장음표시 사용
161쪽
potetant ipsi testari & ab aliis heredes institui. , ' & in testamentis testes esse θ. β) Latini quidem habebant jus contractuum, sed non testamenti factionis, nec connubii, nisi speciatim illud esset concessum.. γγ Dedititii nullum horum jurium hahebant, nec ullam spem .habebant impetrandi jus civitatis ; unde hoc uno disserebant .a servis, - quod dominum non haberent. f. CX. . Superest co jus nomissimum. Nimirum iure novissimo Justinianus αὶ mores aliquos revocavit
in usum, & noluit, ut omnes manumissi cives fierent, Idque constituit L. Mu. C. de Iat. lib. toII.& L. tin. C. de dedit. lib. toll. β). Libertinis omnibus jura ingenuitatis indulsit, & jussit, ut nulla amplius esset inter ingenuos & libertinos disterentia. Denique & γ jus aureorum annulorum dedit libertinis, Nis. 78. e. I. quo Ornamento oli in soli equites Romani gaudebant. Nam notum est Hannibalem post praelium Cannense integros
modios aureorum annulorum Carthaginem misisse, ut Ostenderet quanta equitum Romanorum multitudo in praelio isto perierit. Lλ. lib. 25. c. Flori 2. lib. II. c. 6. g. 18. Valer. max. ι. 7. c. u. n. L5. exempl. ext. Soli itaque equites olim aureos gestabant annulos, eoque insigni . eos donabant principes, quos admissos vellent in ordinem equestrem. Suet. Caes. c. 59. ViteII. c. II. Tac. hist- ι. I. c. I 5. g. I. in lib. 2. c. 57. f. b. Nimis itaque liberalis suit Justinianus; qui non solum discrimen illud libertinorum sustulit, sed ex libertinis secit ingenuos, & eisdem aureos annulos concessit, qui olim proprii fuerunt equitum Ro
Quum autem olim inter patronum Sc Iibertum otiata quaedam intercesserint, eaque nec Justinianus Sustulerit, quaeritur IV., in quo constiterintiara illa patronatus Nos a sundamentum eorum ostendimus, III. , b ipsa illa jura recensemus.
162쪽
m Libertinis. r 59 a Funda orentum omnium iurium patronatus est Acta agnatio. Fingebant enim Roniani libertos patronis suis agnatos, & quasi filios esse, quia
ipsis quasi vitam debeant. Durante enim servitute erant res: per manumissionem fiebant personae,
adeoque id beneficium debebant patroni S , ut personae essent. Patroniiitaque libertis loco patrum& proximorum agnatorum erant. Hinc liberti patronorum praenoniina & nomina , tamquam filii
adsumebant, e. g. servus a Cicerone manumissus antea dicebatur Tiro; post manuirussionem Marcus I ullius Tiro. Alia exempla occurtunt ira L. de Legat. 5. L. 88. g. 6. de Legat. 2. L. IOS. f. de cond.. demonstr. ex quibus legibus patet, Saepe patronos Iegata liberiis reliquisse, ex conditione & lege ne de patroni nomine exirent.
g. CXII. Ex hoc. itaque sundamento omnia b) fluunt iura satronatus. Quia enim libertus patrono instar fili erat, hinc α patrono debebat obsequium &reverentiam, adeo ut quemadmodum filii is patrem non poterat in ius vocare, nisi venia a praetore impetrata, ita nec libertus patronum L. o. f. de Gseq. patr. s) patrono debebat operas. Operae autem sunt uel inciales , vel fabriles. metales consistunt in eo, ut libertus patronum honoris caussa comitetur , eique adsit osticii caussa in conviviis aliisque sollemnitatibusia Fabriles consistebant in opificio, quod libertus exercebat, e. ut
si sartor esset, patrono vestes conficeret , Si sutor, calceos; si faber, aedes aedificarer, &c. O ficiales semper debet libertus, etsi eas non promi inserit, L. 9. f. de oper. lib. Fabriles autem non nisi promissas iureiurando. L. 6. ff. eod. . γ
Ut patronuς liberto ab intestato succederet tamquam proximus agnatus, nisi ipse libertos reliquisset. pr. Inst. de success. Iisert. δὶ Ut libertus Patrono portionem hereditatis. ex testamento reli quere teneretur. g. 5. Inst. eod.
