Theologia dogmatica catholica concinnata a D.re Joanne Schewtz ..

181쪽

spicit, quid neque sibi ipsi, neque infinitae ipsius perseetioni, neque

aliis rebus, ad quas resertur, repugnat. Res vero exsistentes, et quidem necessarias cognoscit Deus in suis sapientiastinis decretis, utpote quae earu indem ultima ac propria causa effectrix sunt: res liheras autem cernit remote quidem in indule naturarum intelligenti uiti. adrea omnes, quibuseum illae conjunguntur, relata, proxime Vero pariter in suis decretis, quibus secundum suam infinitam sapientiam honum per naturas seu entia libera, vel cum illis efficere, atque malum permittere vult ). Quo sensu quoque res suturae Deo praesentes sunt, videlicet non quidem τεμ seu re, sed τῆ δννα μικαὶ etsi seu potentia et consilio

Observ. 4. uuando in ΝΝ. Litteris Deus lentare Abrahamum dieitur, ut fidelitatem exploret δ), vel descensurus, ut videat clamorem et Aeetera Sodomitarum ε): modo humano haec dicta sunt, quum nos perseete scire dicimur, quae experimento comprobata ae oculi nnostris veluti subjecta habemus; et nonnisi indicant, Deum Abrahamo occasionem merendi subministrare, illiusque obedientiae sublimitatem ae praestantiam publice manifestam reddere voluisRe, atque ipsum in discernendis poenis nihil temere et praeeipitanter moliri. Hieronymus alitem verbis illi: Aιsumtum est ad hoc Dei dedueere majeAtalem, ut sciat per momenta sinsula, quot nascantur culices, quotve moriantur, quae cimicum et Pulleum et muscarum

sit in terra multitudo, quanti Pisces in aqua natent. et qui de

minoribus majorum Praedae cedere Uebeant ). solummodo, ut eX contextu antecedentium et subsequentium adparet, dicere vult, Deum erga res illas non habere illam specialem providentiam, quam erga creaturas ratione praeditas, vel anxietatem humanam in Deo haud obtinere

ros. c. M. n. 9. Opp. T. η. c. 615 S. - . in Io . n. v. T. 3. P. 2. c. 305. F. - De ser m. Do iv. in mon . sec. Mutth. I. 2. c. a. n. 2. c. 205. Pro a Per. Sent. Iuct . . eterna est et incommutuo illa roIuntas oua, nec Consilio ulterurente ruriatur: in qua simul est, qui fquia in rebus creundis, reι Orvinandia frui Praeceaxit, aut sequitur. Opp. c. 563. - Anselm . . Iono . e.

182쪽

observ. 5. Cum Deus omnis elus sit: diseamus inde

. omne pe catum, etiam oeeuuissimum, evitare, eum non possit in loco tam abscondito perpetrari, ut effugiat Deum omniscium, atque, ut lentationi restulamus, nunquam hujus veritatis esηe immemores, ut monet Ephra emus Syr., quum ait: Ousa si ab adoresaris in re aliqua gubdole amplantari notis r crede, nihil te vere, rei cogitare, quod taleat Deum Nam continua Dei recordatione. ut alibi aerihil, tumes animae Passiones recedunt, instar

malefleorum. Praetore accedente ). h. Caveamus ab hypocrisi, quae malitiam cordis occultam externa honestat in specie ob velat; Deus enim omniseius occultissimo cordis recessus inluetur. c. Porro quando calumniis impetimur, aut iniuste opprimimur, aut etiam solliei lationibus ad malum perturhamur: tonsolemur nos. Deo notam esse rectitudinem eordis nostri, notamque luctam nostram et, qui non 'atietur Nos lentari avra id, qNod yossum , sed faciet etiam cum tentatione prorentum, ut possimua sustinere ), non tros gemitus ac nos iras preces exaudiet, atque nostram integritatem, si non in hoc, certe in futuro saeculo ostensurus est.

