장음표시 사용
161쪽
sENECA DIst. LXXXIX. Stude, non ut plus aliis
162쪽
PRAESTANTIA. Viri Amplissimi, Patria Patres, Princeps illustri sine, Vossue cateri Hostiles, qui
Viri Remerendi s Celeberrimi, sis Sacris tractam dis, sive bonis Artibus docendis, praepositi, Pr stantissimi, Humani mi, quotquot adsis, is
163쪽
Is 4 ORATIO VI. DE SCIENTIA Ru M
Vorique, Academia Schola nostra alumni dilemiissimi ,
E SciENTIA Ru M vanitate 3c praestantia , commodis & incommodis , perverse recto que usu, disserturi accedimus. Quod argumcntum, per sese nobile, his Solennibus aptissimum, de hac doctissimorum hominum Concione dignis smum, quaedam etiam neces stas nobis expressit. Cum enim , annis superioribus , de Literarum studiis ex lioc amplissimo loco dicer mus , dc, tum cruditos novissimae aetatis progressus, tum imis pendentia Llteris fata, tum denique nostras quasdam de Studiis emendandis ac promovendis cogitationes, libere ac sine suco, una atque altera oratione exponeremus, duo minde reprehemsionum , imo criminationum genera, sibi invicem adversantia, stamus experti. Fucre nempe, qui nimias Eruditionis humanae laudes, nimia virorum Doctorum , Philosophorum in primis& Criticorum elogia, flacre contra qui nimium Disciplinarum vulgarium contemptum, nimiam in vitiis Doctorum reprehendendis libertatem, crimini nobis verterent. .rarum quidcm criminationum etsi altera alteram refellit, rom tamen ipsam erapendere, Se quaestionem per se utilammam, dc v ERO SC i EmTIARUM PRETIO, sub incudcm revocare, opcrae pretium nobis visum cst. Enimvero, ΑuDITOR Es, si sapicntis est, rem unamquamque pro merito aestimare, non plus quam par est, non minus, singulis tribuere, aequam laboribus, aequam industriae, aequam studiis, materiam sumere, quid dignius Vuris literatis, qui in Scicntiis addi sirendis atque excolendis aeta, rem agunt, quam de illarum dignitate ac pretio recte statuere Quod si fieret, nec vana superbia, ob res plerumque inanissimas, Eruditorum vulgus tumesceret, de ipsae iamcn Scientiae, utpote naturali sua praestantia sese extollentes, a Contemptu desquallore, in quo jacent, vindicarentur. Non hic igitur, Αυ-DITOR. Es , non hic Caulidicos acturi sumus, qui nonnisi quae
164쪽
cauci faveῆt, in medium proserunta Non circum raneos illos pharmacorum propolas agyrtasque imitabimur, qui de mercibuν venditandis unice sunt selliciti: Nos Artis nostrae vitia 5e la des, Studiorum commoda dc incommoda, o aequo Proser mus , aequa lance ponderabimus. Favete modo , o vos quos Intueor, Viri omnium ordinum Doctissimi, quorum dotcs sucpicimus , quorum vigilias laudamus, quorum laboribus pretium ponimus, imo de quorum exemplis Literarum Studia potissimum commcndabimus: Quamobrem, si quid a nobis, prima
statim orationis parte , contra Scientias dici videatur, Id conistra vos dictum non csse, neque Veris ac genuinis Doctrinae larudibus quicquam detrahere, ex addendis liquido constabit.
Sic est, AUDITOR Es, quotiescunque Literas, & Liter, Lrum magistras Disciplinas serio expendimus, multa profecto se Di Seis se offerunt, quae illas deprimere, eisquo, si non contemptum VI ac invidiam, cerse minus reverentiae, minus dignati Is, Conis τa. Ciliare videantur. Etenim, sive arctissmos limites, quibus illae comprehcnduntur, sive rerum inutilium, quibus scatent, farraginem , sive laborem ac molestiam, quibus eas redimi oportet, sive υitia quibus utplurimum obnoxii sunt earum cultores, sive denique praυοs quos edunt, tum in civili Societate, tum in Religione, essectus, animo pensitemus, sane melius sertassis Cum humano genere actum ire, si nullae exstarent Scientiae, magna ex his omnibus oritur suspicio.
