장음표시 사용
31쪽
C Λ P. XIII. ALMA RIs erat alter ramulus, e
dem tempore cum superiore E Nigri,
- μι- R. tarum regione delatus, cujus iconem hic exhibemus, isque quadransutus, rug
sus, nodis distinctus, fragilibus thini semper
ex adversi in scebantur huic ramulo 1 culi, sustinentes brevi crassoque petiolo frucius , e calyce veluti quatuor squamis Constante prodeuntes, uncialis ut plurimum m gnitudinis, orbiculatae sormae, rugoses, nigros, instar arantii parvi resiccatii intus plenos fungosa quadam pulpa scui commixta parva nonnulla gram paene ut in Q cubusὶ adstringentis initio saporis. Nulla porro in eo ramulo soliorum vestigia apparebant, ut dubitari Dssit an iure arbor ex illatum sit numero, quae pediculo sive t mulo suos flores & fructus proferunt, ut ammatici caryophylli.
ix c A Bantam lavae insulae uriam celebrem, reserente Franciso Roder α δ
Bengala oriundo.qui anno nonagesimo vo supra milleumum & quingentesimum Amstetredamo cum Batavis in Bantam prosectus , insequente anno cum iisdem inde rediit, nascitur arbor procera,multis ramis prae dira, quos sepiunt numerosa lia,ut conspicere est in salice, sed illis longe angustiora, de libanotidis coronariae foliis similia, longiora tamen. Eam ferre dicebat fructus siliquarum paene instar quorum uno, quem retulerat, me donabad sex uncias longos, quinque in ambitu eratas, pediculo sensim augescentes, cute verius quim cortice praeditos cinera i coloris, rugoses, extima parte mucronatos, in quinque partes dehiscentes, plenos tenuissimo mollicsimoque de candidissimo tomento, in quo lat
hant multa semina nigra, legitimi xyli semine
minora, tomento sive lanae non adhaerentia, ut
in xylo, sed libera, de circum quinque veluti assulas longas mediam siliquam occupantes, nascentiae Ea lana negabat Franciscus incolas uti ad stamina ducenda, quemadmodum alio xylo, nimis enim brevis est, sed pulvinaria impleri asserebati ad quam sane rem commodissima esse mihi videbatur,ut quae vulgari tomento, imo vel ipsa etiam pluma mollior sit. Fr dium porro qualem accipiebam,hac tabella e
32쪽
CETERvM anno milicsimo sexcentesimo primo, reducibus septem illis navibus ex Moluccis &Iava insulis, nuce myristica, pipere & alio Aromatum genere onustis, alium fructum huic similem, sed majorem Sem is integrum, honestissimi viri Petri Gareti dili gentia adquirebam, suum pediculum durum de lignosum binas uncias Iongum adhuc
retinentem: eum autem fructum Observabam non ab imo mucrone in quinque partcs
dehistore, ut putaram,sed a summo, videlicet a pediculo, a quo procedunt quinque illae, quarum memini sessulae,circa quas semina nascuntur. Intelligebam praeterea ab Isbrando Hieronymi filio, cheirurgo, qui nauc, insigne sive symbolum Solem habente, vectus fuerat , incolas eo uti non modo ad impicnda cervicalia, sed illud etiam ab ipsis ut stamina torqueri salia tamen ratione quam vulgo linum,tana, aut xylum iisque staminibus suas vestes sarcire. Sed etiam Sebaldus de Meert mihi affirmabat,arbores similem fructum gerentes in Guineae maritimis Crcsicere, quae tamen ampliora haberent folia,quam Franciscus Roderiguea illi tribuit. Eam ob causim suspicabar, an illa lanifera arbor esse posset, cujus m
minit Petrus Bellonius cap. L X. Ac Lxxvi I. lib. 1 I. suarum Observationum,quas nos Latio donavimus ante multos annos,& brevi, Deo volente, longe corrcctiores de aliquot scho- ra seruit.
iis illustratas, evulgare habemus in animo. vero ea arbor,ex qua teste Philostrato Byssum nasci serunt, basi quidem Populo persimilem, soliis autem salici ΡοRRo quae Ferdinandus Oviedus tradit de fructu Ceybae arboris cap. xi. lib. ix. Primae partis Historiae Generalis, plurimum cum hoc fructu convenire videntur: nam suae Ceybae fructum tribuit similem siliquae, si velobo, digitalis longitudinis, de binorum digi. Co af
torum crassitudinis, rotundum, plenum tenui quadam lana, qui maturus Solis calore ape ritur, lanamque effundit quae a vento in acrcm spargitur, rclicto semine rotundo, xyli semini non dissimili.