Deum Sapietitissimum esse, tam parum addubitari potest, quam eum esse omniscium. Prout autem omitiscieritia in Deo in. isellectui, ita rationi in homine sapientia Dei in sinita respondet. Rationis vero est verum apprehendere. essicientiae nostrae fines honestos praefigere, bonaque ac apta media ad illos consequendos indicare, nec non, quid quo ad formam eXternam rebus Congruum ac conveniens sit, definire. Ratio itaque seu sapientia in cognoscendo eo, quod rebus quoad exsistentiam seu naturam, speciem seu formam, atque dignitatem moralem convctniat, cernitur. Diciturque sapientia hasto sapientia theo retica . A qua dinseri sapientia practica, quae ad voluntatem refertur, atque in electione honorum finium, et bonorum ac aptorum mediorum ad illos consequendos, seu paucis, in congruenti cum sapientia theo retica agendi ratione consistit, et a prudentia eo distinguitur, quod haec apta media ad fines, sive bonos sive malos, adhibeat. In SS. Litteris de sapientia hac utroque sensu accepta quam

183쪽

saepissime sermo occurrit 3 . Nos hic loci, quum sapientia practica a xirtute ac sanctitate haud disserat, nonnisi sapientiae theo reticae, quae ad intelligentiam videlicet spectat, rationem liabemus, quam in summo gradu pro infinita Dei persectione in

eum transferimuS.

Unde sapientia divina ea est persectio, qua Deus persectissime cognoscit, quod sibi, naturisque se uentibus sinitis, tam ratione carentibu S, quam ea in- Structis, congruum atque conveniens sit. Pro sapientia sua itaque Deus novit persectissime: R. quoad se ipsum, Suanique eXternam efficientiam: α. quaenam esse sive fieri in se spectata possint, seu quae entia sint possibilia; porro quinam sint fines optimi, quaeque ad illos consequendos optima atque aptissima media, Seu quaenam Sit Optima rerum dispositio; atque

b. quoad entia extra se ipsum: α. quid ontia noti libera efficere debeant, quinam Siti l caiisarii inesse eius, ac vice versa; et β. quid entia rationalia praestare oporteat, Seu quaenam illis constituenda sit lex moralis.

Sapientia Dei infinita A. in SS. Litteris vario modo, populari quidem, at una sublimi adstruitur. Et quidem:

a. Deus diserte in sinite ac necessario Sapiens esse traditur. Soli, i. e. vere ac per se, sapie nt i, ait Paulus, Deo per

8un: Christum, cui honor, et storia in ga cula saeculorum. Amsen j. - Psalmista: Musuus Dominus noster, et mastua niι tua ε jia,2 et sayientia es ejus non est numerus δ' . - Jobus:

Apuu ipsum est saρientia, et fortituus, ipse habet consilium, et intellis en iam . Et Daniel: Sit nomen Domini

beneuictum a saeculo, et usque in saeculum: guia sapientia, et fortiturio ejus sunt. Et ipse mutat tempora, ct aetates: transfert C s. Exod. 28, 3. Ps. 36, 30. 8, h. 50, 8. 89, l2. 106, 43. I 6, 5. Eccl. , 10. Sup. 7, T as. Rotii. I, 21. 22. l. Cor. l, is με. 3, l0. I s. et . Roui. 16,27. CL I. Titii. 1, 17. Jud. 25. in textu graeco; ast lectio non videtur esse genuinis. - Pa. I 6, 5. Cf. Joh. I S, R. la. 0, 28. J Job. 12. 13. CL Apoc. 7. 12.