163쪽
xω c Lare L 77t. εν re ' in CXII l. Reli ann aest V. ut an haec omnia hodie sum habeant, expendamus. Hic Sequentia obseris vanda. Quia passim supersunt servi, vel ho- uitium proprii: hinc Be passim hujusmodi servν manumittuntur, qui dei e vocantur Friebaren, ob rem rustici liberi. a) Ea manumissio ho- diei non fit per testamentum, 'vindictam', in SS. Ecclesiis, &c. sed per solam epistolam, nec opus est amplius quinque itestium praesentio. D Post manumissionem parum disserunt a servis vel hominibus propriis, uti &tempore Faciti , ae myo Germ. c. 20. Nant & operas alebenti dominis &eensum annuum. Hoc uno melior est eorum com
ditio quod non amplius sum glebae - adseripti, nec a dominis vindicari possvnr ; unde & in urbes migrare & praedia derelinquere queunt, quod non possunt homines proprii. Iura antem tronatus hodie plane cessant. Commendandus hic Polgiesseri libellus de aetatu . conditione servorum, quo nemo Servitutem Germanicam luculentius dein
QUI ET EX QUIBUS CAUSSIS MANU. , MITTERE NON POSSINT.
aepe diximus, servos apud Romanos pro rebus suisse ' habitos. Quum itaque unuSquisque res suas derelinquere & dominio suo Ἀenu lare po sit, sequitur omnino, ut & quisque pro lubitu possit manumittere. Sed cum supra g. io6. servatum sit, dominos saepe servos scelestissi- , mos manumisisse, idque in rei p. detrimentum vergeret; quumque a Iiquando vel ad defraudandos creditores, vel ob a fias inhonestas caussas servi liberarentur: Augustus his manumissionibus mo
164쪽
De Libertinis. I 6rpartim Lege fila Sentia , de qua hoc ii toto VI, partim Lege Fusia Caninia, de qua Tit. VII. g. CXV. Quando ea lex lata sit , diximus I. ro6. Hinc duo ejus observanda sunt capita. Nam i priore
ea lex prohibebat ne servi manumitterentur in fraudem creditorum, β. I i5-II9., 2 .posteriore ne minores XX. annis manumitterent, nisi observatis certis conditionibus, g. I ID. Ial.
g. CXVI. Jam de priore capite, ubi quaeritur : i) quemeflectum habuerit manumissio in fraudem creditorum lacta, g. ii 6.' a 'quid sit, in fraudem
creditorum manumittere, g. II 7. 5 quaenam suerint hujus regulae exceptiones, g. II 8. sis. I. itaque quaeritur, quem effectum habuerit manumissio in fraudem creditorum facta λ Hic observisdaregula : Qui in fraudem ereditorum mantimittit, nihil agit. Servi apud Romanos, ut & apud alias
gentes, maximam conStituebant partem divitiarum. Quia enim servi erant res, non minus is
dives censebatur qui plures habebat servos , qua ui qui plures greges, agros & praedia possidebar. Qui itaque e. g. decem millia debebat, & decem habebat servos, quorum singuli vendi possent mille florenis, adhuc erat solvendo. Sed immi mentibus creditoribus malitiosi debitores solebant
Servos suos manumittere, & tunc non amplius tantum supererat, ut creditoribus satis fieret.
