장음표시 사용
361쪽
pellarunt Lycaenium a Lupa . Lupum enim Graeci dicunt Ilane adeo finxerunt proceram rugis persulcatam tenuibus, ct frequentihus, strabam, atque subpallidam secundam corpore pinguem, vitta crines adstringentem,rugis crassioribus exaratam in fronte tertiam
plane domesticam,exsuctis malis,utrimque binos ore dentes aperiei tem Accedunt ancillulis quartini duae niere persenae altera matu rior inte, tunica candida si in is alteratimior,discriminatam, in , nas,simo , tunica induta coccinea . Postrema numeraridis ne hutrices matronarum quas anus esse oportet, domnarum subinde sermonem interpellantes
ae potissimum sunt apud antiquos persem ridiculis, no alias si
elle reterias Nostri,qui vernacula popularique Italorum linguastri' ere Comoedias, sinutes in eo senere protulerim , infiniique pro . emodum numero eonii qui sum concitent, suas auxere Fabulas, comoediar quasi pomoerium amplificarunt,inducunt enim paeda Usos ; non eos tantummodo puerorum liberalium duetores, qvi,sileni fuisse scimus in antiquorum Comoedies; sed audaculos quos dan Grammaticos in putidos litteratoiem qui suco quodam latinitatis
patrium sermonem inficiant, S loquantur ineptissime Inducunt peregrinos,eundem patrium nostrum perperam usurpantes sermonem. inducunt amentuli mos scruos, ancillula fatuas, medicos, aut Iurita consultos leuissimos,veri ut immaos, ac petulantissimos pueros, finitia marum prouinciarum , aut urbium holmnes aliquo non corruptumodo, sed stulte loquentes gestuque, ac motu corpori SilenteSse uerso . In quingenei tanta lam capit Omnes libido, libertasque Iu-dcndi, nulla ut ciuitas sit, quae Comoedi)s,finitimorum non imitetur sermonem,& irrideat mores.
Fuerunt aliae quaedam ridiculae personae apud veteres , petitae ab imita time mutarum animantium, rerum sensu ipso, nimaque carentiunt. Nam Aristophanes Comoediam fecit, quam Ranas inscre psitiquis ranarum inducit Chonam,hoc est homines,ranas ipsas mistu imitantes,ac voce. Sic enim loquuntur otia verba reddi latine vix possunt. reddita tamen hoc modo sunt ab Andrea Iustinopolitano.
362쪽
Scripsit idem Aristophanes etiam Nebulas .in qua Fabula eodemitti, modo nubes ipsas facit in Choro canentes, loquentesque eum spectatoribus,& conquerentes, quod cum ipsae Deae est at in sacrificiis
tamen solae praetermitterentur . Δαιμόνων πιν -- - ετ οἰώ -
Carpit enim, ac mordet Aristoehanes Socratem: Quod antiquis,no- eisinisque Atheniensium reiectis Dijs nouos quoi iam induxisset inprimisque aerem . nubes quibus sacrificia etiam deserenda esse Contendebat. Quare in eadem illa Comoedia Socrates ipse suasia telasit; iuratque, non percommunes α notos Ciuitatis Deos, sed per suos errespirationem,per chaos,per aκrem Non idi se rusticum vitam virum. Scripsit denique illam , cui nomen est Aues . In qua commentus est voces nihil plane sisnificantes, ut in Ranis, sed ijs, quas proserunt aves similes. Sic enim Chorum auium ducens pupa aggreditur e
Io,io,itd,ito,ita Hue ades Atius meae,quaeque agrorum beneratas teritis vias,quaeque hordeum egitis,
Molum emittenter Guem,quaeque circumgiebat a iiii Tiritis,tiritu,tiritiriere. sed huiusmodi nugae tam futiles, alienae sunt a novit Comoedia quae non alias, nisi liumnas. eas, de quibus diximus, ad prouocandum risum rescenam peri as affert induxit Plautus humano habitu Inopiam,& Luxuriam in Trinummi pilogo quem qui audeat imitari,&subhumana specie fictis viiijs, aucupeturrissim, eum uotione usi, inruierim eo reprehendendum. Q. De
363쪽
De rebus sit, qua dicuntur, agunturque, ridicisc
RIsum excitantia duo sunt ea, quae longo iam tempore desideraquimus , quaeq. animo nostro accidim tumidissime δε ea,quae quosdam habent errores, ineptiariae deceptiones aliorum. Videm enim ex eorum erratis nobis ipsis quodammodo gratulari,quod illos sapientia,'udenti uirinomm . De illa risus priori materiaiihil a nobis dicendum est , quia de inqueni modum indicauimus alibi, non loquitur Aristoteles.De posteriore sic disputamus.
