장음표시 사용
171쪽
paterfanuliam, si nec patrem habet neo dominum. Contra alieno iuri 1iabjecti sunt quicumque vel in patris potestate sinat, in hi vocantur filii familias 3 ; vel sub dominica , & hi voeatitur servi & ancillae . Hoc titulo agendum de . potestate dominica , sequenti de patria. .
. g. CXXIX. De dominica potestate sciendum, i quod sit hujus potestatis fundamentum λ g. 120. α in quo illa consistatὰ g. So. 5 . an adhuc vigeat
usuque recepta Sit g. i5 I. I. Fundamentum potestatis dominicae est status servorum. Servi enim non sunt personae, Sed res; res sunt in dominio pergo & servus aeque est in dominio heri sui achos, equus, aliudve iumentum, a quibus parvindifferebant servi iure Romano, ceu diximus Supra g. 77. & 8o. Ex hoc ergo principio fluit regula:
Quaec-que jura competunt domino in rem Tuam, eadom competunt in servum.
II. Ex hoc axiomate omnia fluunt dominorum jura in servos. Nam i domino olim competebat jus vitae & necis in servos. Uti enim equum didere foresti dominus, ita di servum poterat, r. Exempla plurima existunt in hi- MAia Romana, quod servi sub furca, caesi, in crucem sublati, e rupe praecipitati, in piscinam missi. Vissi. Seneca de ira, I. 5. c. 4o. de elementia, c. IRI plin. hist. nat. I. s. e. 24. 2 Servi erant in cwmercio, ut vendi & quocumque titulis in alios transferri possent, ut eqHi, boves
εια. 5 Quidquid servi adquirebant , id adquir bant dominis, aeque ac dominorum erat suod uirebant equi, ves, &c. Quamvis enim serviaberent peculium, quod sibi de demenso suo comparabant miseri, genium defraudando, uti l quitur Ter. Phorm. AG. I. Scen. I. 6. omnia tamen
C l, itu illis eripere poterant domini, u e eod. Terentius: Quia ille unciatim vi de demenso
172쪽
De his, qua rui υeI aI. μν. sunt. 169suo, suum defraudans genium comparsit miser, id i ta hera in uniυersum accipiet , haud existimans
III. Quod ad usum hodiernum attinet, notandum, i quid ipsae leses Bomanae mutarint, g. 15 i. et quid jure patrio receptum sit, g. III. i) Ius Romanum sustulit jus vitae & necis,
quia eo maxime abutebantes domini crudeles. E-Xemplum notum est Pollionis, qui servum obfractum vas crystallinum in piscinam projici jus-Serat. Seneca ι. c. Hinc jure novo homicidii rei sunt qui servum suum Occidunt, g. I. Inst. f. t.& solum. jus castigandi relictum est dominis, L. Mn. C. de emend. serυ. quamvis & poena extraor- Qinaria adficiebantur domini si hoc castigandi' ju- Te abutebantur, ceu docet elegans exemyum Umbriciae matronae ab Hadriano relegatae in quinquennium , quia ancillas levissimas ob caussas atrocius tractasset, L. a. f. tili. U. de aratu hom. Quin Antoninus Pius servos Iulii Sabini, qui' a domino atrocius tractati ad statuam principis tamquam ad asylum confugerant, vendi iussit & pecuniarn reddi domino, ne sorte atrocius tractarentur iterum.
g. CXXXII. iDe Germania, aliisque locis, ubi adhue servi habentur, observandum, l) nee ibi dominos jure .
vitae & necis in servos uti , sed durius tamen ca- stigari verberibus, carcere , vinculis, qui non parent dominis. Multis locis domini simul gaudent jurisdictione civili & criminali in servos vel rusticos suos , quae iurisdictio dicitur patrimonialis , eaque etiam in vicina Onilandia habent nobiles , quamvis non habeant servos. α In Germania homines proprios vendi, donari legarique posse, sed non nisi cum praedio, ad quod pertinent. 3 Ibidem non omnia servos adquirere dominis. Pra stiR enim censu annuo, praestitisque operis, si
quid praeterea ipsis superest, id sibi retinent, &R ad
173쪽
ino Liber L. Tit. VIII. ad liberos sucs transmittunt, excepto tamen equo optimo, optimaque supellectili, quam dominus ex hereditate capit, c. su p. g. 85. Aliquibus locis receptum est, ut Mortuo homine proprio heredes ejus & dominus aequa lance inter se dividant hereditatem. Mores itaque diversis locis sunt diversissimi. , .
