장음표시 사용
181쪽
eiliae littore tunc fabricata, cum multae sunt incensae a Troiatiis illis
feminis in furorem actis. In quarta ratione audacem , insolentemq. loquendi formas irridet, utque magis irridendam proponat, poetae calumniam inponit , singitque cum iecisse Parcas nentes nauium vitam, Mita locutum. debita Parcae
Fila legunt: cum ille multo sapientius dixerit
Ergo aderatpromissis dies, e debita Parcae,
Tempora complerant. Parcam enim hoc loco appellauit eain necessitatem intereundi certo quodam tempore, quam omnibus rebus credebant impositan . Existimarunt enim veterus illi, omnia, quae orirentur, siue animalia essent, siue plantae, aut etiam aedificia, Murbes, non modo suum habere Genium, a quo regerentur, verum etiam sub fati, Parcarumque esse potestates quas idcirco multi dixerunt esse filias necessitatis Voluerunt adeo osse tres per tria tempora diuisas, ut hanc fabulam interpretatur Aristoteles , siue auctor libri de Mundo quarum una
res praeteritas,altera venturas,tertia praesentes significaret earumq. omnium euentum , ac finem certo tempore necessarium Parcam adipellarunt. Id ergo sibi voluit Uirgilius,cum dixit Parcas coplesse tempora debita nauibus, aduenisse nimirum praestitutam a fato diem,quae illis aliquando tandem imponeret necessario finem. Quare nulla sunt fila, quae ducant nauibus apud Virgilium Parcae, scd complent tempus unicuique rei etiam in anima circumscriptum. Quamquam enim idem re ipsa videtur esse succidere tempus, ac succidere filum, ratio tamen una, forma loquendi conuenit in animantes solum , alterae cadit in omnia propter opinionem illam antiquorum
sententiae VariCnt . Nune adeo quoniam melior .ars acta diei,
Suo surres, iam benegesis corpora rebus,
182쪽
prata Metari: repugnam sperate parati
QuiaTurni verba sunt lvae,nauibus incensis,exultantis, ac de vatim murisque Troianorum aggrediendis,rescindendisque,cogitantis, dubitarunt Grammatici quid sibi vellet cum diceret, praeteritam iam esse incliorem partem diei. Antequam de re quicquam statuamus, illud ex antiquorum usu repetimus quod maxime possit hunc locum illustrare duplicem apud eos fuisse diem, ut est apud Ceil. lib.iij. cap. ij unum in horas,hoc est in partes diuisum aequales viginti quatuora qui dies artificialis est:
alterum, qui ortu, occasuq solis continobatur, in horas S partes distributum duodecim , 5 quidem inaequale qui dicitur naturalis . Necesse enim erat has partes duodecim nunc augeri, nunc minui singulas,pro lucis ipsa,intra quam continebantur, Varietate Harum ergo duodecim horarii diei naturalis, quae hiberno tempore breuiores, aestiuo longiores erant, sex omnino toto anno negotij transigendiqdabantur, de labori aliae sex quieti, balneo, conuiuijs, procurationi corporis tribuebantur: id quod Martialis expressit in lib. iv. epigrammate illo nobili, is omnibus iam in hane sententiam producto,
semperq producendo uia rem digito designat in hunc modum. Prima statantes, atque altera continet hora Exercet ramos tertia caisdicos . In quintam varios extendum a latores:
Sextu quis lusi,septimas is erit. Si ei in nonam nitidis octava patimis
Imperat extructos stangere nona toros Hora libellorum decimam Eupheme meorum, Temperat ambrosas eum tua cura dapes Et bonus aetherio Iaxatur neritare Caesar, Ingentique tenet cuia parca manu. Time mitte iocos gressu timet ire licenti Ad matutinu- no barbaria Iovem. Significatum est idem breuiter ab incerto poeta in epigrammatis Graecorum,pulcherrimo sane disticho. Quos versus VolaterranusJiaud omnino bene ita Latinos facere
Sex horae tantum rebus tribuuntur agendis. Viueque,s idas . littera Zetha monet. Existimauit nimirum, nihil aliud auctiorem sibi velles, nisi nos a sexta Craecorum littera ητα quae septimum significat numerum , diei aq.
