장음표시 사용
221쪽
x L A ROMA TvM HISTORIA Eruiit, inde redeuntes sanctilicati, ut i i ii persuadent, imo potius acac daemone bsessi. Po R κ δ non sunt livcrsa Nardi genera: sed unicum dumtaxat naihi notum' cit genus, id se ilicet quod exa alia nacinoratis locis ad terri diximus. Provenit quidem in monte quodam, qui altera parte Orientem spectat, altera Occidentem, ad quem scili r occidentem lita est Syria multis regi intibus ab india discreta: M tamen multis aliis ejus regionis locissata provenit; non facile enim sponte naseitur. Neque una praestantior est altera: Spicamve hal et alia altera multo longiorem. Cp RTE radix est, spargens supralbium brevem virgulam seu cavlcm circiter tres palmos longum: cum longissimus, atque alias insuper virgulas fia ulto breviores: in summara dice spicae producuntur, item aliae per virgulas. Tali enim modo venditor in Cambayete, A furate,& G Uua, aliisque portubus marinis,unde mercatores Arabes & Pctis petunte potissimam tamen partem ab indigenis absumi serunt. I Mut Ni TvR interdum sordicia&pulverulenta, villis ipsius plantae in pollinem redactis. Emitur tamen ab iis quos dixi mercatoribus, de eo pulvere manus eluere intelligo. HAc unica Nardo quae juxta Gangem oritur, quamque in Occidentem exportant, utuntur medici cum Indici, tum Turci, Persae, SI Arabes. Nam quod ex ingenti pretici quo antiquitus teste Plinio lib. XII. cap. xri cmebatur, in serre volunt, nostram Nattam non esse legitimam, objectioni me satis respondisse arbitror, cum dixi Indias nunc magis apertas S cognitas esse, quam tempore Plinii sucrint, &ipsa aromata ma)ori copia ad nos adferri. 1C ET E R v M me rana fabulam iudico, quod Andreas Lacuna suis in Diosc. lib. I. cap Mcommentariis scribit, Nardi usum apud Indos esse riculosum,quoniam ex ea fiat veneni quoddam genus morti serum quod non modo haustum, sed etiam cuti in sudoribus inspersum, ii ominem illico j ugulet: idque toxicum Pilum vocari. Nam cum multis in India annis Medicinam exercuerim, N: non modo vcrsatus sim cum omnis generis medicis Asi licis, sed etiam Regibus & Principibus familiaris fuerim; numquam tamcn lioc Pisum videre mihi contigit, aut ejus nomen audire.
I D genus quod Sepulveda Saleis 5 -appellat, id esse puto, quod ex Satiguam adscitur, celeberrimo regni Bengala portu de em potio ad fluvii Gangis ostia.
222쪽
νis iucuniidate Folia pramansa nullam aromatisum sparem reddunt sed ista θνis insunt .cum Narssi cillita festa se ea sint. cum aliqua tamen adstrictione, ct odore saporeque iucunda. Cum igitare hoc capite nasio Auctor tiNodo ex profuso agat acere non pom. quis viscuu mmm m. erisque hic iconem uiscerem, quam nemo hae ι-
v N c v s odoratus in Maetcate S Calaiate Arabiae provinciis maxim 1 frequentia & abundantia nascitur, non secus ac in Hispania gramen vulgare quo vescuntur animalia. Huiu , graminis nomina Graeca& Latina nota sunt. Ab incolis autem Sachbar Disb. . vocatur: a nonnullis vero braescatiate, id est, herba lotoria, aut lotionibus idonea: tametsi Bois ιvita. non negem aliis etiam nominibus apud Arabes insigniri. Nam Avicennalib. I l. cap. syr. cum Serapio cap. I appellant: quos sequuntur omnes Arabici S: Persici me. Ad ure. dici hic agentes: florem vero vocant Nam quod Silvaticus, cap. I 2. ariber Sc adbeeam vocari scribit, corrupta sunt vocabula. Persis, qui ad jam dictas usique provincias petat ingunt, quod herbam fgnificat, Vocatur 1 quo nomine per excellentiam appellari Abspotest. Apud Indos peculiare nomen non est sortitus, sed herba Mareat ensis appellatur. Sunt qui Paleam de Mecha nuncupent. Nec desint qui Pastum Camelorum vocent,nec ina meritis: sed tamen Cameli non sunt istic adeo frequentes, ut hoc gramcn cum floribus thα omnino depasicere possint. Sed sunt ibidem multi asini, muli, cqui, quos Arabicos vocamus, boves, caprae de oves, quae nullum aliud pabulum norunt quam hane herbam sive
DirgRTvst quidem in Indiam, in usum medicum usurpandus. Maxima tamen copia per fasticulos colligatum in navibus adsumunt equarii mercatores seu mangones, ut equis substernant,ne stercoris de urinae paedore offendantur. Nam simul atque maduerit, recentem substcrnum, de madidum in mare abiiciunt. Scd Ze naviae fasciculos aliquot secum advehere solent, quos deinde in India vendunt. Memini in insula Diu , vili emicse multos Iunci fasticulos,quos in Lusitaniam cum aliis aromatibus mitterem: nullum e men florem videre contigit. Sed nec aliquo in pretio ab incolis habetur, cum gens strudis&silvestris. N vLLv s est hujus usus apud illius regionis incolas: sed nos dumtaxat, & Medici Arabes a Persae, eo utimur. Ipsi indigenae eo se&suasumenta lavant. N vNC ad Auctorum, qui ejus meminerunt, descriptiones veniamus. DIOS CORI DEI lib. I. cap. I s. laudatissimum ex Nabathaea , proximum Arabi-cum , quem aliqui Babylonium vocant, pessimum cx Africa adserri stribit. Floris, culmorum , radicisqtie esse usum. Eligendum eum qui manibus confricatus rosae odorem