Nucis Myristicae sive Moschatae
vulgo appellatae, quam seminam censent, de apud nos fiequenti in usu, historiam, satis perfunctorie trae didisse mihi videtur Garcias ab Orta cap. de Maci: nec qui hunc per omnia imitatus, Christophorus a Costa cap. de Nucemoschata, multo plura attulit. Horum commςntaria ante multos annos in Epi- tomen contratiebam & Latii in faciebam,
additis etiam in ea scholijs,& interdum nonnullis figuris, certe in scholio ad cap. de Maci Garciae, nucis integrae I me dium sectae iconem, ejusdem insuper suo illo crasso operimento liberatae, ut macis facilius conspici possetidabam. Quia vero anno a Christo nato millesimo Si se emtesimo, ex insula Banda. in qua sola nasci perhibent, a Batavis recenter allatas conspiciebam muria conditas cum suis tenellis tam ulis de foliis, illius descriptionem paullo accuratiorem dare conabar, quae in hunc Ptimum Exoticorum librum i feratur , & ipsius nucis integrae cum suo ramulo de foliis expressam figuram adiiciendam existimabam.
REFERENT illus pored iis qui in Banda insula fuerunt, arbor quae nucem myristicam fers, m na copia istic sponten scitur,&excelsa est, Pyro haud minor, perpetuo virens, dc frequentibus ramis praedita, hinnis.
33쪽
quos teneriores videlicet 1: virentes, alternatim, non ex adverso, sed inaequali sole ambiunt latia, laurinis prorsus similia minus tamen dura, S: paullo interdum latiora, sive, ut verius comparem,mali aranth kliis propiora, ademptis appendicibus, brevi pediculo nitentia, in ambitu non serrata, sed venis quibusdam a medio nervo in Iatera excurrentiis bus insignita: fructus fatis crassus est, mali persici magnitudine, orbicularis, nisi superna parte pediculo proxima aliquantulum turbinatus esset: brevi autem pediculo inter lia ramo non inliaeret, ut Matthiolus &plerique alij exhibent, sed ex tenuioribus extremis ramulis oblongiusiculo crassiusculoque pediculo subnixus, pendet, singularis ut plurimum, quemadmodum ab ipsis Indis, quos Hollandi ex Iava Ams et redamum anno nonagesimo septimo supra millesimum & quingentesimum advexerant, deinde ab ipsisHollandis triennio post ex Iava, ut dixi, reducibus intelligebam tum ex ipsis nucibus, suis ramu Iis qui klia adhuc retinebant, inhaerentibus,mutia conditis, ab Hollandis eo anno relatis,deprehendebam: interdum tamen binas etiam nuces conjunctim nasci,se observas se mihi asserebat cheirurgus,qui Hollandis in ea profectione comes fuerat. Constat autem is fructus denso operimento, quod veluti sulci cujusdam, illum in binas aequales paries dividentis, forma praeditum est,eaq. ctiam parte maturum dehiscit, macim sub ipse late
tem S: nucis corticem retis instar ambientem ostendens, adeo rubentem dc elegantem initio, ut admirationem pariat, sed acri expositus,paullatim illam elegantiam amittit, & fi vescentem colorem tandem contrahit. Ex recenti autem oleum extraxerat D. Lamia tus Hortensius Medicus dum in Banda erat, rubens admodum, liquidum, & magni ad pleraque usus, praesertim vero ad roborandum ventriculum. Audio in ejus insulae montanis illam arborem etiam nasci, sed fluctum vix maturit tem consequi: eam ob causam illius nucem negligi, quum adservari nequeat, sed brevi t redinem sentiat, & dumtaxat legi, ut macis adimatur: quae vero ad nos advehuntur nuces, earum esse arborum quae in planis de cultioribus locis nascuntur.
avi A nemo hactenus t quod equidem sciam ejus myristicae nucis oblongioris,
quam marem censent, historiam tradidit inisi eam designate videatur Cnrist plior us a Costa, quum stribit grandiores nuces maioris esse precii apud inc Ias, & pluris aestimari, quam apud nou non inutilem operam me sumpturum arbitratus sum, si ejus brevem historiam, qualem via delicet ex ramo sicco,sua selia & fructum retinente, donato Cl. v. Petro Prasvio prismario Medicae artis Prosetari in Academia Lugdunin Batava, concinnare potui, hic subiicerem, atque ipsius etiam effgiem Lectoris oculis proponerem. Erat porrois ramus sesquipedalis longiatudinis, crassitudinem autem habens tubipennae anserinae, quo ad scribendum uti s lemus, retinens adhuc aliquam ligni praec dente anno nati partem, cineraces coloris Cortice tectam, superna autem quae illo
anno quo ramus a ruptus nata erat pars, tenerior erat,& multa medulla interna par
te praedita, coloremque habebat ex fusco rufestentem: huic ramo inaequali serie adnata erant septena aut octona selia, tono sane majora te crassiore pediculo praedita, quam illius quae nucem moschatam vulgo notam fert: etenim illi sella sunt mali aurantiae seliis non absimilia, excepta illa appendice, qua nucis selia carent, de tenuiore pediculo nituntur, gracilioribusque etiam ramulis adnascuntur: haec vero laba, licet non multo densiora, interdum pedis Romani longitu.