Errata,quae risum pari mi, in quinq veluti genera diuidi queunt Primum deceptiones quasdam habet ex earum ignoratione rerum proficistentes , quas usus, sensusq. communis onmium plane mortalium in merat animis ita prorsus ut eas ignorare non possit, nisi Miratione prope ipsa careat,& sensu. Neque enim sacere possumus,
quin rideamus, cum aliquos intuemur ea nescientes,quae vulgo sciuretur ab omnibus . cuiusmodi erat Homeri Margitem qui adultus in iam ad virilem prouectus aetatem ambigebat, a quo nam ipse fuisset ex utero in lucem editus: a patre ne an a matreri nec res didicit unquam supra numerum quintum recensere, ut docent Eustathius in Suidas Secundum nascitur ex ebrietat aut a phrenesi, aut ab aliquo somni, quibus qui tenentur, aliqua faciunt, aut dicunt a ratione tam aliena, ut risum nolentibus etiam , atq inuitis excutiant Te tium ex ignoratione oritur aliquarum artium, aut virium aellimatione suarum imprudenti, uel insana qua fit, ut ea scire, ac facere seposse confidat aliquis,quae prorsus ignorat, ac facere ncquit. Ex hoc S nere sunt illi ludi magistri, legulei, ac medici leuissimi, de quibus in p xime superiori disputatione diximus . Inducuntur enim a Comineis nostris eas amplissimo profitentes disciplinas, quarum in Gibbli, non serenda quadam ignoratione tenentur . Ex hoc item genere sunt miliis sitori , qui praedicant, urbes, exercitus, castra, senus humanum uno se spiritu difflasse,euertisse montes,pugno Hephantos comminuisse. Quo facile reuoces Gripum illum piscatorem in Plauti dente qui cum arculam e naufragio suitantem attraxisset in te ram euerriculos; in ratus inibi aurum esse, antequam resignaret,ac conditas exploraret res, coepit de domibus, deq. urbibus etiam Mi scandis sedulo cositam ..iv.M .M. - icquid hq sit Me quidem H aurum Hiri est ines reor. nee mihi ορνcius es ouus homo.nune bo tibi Uς Gripe obtigit, Π Iiberet ex populo imator te. mic
364쪽
Nauibus moris mina surrim faciam et apud rege Rex preb
ioni animi causa mihi nauemfaciam, atqMe imitabor Soaιο-
Oppida eircumvectabo . Ubi nobilitas mea erit cura oppidum magnum eommunibo. Et ego rbi Gripo indam nomen, Monumentum me ama, factis et ibique re u magnum in . L imam. Quartum earum continet declinationes deceptionum,quae nobis paratae iam erant. Mouent enim hae risum maxime , tum praesertim υ ,
cum callidesin ipsum regeruntur auctorem . Quintini con ra habet insidias quassam milume ritaras, ae declinatas, sed eas tamen, crux non ita magnum asserant homini decepto detrimentum valegulae pinctus sint, suas callidissimiser dominis tendunt auaras, aut pa
De alijs quibusdam locis inde peti dicta IV m uia quea n Dipi. XL
ae supra disputata iam sunt, ea ad ridicula quaedam longlara,
ωfusiora tractanda suppeditant locos . Alios item nunc desimnabimus fontes breuioribus iocis,ac repentinis magis idoneos qui nascuntur ex dicto aliquo inexpectato, nouo confestim, ac raptim tamquam ex arcu contorto Has vero sedes 8c locos non alios faciemus, quam quos ipse in libris de oratore M. Tullius expo-- stat in medium,oratoribus aeque,ac poetis occupandOS Primus locus sit verbi translatio Communia enim verba in vulgata,quia noua non sunt,4 ex inopinato non accidunt, iocis, qui nouitatem amant,minus esse videntur idonea.Celeberrimum in hoc senere dictum Catonis est in Albidium ; qui sua bona luxu, ganea ,-- gluvie dilapidauerat omnia , de domum, quae remanserat una, incendio coni viam ad extremum amiserat. Haec, inquam, intuens Cato, dixit, Amidiumsecise proterviam. ioco per translationem petiato a motam sacrificio Romanorum,cui proterata nomen erat. In eo