Scio in iis quas supra enumeravi provinciis, quae Arabiae nomine comprehenduntur, provenire. An vero in Nabathaea gignatur quae a Nabaioch Ismaelis nepote denominata, provincia est Ara Siae Iudaeae conterna inae) diligenter percontatus sum a medicis qui in Hic rus alem, Galilaea, aliisque vicinis provinciis versati erant: Sed illi responderunt, cum, quo istic uterentur, ex Cairo advehi. Interrogati vero an in Cairo nasteretur, an autem cx Marcate adserretur: ignorare se dixerunt, quoniam medicamenta interdum ignota manerent ob indigenarum negligentiam. Quae cum audirem, inquirere non Voluinum Babylone nasceretur, tametsi id fieri posse putem. C v M vero Dioscorides Africanum improbet, non oportet nos admodum selicitos esse in eo investigando, praesertim cum non adscripserit qua Asricae regione proveniat. De floribus autem, cum meam, tum reliquorum medicorum negligentiam agnosco,qui non jubeamus eum advehi. Nostra etenim culpa factum est, ut Mus iasius descrit. IN medicamentis odoratis, Dioscoridem incertis comparationibus plerumque uti video. quemadmodum Ne in hoc Iunco. Nam tritus, lucunaum quidem spirat odorem, sed Rosae haudquaquam. Iv sc us odoratus, Cornelio Celsis Iuncus rotundus votatur, & ad Iunci vulῖaris, Iκαανοι Cyperi sive Iunci triangularis differentiam: sed minime in eam altitudinem excre Icit qu1
A VICENN A lib. TI. cap. 1 9 i. duo ejus genera constituit. Alterum enim Arabicumvoc.it, qui est odoratus: Alterum in Agiami natum, per quod vocabulum Damasicum in
naanifestus error est, io scoriclis teltimonio, Iuncum fructum proferre nigrum probet, aruit arucum Dioscorides nusquam fructus meminerit. D . SERAPIo
223쪽
In cilii loria, SER Ap I o lib. simpl. cap. I s. ex auctoritate Bonina scribit Iuncum habere radicem Chutem limitem,latiorem tamen, de minoribus nodis cinctam, multos calamulos praeduros proserintem, qui fructum proferat 1imilem floribus Arundinis, graciliorem tamen Sc minorem: simulque S in uno cespite multas plantas nasci. Hujus radix adeo similis est Chulem V ut sub eo nomine a nonnullis appelletur, quemadmodum initio dixi. M A TTH s Silvaticus cap. I L. decem annis conservari asserit. Credo in siccis 3e mcdite traneis regionibus multo tempore conservari posse, cum humiditate non abundet. Sed in huius provinciae maritimis, paucis annis in sua odoris fragrantia conlarvari potest. o o ad Bras avolum & Monachos in Mesuen commentatores attinet, docie illorum argumenta refellit Matthiolus, Com. in Diosc. lib. i. cap. I 6. quare supervacaneum Μεν ι-um csse iudico quidquam iis addere. Satis tamen Monachorum in 1 cs dist I. cap. s. ostitam iam mirari non possum, qui Galangam Iunci odorata radicem esse contendunt, cum Galanga in Sina nascatur, quae bis mille sere leucis ab Arabia abest, & plurimum ab Iunco odorato disserat tum soliis, tum radice: nec nisi fata proveniat Galanga, quemadmoduIu& Calamus e Iuncus vero spomcnasica ur, o DORA L
nsuetiueati nam in ducata potius rosa, prasertim si charo e uilua , Morem a uiara videntur. Νώllum pro
MAGNOPERE commendatus a veteribus suit Costus:at nec nunc sua laude caret Sed cum Graxi omnes & Latini, tum Arabes, plura ejus genera constituerint,s ctum, ut magna sit orta disputatio, an legitimum Costum habeamus. Plerique negant, & radices vel in Hispania, vel in Italia natas pro legitimo Costo in Myropoliis ostendi aiunt. Ego ver A sum in ea opinione ut unum dumtaxat Costi genus esse credam; cujus nomina primum proferam , deinde delineationem , postremo usum medicum indica . En. Εsτ ergo Costus dictus Arabibus Cess aut CNI: in Gurarate, F tr in Malaca, ubi eiusti fisu plurimus est usus, RUM,& inde vehitur in Sinarum regionem. Graeci& Latini ab Arabi-Dus nomen mutuati sunti Nam quod Serapio lib. simpl. cap. 318. in appellat, corruptum est exemplar, legendumque CaiI: & quotquot conveni Arabes, eum nune Cis m
224쪽
N As I TvR circa Gurarate, inter Bengala, Delli.&Cambaya, in Mandou & Chitor: Inde multi currus V plot, Spica, Chrysbcolla, aliisque mercibus onusti advehuntur in ut bem primariam regni dictam Amadabat , quae in deseriis sita est, εe in Camba; ete non