34쪽
longitudinem aequabant, trium aut amplius tinciarum latitudinem, magna autem ex parte, eorum lon3itudo septem aut octo unciarum erat, latitudo duarum cum semisse, color parte prona canescens, supina viridis de splendens: medio illo crasseque nervo s lium per longitudinem medium secante, exoriebantur alij minores tenuioresque nervi, ad folii latera expansi, utrimque quatuordecim aut quindecim,nonnumquam etiam plures, iique non pro foliis amplitudine, sed indifferenter: nam in pedalis Iongitudinis foliis interdum tredecim aut quatuordecim duminat observabam,in iis vero quae septem uncias Qtummodo eram longa, quindecim, sedecim, aut plures: tenues praeterea,& vix conis spieuae ob solii spissitudinem, obliquae venulae per nervorum lateralium interstitia erant sparsae: be, licet ante multos menses abruptus suisset ille ramus, atque inter chartas adservatus, non mediocrem tamen acrimoniam, sed suavem dc non valde urentem retinebant solia: summo autem rami fastigio inhaerebant binae nuces crata breviq. pediculo subnixae, in quo tamen binae aut ternae aliae conjunctim crevisse videbantur, quia adhuc appar bant vestigia ubi adhaeserant, atque etiam in ipso rami fastigio bina alia similium pediculorum loca: ut non sine causia Abdala Gurarat ensis, qui ptima illa Batavorum in Iavam navigatione Amstet redamum advestias fuerat, deinde secunda revectus, mihi affirmaret nucem -risticam tab illo enim percontabar an singulae nudes in foliorum alis nascerentur, quemadmodum pingit Matthioluc juglandis modo provenire, videlicet si sulares
inter)um, binas, ternas, aut plures nonnumquam, te conjunctim in eodem crasso pediculo natas, de hac nimirum nuce mare ipsum voluisse dicere arbitror, quoniam illam quae nobis in usu, aliter provenire certum est. Ceterum hae nuces binas uncias longae erant, summoque su*operimento tecta valde rugose, nec illo quidem valde crasso squia ante earum maturitatem ramus abruptuo de villum suum amygdalarum instar retinente,serruisginei, hoc est, ex ruso fusci, coloris, in binas aequales partes fita & hiante, nucemque ostendente suo maci eam reticulatim amplectente septam, cui similem e suo operimento exemptam, suo tamen maci opertam,ab eodem Cl. v. PMWio acceptam, inseriore tabellae parte, in qua huius nucis ramus cum suo fructu immaturo cxpressus, adiici curabam: ma- eis autem illud, etiam resiccatum, elegantioris coloris quidem est eo quod aliam nucem ambit, sed multo infirmioribus viribus praeditum esse creditur.
Haec porto quae de myristica nuce mare commentari licuit, boni consulere lector di.
OvvM Octobri mense anno millesimo forentesimo Amstet redami essem , binos
arboris Cadophyllos ferentis ramos suo fructia onustos valde recentes adquiribam, ut qui praecedente aestate navibus quaeex mate insula decima nona die Augusti anni millesimi quingentesimi nonagesimi noni discesserant, advecti essent. unum quidem singularem pedalis sere longitudinis, cujus formam in subjecta tabella exprimi curabam: alterum longe majorem esquipedalem aut cubitalem, summa quidem parte in quinos aut plures graciles ramulos siuo stuctu onustos, atq. altematim ex inversonascentes invisium,infimaautem a qua tres aut quatuor minores rami resecti eranu sesiptorij calami tu. crassitudinem non 'perantem, cineracesq. coloris cortice te bim, graciliores tenelliq. ramuli eum candicantem habebint, praeter extremas festucas ipsum tructum sustinetes,quae susci coloris erant: folia angusti Eliae lauri foliis valde similia habebat,minusq. lata iis quae in ramo in hac tabella expleta, oblongiusculo pediculo prinlita, alternis, siub singulorum ramulorum alis exadueri. nascentia,medio nervo singula solia per longitudinem secante, α multis venis utri . in latera excurrentibus: extremi ramuli in eas quas modo dixi s micas desinebant,alternis etiam de contrario inter se situ plures pediculos ferentes, eosque ternos ut plurimum,suis petiolis sustinemes alabastros qui sunt ipsi caryophylliin summa parte in quatuor denticulos decussatim divises edio florem nondum apertum continem tes, sed in quorum nonnullis qui aperti quatuor constitisse videbanturi multa exili stamianula congesta apparerent:tametsi vero folia &cortex non tanta odoris gratia fragrarent,ut ipsi caryophylli,n5 tamen prorsus odore destituebantur,sed caryophyllos nonnihil redole hant, at . etiam eorum siporem reserebant, quemadmodu 3c ipsorum ramorum lignum. Minorem ramum, secundum quem haec indella expressa, mihi donabat Io nnes Lamine cheirurgus Amstet redamensis, qui aliquando in Brasitam navigavit: Majorem vero
nanciscebat cura & diligentia non vulgati Petri Gareti phaimam ei Amstetrudamensis: ἔ ui insequente anno alium aeque magnum mihi pro rabat,sed foliis orbum, cujus tamen ustus lono acerrimus.