videtur a m quod est vipere, admoneri, ut post horas sex negotijS, curisque
183쪽
euri'. tributas luamus , hoc est procuremus corpus, istium, x ruietemq. capiamus . Id sane Verum aliqua ex parte est sed nec cliter Graeca vertit , nec satis assequitur poeta consilium , qui hoc monitum non vult nobis tradi tantum a littera sed a sequentibus etiam litteris,quibus alia demonstrantur horae. αἱ δε μιῶ 'ris eo
μααύμνυ- ω, aque videtur auctor scripsisse distichon illud in horologium aliquod , ubi primae sex horae scriptae sex Graecorum notio. arithmeticis essent α β γ δ ,aliae sex cosequentibus ordine numeris; quorum primi quatuor sunt quas litteras si componas , efficies, liue significabis . Non ergo dicendum sitit, ibim tantum nos
admonere, ut vivamus, sed littera S etiam proxinac consequCntes. Rem
adeo vidit triclius, expressit cl. fidelius sententiam Alciatu hoc modo. Injextirm labor inque boram nam quae inde notamur Litterulis , ita commoda habere iubent. Expressit incauam sententiam melius, sed tamen in verbis solutior esse voluit, ac licentior. Quare viri S doctissimis,d Graecae linguae scientissimis, cum sententiam , tum surgula etiam verba placuit Latine sic
Sex horaefatsunt operis, quae deinde sequuntur Ordine, litterulis iue notant homini Quibus in hunc modum expositis, profero Adriatii Turnebi primam ioterpretationem in Aduersatb iij xapinis.qui meliorem diei partem censet uihil aliud esse,nisi maiorem Maior,inquit, pars e duodecim horis , septem primarum est quae cum exactae sunt, maior melior pars acta est: sed multo magis cum exactae sunt octo, vel novcm , vel decem horae, ut cum advesperascit,quod tempus Turnus significauit: tamen exacta septima hora maior pars acta est , vel icste locupletissimo Iurisconsulto Paulo, qui ita scribit. Cuiusque diei maior pars est
horarum septem primarum dici, non suprema ruinata Turnebus hunc locum interpretatur, ratus , quod est, hic esse sermonem de die illo quem Romani diuiserrat in partes duodecim. Itaque totam causiam, cur ab hora septima diei pars reliquatit deterior, conscrt in vesperam, quae appropinquat, appetit'. paulat in perinde ac si dicat, illam esse clit)rem diei partem,quae est maior;illam deteriorem, quae reliqua est ac minor Altera interpretatio est Alciati Iurisconsulti . Qui explicat rem amplius causamq. nolitis locupletiorem demonstrat, cur reliqua diei pars deterior sit, praeterita meliori, siue diem illum horis constante nain aequalibus , siue compositum ex paribus intelligere velis. Sic enim ipse Pauli Iurisconsulti locum eundem ex tit de verbis significi paulo ante productu explanat, ut signi licet, eum velle, partem diei reliquam este de torvirem, quia minus accommodata rebus agendis est, siue ib
184쪽
la maior sit, siue minor fieri quippe potest , si ex eo die, qui tam
stat horis viginti quatuor,totum illud secernamus temporis spatium, quo ses terras illustrat, inueniamus esse diuisum in thoras quindecim aequales e quatuor illis, viginti . Tum vero contendit primas sex, aut septem horas esse maiorem partem, hoc est meliorem quia retia qua pars diei, quamquam maior est , est tamen deterior, nec rebus agendis tam opportuna cidaue sibi voluisse ait Paulum Iurisconsultum, cum dixit . cuiusque diei maior pars est horarum septem primarum, non sepremarum. Cum enim hunc Pauli locum protulisset, haec adiunxit verba, quae dilucide id , quod diximus, explicant ut merito sequens pars , inquit, licet longior, tamen nainor a Iurisconsulto existimata siti quod vespere non ita vegeti, promptique, sicut mane sumus . ianc poeta noster Virgilius naetiorem vocat Hessiodus quoque,qui maturius mane operetur, tertiam operis partem conficere ait. ubi ergo a meridie ad occasum opus faciet,dimidiam operam prestitisse non dicitur, nec diurnae mercedis dimidiunTmerito consequetur. Hactenus Alciat naelioren tale partem non tan maiorem intelligens, quam matutinam quae inellor esse videatur . Tertiam interpretationem apud Nonium Marcelltim inueni
qua', quoniam xvidetur acutior, scriptoris est antiquissimi, erit procul dubio ceteris anteferenda . Censet ergo Marcellus in cap. i.