Quia itaque haec fraus erat impia, hinc Augustus Volebat, ut manumissiones hae essent nullae. Hic porro tenendum:.aliud in iure esse nullum, aliud rescindendum. Nulliam dicitur, quod sine actione judiciali non habet effectum, e. g. alienatio ab infante saeis; νeseindendum autem vocatur, quod in se quidem enectum habet, sed a iudice ob
certam & praegnantem caussam irritum fit, e. g. alienatio rerum minorennis, cum curatoris con
sensu saecta. Ea in se vera est alienatio & effectum suum habet, sed tamen, si adpareat minorem laesum esse, judex poterit hanc alienationem
165쪽
rescindere & minorenni laeso dare restitutionem in integrum. Iam omnis alienatio in fraudem creditorum iacta alias non est nulla, sed rescinditur demum a judice, & hinc creditoribus competit actio singularis Paulli aua ', ad revocandum id, quod in i udem suam est alienatum , g. 6. Inst. ae action. Ast manumisio in fraudem creditorum facta non rescinditur, sed est ipso jure nulla. Quaeritur itaque, cur non & haec rescindatur potius per actionem Paullianam Resp. id fieri, i quia libertas semel data rescindi & auferri nequit. Hinc potius leges declarant illam non esse datam,
α) quia actione Paulliana revocatur id , quod alienatum eSt a possessore: in manumissione autem mihil alienatur, nec est possessor qui servitutem, ex qua liberatus est servus, possideat. Hinc non poterat aliter creditoribus subveniri, quam introducto hoc iure, ut qui in fraudem creditorEmmanumittit, is nihil ageret.
g. CXVII. Quaestio est si I. , quid sit in fraudem creditorum manumittere Fraus alias dicitur quilibet dolus, quo alter alterum circumvenit. . Sed non omnis dolus est malus, e. g. si medicus puero abhorrentia medicamenta persuadet, illud esse melle dulcius. Uerum iste demum dolus dicitur malus, vel fraus, si quis dolose alterum ita circumvenit , ut inde damnum senIiat, e. g. si quis sciens alteri dolo malo det monetam aeneam &renui argento obductam pro argetitea. Quia igitur hic de fraude vel dolo malo agitur, hinc duo concurrere debent: a Animus, consilium vel asi sectus defraudandi ereditores, i. e. ut sciat debitor servis manumissis se non fore Solvendo,& tamen manumittat. b Ipse assectus, ut manumissis servis creditoribus satisfieri nequeat. Si
alterutrum requisitum deesset, non erat manumissio nulla. E. g. si quis Stichum servum bona fide dimittat, quia se putaret tam divitem, ut creditoribus satisfacere posset, nihil egit tu i au-
dem creditorum , quia assectus vel consilium de
166쪽
sraudandi deest. Et si quis ex 5o. servis tres manu miserit , hisque manumissis tam locuples manet , ut creditoribus solvere possit, denuo nihil egisse censetur in fraudem creditorum: quia esse- eius non sequutus est, i. e. quia creditoreS da
. CXVIII. CXIX. III. Hinc facile patet, quaenam exceptiones huius regulae fuerint λ Resp. Binae. Nam si si
quis se ditiorem putarit & servum bona fide. naanumiserit, ei ignoscendum est. Et huc pertinet elegans regula: Saepe de facultatibus suis amplius , quam in iis est, sperant homines ἔ g. S. Iust. l. e. Quod mercatoribus contingere potest , quorum negotiatio maritima ita comparata .est, ut uno vento alit pauperes, alii fiant ditiores. 2 Si quis unum servum manumisit testamento simulque heredem instituit, ei ignoscendum. Ratio huius exceptioni; haec est. ignominiosum videbatur Romanis, defuncti bona. a creditoribus post morrem vendi ac distrahi. Uid. Oc. orat. pro P. Quinet. c. i5..uine licebat servum instituere heri dem, qui tunc necessario erat heres & nihix tameta exhereditate lucrabatur, tantum ut bona Mon Suo
nomine defuncti, sed sub nomine servi heredis instituti distraherentur, & ita parceretur faniae defuncti.
Sequitur caput posteritis, quo cautum suisse di-.ximus, ne minor XX. annis manumittere posset, nisi observatis quibusdam conditionibus. Caussa hujus legis est fraus servorum , qui si heres adhuc esset adolescens, ei ad impuros mores aliasque Voluptates adjumento erant, & deinde praemii loco sibi stipulabantur libertatem; qualia exempla sunt apud Hautum cla Terentium. Quum autem ita ad paupertatem redigerentur domini, Augustus nori passus est juvenes XX. annis minores, manumittere, nisi servatis certis. conditionibus.
