata est, et non Potero ad eam q). - De coelo reveaeit Dominus: vidit omnes filios hominum. D e Pr aepara i o habitac ulo suo respexit super omnes, qui habitant terram. Ovi finae it singillatim eorda eorum: qui intellisi i omnia o Pera eorum.' - Oculi Domini super justos: et aures eius in preces eorum. Vultus autem Domini super facientes mala: ut per ι terra memoriam eortim D. - Deus tus eis insipientiam meam: et aeli et a mea a te nous tin t a b se o nil it a '). - Oui plantarit aurem, non auai-
ριν aut qui stuaeit oculum, non congia rate Otii eον ripit sentes, nou ars uet: qui a se et hominem scientiam')ν- In Pro Q rbiis: In omni toto se uti Domini e On
167쪽
tem p an t u r ho nos et malos ). - omnes viae hominis Patent oculis ejus: spirituum ponderator est Dominus J. - lii Ecclesiastico: Oculi Domini multo plus Iu
cidiores sunt super solem, ei reum syicientes omnes ri as hominum, et pr o funaum abyssi, et homi nu m cora a intuentes in ah seo nai tas P a r tes' . - Opera omnis carnis eorum illo, et non est gula guam ab se onditum ab oculis ejus. A saeculo usque in s a culum respicit, et nihil sest mirabile in congyeetu ejus ). Et: Non praeterit i IIum omnis c o y it at us , et N on abscon- ait se ah eo ullus sermo ).- Apiid JO rem i ain : Tu autem Domine Sabaoth, qui judicas juste, et Probas re rares, et cora a , riaeam ultionem tuam eae eis q). - Prarum est cor omnium, et inscrutabile: quis eoynoscet illud ν Eoo Dominus Rcrutans cor, et probans renes: qui uo unicuique juria riam suam, et juxta fructum adiur rationum suarum ') Εt: Putasne Deus e ni eius esto sum, uicit Dominus, et non
Deus ae Ionyer Si oee ulla hi tur Mir in absconaitis: et esto non riae bo eum P uicit Dominus - Christus Dominus autem ait: Et Paler tuus, qui ridet in aha- condito, reddet tibi' . xl quo cum Pharisaeis disputans: Vos
estis, qui justificatis ros eorum hominibus: Deus autem non ite Oraa ne stra '). - Et Apostolus: No ra est ulla er a tura ino is i h i I is in eon syeetu ejus: Omnia autem Nucla et aperta sunt seu is ejus, aia quem nobis sermo, i. e. cui
nos olim Sumus rationem reddituri β. Porro noxii De iis Omnia praeterita et sutura, ei quidem non tantum necessaria, s sed et conlingsentia et libera. Praescientiam in Deo negavit Cicero Ub ignorans, qua ratione illa conciliari possit eum hominum libero arbitrio, et hinc, ut ait
168쪽
yos. Simili modo Marcio n Deo praescientiam cum bonitate et omnipotentia detrahebat, eo quod primum bonum hominent in pec- ealum labi passus esset Nec non Sociniani eo dementiae de . venerunt, ut dicerent, sutura libera ast contingentia ronjecturi μ dum. laxat quibusdam et verisimilibus rationibus Deo nola e se, non Perlael firma rognitione; quia sutura haese non sunt ex genere scibilium. eum non habeant, ut illis placet. d terminatam objectivam veritatem δ). Ni alii titililr niit in lineo ad orsiis auctoritatoria N. Scripturae.
quae Pi lius. ui sci Miliani praeteritorii in . ita et lira scientiarii sit liti Oriim in Doci ilari. clarissimis er hi A ubique docet. . 1 sae et Isνικι uo in saeculum, ait E c c t es i as i ic ii res Picit, et nihil est mirn bile in cons P etu ejus A . - Omnis homo,
qui transfreditur Delum suum, eo ut mustus tu animam suam , Ut uir ns: Ouis me ridet T v brae irrum unus me, set pari tes cooperiunt m , ct Nemo circun vicit Diste quom rei pors Delictorum M orum non m morahitur MDissimus. Et non in Plisi , quo viam Om via rid i Drusus illius, quoniam ea Mollit a s timorem D ihujusmodi hominis soli lium alitis, timor, ei oculi hominum lim N - s illum: Pl uou eosnorit, quoniavι neuti Domini multo Plus uriciores sunt sup r κDDm, circumspicient f omn s rias hominum, Pt yromullum abyssi, et hominum corda inlusentes, tu abse ovili aspartes; Domino enim Deo aut equam errarentur, omnia sunt clyn ita: si e et Post ν rLeetum respicit omnia β . Et: mynorit Dominus omnρm sei nitum, ot inustaeit in sisnum aeri, annuntians, v v a e P r ae ter i e ru u t, et quae super-r ratura sunt, rHr laus res ista occultorum').- Psalmista: Onia tu posse uisti r u s m os: suse Pisti m ut ro matris mPa .-Non Pst D ceu Itiatum os meum a te, quod fecisti
in oce ullo: et substantia m a in inferioribus terrae. Im ye r e e tum myum riderunt oculi tui, set in fibro tuo omnes ser i-6 ntur: ilics formabuntur, et u mo in eis '). - Napi olis: Scit Smientia uirina praeterita, set ile futuris aestim utrsi sua et monstra scit, antequam fiant, set erentus
169쪽
temporum et saeeuιorum . - Dominus ad dere vitain: Priusquam te formarem tu uteris, nori te ).- Slisa ilia apud D ani e t 3 in: Deus aeterne, qui abscon litorum es cssultor, qui nosti omnia, antequam fian ι '). - Εt Λpostolus: Nolum a saecu Io est Domino opus suum, i. e. id, quod Ruu gratia effecturus est ' . - mo non talillim ΝΝ. Litterae sciolitiain futurorum Deo tribuunt, sed et hanc nolam dixi nil alis sessu disserunt, et eamdem ad salsos deos con incendos ipsis objiciunt.