de compendiosa doctrina, primam diei partem a Virgilio dictam esse
meliorem , ex viventium aetate animalium desumpta metaphora . Aetatis enim melior ea pars est, quae posteriores antecedit, quaeque nacta nomen est iuuentutis. In ea quippe vires non modo vigent ted augentur,m crescunt adeoque cum ceteris comparata partibus, quae deteriores sint. inelior Moptima dicitur ab eodem Virgilio. Optima quaque dies miseris mortalibus aegris
Merito itaque posteriorem aetatem, quae iuuentutem sequitur, idem Marcellus appellat malam malam enim docet ab antiquis dictam esse se nocitu tem,in primisque a Plauto in Amphitr. An mala aetate vismati mulctari exemptis o=unibias a Turpilio Comico. Mistrum totai etiam istuc ad malam aetatem aecesse mari:
Cum ergo senectus aetas mala dicatur, iure iuue latus ipsa bona, siue melior dicetur aetas S prior dici pars, qui videtur quaedam esse iuuentus lucis , melior dici debet, quam partes eiusdcm lucis posteriores operae pretium est, ipsa Noni j Marcelli verba proferre . o nam aetatem quoque dicimus adolesccntiam, vel iuuenilitem . inquit M.Tuli de senecit. Quod Liplis voluptatibus bona aetas fruitur liben-
185쪽
Maro diei partes primas quasi eius marem puberem meliorem dixit in lib. ix. , ne adeo melis quoniam pars acta diei Haec eo loco Marcellus tradidit , quae id maxime constrinare queunt, ruod ab Alciato dicitur de matutinis horis multo magis accommo alis, opportunisque ad res agendas,quam pomeridianis. vespe tinis. Nam qui primas illas horas meliorem diei partem , Qquasi diei iuuentutem appellat, demonstrat haud dubia eam partem ei se , quae negotia quasi iuuentus quaedam acerrime transigat, reliquas
consequetes esse eas, quae a curis alienae grauioribus sint, S tamquain otio quodam, ac senectute tabescant. Quod si nuretur quispiam,nec facile credat, a Virgilla,qui tam verecunais utitur metaphoris,diem diei iuuenem, aut lenem meminerit necesse est, ab eodem Virgilio diem tumulo etiam condi, componique sepultura cum occidit, Ante diem clauso componet vesper Olympo. Saepe quippe apud Latinos componere est humare, ac sepelire . atq. hanc sequutum opinor metaphoram Statium cum dixit in Theb. Condiderant iam vota diem.
duratis in Italia, commemorantur. Non his Atridae, me fandi re fusi. Durum a stirpemnus natos ad flumina primum De se, imus,seu uegelu duramus, ct undis.