procura mari sitam urbem: unde postea per majorem Asiae, nonnullam Africae partem, S universam Europam devehuntur praedictae merces. Q vo N i A M vero in Chrysocollae mentionem incidimus, siciendum est,eam vulgoris nuncupari, Arabibus atque GuZarate incolis Tincar, seu Docat: metallicam autem hic visu. cius esse naturam, utpote quae e monte quodam Lusiitanicis leucis centum a Cambayete distante, eruitur. Magnus ejus ubique usus in serruminando auro reliquisqe metallis:ab Indis vero medicis raro usurpatur, praeterquam ad scabiem. Sed neque hos ea frequenter utimur: iniicitur dumtaxat in unguentum citrinum, fucos muliebres,& unguenta ad profligandam sicabiem parata. Ex earum mercium est numero, quas rcgio edicto vetitum est
in Lusitaniam asportari. . ΦD g sc Ria i Tu R autem Costus ' ab iis qui viderunt, Sambuci effigie,& Arbuti aut
AZimbri magnitudine,ssorem odoratum proserens. Praecellit qui intus candidus est,cotatico cinereo: invenitur tamen etiam colore buxi .cortice pallescente. Tanta est odoris fragrantia preditus, ut plerisque nares scriat, & capitis dolorem excitet: gustu nec amaro, nec etiam dulci, tametsiJam senescens interdum amare sica L Nam recens acri gultu est,
Hoc utuntur in multis medicamentis Indici medici. Hunc in Ormur mercatores exportant, quo Corasones&Persae confluunt: inde in Adem, quo hultis emendi cum aliis mercibus gratia Arabes&Turci conveniunt. Nec mirum est, si cius loco, alio medicamento ossicinae utantur in regionibus procul a Lusii tanta dissitis quandoquidem exigua admodum quantitas in Lusitaniam desertur. Qvo Ni AM veto Veteres tria Costi genera constituunt, vidclicet Arabicum, qui sit cinit n. i. candidus, levis, eximia odoris suavitate; Indicum levem, amarum nigrum Syria- acum gravem, colore buxeo: perquisivi a negotiatoribus Arabibus, Persicis, de Turcis, ubi. ' nam tanta Costi copia consumeretur quae ad eos hinc exportaretur. Responderunt illi
maximam partem in Alia minori Se Syria consumi, sed & etiam apud Arabes & Persias. Interrogati vero an alius quispiam Costus apud eos nasceretur, negarunt nasset. Idem percontatus sum a Niram aluci medicui sed neglaunt illi alium se Costum vidisse unquam,
quam qui ex India ad eos perferretur. Vnus tamen illorum olim Xatamas medicus fuerat,aiuturnoque tempore in Cairo & Constantinopoli medicinam fecerat. Vt autem tam diversia nomina sortiretur,occasionem praebuis. se negotiatores puto, qui ex variis regionibus oriundi erant.
QEoo Arabes ejus duo genera faciant, amatum & dulce ;factum esse puto, quod hoc
medicamentum cum recens est & incorruptum, nullius amaritudinis sit particeps, candidiusque persistat: ubi autem vetustate corrumpi incipit, amaritudinem contrahit, fit
costulabatur, seria ceum quiddam referens, o suMosam
medulam continens, ut facile appareret cum Cossa nostri Iactoti plurimum con re. Dinuonem, qual. Maelice
225쪽
C A p v T XXXVI. De Turbilli Arabum magna est inter recentiores Medicos controversia. Nam nonnulli Tripolium Graxorum esse volunt: alii Pit utar radicem esse contendunt: alii Alypi. Sed errant omnes mea sententia. Siquidem Turbith plantam de virentem vidi, & floribus exornatam, quae plane diversa est ab iis quas in medium proserunt. o o igitur nos Turbith vocamus, codem nomine & Arabibus, & Persis, S Turcis appellatur : tametsi Andreas Bellunen fis in suis emendationibus Τὰ ι vocet. In GuZarate, ubi plurimum irascitur, Barcaman: in Canara, cujus prouincia est Goa, T quar. Es T autem Turbith planta, radice neque magna, neque longa, caule hederae modo per solum extense, digiti crassitudine, interdum crassiore, duos palmos longo , interdum vero multo longiore. Folia Altham pro serti flores etiam similes, e candido rubentes, non nunquam omnino candidos, non ut quidam volunt colorem ter die mutantes. Est vero dumtaxat utilis & gummosa caulis pars inferior juxta radicem: reliqua pars gracilior est,&comosior, quam ut utilis esse possit. Nonnunquam radix cauli adhaeret, sed inutilis, cum caulis dumtaxat tu medicum usum recipiatur. Tota autem planta insipida est cum colligitur. PROvENIT in maritimis, verum non adeo mari vicinis, ut unda allui possiti sed du bus,interdum tribus a mari leucis leu miliaribus. Plurimum nascitur in Cambayete, Sutrate, Dio insula ,&Basaim, riocisque vicinis. Invenitur& in Goa: sed a medicis improbatur, nec eo utuntur. Intellexeram etiam in Bisnager provenire,quod centum quinquaginta&lius leucis a Gurarate distat: sed postea rescitum est, eo ex Guzarate deportari, unde etiam magna copia in Persam, Arabiam, Asiam minorem.& Lusitaniam exportatur : Nam si aliquod in Bisnager nascitur, viribus adeo infirmis est, ut medici recipiendum