quippe quicqui sacris epulis iniis reliquum, absumebatur ilicen. 4. Huius ,ranslation iidicule suae imita Plautum obuiae mil
365쪽
sfiunt ribi pugni. Et huic ego dedi oves, ct lanam dederat autem argentuui, uim moiredactos ex ovibus patris, quas paulo ante vendiderat.Secundus est paragramma, siue par nomasia Latine dici potest allitteratio .ut facie ma is ridiculum aliquem dicas esse,quam facet ijs , mobilem magis, quam nobilein, nec tam Oratorem , quam aratorem . Tertius ambiguo continetur,& amphibolia . Dictum Αugusti subitum,at l. acutum in hanc sententiam laudatur ab omnibus,
in Galbam coniectum, hominem prauis humeris, ac gibbosum, apud Au gustum ipsum causam agentem , ae dicentem subinde corrigi, quus reprehendis. Ego monere te possum corrigere non pomnia, Transtulit enim responsionem. tium corporis. Quartus in etymologia,hoc est explicatio vocabuli cuiusmodi siit iliaM.Tullii, mdixit, Verrem factum fuisse subito Verrem Quintus habet parodianus e versus aliquos poetarum nobilium perparum imi talos,aut, immutatv quidem in alicuius hominis irrisionem conuertit. Talis profecto et illa Virgilii e alterius poetae in Bassiun Sabinum ex Catullo traductio
Sabinus is , quem viderii MYDoAitfui e mutio celerri s. Sextus cst hyperboles quae quoniam rem incredibiliter auget, prae se
fert accommodatam turpitudinem ad permovendum risunt qualis est illa in Memmium inuem,quia corpore maxime procero erat, dicebat Crassus hyperbolice , ad arcum Fabij triumphalem caput soli;- tum esse demittere me offenderet. illa Scipionis in Metelli filios quatuor. quibus, cum secundum videret obtusiorem primo, tertium sec undo, quartum tertio , dixit item per hyperbolem, si mater pepe risset quintum , asinum fuiste parituram . Septimus dissimulata quaedam appellatio dici potcst quae in risu ciendo tum habet vim, cum honello vocabulo res turpis,aut vitiosa iocose nominatur. Huiusmodi est illa Scipionis Africani: cum militi, praelio se propterea non interfuisse dicenti,quod ad custodiendas sarcinas remansisset,ignauiani diligemur nomine cohonestam , ita respondit. Non amo nimis dilia gentes. Octauus estinuersio alienae fouentiae cuius exemplum e posuit Q. Fabius Maximus cum Liuio Salinatori,dicenti:opera mea abi Tarentum recepisti benesmones, respondit nisi enim amusillo,numquam 'ego recepissem. Nonus huic smilis est;Reiectio cum iusmodi esse possumus dicere illam Egiiij moliis adolescentis inopiamium a quo irridebatur his verbis tabuid tu Aegilia moly quando venies ad me eum tua reta,er uni Ruente quippe dictum ita rei cis Egilius . Non o audeo nam me ad famosis vetat, accedere. me vis detur eae stopa chatio quaedam, aut subirata region
366쪽
ex re inolestiisma.Talis apud Naeuium legebatur. rumpat H
Mirum ni eantem . eondemnatus sum.
Alij sunt, figuris, tum verborum, tum sententiarum tractati loci addicta promenda ridicula, faceta , quos exponit diligentisi: me Caesar apud Tuli .iiij.de oratore.quem Omnino consulere debet qui ampliora in hoc genere praecepta volet Nemo enim haec exquisitius, alit copiosius est persecutus Possunt tamen ijdem loci multis a Plauto desumptis exemplis illustrari. Nam ridiculum ex translato petitum Illud pulcherrimum est in Asin.Act.ij. Scen.ij.vbiduo serui Leonida, Litanus sic se salutane inuicem Ut Iubeo testare vocesum , ad vires valent Leon.