DE PATRIA POTESTATE g. CXXXIII. CXXXIV.
Dixinuis de potestate dominica. quum vero& liberi sint persolue alieno juri subiectae, hinciam porro de patria potestate agitur. Ante omnia observandum , patriam potestatem vel esse iuris gentium , vel joris Romani. i Illa omnibus ho- sinibus communis: illa Romanis tam propria est, ut duεtinianus scribat: Nulli enina alii fiant h-ines , qui tali in ii eros potestate utuntur quali nos utimur, g. 2, Inst. h. t. 2 Potestas iuris gentium utrique parenti communis est: potestas imris Romani patri tantum competit, non matri, cujus in potestate liberi non sunt. 5 Potestas juris gentium ea tantum permittit parentibus, quae ad educandos libems pertinent, e. g. ut possint liberorum actiones dirigere, eos ca Stigare,&c. Ast Jus Romanum parentibus masculis eam potestatem dabat in liberos , quae competebat dominis in servos. Denique patria potestas juris gentium exspirat liberis separaram instituentibus Ceconomiam, p. tria potestas Romana non finieba- Iur nisi morte, vel si ipse pater liberos e pote- state dimitteret; unde ea potestas in nepotes μ pronepotes porrigebatur. Sic sane discrimen in culos incurrit. Nos anade patria potestate Rom.
174쪽
votestatem, g. 344. νβ. CXXX v. CXXXVI. CXXXVII.
I. Roudamentum patriae potestatis Romanae est Eominium Quiritarium, i. e. hujusmodi dominium, quod non alii competit quam Quiritibus s. Romanis civibus 9. 2. Inst. de Iur. Nar. gentiso eiυiIi. Nimirum observandum, ti) liberos notet fuisse personas ratione patris, sed res. Servi respectu nullius hominis erant personae, liberi per-Sonae erant respectu aliorum hominum, sed non
respectu patris. 2 Cum itaque hujus respectu
eSSent res, non personae, erant in dominio patris; hinc tamquam aliae res nostrae poterant vindicari, L. I. g. 2. U. de rei υendio. furto surripi, & alitio
furti ob illos institui, L. I . g. 45. oe L. 58. g. 4. ff. ae rari. Venique tamquam res liberi poterant sollemni ritu mancipari vel vendi. Unde primus illustris Corn. man in erahoee , in libella de iure oceidendi cleros docuit ιrram potestaem Romanam si&ιnisse aIiud quam dominium juris uuiriιiam vel Quiri raritim. O Ex eo itaque fluit axioma; quacumque poteState
domini utebantur in servos, aliaSque Tes Suas, eadem patres utebantur in liberos, aure Bomano.Quin in eo durior erat liberorum quam Servorum
conditio, quod cum hi nonnisi semel vendi possent, & semel manumissi liberi fierent, liberi tera patre venundari possent, & bis manumissi semper tamen reciderent in patriam potestatem. Hoc est patriae potestatis Romanae iundamentum: hoc a3ioma est principium, ex quo omnes patriae potestatis est edius fluunt.
g. CXXXVIII. Effectus illi duorum geherum sunt; alii ex Mominio Quiritario fluunt, de quibus g. 157. alii
ex eo quod filii filiaeve familias ratione patris non sint personae, de quibus g. IS9. Oectus patriae potestatis, qui ex dominio fluunt, hi sunt: ti quod pater haberet ius vitae & necis in liberos, L. II. ff. de lib. O posth. Dion. Halic. I. II. p. 96. '
175쪽
Liser I. Tit. IX. p. 96. Id .vero. non intelligendunt de promiscua occidendi licentia, haec enim non jus vitae & necis , sed injuria fuisset, sed de iure & sacultate,
qua pater tamquam iudex domesticus liberis admisso crimine ipse irrogare posset supplicium capitale, nec teneretur rem ad magistrarum referre. Hoc modo a patribus animadversum in C. Cassium, Val. m. t. 5. c. 8. in Scaurum, V. Max. ib. g. v. in Fulvium, Sall. de b. Catil. e. 59. a quod patri liceret ter venumdare filios, ita ut bis venditus & toties ab emptore manumissus nihilo minus recideret in patris potestatem, eaque nonniSi tertia manumissione exiret. Dion. Hat. I. M. p. 97.