F ERI potest, ut aliis etiam per Indiam locis gignatur non enim stritur, sed spontὰ
provenit) incertum tamen est, ob indigenarum negligentiam. CETE Ru M in Turbith delectu, duo solenta Medicis requiri, ut gummo stim sit &album. Non omne vero gummo sum est natura: Sed quia viderunt indi, a quin mi abum dantia, optimi Turbith notas nos petere, talent ejus plantam, ante collectionem, aut con torquere, aut leviter vulnerare, quo liquor exiliat, densetur. Deinde post aliquot dies redeunt, &gummi sive concreto liquorcplenos caules reperientes, colligunt. Id mihi retulit assinis meus medicus in Basaim, qui aliquoties cum ipsis Indis colligendi gratiari fectus est,&hanc eliciendi succi rationem observavit. Nam cum iussisset aliquot plantas intactas relinqui, eas minime gummosas invenit, aut nonnullas tantum pauco cum gummini. Ex eo igitur deprehendere licet, gummi nihilad praestantiam agere: sed id plerumque praestantius censendum csse, cujus gummi non appareat, quippe quod in ipsa planta reconditum sit. Non negaverim, quin etiam Turbith gummo suna sine contorsione reperiatur: sed ut facilius liquorem suum aut gummi exerat, contorqueri & vulnerari plantam Certum est. ALTER A probationis nota est, ut sit candidum. Siccatum ad solem ,candidum est: in umbra vero resiccatum,tametsi nigrestat,non minus forte bonum est,quam album in seleparatum.
Eset veris Turbith Indicis medicis medicamentum pituitam deiiciens, clii interdum, si absit febris, Gingiber adiicere lut etiam aliis purgantibus medicamentis lblent: alioqui plerumque sine Gingibere ex de coelo pulli gallinacei, aut ex aqua exhibent. Praesertur autem quod in Cambaya natum est. Memini me in insula Dio emere singulas, quas vocant, manus, una tanga. 's Pendunt autem singulae manus viginti scptem libras.' Sed pomea intelligebam cum a quo redemissem, duplo minoris emisse. CETERvM longo nobis aliud Turbith describunt Arabes, quam id quod modδα-hibui. Siquidem Me siue lib. 1. de simpl. med. cap. 1. ait radicem esse herbae folia Ferula minora ferentis, S ex earum plantarum genere quae lacteo succo tussient:varia crus inveniri Macra
226쪽
LIBER I. 2 O genera,videlicet domesticuna, silvestre i magnum, parvum; album, nigrum, A savum: Scin locis siccioribus gigni: quod ex succidensitate deprehenditur. Septem vero in ejus de .
lectu observanda: ut sit candidum, intus cavum sive vacuum &arundinosium, S gummo-sum,cortice cinereo planum, fragile,& recens Crassum autem sive densum improbari. Sed . quod ejus pace dixerim, ex aliorum relatu suum Turbith descripsisse potius videtur, quam legitimum vidisse. Nam neque forma convcnit, nec u lacte madentium plantarum cst numero, nec ejus dona cilicum genus invenitur: cum universum sponte in incultis proveniat. Alterum genus interdum altero esse malus verum cst. Color autem aut albuM aut flavus, aut niger naturalis cjus plantae non est: sed pro praeparationis Ratione contrahitur.
Nam quod probe praeparatum, sudve tempore collectum non est, album esse non potest. Nascitur vero potius locis humentibus quam siccis. Neque alia do&gummo sitas probitatis sunt indicia, ut iam dixi. Neque arundinaceum aut serui accum cst, aut planum, aut fragile, nisi nimia siccitato exsuccum. Densium autem potitis mihi videtur probandum,quim improbandum, quippe quod plus substantiae contineat, n odo cariosum non sit. SERAPio lib. simpl. cap. 3 so. Tripolii Dioscoridis historiam ad suum Turbith transtulit. Sed si cum legitimi quam exhibemus Turbith descriptione conseraturi imani seste ejus erro deprehendetur. Nam neque folia Isacidis habet, neque eius caules in sui imo dividuntur, sed in mucronem desinunt largo foliorum proventu ornatum. Flos non mutat ter die colorem, neque ejus radix odorata est, aut venena arcere adhuc deprehensa est. Dgui QE non est Alypum Dioscoridis, ut recentiorum quidam existimant cuna ejus historia Alypi descriptioni plane repugnet, & facultates sint diversiae: Turbith enim pituitam dumtaxat purgat, Alypum atram bilem deiicit. Neque, ut jam diximus, cuiquam e lactariis comparari potest, quae non sine noxa in corpus admittuntur: cum Turbith legitimum nullam acrimoniam habeat, & sine molestia pituitam deiiciat. P o R R o huic errori ansam praebuisse puto Arabes, qui consipicientes apud suos in umesse Turbith ab India petitum, id ad Graecorum aliquam descriptionem ilicd referre voluerunt, Graecis omne plantarum genus fuisse cognitum existiniantes. Sed praestitisset, omnia simili ratione non confundere, & simplicem aliquam eorum medicamentorum, quae illis non erant probe uota,descriptionein contexere.