Gymnasium Pisaueto ait Mid ais --τmii Leon. 3 caimnarum colone latii viva-- ciuis Mittetistio vero lepidissima est in Mochid. Q. iis soli sit ubi seruus Chrysalus adorirans sycophantias, di serve in emungens auro, crucem ita sibi timere aggreditur Sed quidseritus m est quom ho meae res rivssi δε exei aerisse iuue frustraseiverit. Nos aurum abusesa quid , μορι si in
Credo hercle adueniens nomen πιαι tali mihi, Faeietq. extemisi Cruci iu-- eo fato. Similis est allitteratio in Act. iv Scen. ix eiusdem Chrysali. suam in sene decipiendo calliditatem extollentis, seq. cum Vbiis, adulter, nam syngrapham cum equo Troiano comparantis . Ego sum muses,quoius consito haegerun rrim qua fiant hie seriptae tittera,hoc in equo sunt milites
Armat atq. ammatilrobe ιι res successi,meti q. adhue. Atque hie equus non in arcem,verum in arca acie impetum.
Ridiculum ab ambiguo ductum pene apud Plautum est ubique, sed illud non inconditum , quod legimus in Mil. Clor. Αct. . . Scen.j ubi cum gloriosus ille Miles ad sua ipsius facinora, quae assentatorie numerauerat Parasitus, hoc modo dixisset: Nud quidem aedem nihi
os significans nihil esse,si cum alijs longe maioribus conferantur;arripit iniugiia verba idem Partitus, atque in Mitrariam plan kra 'tentiam ita respondei Ni Ihercle Me quidem . A notatione nominis , de eumologia quaesitum est illud in Bacchid Act iij. Men i Bacchides ioci, diu serores meretrices, Bacchae nominantur 'a istius non saecludes, sed uectis uni acerruma. in prologo cuius partes agit in ea Fabula Silenus . Baechus Mechantes Baectas mittit Boebidechare non s-rum hire aduom ac pavisti Post pro
367쪽
Amramnsenti destae Mnes Iocho. Geminae Baeebae duos bacebcintes pullulas aeuid mirumst adses traxerintlianduia t Parodia sine dubio accersitum est,quod iiij sdem Baechid glori
se de se lic exclamans commemorat, D praedicat Chrysalus oratione conuersa in senem suum,S: senis domum, quam interuerso iam auro, expilauerat Act. iv. Scen. ix.
O Troia,d patria,3 PergamumA Priame nune perisse enex Σω miserimat mulsabere quadringentis Llippis aureis. Inuertit enim ad ridiculain, iocularemq. sententiam initium nob equorundam versumn ex veteri Tragoedia,vel Ennij, vel alicuius m in ipis etiam Ennio antiquioris,quibus inducitur Andromaci ars
ianum ita lamentans excidivin . , O iter, Θ patria,)Priami domus ueptumam Ocard ne pium Vidi ego te, ere 'per len ad risum captandum frequentant apud Plautum pers naepropemodum omnes,sed hanc figuram consuluit tum maxime P . rautus, cum Maliti glorioso impudelitisime palpam,haec sipra fidem omnem extollit. Memini nempe illi dicis eum armis aure se
rua ruentusfolia, aut penniculum tectoris Multa ex Plauto, ali3sq. suppetunt exempla, quibus ceteri quoque polsent expleri loci quos in Cicerone notauimus . sed oblita sunt. Ιjs itaq. praetermissis, satis hic habeo ea ex eodem M. Tullio decreta proponere, quae dictum ridiculum omni vacare obscoenitate ac turpitudine iubent. Ita enim hac de re praecipit in Oratore perfecto ad Brutum allud admonem uitamen; ridiculo sic virum Iratorem, ut ne nimis secquenti,ne scurrile sit;nee subobscoeno,nem .imicum;nec petulanti,ne improbum. Quae sanE praeceptio ipsi quoque poetae Comisco congruit. Vt enim huic maior quaedam,quam oratori permissa in hoc genere licentia itidari tamen venia non potest, et a decoro,am ab ossicio verecundiae discedat,quod unicuiq. mortalium, adem iesi etiam poetae Comico impositum esse idem Cicero docere videtur in Duplex , inquit, est iocandi genus unum illiberale, petulans, sagitiosum , obscoenum, alterum elegans, urbanum, facetum quo genere non modo Plautus noster, Atticorum antiqua Comoedia, sed etiam socrati eorum Philosophorum libri reserti sint, multaque multorum secetesdicta . ut ea, quae a sene Catone sunt collecta , quae vocantur ἀποφθέγματα . Facilis igitur est distinctio ingenui, illibendis ioci. Haec Cicero ipsis quoque Comicis iraecepta confruentia
368쪽
eradie qui si Christiani praeterea sunt, audire Hieronymum debent, priniunctantem:obscoena verba esse principiam itura virginitatis.