5) Quod filius posset noxae dari, g. . Inst. de
nox. aE . Noxae vero dare est servum vel filium qui delictum privatum , ut surtum, rapinam, damnum, injuriam commiserat, laeso tradere in satisfactionem. Patres ergo tenebantur vel multam solvere
pro liberis delinquentibus, vel id si nollent, po et erant filium laeso in servitutem addicere, vel noxae dare. 4 Quod, quidquid adquirerent, id olim patri adquirerent, aeque ac servi, ut in ira dicemus ex instituto, L. II. Tit. 9. 5ὶ Quod ea potestas & ad nepotes & pronepotes ex filiis,
porrigeretur. Quia enim , cuius est res, ejus etiam est rei accessio, ideo & servorum liberi in potestate dominica sunt: hinc & liberi filiorum in eadem potestate sunt, in qua ipsi sunt constituti. N B. Dico, id verum esse de nepotibus ex filiis. Filiae enim per nuptias in aliam familiam transeunt, di hinca liberi ex eis nati non sunt in potestate avi materni, sed in potestate patris sui, vel si adhuc vivat, avi paterni.
Sequntur effectus, qui ex eo fluunt, quod liberi respemi patris non sint personae, sed res.
Ex eo principio fluit, quod 1 pater & filius in
negotiis privatis habeantur pro una perSona, L. . vit. Cet de pviII. ω ai. stirit. Hinc pater omnia
agebat loco filii, & filius poterat patri aliquid stipulari, sed non sibi ipsi. Id vero tantum in
176쪽
Do Patria Potestate. I73telligendum de negotiis privatis; in publicis enim filius semilias pro patre familias habebitur: hinc& filius poterat tutor esse, consul, praetor, L. 9. de his, qui sui υει ρος. 2 Quod nulla inter patrem filiumque familias esset actio, nulla obligatio, nulla lis, nullus contractus. Νemo enim secum ipse litigare vel contrahere potest. L. 4. ID de Iudie. L. 6. Insa. de intitiι. stipuI.. 5ὶ Quod 'posset pater liberis suistu tuto testamento dare , I. 3. Inst. de Tutor. Quia enim liberi sunt in dominio patris, g. i56. & dominus de rebus suis testari imtest libere: hinc & pater poterat testari de liberis suis impuberibus, a quibus tutoribus re- si debeant post mortem. Ex quo principio etiam inferebant, 43 quod possent patres liberis pupil-I ariter substituere, i. e. testamento suo ita disponere : Filius meus heres esto: si intra pubertate rimorietur, Malvius et heres esto. pr. Inst. de pup.
obiri b) Q donec uxorem dueere, nec mutuum accipere, nee quidquam a d mapni negotii peragere possent sine consensu 'arentis.
I H. Mutationem tamen non unam subiit haec patria Romana potestas I circa jus vitae & ne-.cis, f. i4o. 2 circa venditionem liberorum, s. a. i. 53 circa adquaestum per liberos, g. 342.