No v est operaepretium multa de R barbaro recentcro, cum omnibus notissismum 1it medicamentum. Silentio tamen praetermittondum non duxi, quod hic in India didicit videlicet, omne id Rhabarbarum quod in Indiam, Persiam,& Europam importatur, esse in Sinarum regione natum. Nam ex Sinarum regione per Tartariam Ormur de Alopum desertur; inde in Alexandriam,&tandem venetias, unde reli- -- ia siqua Europae regna petunt. Nos, praeter id quod navigiis ex Sina insertur, eo etiam utimur quod Per ex Ormuet advehunt, quod mimis teredinem 5 cariem sentit, quam quod ex Suaa navigiis insertur. Siquidem plus corrumpuntur aromata per mare invecta,menstruo spatioiquam terrestri itinere importata, unius anni tempore. Praeterea India, praesertim maritimis locis, maxime humida est, dc ejusmodi aromata diu incorrupta permanere non
sinit. Nam Rhabarbarum sub mensem Maium in Indiae maritima illatum , nisi ante Septembrem absumatur, plane inutile est, S in mare abiiciendum : corrumpitur enim , ut pleraque alia aromata, hibernis illis mensibus fit βιηι,-- , --, Iasius, Ariati J interea aliud praestantius & recentius cx Ormu E importatur, cujus usus. In montanis vero hieme adservati alia est ratio, putredini enim non est adeo obnoxium. tam ob causam, qui illud in India conservare volet, in Bishaguer aut Balagate perferri curet.
227쪽
R g pz R vNT genus quod damnalci in certa Tartariae iube nomine Samarcandar : sed quod improbum sit, ncc nisi jumentorum purgati nibus utile. N vL L v M autem est Rhabarbaricum , aut Indicum: sed solummodo Sinense , quod Radiam Sini Pers, appellant, Mauritani tamen plerique solummodo Raυam. A Li Qv A N D o in Couchin intellexi Ritabarbarum ab indigenis intei dum decoqui
aut distillari,&cius decocto aut stillatitia aqua sic se purgare; eamquccsse causam . cur interdum tam facile teredinem sentiat& corrumpatur. Scd cum neminem audi vcrim qui,
an haec ita sese haberent, se vidisse diceret, affirmare non ausim.
NAsci τvR haec radix in Sinarum vastissima regione, quae Moscoviam usque ex .
tendi creditur. Quoniam vero per totam hanc provinciam, & etiam in Iapan sae vit lues Venerea, quam alii Neapolitanum morbum, alii Gallicum vocant, nostristabiem Hisipanicam, Perila me Frami tametsi etiam simpliciter μωνι) quod morbium Gallicum sonat, aperuit benignus S misericors Deus liti ius regionis incolis usum radicis cujusdam , quae apud eos nascitur, ut tutic malo succurrercnt. Q uemadmodum in novo orbe Gualaci usum ostendit, quoniam ea pars orbis etiam hoc motbo ab omni hominum L.ti υ ira memoria vexata fuit. Ibi contractum morbum in Europam adferentes Hispani anno Rerram ii ε - demptionis humanae MCcccxcm rc liquis nationibus communicarunt. Nobis vero primum innotescere coepit hujus radicis usius post annum quingentestimim trigesimu qui ia- tum supra mille limum, adseremibus illam huc Sinensibus quibusdam ea lue in scistis, qua se interea dum hic negotiarentur, curarent. CET E R v M anno ante quam huius radicis usus in India innotesceret, huc e I usitania delatus sum, nonnullas facultates mecum adserens, atque inter eas, Ligni Guajaci libras quingentas. Ex eo tametsi multum stablatum esset, dum in navem inferretur, A esterretur. mille tamen aureos contraxi Lusitanicos, quoniam magna' aviditate e Lusitania cxspectabatur hoc lignum, quod multi male perirent inunctionibus: & sorte evenit, ut tum temporis nemo praeter me adveheret. Curati ergo fuerunt plurimi meo ligni, Sed illo absumpto, cum novum c Lulitania non importarctur, Mus, quod Jam decoctum luerat, libra quinque Lulitanicis aureis vaemit. FACTUM est, ut eo tempore mercator quidam in Diu insula narraret inclyto vir Domino Martino Alsonso de Sousa, meo Maecenati, qua ratione a Gallica scabie curatus .. fuisset quadam radice e Sinarum rcgione allata,cuius vir magnis laudibus cvehebat, luO-
svaerit. niam qui ea uterentur, extrema illa victus ratione non egerent, qualis in Gua iacius ob