184쪽

reyna, atque constituit: aut sup ient i a m sayi νι tibus , et seientiam in te Illyentibus dis Utinam: ipse rere at pro-on , et abscondita, et noria in tenebris eo tituta: et ινι in cum

l,. Docetur, Deum omnia Sapientissime constituis Se . atque praeclara lituus sapientiae documenta in operibus divinis conspicua adseruiatur. Sic Psalmisia, cum varia opera divina atque ordinem in iis adspectabilem descripsisset, exclamat: Ouamma ynisi e nia su ut Dystra tua, Do m i ne. υ mnia in sap i entia fecisti ). Et Sapiens: .4ttivit s a ny i en i in uir in α' a fine usque a re finem fortiter, Pt ais ponit omnia mariter iώq' . Unde ol Moyses. exposita historia crctationis. Deum. Opera quasi lustrantem, sic loqui nistin indueit: Viditque Deus cuncta, quae Leeerat, Pt erant rata se hona, i. e. sinibus suis convenientissime disposita . Praecipiast autem in Proverbiis laus divinae Rapientiae praedicatur. ubi inter alia legitur: D ominus s apte v t ia tu vatin i t ram , sta hi trit eis

c instituta sunt. Ea indem Seni sentiam pluribus inseritis prosequitur et exornat sacer Acriptor, ubi sapietitiam lingit ceu personam. quae comes et adjutrix fuerit Deo in condendo mundo, seri heus:

Dominus possedit me in initio riarum suarum. aut quam vulssquam Laeer i a Principis. Ab aeterno orclinata sum, et par antiquis ant quam terra stere . Novisum erant a6yssi, Ut mo jam rouc Plastrum: ra cuum fontes aquarum struρ raul: Neoclum morates s arimo P eonsti strante an DIDA Dyo Par uriphar: adhuc t 1 rum Noufer rat, et flumina, Pt eardiu s orbis i rra . Ouando yra Pa-rahat eis Ios, a cleram: quando cyrtu Iesse, et syrortillabat abyssos: quanao aeth ra firmabat sursum et librabat Lo u te s au u ar v m: quando ei r cum da ha ι mari terminum suum, et Iesem ys Nehat aquis, ne transirent fines suos: quando ur Mena Phat fundamenta

185쪽

per sivulos dies, ludens eoram eo omni tempore ). - In

T. iii primis Dei sapientia, quatenus in revelatione Christiana,

tamquam religione vera, nec non in ejus propagandi modo se manifestam reddit, celebratur. Nos autem, inquit Paulus, prae-

dieamus Christum erueissaeum: Iudaeis quidem seandalum, Gentibus autem stultitiam, ipsis autem rotatis Iuriaris, atque Graecis Christum Dei rirtutem, et Dei sapientiam: quia quoa stu tum est Dei, sapientius est hominibus: et quoa ivsirmum est Dei, fortius est hominibus. - Eae i so autem ros estis in Christo Iesu, qui factus est nobis sapientia a Deo et justitia, et sanclimatio et reuemtio. - Sapientiam autem loquimur inter perfectos: sapientiam rero Non hujus saeculi, neque principum hujus saeculi, qui aestruuntur: sed loquimur Dei sapientiam in mysterio, guae abscondita est, quam praedestinarit Deus ante saecula in floriam nostram, quam nemo Princlytim hujus saeculie norite si enim e novissent, nunquam Dominum floriae crucifixissent. Sed stetit seriptum est: Ouoa oculus Non viail, nec auris audi nit, nee in eor hominis ascendit, quae praeparavit Deus iis, qui allistunt illum: uo his autem rene ι arit Deus per spiritum suum: Syiritus enim omnia scrutatur, etiam profunda Dei . - Alio loco: Mihi omnium sanctorum avita est yratia haec, in Gentibus erans Gzare in nosti s abiles uinitias Christi, et illuminare omnes, quae sit vivensatio sacramenti absconditi a saeculis in Deo, qui omnia erearit: ut irinotescat principatibus, et μotestatibus in coelestibus

ad Romanos: O altitua o uiritiarum sayientiae, Pt scientiae Dei: quam ine Ompr ehensi hilia sunt j uilicia ejus, et in restis abi Ies viae ejus. Ouis enim eos norit

sensum Domini P Aut quis consiliarius ejus fuit ὶν Verum non tantum in Ν. T. . sed etiam in libris A. F. similia

leguntur. Leae Domini, ait Psalmista, immaculata, con-reriens animas: te a limonium Domini fluete, sapientiam μraestans parrulis. Iustitias Domini recla , laetificantes eorua: praeeeptum Domini Iuc suum,