35쪽
16 CAROTICLvs ICaryophyllorum porrδstores, intelligebam mst diligentem inquisitionem ab iis qui sovidisse affirmabant non dissimiles eo floribus cerasiorum, eosque non candidos. sed elegantis caerulei eoloris esse,quorum singula soliola tribus candidis radiis seu venis essent dillincta, staminula vero meatum florem occupantia,purpurei coloris. CAETER v M tui mihi assi abat Vibratis dus a Uamia, navis, cui nomen Amstetro damum, Praesectus, totius vero octo navium, quae anno M. D. IiC. GL Maij ex Texela se, vetant, Iavam & Molucos petiturae, classis Viceadmirallius,earum autem trium quae doinde ex Iava ad M oluccas navigarent aestinatae erant, Admirallius) celse sunt Caryophyblorum arbores, nec malis aut pyris apud nos nascentibus minores : crescunt vero illis sipis teste atque aliis qui eum comitati suetant in Amboyna, Ternate, Motir, Bacian, Marcoran, Mallian, Tidore, potissimum: in aliis e men quibusdam vicinis insulis similiter, sed perparee: praestantiores tamen censeri, quae in M ian & Tidore nascuntur.
Hax sunt quae de Caryophyllis dicenda
existimavit qui plura volet, Garciae ab Orta Αromatum historiam consulat.
TERNATE portb insula, in qua Batavi negotiati, besse sive quadraginta sc pulis
uniusgradus ab AEquatote verius Septemtrio nem distate creditur : circiter octo millimia in ambitu continere atque isti, sterilcm esse , hi aestabantur, qui illinc redierant, nec ulla ani malia esui apta in ea reperiri, praetor paucos haedos, Ae nonnullas gallinas: scd neque oryzam serre aut ullas fruges, e quibus p nem conficere queant: eam ob causam, ab. arbore materiam illos petere necesse tae, qua patiis loco utantur. tam itaque arborem recisam in multas partes findunt, quas malleis ex crassa harundine factis contundunt, atque inde eliciunt veluti sarinam quandam ipsisa es, finira appellatam sea haud dubie sive metu, de qua supra cap. 3ii. in Arbore farinise-- seobi lignorum, quae serra resecia sunt, similem, ex qua panis satis albi placent B quadrangulas conficiunt palmi magnitudine, quibus non modo vescuntur, scd magna sere ex parte sua mercimonia exercent, harum permuratione alias res quibus indigent, redime tes. Frequens alioqui istic nascitur Palina illa magnas nuces coccos appellatas proferens,& Musa Arabum. Reperiuntur etiam nonnullae arbores aurantia mala serentes atque i, mones. At magna abundantia arborum Caryophyllos gerentium,in collibus & vallibus, quas incolae harundinibus flagellant, ut fluctum decutiant.,licet hujus insula incola assiduum bellum gerant cum Tidore alterius vicinae insulae, in qua Lusitani vivunt & M-cem tenent, habitatoribus, eo tamen tempore quo caryophylli leguntur, sunt inter illos unius mensis aut sex hebdomadarum induciae, quibus inter se commercia exercent.