servabatur, sed tantum abstinerent a bubulis & suillis caritibus, pisce, J crudi, fructibus: tametsi ne in Sina quidem piscibus abstinerent, nam magni sitiit tu tirones. Clim inva' luisset is de radicc rumor apud vulgus, mirum in modum hanc radicem vidcre, atque illa
uti avebant, quia moleste ferebant extremam illam victus rationem quam in Gu a iaci usu obsiervare cogebantur. Adde quod huius regionis incolae Ob otiosam vitam natura sit tmagni epulones. Sub id tempus appcllunt Malacam Sinenses naves, paululum liuous radicis in suum usum adferentes. Sed id paululum tanta aviditate requisitum fuit, ut lin-mata. gulas huius radicis gantas pondus est apud eos viginti qitatuor uncias pendens) dec mLusitanicis redimere oportueriti Postea vero advehentibus majorem copi ani Smensibus navibus, minui coepit pretium, ita ut nunc ganta ematur dumtaxat regali Castellano. ΑΗ eo tempore vile sicere coepit Gualaci usus, atquc ex India r lcgari, tamquam Hispanus qui sipiam, qui indigenas fame enecare vel ei. CETER vM, ut ad institutum revertamur, non sine causa tantis laudibus estertur Chl-xia; .cu. . radiΣ. Nam Observatis quae in hoc morbo observanda veniunt, natura morbi, anni muratiles es- tempore, regione, sexu, aetate, Λ temperamento agri, mirabiles eius sunt cflectus: tametsi non desint ex recentioribus, qui eam acriter, scd immerito damnent. I N magnis doloribus & inveteratis, hujus radicis uncia in septem aquae sextariis coquitur, ad dimidii usque humoris consumptionem. Servatur id dococtum usui, vase aliquo vitreo aut figulino vitrato. Spuma vero inter bulliendum colligitur, utiliter ulceribus tumoribusque imponitur. Salutaris est etiam densus ille vapor inici coqucia dum cxhalans ipsis doloribus. Interdum calido decocto tumores fovcmus. nonnumquam lineos st.. -- PδΠΠOSaccocto madidos ulceribus imponimus, eaque mundamus.
SOLENT Sinenses majori quantitate in sua regione assumere, cum frigida admodum
228쪽
LIBERI. 1ost sit. Quos cum imitari vellent hujus regionis nonnulli, ragicis duas unesas, addit; interdum semisse, in praecedenti aquae quantitate de 'quentes,ob nimium medicamenti calfatem in gravia inciderunt symptomata. Sed Se quod mihi accidit, praetereundum non duco. Sciatica laborans, hujus radicis decocto usus sum, provocandi sudoris causia. Scd cum calidum haurirem, ut initio ferebat consuetudo; in tantos lic patis ardores incidi, ut universum corpus erysipelate dc phlegmone laborare coeperit, necessique sucrit stiatim venam secate, decoctum hordei cum fac charo rosato sumere, δc acri me exponere, ut sanitatem pristinam recuperarem. I taque meo periculo facti sapientiores reliqui, calido decocti m. tu, Si tanti ragicis copia in posterum ut idclierunt. Α urg omnia deligenda est radix ponderosa, recens, fi meta, quae neque teredinem,neque eariem senserit, Sc quae candida sit: melior enim talis est, quam rubescens. Huius unciam in septem aquae sextariis decoquimus ad medias, aut ad tertiam partem, pro morbi ini. . de aegri natura,subinde ea medicamenta iniicientes,quae hujus radicis facultates corrigant. Exempli gratia: Si dolor capitis aut nervorum adsit, rorem marinum, aut rosas iniicio: si obstructionibus hepar laboret, apium: si ardor adsit cum obstructione, intubum t si ulcus
vesicae aut renum infestet, additur glycyrrhiZae succus: interdum radici admisceo aequale pondus hordei. a Sohgur autem hujus radicis decoctum sumpturi, prius strii pis convenientibus purga. ri, quibus squoniam plerumque materia qua peccat pituitosa est Turbith aut Agaricum majuscula quantitate indimus, aut nonnumquam strupos Chinae decocto diluimus. Bem purgato corpore, radicis decoctum propinare incipimus i post decimum quintum diem, minorativo, si opus sit, exhibito: item alio interdum post trigesimum diem, quod ex manna constet, aut cassa solutiva aut Rhabarbaro macerato ipsius radicis Chinae, aut hordei, prunonimve, vel glycyrrhi , aut in tybi decocto. Toto hoc tempore, si alvus singulis diebus libera non erit, clysteres ex radicis decocto, melle rosisto, oleo violaceo, de cassa selutiva paratos iniicimus, habita necessitatis ratione.