Ita Numanus illes; cui Remulo cognomen erat, in Troianos vallo circumseptos inuehitur: quia se gloria videtur insolenter es- ferri, fuit ut multorum pateat reprehensioni Virgilius. Dicunt enim, illum morem Germanis, siue Celtis, Spartanis, ac Lisuribus fuiste propritim qui filios primum natos,suminibus,ac frigidis aquis
durabant, non Italis, S ijs,qui degebant in Latio. De Liguribus com-nae morat hoc Possidonius, & Aristoteles, ut docet Petrus Victor.lib. diis iv. ar cap. ij. De Spartanis Seneca in lib. Suasoriarum primo omnibus, inquit, uia decora sunt Athenae et ouentia incluta habebantur alaebae sacris , Sparta armis Eurotas amnis h. in circumsiuit qui puerit uuia indurat ad futurae militiae patit illi in
186쪽
Confirmat eadem de Spartanis Plutar in Lycur De Germanis scripsi hoc Galenus in lib. primo de valetudine tuenda, eum morem constantissime reprehendens . Quis nostrum, inquit, pateretur puerum tum primum natum , calidum ad nuc ad fluuium deferri, ibique, quemadmodum fieri dicitur a Germanis , tamquam ferrum candens sic aquis demergi ad naturae vim explorandam,corpusque reddendunt robullius Ita Galenus . Verum ali non hanc Cermanis ni isse causam dicunt, cur demergerent infantem sed quod explorare vellene coniugum fidem, ex ea demersione discere,incorruptine, ac puri
partu essent , an adulterint,in spurij. Scuto enim, statim ut nati essent, exceptos pueros imponebant in Rheno . quod si scutum cum infantulo suitaret, nec mergeretur, illum pro vera, lemana λ- tu habebant, ac educabant sin autem absorberetur prosindo, spurium existimabant scelum , ac propterea, non tollebant, sed abriapi fluctibus , ac mori sinebant in fluuio id quod breuissime perstrii xit Claudian in Rufin lib. ij. Et quos nasecraue exploratgurgite Rhenses. Amplius quippe de tota re ignotus auctor in lib. primo Graecorum
Epigrammatum luculentis explicauit versibus,quos fecerunt I. atinos Ioannes Baptista Pius , Ianus Parrhasius Placet utriusque inte
pretationem hic ponere, ac primo quidem Ioannis Baptistae Pii. Audaces rapido Celti noua pignora Rheno
Explorant. non hos genitrixprius Ubere largo
Alma fouet, itreas vj quam venit ad Undas Lympha nouum evit'Imagenus: quod remigis infra Vmbo regit, idique effulci eorpus alumni Eooetu Dinda probat, eritumque iugalem Damnat adulterj, foedos decolor i. ne Po dubiosgenitrix ea sisnenior Ilithiae Ancipitis, Diaugelidis in fluctibus ortum
Anxia despiciens eui mobilis annuat unda. Ianus vero Parrhasius paulo aliter eosdem versus Latine vertit,vide tvrq totam epigrammatis sententiam magis contrahere. Audaces rapido dubios ingurgite partus Explorant Celtae, doire e dijudicet Enda area numquam capiunt gentes noua pignora matrum,
αὐ--us imponantes 'peo tum fumina mons Irant Egelidas, i, nares visura recent i,
Idem plane Celtarum institutum Iulianus Caesar Apostata in epist ad Marii m indicat, explicatque ad hunc modum . Non est Rhenus iniquus
187쪽
iniquus aduersus Celtas, demergens adulterinos partus , legitimos sit bleuans ita enim repetit poenas violati tori. Merito itaque Nonnus in Dionysiacis Rhenum dixit ελεγχς αμιον iudicem, vindicemque coniugi j. Haec, inquam, omnia demonstrant, illam Celtarum consuetudinem inierantiquum morem eo spectasse, ut exploraretur coniugum fides,non ut pueri durarentur frigidis aquis . Fieri tamen potuit,ut ea demersione sequerentur, agerent utrumq; hoc est, ut explorarent genuinos partus,& eosdem frigidis aquis durarent, redderentq. ad usum militiae robustiores.Vtcumq res fuerit de crinanis,
aliarunt profecto gentium istum morem fuisse contendunt proprium, non eorum de miluus loquitur tam gloriosi Numanus . ex quo sequimiunt, imprudenter,& supra quam poetis liceat, mentilium esse in ea concione virgilium. Resiondent nonnulli,sas esse poetis,aliquo, setarum gentium mores ad eas nationes transferre, quae illis moribus non utantur idque factum dicunt a Statio:cum in lib.silii., Silu vj. non dubitauerit Hannibalem appellare Regem , qui Carthagine ina bera ciuitate natus esset:ubi nullus creandorum Regum errat mos,sed