CARxor HYLLOR vM Ammaticorum historiae hinus fructus descriptionem sitiaticio,cum propter odoris amitatem quam cum Canophyllis habet, tum ob aliam causam quam declarabimus. Mittebat ad me Londino Iacobus Garetus anno a nato ciuisto millesimo sexcentcsi mo primo, hunc tactum orbicularem, piperis grano plerumque maiorem,nonnumquam etiam minorem, rugosiim, fusci coloris, satis fragilem, qui apertus scmen continere deprehendebatur rotundum, nigrum, in binas partes scissile, non minus aromatici odoris Aeri .. Ia siporis quam ipse fructus, atque aromaticos caryophyllos quodammodo reserentis: botri M. autem in modum nascitur, ut ex multis granis quae petiolos su6s adhuc tetinebant, Mbinis ternisque granis uni ramulo inhaerentibus coniecturam facere potetam: his adiectar erant Diuili od by COO le
36쪽
Ε x o T I C o R V u L I E. I. t erant solia, unius quidem forinae, sed magnitudine valde differentiar nam quaedam taptem uncias erant longa, tres lata, nonnulla quinque dumtaincat uncias longa, duas cum 1 emisse lata, alia trium unciarum longitudinem non excedcbant, Sc vix duarunt latitudinem attingebant, quaedam etiam iis longe minora de angustiora, praesertim quae cum granis permixta reperta fuerant, pro loci quem in ramis aut ramulis cupauerant ratione: nulla autem inter
illa reperi quae serratas haberent oras, sed aequales, omnia, Sc multis tenuibus re, obtuso tamen, nunc latiore & quasi orbiculato, cinera i ex spadiceo coloris,& satis acris seporis r ramuli qui additi fuerant , tenues, quadranguli, cineracei coloris cortice tecti, annotini videlicet,
qui veto postea nati, spadiceo, retinentes adhue vestigia ubi solia inhaeserant, quae, ut plurimum, ex adverso nata es d monstrabant,& illi etiam acriusculi saporis, perinde ac solia, nec ingrati odoris. Additum praeterea erat radicis cinusidam fragmentum cubitalis longitudinis, a nautis, quos ex India rediisse scribebat, relatum cum praedicto fructu te soliis: it telligebat autem ab aliis, fragmentum
illud, ab albore. sive frutice solia illa defiuctum ferente, recisum r ejus materia valde dura &firma erat, interna parte alba, externa&sub cortice Iatente , fusca, ob vetustatem forsitan rerat autem gemino cortice tectum, interno quidem satis dens fusciqua coloris Macris saporis, interno vero tenuiore, ex cinerateo navescentis coloris squem ex argillacea terra in qui planta nata, contraxi e veris; mile est) acerrimique saporis. Eam potio radicem multis tenuibus fibris firmatam suisse, quaedam adhuc inta aerentcs, Maliarum, quae abruptae, vestigia apparentia, satis innuebant. Ipse autem Garetus adscribebat,se licet omni diligentia adhibita, ut nautas qui haec attulerant,convenire posset, ad percontandum in qua provincia legissent, & an nomen atque facultates ab incolis intellexissent, illos numquam invenire potuisse. Similem autem fructum, petiolis tamen carentem, aliquot annis ante accipere memini, addita ejus qui mittcbat, interrogatione, an Amomum Et certe, huic fructili sunt facultates, Amomi quod Dioscorides nobis proponit facultatibus non valde dissimiles: et enlisi calfaciendi, adstringendi de exsiccandi vim habet, de reliqua praestare posse arbitror, ad quae Amomum utile esse Diosc. cap.xiv. lily I. stribito aliquot tamen notae, iis quas Diostorides siuo Amomo tribuit, non resipondent, veluti Alia quae Bryoniae solio disiimilia, radix crassitor, quam ut fruticis: videri queat, tametsi in quibusdam fruticibus nec minores nec minus crassas, quam haec sit, quae mihi missa, obeervare mominerim,ut in Cisti plerisque generibus, Se quibusdam aliis. Sed i dicio iis relicto qui in his rebus sunt me peritiores, Si magis exercitati, satis officio me pe sun tiam existimabam, si ea quae de seu tu, soliis, ramulis, S: radice observabam, benev
Io lectori proponerem. t venis, a nervo folia per longitudinem s cantet in latera oblique excurrentibus,pra uita, eorum mucrone nunc angustio-
CEYDR v M, hunc exoticum fructum diligentius consideranti, primarias quasdam ne tis reperto, quae me plurimum movent sproferam enim ingenue quod sentio . ut PlinjGaryophyllon esse censieri possit. Nam is Naturalis Historiae lib. xi I. cap. via. postea quam de Pipeto egit, haκ subiicit: in etiamnum in India piperis grani simile quod vocat ut G ryophyllon, grandius fragiliusque. Tradunt ui Indico lueo id gisni. Advehitur odoris gratia. Tametsi brevis haec sit ει succincta descriptio. nec ullas facultates fructus ipsius
'eontineat, habet tamen insignes notas, quae.cum iis, quas structus quem Lectoris oculis
subiiciat possidet, collatae, valde similes deprobendentur, veluti comparatu, cum piperis 53 granis,
37쪽
granis, illis tamen esse grandiora fragilioraque, ut plerumque haec sunt grana, licet etiam parva reperiantur, odur gratus, de ad caryophyllos aromaticos, qui nobis in usu, valde accedens, cuius gratia Plini; lcmpore adserebatur. Et ccrte hunc fructum manducatum, oris halitum gratiorem reddere comperiebam: ad multos praeterea alios usus utilem sero credibile est, si quis pcriculum faceret.