Aeeeuant, ait Isaias, et nuntient nobis, uuae cum qu V rr νι- tura sunt: μriora, quae fuerunt, Nuntiate: Ut Pon 'mus cor nostrum, et sciemus no vissima eorum, et quast Veritura
sunt, iudicate nobis. Annuntiate, quae rentura sunt in futurum, et sciemus, gula mi estis ros ). - Ouae similis mei r ocet, et annuntiet et ordinem exponat mihi, eae quo constitui Populum aut iv uum: rentura, et quae futura sunt, annuntient eis μ). - Quod ad scientiam praeteritorum nil in Et: per- .
tinent huc quoque omnia illa loea, ubi Desus aliquando omnibus
hominibus secundum eorum opera retributurus traditur. - Idipsum porro tamquam dogma certum atque incoliciis Alim omnes ΝΡatres docuerunt. Urigones scribit: Propria atri r itatis nota est, res futuras i ta y raedi est re, ut praeuie urei ratio vires humanas su Meret, et inerentu juvie tur, divinum Spiritum esse prae ilicii suis auctor Em Tertullianus: Otiae spraesei nita lantos habet testes, quantos fecit Prophetas - Augustinu A: Consileri esse Drum, et ues a re Pr aes eium c uturorum, apertissima Pstius auia. - Non est autem consρquens, ut si Deo certus Est omnium oras causarum, id o nihil sit in nostrae rotuntatis arbitrio. Et ipsae quippe nostrae ro Iuntates in causarum Orilinc sunt, uui certus est Deo, ejusque Praescientia continetur; quoniam et humanae voluntates verum ea usue sunt. Atque ilia omnes, quit; Rap. 8, η.
170쪽
rerum ea usas praescirit , Profecto in eis causis
etiam r olunt at e s nostras lynorare non potuit, guas nostr 9 r um DP e r um ciau fas e s se γ r a se init. - Oui non est Praescius omnium futurorum, Non est uti gue
faeta sunt, et antequam fiant, unirersa sunt nota E cclesia nille iii iiiii ersalis specialim liaiicce erilate in fi-ile libiis, Duli in persecta in scientia ut remitti oriati iiiiii, et praecipuenctio iiiiiii liii in alia mi in fiat, sere, tibi lite inculcat . atque omni sua agendi ratione ac vita pract No seri. Nec non n l io ipsa, cum Deus rerum Omnium Ait auctor atque gubernator, et omnia. quaecumque Aunt ei sit int, ex Hiis voluta tale, si e Ordinanio Siho permittente, sini Di stant, perspicit, tiο- liliam rerum externarum omnium penes illum esse debere. Nam
Deus libertate producit univerΝa, quae extra se prohindit. Nihil autem libere holuntas ei icit, nisi intelligentia prius cognitum, aqua illa rogitur, et ad agendum quasi impellitur. Uuapropiser cum nihil sit . esse tu possit, nisi a Duo ei sex sejus scientia esse tum accoli dilum: nihil est omnino, quod non ille cognoscat, Sive prae-
SEDA, Nivo prael tritum, Sive aliquando sulti rum. Porro Dei scien-lia. utpote peri clissima. ad Onan Em r in cognoscibilem se extendere it bet: et certe iactu lanium Pra Sentia, sed et praeterita, atque eliam si iura, ei quidem non solum n cessaria, verum libera quoquc ac conlingentia sunt in gener rerum, quae Scirici cognosci possunt; et ideo, prout illa. ila ut haec divinae menti
Ex quibus piirro clare colligitur, Duum non sic illa, quae apud nos sunt lis serentiis temporis distracia, intueri, ut ea eodemmo lo. prout nos, atque iisdem disserentiis, quibus sunt implicata, intelligat. seu in potius Omnia, Sive praeterita si e sutura,
tamquam prae Sentia cognitione Simplici, ne tertia atque rerum exsisteriliam praeeunto ac deler minante. aduoques certis Sima ac clarissima, sine ulla consti Aione Et ob Acuritato cognoscii el considerat. Quod ΝΝ. Patros pulchre ne subtiliter sex ponunt.