Magistratuum,& Praefectorum. Mox Nasamoniae deos ad rabio Rem . Sed quia Statius Regem dixit eum,qui regeret exercitum,more Lati horum,apud quos singuli Praefecti, Rectore'. immo etiam magistri, institutores, praeceptore' dicuntur reges , ut est apud Horatium ,
Actae non alio rege puertra , quia, inquam, in hanc sententiam Statius Hannibalem appellauit Regem, nec alium afferunt audiorem idoneum, qui doceat, ad alias gentes transferri posse nationum aliquos mores, tu instituta propria , dixeri in ego potius, Virgilium nihil elle commentum ex ingenio , sed tradidi ite pro comperto quod obscure , dubieque circumferebatur Strabo quippe conlirmat in lib. v. Ro in ulular, ac Remum in Tyberim fuisse proicctos ex qua data eius regionis consuetudine perantiquata, Id ergo cum diceretur, obscura Luna vulgatum est et, satis Virgilio fuit, ut taceret ita gloriantem Numanum,& caneret versibus ijs temporibus tam antiquis solitos fuisse illos Italia populos demergeri pueros,qui postea Romulum, Remum expositos ex ea consuetudinem Tyberim proiecissent. Itaque ut respondeam is, quae princi pio posuerunt isti in o rebus exploratis , ac certis, nego gentium illarum ita fuisse proerium eum morem, ut a nullis praeterea usurparetur. Nam de Thracibus docet
eadem Valer Flacc. -- ηυbi ta aeuo durauimus a Progeniem, natoriq. rudes.
De Cantabris Strabo. Ait enim Cantabricas eminas um primum
188쪽
pe fererui, filo loco viros decumbere iubere ipsasquemet infantes abluere,atque inuolibes .ad alueum alicuius fluuij eos acclinantes. Ac erat profecto idonea causa, ratio, cur Virgilius,famam illam quantumuis leuem , ac coniecturam secutus, quam paulo ante india cauimus, liceret, Italos ita duriter educari debuit enim essinge ferocissimos eos populos antequam molliori disciplina mansuefacti fuissent; demonstrarmis idoneaprosectos institutione eta,qui nostea bellicosissimi, habiti sunt,& fuerunt. Admonet quippe Aristoteles in vij. lib. Politicorum cap. 17. parentes, ut teneros adhuc filios perferendis stigoribus assuefaciant me frigora ipsa corpus laedant, aut aegrotationes, ac morbos afferant , cum inciderint latarrent autem, si acciderent pueris noua . Quin ita vult etiam Theodosius Imperatorins mari,& educari Regios pueros, ut iubeat apud ClaudianumsFrigora eua pati, grauibιιs non cedere nimbis Aestitium tolerare iubar , transnare sonoras Torrentum furias,ascense incere montes, Planitiem cur ,υaltis, concaua saltu. Necnon in Hypeo,uiles perducere noctes , Ingalea potare niues, nunc picula cornu Tendere,nune glandes Balearissargere funda. At aliqui scriptores,Germanorum mille proprium dicunt eum morem.Dicant ut libet ignorarunt videlicet, aliarum ctialia fuisse gentium communem, de quibus ipsi nihil accc xant , scd acceperunt tandem aliquando alij,qui nobis sua monumenta reliquerunt.
Vter eorum in certamine vincatur.
auem Turnus pariter eursu teloq.secutus . Increpat his victor Nosrasne euadere demens Sperasi te posse manus simul arripit ipsum seniuentem,ci magna muri cum parte reuessit. Lualis vibi Mut leporem,aut candenti corpore cranum
Inini alia ruens pedibu Iouis armigerimis.
189쪽
Comparationem hanc improbariint aliqui, Virgilium accusantes scitiae quod nimirum ignorauerit, aquilam a cygno in certamine vinci, non vincere quemadmodum Aristoteles in litata hist .anim.
docet . Cuius verba latin sic reddidit Theodorus Gaza olores etiam planipedes sunt,&apud lacus, paludesque iuunt aquilam, spuMam ceperit, repugnantes vincunt . Et quoniam haec reprehendi comparatio non potest, quin alia quoque reprehendatur in primo Aeneidos , damnant utramque;immo vero multo magis accusantillam, quae est in primo cum in ea non unum faciat cygnum ab
aquila victum, sed profligatos multos, gregatim consertimque Mmine tacto volantes.