AB Mi R A N o ut magnitudinis fuerat illa Harundo, cujus fragmentum, Octobri, anno nonagesimo quinto supra millesimum & quingentesimum, Iacobus Gar tus ad me Londino usque mittebat, fratris Petri Amstetriami commorantis opera,ut conspicerem. Nam fragmentum illud sex nodis constabat, quorum si ii podem Romanum de quatuor uncias inter se distabant, octo igitur Romanos pedes loreum Eius diameter infima parte quinque unciarum, circumserentia decem dc sex, intemodo longitudini respondens,ipsius vero ligni sive materiae spissitudo paullo major unciae triente: Lperna autem parte Lameter paene unciarum quinque, circumserentia quasi aequalis infimae parti, ligni spissitudo triens unciae. Ex quibus notis quilibet aestimare potest,quanta suerit totius harundinis longitudo. Erat porro totum fragmentum lacca rubra, qua obsignari epistolae solent, foris inductum, quemadmodum magna ex tarte moris est apud
Sinenses, vascula, canistra, ligneas lances, atque etiam ipsas hastas inaucere, ut ab imbre, aliove humore non corrumpantur. Ceterum harundinis illud fragmentum inventum fuerat in mUna Praetoria navi, qua vehebatur Pror ex Indiae domum repetens, quum ab Anglis quiuisidam naucleris interceptus est anno redemptionis humanae M. D. x C III. Scillud quidem ut qui mittebat, ad me scribebao plenum Anil sive Indico, quo caeruleo
colore inficere solent, cujus indicium interior se enti pars adhuc conservabat. Verumenim vero multo longiora reserebant, qui anno sexcentesimo primo supralmillesimum i nativitate Clitisti nostri salvatoris ex Orientali India revcrtebantur nautae:qu rum bina in Academici horti porticu apud Lugdunum Batavorum suspensa conspici bam, illaque utrimque mutila: horum minus,viginti sex pedes Romanos longum erat, cdeeem 3e novem internodiis constabat, crassitudo infima parte decem dc septem uncias ambitu comprehendebat, superna, quatuordecim: majus, illud sesquipede longitudine superabat, Ee tribus unciis crassitudine: singulorum internodiorum longitudo in utroque. circumferentiae partis inferioris ut plurimum respondebat,nonnumquam longior aut brevior erat: materia spissitas fere par cum ea quae primo descripta, hoc est, triens unciae. Eas harundines donabant Societatis mercatorum praefecti Cl. V. Doctori Petro Pamio Pro sessoti publico, Academici horti Praefecto, de Academiae, illo anno, Rectori. Qilam veto procerae fuerint integrae illae harundines, ex mutilis licet conjecturam facere.
Hoc ith caput de Harundine, Piperis historiae praeponendum duxi, quia juxta piperis plantas intercium terne selent infigere incolae, ut eas alioqui caducas, susti re queam. Celeiam harundinis istud genus, toto Malabarensi marino tractu nasci, praesertim aintem circa cbarnua det, testis est Hugo Linstolim qui ab incolis Mambu appellanseribit, Madhuc tenellum de viride inflecti selitum, ut magis aptum reddatur ad gestandum nemdentes ex eo lectulos, ipsis Muri indictos, quibus insident cum viri, tum mulieres, dum
aliquo transferri cupiunt. ι l
TAM ετ si Garcias ab orta, & hunc sequutus Christopliorus a Costa quorum
Historiam Aromatum ante multos annos Latinam faciebam de Pipere eommentati sint: quia inmen his proximis annis Batavi qui in Iavam navisarunt,&ad Molucras usque insulas etiam penetraverunt, aliquot ejus sarmenta cum foliis, ipsaque adeo radice . atque qui inter illos in scuriosi, etiam ramulos eum suo fructui maturo inhaerente retulerunt; de horum unum, cui solia 6c fructus inhaerebant , tum etiam seu menta quaedam, amici cura Sc diligentia naraciscebar: opera pretium me factorum existimavi, si ex illis notis quas in planta de ramis siccis observare potui, ejus hist nam
38쪽
riam concinnarem, & tamuli cum suo fiuctu δc soliis, radicisque parte a perito pictore in
VALDE autem sarmentosa est Piperis , , inigri planta, & adeo imbecillis atque cadu- Milvia. ca, ut nisi pedamentis fulciatur, aut juxta
arborem aliquam, circa quam sese convolvere possit, pangatur, humi procumbat de spargatur, perinde ac lupus salictarius: lenta vel 5 flexibilia sunt ea sarmenta, frequentibusq. nodis sive geniculis distin&,5c,quae humi sparsa, multas fibras ad singula inter nodia agunt, quibus se humi figunt, quemadmodum clematidis aut periclymeni flagella, ut in illorum nonnullis observabam; quae fibras adhuc retinebant: sic ut in illarum plantarum numero reponendam censeam, quae facile pangi possunt: sarmenta porro ad singulos nodos singulare solium