186쪽

illum inans oculos b. Sensus est: Lex di ilia, utpote abso. lute vera et Sancta cognitio item veri, persectionem ac tranquillitatem in nobis promovet, unde et nobis maximi momenti et tenerrimae curae Sit Oportet. - Atque . Deus sons et auctor omnis sapientiae in naturis sitius declaratur. Omnis sapientia, inquit S ira cides, a Do mans. Deo est . Et Jacobus: Si quis autem reatrum indiget sapientia, postulet a Deo, qui dat Omnibus affluenter, et non improperat: et aabitur ei γ.

B. Id ipsum porro semper tenuit atque docuit Ecclesia, ut ex scriptis S S. Patrum et publica Ecclesiae institutione atque ovilii ejus vita clare cognoscitur. Uuod quum utrumque a nemine in dubium hocetur: sussciat hic loci solum . laximii in laudasse, qui ita habet: Rationabilitatem autem uicit in Deo Dionysius , nou quoa relis sistumcare, Deum esse ratio ualem , tamquam participem rationis; hoc illa dictio) emm insinuat: seu quod est lys amet rationabilitas, qui est tolus ipsa per se subsistesns racio j. C. Neque desunt argumenta ex ratione petita. Et

quidem

a. in sinitam sapieritiam Dei postulat summa ejus atque absoluta persectio. Nam cum Deus sit ens persectissimum, atque sapientia fatentibus omnibus inter perfectiones naturae intelligentiS Sil Sumina ac maxima; praeter sanctitatem enim nihil homines magis dividit ab animantibus, quam illa: Deo quoque sapientia, eaque infinita, tamquam enti in sinito, deesse non

h. Id ipsum porro admirabilis Ordo mundi physici, in quo,

si res singulas sive earum conjulictio item Spectamus, tam innumerabilia sapientia se ut consilii sumini monii menta deprehendimus, arguit; n e uian Exsistentia atque ordo mundi moralise incit, quum auctor rationis alqiterius mundi dispositionis, pro qua ad sum nitim bonum tendit, nonnisi ens in sinitum rationale Seu Sapienti S Simiam eSSe queat.

187쪽

Clim iri go salite lilia ilesii ita l. iiiii l silet i qileai, quid fieri doli eat, atque quid fieri doceat: ipsa a verilale ol, jectiva liai id ilis- fert, secuti dii iii ilunm l uus nitinia dispotiit ac dirigi l. que iii adiit

etiam ΝΝ. Litterae Dei agendi rationem secundum Suam sapientissimam cognitionem, seu Dpura divina porro doctrinam ac legem divinam nec non gratiam mentem nostram illustrantem )veritatem nil pella iit. Atque quum s arulae illae rerum, ad quas fiunt, a sapientia definitae, ideae adpellenti ir: patet de id eis quoque in Deo sermo fieri posse. Suut vanisum nit Augu Stinus,laeae yrincipales via a stiliam, rei rationes r u m sta-bi tes a tu ues incommutabiles, vu ae ipsae formatae non surit, ac Per hoc aeternae ac se mye r en clem modo se se habentes, quae in atrina tuteli is en tia continentur. Et cum lysae Noque oriantur, neque inter ante secura uiam Vastamen formari ilicitur omne, quo Q oriri et interire Potest, et omne v Nou oritur et interit. - Ovis aui ut aicere, Deum irrationa hiliter omnia condicisses Ouod si rect

diei rei ereat non potessi, restat omnia ration sint cotidita. Istis autem ratio ues, tibi urbitrandum est osses, nisi in lysamen te Creatoris ν Non esuim .rtra so quicquam Positum intuebatur, MI secundum iu constitueret, quod constituebiat: num hoc Dyinari saerit munL sest. Ouodsi hae rerum omnium creandarum creatarum re rationes in Utrina m nto contin utur, neque in uirinamente quidquam, nisi arternum alvu incommutabilo Polρst esses; atque has rerum rationes principales πνρllut ideas Plato: non solum sunt iclea , seu ipsae rorae sunt, quia aesi Vuae Aunt, I ejusmoui atque incommulabiles manserat; quarum Participatione fit, ut sit, quia quia est, quom Duo est ). Caeterum Sapientiam in Duo non successivam sesse vel di Scur- Si alia, i. e. deliberatione quadam egentem, Sed directam et in-