Quo D si nimium incalestat aeger, radicem miniis decoquimus, aut ejus decoctoe aquam in tybi,vel fumi terrae, si adiit, aut buglossi, iniicimus. Quodsi nec hoc sufficit, decoctum sebtrahimus, curationemque in aliud tempus magis opportunum differimus. Hoc decoctum interdum intra vigesimum diem curat, interdum serius,interdum --rdei titis. Vulgariter tamen ad decimum quintum usque diem dolores augemur de inatenduntur, deinde paulatim miti Fantur. Nonnullos vidi, qui, licet aliquoties hoc decoctum sumpsissent, postrema tantum diaeta curati sunt. Alios item, qui nullo modo curati sunt, quod forsitan frigidiores essent humores. Itaque consulo, ut qui in Europa hac radice utentur, ejus quantitatem augeant, cum frigidior sit regio. IN singulas vero curas, radicis usus esse solet ad uncias triginta, unciis totidem dierum numero, quibus cura perficitur, resipondentibus. Raro calidum decoctum exhibeo, nisi tis. in vehementibus Ze inveteratis doloribus, quando sudoribus materiam evacuari oportet: tunc enim bis singulis diebus exhibetur, mane scilicet de vesperi. Haec autem vulgaris est victus ratio. Datur caro gallinarum, pullorum gallinaceorum, dc vervecina elixa cum salis momento sid enim modice sumptum noxium esse non puto 8c Croho, dc coriandro sicco. Interdum eadem assa exhibetur, habita morbi ratione. Vinum omnino adimo nisi ad stomachi ex multa pituita contractam debilitatem, appetentiaeque dejectionem tollendam, decoctum sumatur: tum enim radicis decocto dilutum aegris propinatur; appetentiam enim ciet, & concoctioncm plurimum juvat. Pane mellito utuntur Sinenses. Espicacio R est haec radix in inveteratis, ubi videlicet magni tumoreS,δc ulcera ma--c. .. ligna adsunt, quam in recentibus morbis. nassotiis
S v N T de aliae hac radice utendi rationes. Nam quosdam in Balaga te vidi, qui calidotadie is decocto ejusdem radicis tritae drachmam cum semisse iniicerent, quotiescumque manc de vesiperi sumerent. SuNr qui mane laminam conservae ex hujus radicis pulvere dc melle sive saccharo, si ωρμὲ magnus adsit calor) paratae edant, deinde radicis decoctum bibant. Augetur autem, aut minuitur pulueris quantitas in hac conserva,& quandoque corrigitur, pro Medici arbitrio. VAR1ANDA sunt interdum remedia. Memini solo decocto binos curasse, quibus
HAC radice adhuc tenera, Sinenses cum came elixa vescuntur, veluti apud nos napis aut rapis cum carnibus elixis vesci solemus.
Hu i us radicis aquam stillatitiam utilem fore credo, si quis eam nancisci posset. Ego pirati san E destillatoria organa in Sinarum regionem misi,ut ex ea radice liquorem mihi eliciant. Nescio an impetrabo.
229쪽
2io AROMATUM H Is TORIAEC, - VT rLE est etiam hujus radicis decoctum, praeter eos morbos qui cum contagio luis
se venereae commune aliquid habent,ad paralyses,tremores, articulorum dolores, sciaticam, podagram, tumores sci irrodes& Cedematodes; tum Etiam strumas extirpat. Succurrit ventriculi imbecillitati, inveterato capitis dolori, calculo,& vesicae ulceribus. Hujus enim decocti usu plerique liberati sunt,cum nullis ante medicamentis juvamen sensissent. C x et E R v M indigenae hanc plantam Lamparam vocant. Trium aut quatuor palmorum R/- hi altitudine assurgit, caulicillis tenuibus, quos rara solia cingunt, mali Assyrii junioris simili- ΟΠ' '-ttilix palmi longitudine, interdum crassa, nonnumquam tenuis;quae recens eruta, admodum tenella est,&cruda aut elixa mandi potest. Ego unicam dumtaxat plantam hic in Goavidi .eamq. perpusillam,quae siccitate periit,ante quam excrevisset. Si seretur ea radix,juxta arbores serenda esse perhibent,quoniam suo coplexu hederae modo eas scandit. Mulierti ad INTELLICO illos qui hoc decocto utuntur, mulierum consipectu vehementer ad lia accendi. Quare consultum videtur,ut per curae tempus nullae ad aegros mulieres
SED quia in Sinensium mentionem his commentariis plerumque incidimus, praesertim vero hoc capite, non alienum ab instituto erit, si ex his quae de illis fide dignis viris accepi, paucula hic proferam. n. α' si a Su NT ergo Sinenses Asiatici Scythae, qui licet gens Barbara esse aestimentur. in nego-
, se Φ, tiatione tamen & manuariis operibus censentur admodum industrii. Sed neque in litterarum cognitione cuiquam regioni cedere aestimantur. Habent enim leges scriptas Iuri imperatorio simillimas, ut ex libro, quem eorum legibus inscriptum apud Indos asservari audio, videri potest. v nam ex his legibus exempli gratia proseram, quae est, Non esse integrum viro ,mulierem,cum qua vivente marito adulterium commiserit, post mariti mortem, matrimonio sibi jungere. Doctii gra- INTELLIGO etiam apud eos doctrinae gradus & praemia esse: Eruditis etiam viris, Regis totiusque regni modcrationem committi. Sed & in corum picturis, viros e suggestu legentes, Scauditores circum adstantes conspicere licet. Huc adde artem typographicani. Meti, resti tam vetustam apud illos esse, ut omnem hominum memoriam superet, & semper usurpa-