proferunt alternatim, hoc est, nunc in hac, modΛ in altera sarmentiararie nascens, hederacea quodammodo forma, vel ejus cyclaminis quod hederaceo constat solio, cui tamen anguli desint, neque adeo crassum sive spissiam, verum multo tenuius, inter dum vero adeo latum,ut quatuor unciarum latitudinem aequet, & quasi orbicularem formam adquirat, nisi in mucronem desineret e maxima vero ex parte binas dumtaxat uncias latum, quatuor longum, breviter Tam bul sive Belle solio adeo simile, ut alterum ab altero vix discerni queat, nisi piperis solium paullo durius,& nervos illos per solii longitudinem excurrentes paulld crassiores habere mihi videretur: nec illud in ambitu serratum est, ut quidampinxere, sed prorsiis inluale, & nihil similitudinis habens cum mali Assyrii folio, ut nonnesii tradunt: omnia vero soli a quinque nervis sunt praedita, quorum medius &crassior,medium solium per longitudinem secat,reliqui quatuor minus crassi ab illo oriuntur,utrimq. bini, in latet a seeundum soli j paene longitudinem expansi,&illi quidem in norinullis foliis aequaliter ex opposito nascentes ira Giristophorus a Costa
feminei sexus ab incolis censeri scribit in alii vero inaequaliter oriuntur,neque istam prinportionem servant ovi ab incolis masculini sexus appellatione donantus asserente eodem a Costain sint ne pol id quae seminini generis censentur, dilutiore viriditate praediis ruὶm quae pro masculini generis soliis habentur, nihil pronunciare queo, quum siccaumtaxat folia viderim: sed quandoquidem in eodem sermento utriusque formae nata conspexarim, vix mihi pers aere possiam, colore inter se variare: illud autem observabam, utraque, licet resiccata, prona parte dilutiora esse quis supina, atque per universum folium venulas obliquas transversim evagari, insuper non medioerem acrimoniam adhuc retinere. Uvae porro ad ramorum internodia nascuntur teretes & oblongae, multis granis
orbicularibus nunc majoribus, mod5 minoribus ipsi scapo sine petiolo adnexis constantes, εe illae quidem non ex soliorum ala, hoc est, inter sedem pediculi istium sustinentis de ipsum sarmentum, sed ex altera sarmenti parte, sol ij pediculo videlicet opposita,quem admodum ex adposita inura ad vivum expressa videre licet. Ceterum illam acrimoniam non modo retinent sicca solia, sed etiam ipsa sarmenta, a se quod magis mirumὶ ipsa radix quae sub terra latuit, ut ego experiebar. Qui plura de Piperis nigri planta scite desiderat, Garciam ab Orta de Christophorum a Costa consulat. De ea autem Planta quae album Pipet profert,nihil a me hic expectandum,quum illam
nondum videre mihi contigerit: sed ii Batavorum, qui piperistras regiones nunc adire s lent, opera nactus umquam Rem nullis enim sumptibus parcam, ut eam adquirere posisimὶ emciam, ut benevolus Lector Deo tam longam vitam concedente) quae de illa piam
in didicerim, intelligat. Nunc ad Piperis longi historiam propero.
tabella expres unguram luc luuncerem.
39쪽
PLANτAM quae longum piper profert, ab ea in qua nigrum nascitur, Iono dissimi.
lem esse scribit Garcias ab Orta in sua Aromatum historia: sed quod eius viri pace dictum volvi plurimum fallitur, mea quidem sententia. Nam plantae Longum piper ferentis tam ulum pedalem ternis foliis S binis fructibus praeditum anno a tuito Christo primo & sexcentesimo supra millesimum Amsielredami dono accipiebam ab eruditissimo viro Doctore Lamberto Hortensio, qui eodem anno ex Iava redierat, ibidem ab ip decerptum; acceperunt& nonnulli ab aliis illo etiam majores, sed omnium solia a Piperis nigri foliis non multum differre mihi videbantur, nisi quod paullo teneri ra dilutioreque viriditate praedita essent, mea opinione, tum etiam breviore pediculo suta nixa,atque etiam pluribus nervis insignita: nam a medio illo nervo solium a pediculo per longitudinem secante, non modo quaterni alii nervi exoriebantur, sed utrimque quini& seni. interdum etiam plures, pro foli tum videlicet amplitudine, illi tamen m nus emi dies quis in nigri soliis, & in- 'aequali ortu nati , multis etiam obliquis venulis per solium transversim evagantibus: de licet resiccata essent ea folia, ac per multos menses inter chartas adservata, non levi tamen acrimonia erant adhuc praedita.