Ipsa nune videnda est totius siritictura Comoediae r quae haud dubie constat membris, partibus tuis . Partium vero in singulis poematis duplex facit genus Aristoteles vitum,quod quantitatis appel- Iacialterum qualitatis . Quae quoniam ut Comoedia quoq designandae
sivit ordine , illud primum ponere nos oportet, has Comoediae partes esse simillimas illis, quae describuntur in compositione Tragoediae Nam, ut ait Socrates apud Platonem in Sy mposio prope finem, Tragoediae, accomoediae construendae, componendaeq. dena pene artificium est . Discrepant tamen aliquantulum utriusque partes inter se: postulanta propterea, ut quae propria Comoedia sunt, explicentur a me copionus , quae sunt cum utraq communia , indicentur tantummodo, commemorentum leuissime quia sunt enucleate iam tradi in in libelio superiore de Tragoedia,tradenturi postmodum in Conv-rnent de Elesia.
QValieaeis partes ex Aristotele diximus esse se. Fabulam,
res, Sententiam, Dietionem, Apparatum, Melodiam . Fabu-- lam eum dicit, ipsam rerum conlposivionem, S coagmentationem intelligit in qua non Comoediae modo , sed Omnium omnino poematum tota ratio contineri videtur,4 vis . Et quoniam de hae
parte illa eadem praecipi debent, quae praecipit Aristoteles de constitutione Tragoediae,eius in hoc genere monita iterram relegamus,quaestuat hae Primum . vi Fabulla una sit, hoc est, viri tantum ad ione continea- . tur,nius hominis . plures enim actiones, quibus varij,longeq. inter se distracti proponuntur fines, Fabulam effore nullo modo poterunt unam Andria Terentiividetur aliquibus in hac parte peccare;quasi in ea me deprehendantur actiones , quarum una cum altera com- nulli non queat.Aetiones autem hascidua ta dissidentes, dissitas
aiunt aliqui esse amorem in Glycerium Pamphili, in Philinii atri
369쪽
Secundum ut tota rerum comprehensio, quas imitatione eomplectitur, transigit Fabula, in unius dici spatium cadere possit sic, inquam, ut vero simile sit,ea, quae geruntur ab Actoribus, intra spatium unius diei esse perfecta. Inde videlicet fit, ut non ab ipso exordiamur initio, sed a medio, vel a fine prope inodum argumenti praeterita in colloquias Actorum, per Occasionem rei gerendae comni emoremus. Itaq in Plauti Rudente, ut hoc tantum exempli causa dicamus, non
sumitur initium ab amissioneiulia paruuli, sed a tempesitate, qda si iam grandis, adulta diu, mustumq agitata, tandem aliquati
do in littus appellitur id vero, quod cum ea superioribus actum est annis, in colloquij enarratur . Hinc reprehenditur Euripides merito quod Hecubam in eius nominis Trasredia iaciat mittentem ex suis ancillis unam a Chersonaessi in Thraciam; unde venturiis in P
Umnestor haec enim uno die perfici non poterant . Erat adeo Patriis ante fingendus aduentus Polymnestoris prorimus, per Nuntium aliquem significandus. Idem deprehenditur error in Heraclidibus ridem in Phoenissis.lia illis enim locorum longinquitas ponitur gna, ad quae prosectio est, Minde reditus ponuntur Euocationes armat
rum hominum in copiarum, lustrationes exercitus, eductiones in aciem,& campum, ipi conflictus: quae diutiirnitatem temporis postulant singula , nec pollunt in unam diem ulla ratione compelli . In his sunt apparatus bellici;extra urbem commissa,& perfecta praelia sunt alia his sit milia,qtice spatia temporis sibi vindicant ampliora. Tert Ium Arcto telis monitum est ut totius magnitudo Fabulae sit iusta, hoc est ea, quae neque longior, neque breuior, quam par sit, esse videatur . Huiui de iustae magnitudinis internoscenda notam tradit duplicem Artilotelec unam ab ipso contextu Fabulae ductam quae tum absolui debet,ac terminari, cum implicato solutoq. iam nodo,