circa noxae dationem, g. I 45. u I. Prima mutatio observanda eirea ius vitae 8t necis. Nec enim a amplius liberos licet oγeidere, sed modice castigare, L. S. C. de patris potest; L. Mn. C. de ementa. sem. b) Non ipse pater amplius animadvertit in liberos criminis reos; sed judex, cui ramen pater potest praescribere sententiam a judice exsequendam. L. 5. C. de parr. pol. llinc cum olim pater in liberis non posset committere parricidium, ' vid. L. i. U. ad L. Pomp. de parric. .hodie Sc pater tamquam parricida pleinitur, si occiderit filium vel filiam. Ratio hujus mutationis consultissima est. Aut enim parens est indulgens , aut saevus, aut vir iustus. Si indulgens, facile ignoscet filio etiam sce
177쪽
testissimo. Sin saevus, facile jure suo abutetur ita filium etiam innocentissimum.. Si denuiuae vir justus , maximo cum dolore exsequetur justitiam adversus liberos. Notum est exemplum legislatoris Atheniensis Draconis , qui cum ipse leSem tulisset de eruendis adultero oculis , filio tui ius delicti convicto, rogavit ut alten sibi, alter filio
effoderetur. Hi ne consultissimum est magistratum, potius, quam patre ni hoc iu& exercereia
g. CXLI. αὶ Altera mutatio facta circa jus vendendῖ li- heros. Nam ex lege notabili C stant. M. L. 56 C. de patr. qui fit. distr. a non potest pater id
jus semper exercere, sed Vergente extrema paupertare si ipse se filiumque alere nequeat. b , potest pater quemcumque filium distrahere,.sed tantum sanguinolentum, i .. eia eum , qui modo ex utero prodiit & nondum ablatus est Cur quae-SO Sanguinolentum, tantum λ uia, uic probabile erat eum emtorem reperturum. Quid enim emeret Servulum, cui nutrice esset opus, & qui nullas praestare posset operas per multos anclos
L CXLII.. 5 Tertia nautatio pertinet ad, qua Stum per liberos. Hodie enim non omnia quae habet fi- Iius, adquiruntur parriς. sed magna est inter peculia differentia; de qua ec iustitutis dicemu& infra. I. II ia Tit. IX. i. 2L CXLIII .. 4 Quarto , nec filius hodie amplius potest
noxae dari. Id enim ius mutavit Iustinianus, g. 7. Inst.. h. t. 5) Hodie raro avo competit potestas in nepotes vivo patre, quia hodie raro uxores du- eunt liberi, nisi libero ipsi: alere possint; Sy vero id Iossunt, & separatam instituunt oeconomiam . tunc plerumDe hodie tacite exeunu potestate pa
etiamnum. in viridi sunt obseruamia..
Potestatem , ubi maznae est analogiae, Sergorum M
178쪽
. Ds Patria potestate. liberorum, quos a servis iure Romano parum differre diximus 3 Quemadmodum itaque servi aut nascuntur aut fiunt, g. 8 r. ita liberi aut nascuntur aut fiunt. Naseuntων ex justis nuptiis; nam observanda est regula: Pater est, quem justae nuptiae demonstrant: dummodo quis natus iustorempore, nempe septimo mense a nuptiis, L. 6. U. de his, qui sui υρι elae. vel decimo mense a
morte patris, L. I. g. pen. ff. de suis G Iegia. μέν d. Fiunt vel per adc tionem, vel pedi egIrimati nem. Quum itaque tres sint modi adquirendi pr. triam potestatem, Nuptiae, Legitimatio, Adoptio, de Nuptiis agitur rit: X. , de legitimat. t. eod. , de adoptione tit. XI.
Psimas modus ad Misendi patriam potestatem nuptiae: unde & de iis agitur hoc Tit. X. Hinc
ante omnia observandum, niaximopere differre
iura circa nuptias: aliud enim justum est jurenat. & gent. , aliud jure canonico, aliud jure eivili, aliud jure Protestatatium. E. g. Jus Νaturae plane ignorat ritus nuptiales; jus Canonicum eos
putat necessarios, quia ex eorum ) sententia matrimonium est sacramentum ; jus Civile putat nuptias solo consistere consensu: denique ius Pr testantium doctrinam de sacramento rejicit, &ritus nuptia Ies unicuique magistratui permittit. Ne itaque confuse omnia tractentur, distincte haec
jura considerabimus, & dispiciemus, I. quid sint nuptiae, g. 346. i47. U. Quibus ritibus ineantur, g. I 8. IH. Quinam possint inire matrimonium , g. 349.-i65. IV.) Quaenam sit iniustarum nuptiarum pinna , g. I 64.