188쪽

tuitivam, i. e. uno simplici actu omnia simul comprehendentem, ex ipsa cognitio itis absoluto persectae indole consequitur.

Observ. Νapientia Dei infinita excitamur: a. Ut in ea spem ac fiduciam e ertissimam. etiam in rebus adversis, Pollocemus, persuasissimum hahenten, Deum omnia sapientissime disponere, et hinc sortem nostram, quaecumque fuerit, tranquille, eum plena animi aequiescentia seramus. Quae sola est vera vllae sapientia. b. Ut documenta ejus luna in rerum natura, tum in historia, atque praecipue in opere redemtionis nostrae, tum in vita nostra quoque sollicite aeque ac modeste investigemus. quo magis in dies Deum veneremur et diligamus, atque eum imitando ipsi sapere discamus. Quod ut nobis seliciter auecedat, e. ut sapientiam a Deo, ejus sonte, precibus ardentibus ema.

Postquam de intellectu divino disseruimus: restat, ut modo de altera spiritus infiniti veluti parte, de divina voluntate,

dicamus.

Venit autem nomine voluntatis generatim facultas spiritus libere appetendi bonum et aversandi malum, ab intellectu agnitum. Quod si tamen de voluntate in Deo loquimur: sacile patet, neque hic Sermonem esse poSSe de facultate, Seu nuda potentia, incrementum et decrementum admittente, et cum nisu. imbecillitatem arguento, conjuncta, neque de actu multiplici. sibi succedento atque temporis limitibus obnoxio: Sed esse potius voluntatem divinam vim in si ni tam, seu actum simplicissimum. quo Deus ah soluta cum libertate atque ratione per se c t is si in a b onum appe t a t, malum r is a V e r-setur. Voluntas itaque divina nihil aliud est . quam substantia divina. quatenus A secundum sapientissini a m c o g ni tion e ni ac tu o S a C Og i ta tur, i. e. qualenta A rioi tantum Omnia potest. Sed et creaturis absolute bene vult ac ben facit, alque Omne bonum et omne malum piusdem indoli convenienter, i. e. exacte pro bonitatis aut malitiae gradu, quem

possidet, et quidem liberrime ac constantissime diligit atque avernatur '); et ideo quoquo est, ui substantia divina, simplicissi-

ὶ CL . tanti. Asric. De 13art. dir. ιeo. I. e. I9. in Galla nil. Bio .PP. T. 12. P. 83. c. I.

189쪽

itia, im ni ii l a li i l is, a e te rita, iiii incusa , et iii iiii elligetitia divina, s apte ii t is A iiii a ac verissima, atquct peculiaritero iiiiii pote iis . l, oitio ii i A si ilia, liberrima, Sanctissima.

et hinc etiam veracissima, si ii et is si vi a ac j v s t i s si uia.