pie bissenos tantes ag/mne eranos , Aetheria quos lapsa plaga Ioui ales που
Turbabat caelo, c. Haec enim comparatio omnem omnino defensioni aditum obstruit, quem patefacere videbatur ille multitudinis numerus , aquilae repugnans,ut dicit Aristoteles.Potuisset enim aliquis resp6dere, Aristote lem non cygnum dicere, sed cygnos, hoc est multos, S gregatim collectos aquilam vincere, Virgilium autem cygnum num ab aquila superatum fingere . Potuisset, inquam , aliquis ita rem eludere . sed hoc cygnorum agmen ab aquila victum intercludit e flugium Duo tamen superesse mihi videntur ad defensionem accommodata praesidia . Primum est si dicas, hoc in aliena esse peccatum arto,
non in ipsa poetica erratur enim ex ignoratione naturalis historiar, earum. rerum, quae traduntur in physicis. Itaque peccatum est aduentilium, Maccedens extrinsecus,quod poetis ab Aristotele eo donatur,ut alibi diximus,hoc est in Prolesom.Defensi secundum si confirmes, quod etiam supra docuimus, ex Arist. poetas eligere debere potius quod falsum est, modo,ulgo credibile sit, quam verum, quod eidem vulgo sit incredibile. At vulgo multo magis est verisimiles, cygnum ab aquila vinci, quam aquilam a cygno. Omnes enim sic putant , cita vulgo persuasum est aquilam omnium ess Reginam auium,4 dominatum in onmes accepto, ut canit Horatis uatim minimum fulminis alitem,
Cui I ex Deorum reginum in aura vagos Permist, c. Quam vulgi opinionem, verisimilitudinem popularem, atque vendibilem c magis anteponendam veritati putauit sortasse Virgilius, quod vidisset ab Euripide in Helena illud ipsum de aquila traditum: cygnos nimirum in fugam verti ab aquila ac superari. Ibi enim Iuppiter cygni speciem ementitus ad occupandam .. comprImendam Lτdam, iubet Venerem aquilae Brinam sumere, ac se ipsum, cygnum
190쪽
cygnum iam factum insectari, ut per simulationem timoris in eius feminae sinum conuolare possit
An aliquid erratum sit in huius consermatione vocabuli
I . tu Proes eam tremit, durumqueri e Inarime Iouis imperise impiatii πιου. Criminaticorim huc etiam impetus omni mi est, eo mine Virgilium oppugnantium,quod Graecae linguae vim verium probE tenueri' vel hoc loco non considerarit putant enim hanc eum vocem Inarimen Iab Homeri catalago mutuatum , ubi dieitur Typhoeus esse sepultus in Arimis, hoc est, apud populos Arimos versus eius sic
Et quoniam alij quoque poetae Virgilium fortasse secuti, Inarimem scriberes, ac dicere non dubitarunt, inuoluuntur in hac reprehensione cum principe. Reprehendunt itaque Valerium Flaccua , ouod dixerit. Vt magis narime, magis ut mugitor anhelatri silium Italicum, quod canere sit ausus in lib. viij. Non Protarie, non ardense ortita DEM Inarime, 6 e. . Accusationis caput, ac summa illa est; quod non viderit eam vocem apud Homerum non esse compositam, sed Arimos illos populos Ι
num praepositioni fuisse 'vositos, qui loco ἐν dicunt bladeoque itasMinori, Typhoeum sepultum fuit si is A.hwtio in Arimis, hoc est ilia ea regione, ubi populi suiu ἀειμ- qui dicti videntur esse a strabone in lib. xvi etiam Mimaei. Eos inquit, appellat poeta Arimos quos sidonius ait esse accipiendos non in loco ullo syriae, vel Ciliciae ei
alterius terrae , sed syriam ipsa Nam Arimaei sunt qui ea habitanti risertasse Graeci eos Arimatos, ver mos appellabant nominiam enim mutationes permultae sunt. Ita rem explicat Strabo, Mome--mi Minterpretatur. Gisiverum est, stra Plinanti: b.xxvii.