179쪽
anter eas definiunt DD. Juris Nat. , aliter Cano-nistae, aliter dus Civile, aliter Protestantes. i γδure Naturae nuptiae sunt υiri oe mulieris conjunctio ad liberos procreandos eomparata. Hinc iure na- Iurae non quaeritur, an duae personae conjungi debeant, an plures λ an istae personae possint esse cognatae vel adfines δ an conjunctio debeat esse perpetua λ Haec omnia enim aliis legibus invecta sunta Jure Nat. sufficit, si finis obtineatur, qui eSt procreatio sobolis. Hinc iure naturae iustae fuere nuptiae inter Adami liberos, i. e. fratres &s 'Tores, quia tunc nullae aliae leges extabant, quibus hujusmodi nuptiae prohiberentur. 2 Iure
eanonico nuptiae sunt sacramentum Iaicis proprium , quo vir oe muIter secundum praecepta ecclesiae con junguntur. Vocant nuptias sacramentum. Notum
enim est, quod Pontificii I. statuant naenia, inter quae & matrimonium referunt. Dicunt e SSe sacramentum laicis Urium , quia Citricis inhibent matrimonium. Dicunt, quo vis in
mulier secundum praecepta eccIesiae con uu3untur.
Quia magistratibus non permittunt de nuptias tamquam de sacramento judicare rei leges ferre, sed putant eam cognitionem pertinere ad ecclesia in a. e. ad Pontificem & Episcopos. I Iure eiυila nuptiae sunt conjunctio maris feminae , consoν-rium omnis υtiae, d ini humani iuris commώ-nicatio , L. i. ff. de R. N. Conjunctionem vocant matrimonium, quia jure Romano consensus facit nuptias, qu mvis concubitus non accesserit ; quo pertinent notabiles textus L. S. L. 6. ff. de Rit. p. Porro conjundito maris oe feminae, Romanis enim prohibita erat polygamia Simultapea, g. 6. oe 7. Inst. h. t. Addunt, consortium omnis vitae : uxor enim cum viro eadem domo degere te-
Hoc nomine ab Hei necio vocantur C tholici.
180쪽
nebatur; unde phrases, domum ducere, uxorem Haemeere. Denique diυini humani juris communicatio; Romani enim habebant suos deos domesti. cos, quos lares & Penates adpellabant: eorum isacrorum domesticorum participes fiebant uxores. 43 Denique Protestantitim nuptiae sunt societas maris oe femin.e indissolubilis oe diυinitus instituta, ad generationem prolis muttium υitae adistorium ineunda. Dicuntur nuptiae societas maris feminas ob verba Gen. ΙΙ. 24. , dicuntur societasinae rasusilis cesto mith. .XXIV. 6.; dicuntur diυλnitus inssit ta ob Gen. II. aio; additur ob generationem proli1 ob Gen. I. a. mutuum vitae adjutorium ineunda , ob Gen. II. I 8.
Ex his definitionibus fluunt diversa fundamenta decidendi caussas matrimoniales. Nam si dus Naturae eas decidit ex fine matrimonii a quidquid
ei repugnat, id injustum est, e. g. matrimonium eunuchi. χὶ dus B omanum eas decidit ex honestate oe Iegibus eiυilibus. Hinc e . g. nemo potest ducere filiam adoptivam, cum tamen nulla impediat consanguinitas. 5 Jus Pontificium eas decidit ex praeceptis ecclesiae. Hinc e. g. non permittitur Clericis matrimonium. Protestantes omnia reserunt ad Ius diυinum in S. S. revelatum. quae sundamenta diversa doctrinas etiam pariunt diversissimas.
Hactenus de nuptiarum definitione. Sequuntur Il.) jam ritus, quibus matrimonium iniri solet. Hic stiendum, i Iure Romano consensum SO-lum facere nuptias, non concubitum, non domum deductionem ; quae tantum effectus sunt ad complementum nuptiarum. Hinc & absens potest ducere absentem, L. 5. ff. de rit. nupt., & absens ante concubitum mortuus ab uxore sua lugendus eii, L. eod. Sic &.pacta dotalia valent statim post nuptias, quam VIS Sponsa antequam rorum inscendat, moriatur. et) Ast jure Canonico II 5 praem