Obsor v. i. Cum Deus pro summa persectione voluntat in uuae Omnem rem, quam vult, pro ejus indole velit; etsi, ut unico ac simplicissimo aelia omnia intelligit, ita unico ac simplicissimo voluntatis actu, a sua natura indis lincto, vult, quaecumque vult: tamen. non quidem ex parte Dei , sed ex parte rerum, ad quas voluntas ejus refer. tur, varia voluntas divina distingui potest. Et quidem a. discernitur voluntas ne ea saria et libera. Voluntas necessaria dicitur voluntas divina ea leniis, quatenus ad Deum ipsum, Aummum bonum, atque omne bonum aliud possibile, in se spectatum, refertur, quaeque in Deo prorsus non potest abesse, quum Deus semetipsum tamquam summum bonum, et ita eliam qiiod cunique aliud bonum dari potest, sine contradictione, i. e. quiti Deus exse desinat. non possit non velle aut non diligere. - Libera autem appellatur voluntas divina, quatenus ad entia Preata attinet, quae Deus etiam salva sua infinita persectione non velle posset. h. Voluntas libera, cona ilium, propositum praedestinatio ' , decretiam δὶ, quum referri queat vel ad res sie dictas necess ario exsistentes, vel ad ea, quae actiones liberarientium rationali iam si quuntur, iisquir tamquam conditioni adstrietasunt, vel vero ad ipsas haso e actiones a naturis intelligentilius ponendaS, porro di id itur in voluntatem absolutam, conditi o n a i a m et vo i u ii l a l e iii A ign i. - oluntas absoluta de-e r e t u ni a b s o i ii t u m) est ea, qua Deus vult simpliciter, nulla ratione habita ad qtialem euitique conditionem ex parte rei, ad quam refertur, et quae propterea semper impletur ). - oluntas eo n-

tu ad certam ponditionem ex parte rei, ad quam respicit, ei quae itaquelantum tune est eclum Aortitur, quando conditio illa adsuerit j. - Voluntas denique signi usi, qua Deus ea vult, quae erilibus ratio

190쪽

nalibus libere prae Alanda sunt, quaque non ipse agit, seὸ quae nos agere oportet, sive per rationem sive per revelationem, nobis significat ). Alii tamen sub voluntate signi nonnisi merum et externum signum volun lalia divinae, seu legem divinam patefactam, prout in aeconsideratur, intelligunt, non ipsam internam voluntatem, quam in illius oppositione voluntatem beneplaciti adpellant. Caelerum quinque assignari solent volunt altu divinae signa, hoe versu expressa:

Praecipit, et prohibet, permittit, consulit, implet.

Cum tamen nobis ceu entibus contingentibus ratio efficaciae sunseiens haud insit, et praeterea ad salutariter operandum speciali auxilio divino indigeamus: ut revera agamus, voluntas signi seu lex divina non sufficit; sed Deus insuper voluntate sua efficaci seu voluntate b e n epi aci l i in agendo nobisenna concurrit. Quo re spectuc. voluntas divina distinguitur in ordinant em, qua Deus bonum directe vult, et permittentem, qua malum permittit, atque eatenus illud vult. quatenus libertatem nobis non adimit, qua non nisi sublata illud praepediri posset, idque propterea, quia secus ipsam no

stram naturam destruere, sibique repugnare deberet. Porro naturis rationalibus, quae est ipsarum indoles, aliud prostarum sine, aliud vero pro earum merito convenire potest; ideoque voluntas divina hoc respectud. in voluntatem antecedentem et consequentem dispescitur. Antecedens ea dicitur voluntas, qua Deus rem ipsam considerando, praecisis particularibus ejus circumstantiis, aliquid velle eogitatur. Tali voluntate e. g. vult Deus omnes homines salvos fieri. - C O naequens vero illa dicitur, qua Deus respectu habito ad universam rei conditionem vult, quae ei congruunt. Hac Noluntate vult Deus hominem peccatorem in peccatis morientem damnare. - Volunt an

antecedens itaque praecedit praevisionem dignitatis vel indignitatis

nostrae, meritorum vel demeritorum, ut Theologi loquuntur, eon sequens autem praes ientiam consensus liberi arbitrii et meri-lorum vel demeritorum sequitur Voluntas consequens porro Cum essectu coniuncta esl, eum sit absoluta, antecedens autem, quum Pa. 5, S. 49. 17. ΕZech. 33, 11. Matili. 6, 10. 12. 15. Λcl. 7, 51. 1.

Thess. ., 3. I. Tim. 2, 4. 1. Petr. 2, i S. I. a Dan. 2, 17. 5. I . 3 Haec voluntatis divisio jam apud Chrysosto inuin o eurrit. Hom.

T. s. P. 582.