η PPELLAT vR haec radix in Canara Atid: sic etiam in Malavati sed proprie ma ales. a in Malayo,em let: a Persis, daretarii,quod lignum luteum inat: ab Arabibus habet. L NAs 1 TvR plurima in regionis Malavar parte, videlicet in Cananor,&GIccut. Provenit etiam luc Goae, sed exigua quantitate. MAGNA ejus copia ad Arabes, Persias, & Turcos desertur; qui omnes apud se non nasci, sed ex India adferri fatentur. Huius Croci, quod indigenum duco, mentionem facere videtur Avicenna lib. H. capite I ss.' &C-fum sive Chalitauiam appellare. Sed cum dubitanter haec seribat,ali rumque auctoritates citet, tamquam de re non multum sibi perspecta, nihil affirmare possum. Fieri autem potest, ut corruptum sit vocabulum, vocataque sit haec radix initio Arabibus aled, quemadmodum& lndis, postea vero corrupte Chais sm. Vt autem hoc facialius credam, nae impulit, quod eum, caput de cartim a sive Memnon1 lib. II. p. I 62. quod
etiam huic radici simile eli, scripsisse videam. Solet enim Avicenna de sina plici aliquo
medicamento dubitans, diversa luti diximus scribere capita. Neque eorum auctoritas me movet, qui per Carcum a Chelidonium intelligi dicunt, quoniam crocea sit radice, scribatque oculis perutile esse, quae notae etiam Chelidonio conveniunt. Nam tametsi vulgo hac ratione , croco sicilicet indigeno, utantur ad tingendos condiendosque cibos, clim hic, tum apud Arabes & Persias,ob eam nimirum causam,quod villari ematur,quam nostes
230쪽
noster crocus, qui apud eos etiam provenit: hujus tamen etiam in medicina usus est, praesertim autem in ocularibus medicamentis: tum etiam ad pseram, si cum mali aureae succo, & Cocci, sive nucis Indicae olco misceatur. Quibus affectibus Avicenna utroque illo c de careuma in ilia esse scribit. EST autem haec radix recens, imus crocea, foris vero Gingiberi per similis, soliis Milii Crini vi majoribus, cauteque sol iaceo. Vehementi amaritudine &acrimonia, dum recens est , ret, ob multam liumiditatem: siccata vero acris est, sed non adeo ut Gingiberi putoque sine noxa posse sumi.
Esτ Galanga medicamentum usibus humanis valdὸ necessarium, sed veteribus Graecis ignotum, de Arabibus non sitis persipectum. Di ci T v R autem Calaevam Arabibus: S licet omnes Mauritani, ut Serapio lib. smpl. cap. 3 32. corrupte legit, Gilariem x G. gem scribant, fides eis adhibenda non est, quoniam omnes Araias Calugiam nuncupant. αEsτ vero Galanga duplex. Altera minor, odorata, quae ex Sinarum regione huc, inde in Lusitaniam desertur: eam incolae iuuandon appellant. Altera major, quae crassior est lis. priore, ignavior tamen S viribus infirmior. Nascitur haec in Iava, de incolis L μα. dici- tur. Nos tamen hic in India utramque Lamuaa; appellamus. I ALP o R R o minor duorum palmorum altitudine fruticat, soliis Myrti, radice nodosa, Mai. ν G sponte nascens. Major in Iava nata binum fere cubitorum altitudine attollitur, foliis mucronatis in modum cuspidis lanceae, radice crassa, nodosa arundinis modo: flore candido, semini sera est. Seritur tamen haec major radice aumtaxat ut Gingiber, non semine; licet Gauietam apud Auctores aliud reperias. Sed tamen & ex semine fata hic provenit in hortis, sed exi. gua quantitate, quanta videlicet acetariis & hujus gentis usui medico siufficit. .m da. :Avica NNA de Serapio exarum hujus plantae notitiam non habuerunt. Nam cuniris. ejus, ut diximus, duo sint genera i& prior, Sinensis scilicet, praeseraturi dubitantet tamen de ea scripserunt: hincque factum puto, ut Avicenna duo diversia capita de ea seripserit,alterum lib. II. cap. 3t .sub nomine Cati etiam, alterum Verb lib. II. cap. 392. sub Ca e Mndar nomine. Sed sub quo nomine Sinensis, cujus primarius est usus, aut sub quo Iav nensis, quae ignobilior est, descit batur, ignoror quoniam utriusque non nisi summa cum dubitatione meminerunt. INTER recentiores Medicos controversia Galaeta major. est de Galanga, Calamo, S Acoro. Volunt enim nonnulli, inter quos est Antonius Musa Exam .simpl. ex Leoniceni testimonio,Galangam Acorum esse veterum. Alii, inter quos est Manardus lib. 6.epist. 3. de Matthiolus, Com. in Diosc. lib. r.cap. 2. Calamum officinarum, legitimum esse Acorum malunt. Sed capite de Calamo neutrum ex his esse Acorum satis
ostendi. Calamum tamen odoratum, ut C
dem loco dixi, in Acori locum semper substi-
C E T E R v M omnino explodenda est Monachorum dili. I .cap. 47. qui in Melaen commentati fiunt opinio ut recte Matthiolus qui Galangam Schoenanthi radicem esse volunt. Nam inutilis est Schoenanthi radix: praeterea Schoenanthus in Arabia dc Calia te nascitur: Gabnga vero in Sina N: Iava sive Iaoa provinciis ab Arabia procul dissitis provenit.