167쪽
fieret vindicta , quia sic fieri develinte missimas,tratu. vid. g. ioo. i & magistratus
cognoscere poterat, an manumissio
x edenda sit. b ut fieret publice ad consilium,
L . - praesentibus praetoris; vel proconsulis adseSsq- tibus; quod alias non erat necessarium e quia &in uansitu manumitti poterant servi, veluti cum aut praeses in balneum vel in steatHiniser. s. u. Inst. de Libertin. c exposita causs adolescens caussam reddere. debebat, cur M. ervum. manumittere velit , & quare id Mneficio eruerit. Sit semel justam caussam probaverδμ, . rata erat man issio , etsi salsa postea deretur. Rationem reddidimus ad in iv. t i quia semel data libertas auferri non poterat. .. g. CXXI Quaeritur porro , quia dominus adolescens nonnisi ob iustam caussam manumittere poterat, quaenam fuerint caussae λ Resp. Justa videbatur manumissioris caussa s. I) proquinquitas , e. g. si quis m innuteret patrem, matrem, filium, filiam , sutrem., sorores. Μ ira : res t aneriam qui x paret tes, liberos, fratres pol rat servo; habere serat id omnino con ing*re. Nam fingamus i Suthum, servum ex ancilla procreasse Syrum & monem, Syrum autem Itidem ex alia ancill procreasse Davum, postea a ytem dο- .minum Syrum . heredem instituisse, tunc Stichus,
Syri pater, Trivus, Syri filius, & Dromo, ejus
. frater. I bimaeserant servi Syri. Hos itaque &manumittebat pietatis . caussa. Ibi beneficium a servo acceptum , e. g. Si manuinitteret paedagogum , nutricem , edu-
inem. 5 Singularis affectio, e. g. si quis manumitteret alumnum , . alumnam , collectaneum. i. e. qui eadem ubera traxerat. Singularis finis, e. g. ut servum habeat procuratorem, v lvt. ancillam ducat uxorem. Nan . . nec procurat rem sermus agere poterat: nec ingenivis ancillam uxorem habere, poterat aut ςm ducere .libertam ,
168쪽
Reliquum est, ut de usu practico dispiciamus. Si itaque quaeratur an haec omnia hodienuin in foro observentur λ respondemus', prius caput adhue usum habere iis locis, ubi sunt homines proprii. Nam si quis rusticos ad praedium suum pertinentes alienaret in fraudem creditorum, .ni- hiu ageret omnino. Nec tamen recepta, ut libi est exceptio illa de servo herede instituto ς de qua diximus g. ars. Nam . hodie venditi em bonorum defuncti nono esse zΜnominuisam, - - haeqpatet, quod & vivorum clarissimorum, γε memini quidquam debent, bibliothecae & supellem-lia publica auctionis lege distrahantur. Posterius vero caput abrogavit Justinianus ult. Inst. h. t Ubi rationes satis absurdas huius abrogationis reddit. Hinc hodie manumittere possunt adolescentes inter vivos quidem , dummodo sint XVII. minorum, nec tepentur amplius rationes reddere, nec praecise per vindi ina. ad consilium manumittere. Per testameniunx autem manumittere possunt adolescentuli, simul ac puberes sunt, i. e. exacto anno aetatis XIV. Nov. Q I9. . u.
Τ ΙT. V II. DE LEGE FUSIA CANINIA TOLLENDA.g. CXXIII. CXXIV.