perfecta sunt omnia: alteram in clepsydra positam quae iustiam finem histrionibus agentibus in scena ex auctoritate publica destribebat Nunc autem clepsydra locum obtinere videtur spectatorum iudicium,omniumque consensio communis qui spatio circiter horarum
quatuor ab Actoribus teneri se libentissime patiunturiamplius se dotineri molestissime serunt De moribus,ac sententia sic disseruimus in libello de Tragoedia,venihil hoc loco addere praeterea possimus Qu'd vero addictionem attinet, illud etiam docuimus oportere infimam esse,&quae familiaribus colloquijs consentanea sit quaeri aute potest; liceat ne populari lingua,quod nostri faciunt, moedias scribere,& populo exhibere. Negat id licere Castelui trus;ea perm tus rationes quod quat squam Comica locutio familiaris est, debeae
tamen ipsa verba humilia habere propria pura, ari ab ijs accepta,
370쪽
uim lingvi sunt auctores,ae magistri Aa nulli simi huiusmodi linguae
nostratis auctores, a quibus humilem quidem,&infimam , sed propriam , ac puram dicendi notam petere possimus cum nulla sint in hac lingua huiusmodi verba vulgaria, plebeia,quae a probatis usum pata scriptoribus sint. Sed ea ratio prorsus infirma est nec aliquam ijs nee re fidem potest,qui nostrae linguae libros antiquos euoluerunt. abundamus enim potius auctoribus illis , qui genere locutionis usi sunt infimo,ac sermonibus familiaribus apto, quam ijs, qui magnifico,& summo charactere disputationes graues, aut oratione reliquerint, amplissimis verbis exornatas . Altera tamen hinc existere quae stio videtur grauior. An soluta numeris oratione scribere Comoedias
fas sitiquod nostri quoque iam pridem audere non dubitarunt. Ne id quidem fieri posse confirmant Casteluitrus, Petrus Vic torius,& Vincentius Madius; rati:Aristotelem ipsum sic decernere in poet.c.j.ubi
perplexe disputans,in subiuid vocat:an versum, Mnumeris vinitani orationem ita sibi vindicet potas,ut ea subnim Aorruat omnis poeticae vis,& natura m demonsti at Alexande meo,ibitiun us mitis
sim Aristotelem alia omnia, quam isti contendunt,eo loco unise
re;hoc est, alionem metricam,ae versum instrumentum quidem,ri praesidium esse po istos maximum,intimam tamen pocticae vim, naturam non attingere quae totae in imitatione posita est, Minionum humanarum effictione continetur Aristoteli timet in iis,&ie ba qui perpenderit,videbit id esse verissimvirusocraticos quilis e mones, hoc est Platonis Dialogos cum imis Sophronis γευ it aliquid habere commune id vero imitationem est, cuius nimirum
causa uterq. dici poeta posti ci ille quidem impersee us,4 minus absolutus, hic partibus,&numeris persectissimus omnibus. Ad haec: HO merum, atque Empedoclem, qui physicam persecutus,4 complexus erat versibus, versus ipsos inter se dicit habere communes δε tamen' illum habendiim esse, ac dicendum poetam , hunc e choro poetarum depellendum. vi intelligas orationem illam metricam a poeseos inti ima natura,& vi seiungi,ae separari facile posses. Quare danda est haeae Comoediae venia, ut soluta scribi oratione queatri hac nostra praesertim populari.quae si numeros addat, multo longius a colloquio familiari discedat,quam latina habet enim haec versus illos septenario , aut octonarios ita liberos , siautos, ut a timiliari sermone vix dis ferre videantur . itinare sinetaici possit sententiam meam Fabulata quaedam 1epidi Palmes veteris,sbhita,& libera scripta oria tione cui nomen est Phil ut uos . Hanc Fabulam erutam ex antiquis ninnu mentis edidit misManuth filius quem numquani inputauerinim bis imo ere,aut fuciiiii ere voluisse Quinctarii j testa Q