Fructus, qui tuli quodammodo sermam aemulabantur, oriri etiam conspiciebantur ad singula internodia, non in lii ala : sed quemadmodum in Pipere nigro, ex ipsius folii opposita parte, in altero videlicet ra- i ,
muli latere, atquc etiam alternis perinde .. ac in Pipere nigro: erant vero illi fructus lmodo longiores, modo breviores, quasi ex multis granulis eleganti serie secundum p diculi longitudinem congestis constantes, rati virides tamen,quia ante maturitatem lecti,
in quibusdam autem ramulis adeo tenel- lum fructum conspiciebam,ut iam primum
natus videretur, quum ramuli abrumperentur. Horum etiam ramulorum internodia tsive articuli, breviore spatio ab invicem vi-.. Idebantur dissiti, quam in num. Nulla a. H Ilitem istiusPiperis Lumenta vidi, sed,ut dixi, si iramulos dumtaxat ab ipsa planta abrupto U , quorum magis integrum in tabella adposita ca perito pictore exprimi curabam.
40쪽
η o v v τ A Trim Libro per murram inrborsin , quas qui dem nancisci mihi sicuit, hi toris i hoc Secundo de peregrinis
Fructi clivom res, nec ulli ramo inhaerentes, vel ipsi a adquirere, vel ab amicu habere potui, mihi concessos ut describerem,sermonem instituere, illa squia magna varietas in classes quasi
SE c v N D v M Librum exordior ab elegantismo quodam Se magno fructu, quem
Londino ad me mittebat Fruncosurtum anno a nato Christo nonagesimo primo supra millesimum & quingentesimum, vir mihi amicissimus Iacobus Garetus, a nautis Qui ex AEthiopia redierant redemptum. Hunc vero, tametsi nullum nomen additum, simulatque conspiciebam, Cl. V. Prosperi Alpini Brabis esse iudicabam: per omnia enim sese respondere comperiebam cum fructu quem ea appellatione depingi curavit alteram pie diram ramum cum soliis exprimentem, non magnopere morord licet hujus fructus historiam satis negligenter describere videatur, exceptis his quae de ejus facultatibus sunt. Hic autem quem , pcrito pictore exprimi curabam, major eo quem exhibet videbatur,utrui pedem Romanum longus esset, decem & sex unciasin amnitu crassus, sulcis quibus μων aiuam, sed vix apparentibus, secundum longitudinem distinctus, iuxta pediculum mimis crassus, Se in extimo mucronatus, cortice denso de crassiopneditus, fragili tamen, si nimium comptimatur, & brevi quaὸam lanugine seu flore virescente inisi ubi detersius eran obsito, triunciali pediculo, interdum tamen squemadmodum in alio fructu longis meo minore, observabamin cubitali, crassitudine digitali, valde sbiosb. Multos habebat hic fructus intema parte nervos, ab infimo, sive a parte quae pediculo inhaeserat, adsummam fructus patiem excurrentes, de fibras in latera sparta, inter quas pulpa sive substantia satis friabilis , alba, gustu acido, in qua latcbant semina exilium renum sormam referentia, duro fuscoque putamine tecta, nucleo albo, non ingrati saporis, praedita: sed de tenues quaedam fibrae, veluti cincinni per albam illam pulpam sparsae erant, etiam nonnullae ipsorum seminum umbilico intuerebant, ut ex eis suspensa viderentur, quemam dum in binis aut ternis ejusmodi fluctibus observabam. An vero substantia illa sive pulpa quam continet, humida sit dum recens est, ut Alpinus suo Baobab tribuit, me latet, quandoquidem nullum recentem fructum conspicere mihi hactenus contigerit: certe rubram esse non arbitror, quum in binis quos habui fluctibus candidam Ad valde friabilem repercrim i verum quidem est, in vetustis magis fuscam esse, qualem in eo fructu quem El.V. Honorius Bellus Abatu nomine ad me postea mittebat, )eprchendebam: sed a, . omnium pulpa, ut inpiabilis,non lenta sicςtiam acida est. Itaque nihil mirum, si AEthi pes utuntur ad extitauendam sitim. sitque utilis ad ea quae Alpinus cis. de Baobab, lib. de plantis AEgypti triait: sed quod pulpae saporem, quem ipse acidum fatetur, cum terrae Lemniae sapore comparat, fallitur, mea qu/em sententia: adstringit certὰ illa habet quuomnes eas facultatos quas ipse illi tribuit, aciditatem tamen numquam in illa deprehendi, tametsi selectissimam ab aliquot Caesareis Legatis, quos Turcarum Imperator tali mu-tuere atque aliis, finita legatione discedentes proaequi solet, dum in Caesaris aula vivebam,