Iximus supra g..iI40 Augustum manumittendi libertatem d*abus legibus restrinxisse , alia Sentia & Fusia Caninia. De priore hactenus di-. est ad Tit. vI., sequitur iam altera. De ea quaeritur O cur lata sit ἐκ quando g. II S. 124 αὶ quid ea cautum fuerit λ f. 125. 5 an adhuc
I. Qu tio est: eur & quando lata sit Τ Resp. Quia nimis Jiberales erant Rumani moribundi inn anumittendis. servis. . Nam i) morientes etiam avari solent esse liberales, partim quia iis divitiis
169쪽
mon amplius opus est, partim quia plerumque eas invident heredibus. a) apud Romanos specialis caussa erat, quam ita resert Diovs. I. 4.
p. 248. Scio, qui rota semitia testamento tibera esse itiberent , ut benignitatis laudem post mortem ferrent, is in funeris elatione lecticam eorum magna pileato rum prosequeretur frequentia, ιn qua Pompa quidam erant recens dimissi ex carcere, ma-Iefici mille supplicia meriti. Istos impuros urbis p/Ieos plerique cum stomacho adspectant, O respuunt eorum consuetudinem, indignum facinus clamitantes, popuIam rerum Eominum usurpantem sibιerbis imperium, talibus contaminari ciυibus. Quunt itaque ita fieret, ut urbs malis civibus contai naretur , Augustus hanc manumittendi licentiam coercuit. Suet. Aug. c. XL. , idque factum lege Fusia Caninia A. V. C. 751. lata Sex. Furio C millo, & Caio Caninio Coss. a quibus & nomen haec lex accepit Fusiae Caniniae; veteres enim pro Furius' dicebant Fusius, pro Papirius, Papisius.
II. Sequitur altera quaestio, quid ea lege cautum fuerit λ Besp. si ut nonnisi pars servorum Iestamento manumitti posset. Et quidem haec observanda erat proportio. Si quis haberet Serv. I. usque ad X. manumittere poterat partem dimidiam; sin XI. ad XXX. manumittere poterat partem tertiam ; sin XXXI. ad C. partem quartam, Sin IOI. ad 5oo. parIem quintam . Sin plures, non plus quam C. 23 ut si quis plures m numitteret, primi tantum liberi essent , reliqui in servitute manerent. Ε. g. habebat quis b. s vos& manumittebat Syrum, Davum, Stichum, . Dromonem, hic duo priores erant liberi, quia per hanc legem tantum pars dimidia manumitti poterat; Stichus & Dromo servi manebant. Quum id scirent domini, solebant nomina scribere in restamento vel per annulumi Vi
Fig. I. Tab. I. ne quis sciret, quis primus, secundus & ultimus sit. Sed Augustus cavebat
170쪽
Dὸ Lego Vulsa Caninia toIIenda. I67 5 ut tunc nullus libertatem consequeretur, sed
III. Ad ultimam quaestionem paucis respondemus, hujus legis hodie nullum esse usum, quia eam tanquam invidam & inhumanam sustulit Ju-Stinianus, g. u. Inst. f. r. , quum tamen esset
reipublicae utilissima. Obiter notandum quod, quum Justinianus hanc legem dicat quodammodo invidam, Accursium in glossa somniare legem
hanc nomen accepisse a cane. Nam canis servat
naturam , inquit, qui stat in pa Iea , qui nee sibi potest habere paleam, nec alii permittit accipere, sic nee sibi poterat tenere servos , quod moriebatur , nee libertatem patiebatur dare. Unde merito Caninia ἁieitur, tit fit consequens nomen rei. Lepido sanee
T I T. V I I LDE HIS, QUI SUI VEL ALIENI JURIS
-ΑBsolvimus primam personarum divisionem, Secundum quam alii homines sunt liberi, alii servi; & liberi iterum vel ingenui vel libertini; de quibus omnibus hactenus accurate actum a Tit. III. ad η it. VII. Sequitur iam altera divisio hominum. Alii enim sunt os iuris, alii alieno juri subjecti Posset aliquis existimare hanc divisionem cum Priore coincidere, nam liberos homines esse sui juris, servos alieno juri subjectos. Sed responde- rur, hanc divisionem a superiore esse diversissi-naam, nam & filii filiaeque familias alieno juri subjecti subjectaeque sunt, cum tamen non sint Servi, sed personae liberae. Hinc ante omnia definiendae sunt personae sui & alieni juris. Sui juris sunt, qui nee dominicae nec patriae potestati subsunt,& hi dicuntur petrεsfamilias, cujuscumque Sint aetatis; e. g. infans, qui adhuc in cunis vagit,