Nam ut de arctis, quibus continentur, limitibus, primum I. dicamus, o quam exiguum eis quod scimus t o quantum est quod ignoramus i Quot in Scientiis plane ignota, de donsistam scire. ma ctiamnum caligine obvoluta uot ita dubia, ita incerta, ut de iis in utramque partem aeque ferc possit disputarit Quot denique mani stb falia, & cum purissimis rationis principiis Ediametro pugnantia siquidem, ut Tullius sua cetate tam es,
bat, nihiι tam absurde dici potes, quod ab aliquo Virorum fi
Doctoruin Philosophorum dictum non fuerit. Tollite de Iab. a. v , doctria
165쪽
r 16 ORA Tio VI. DE SCIENTIARUM doctrina eruditillimi & celeberrimi cujusque, quicquid erro. neum, quicquid Incptum, quicquid dubium, quicquid obse rum, quicquid temerario assensu, quicquid praecipiti judicio assertum, quid tandem, ADD TOREs, quid residui sore Cenissetis Qui docti cluent, vana utplurimum cruditionis fama superbiunt; Et qui re vera sint Docti, eos vividissima propriae
ignorantiae atque imbecillitatis constientia adstrictos tenet. Quamdiu agitur de diruendis ac refellendis aliorum placitis, nec rationes desunt, nec industria: At, cum aliquid conta asserendum, aedificandum, statuminandum, hoc opus, hic Iabor est. Certe, ut Veteres Philosophos mittam, quorum pars magna Pyrrhoniorum Academicorumve, nihil esse certi st tuentium, Sectis se se addixerat, ut Socratem hic sileam, qui sapientissimus mortalium ab Apollinis oraculo pronuntiatus , ipse tamen nihil se seire, nisi id unum, profitebatur, ut ri lium hic praeteream, acutissimi in nii Virum, qui Academicam illam de rebus omnibus dubitationem in Latium intulit,& quaestioncs omnium maximas, puta de natura Deorum, de Animorum immortalitate, de Providentia, de Fato, de bon rum malorumque finibus, ita in utramque partem versabat, ut nihil certi, nihil explorati, in iis omnibus esse contenderet, ut hos, inquam, missos faciamus, ipia, ipsa laaec, quam
ivimus, aetas, quae anteriores omnes tanto intervallo superat, quae Artcs omnes ac Scientias tantis incrcmentis locupletat, non tam nova in lucem prostri, quam Vcterum tenebrarum Constientiam excitat, non tam nova nobis dogmata, quam
nova dubia suggerit, & qud plura retegit , quo plura docet,
eo plura etiam ignorari , nobis demonstrat. Rem expendite, AUDITOR Es, &, si non omnes Distipli- nas, quod infiniti esset operis, Philosophiam Ditem, atque
Ii storiam, animo lustrater Hinc humanae mentis icncbras, dubia, errores, fluctuationes , non obsture cernere licebit. ηυ PHILO sopi iAM multi definiunt, de rebus omnibus diserendiq- si habitym; Alii, rerum humanaὲ νm ct divinorum coenitionem. h λςθης' ubi tandum, ubi quaerenda cst, illa Icrum omnium cognia
166쪽
elo 3 Ubi illa dei rebus omnibus disserendi perIlia 3 Imb comtra, quam impersecta est, quam manca, quam dubii plena, quae tanta sibi vendicat, tanta promittit, Distiplina 3 In Metaphylicis, quot dubia In Phusicis , quot coniecturae in Doctrina de mente M Spiritibus, quae caligo In singulis,
quam omnia veritimilia magis quam vera, & vera fallis quam finitima 3 Adeo ut, qui optime conjeccrit, is proxime ad veritatem accessisse videatur. Enimveris, quam obscura est, quam in abdito posita Veritas, cum ne id quidem inter omnes constet, quodnam sit Certum ac indubitatum rei certae criterium ρ Evidentiam, dices. At, cum sepissime contraria senistientes se rem evidenter concipere dicant, qua tandem nota , quove arbitro, vera evidentia a falsa secemetur Addes, Deum bonum ac veracem, in iis quae clare concipimus, nos decipi non permissurum: Recti, dictum; At non hoc tamen est pirumum Veritatis omnis sundamentum, clim ipsam Dei existentiam, bonitatem, veracitatem, priori quodam sundamento niti oporteat. Et quid certius esse debuit, quam corporum existentia,
quam me loquentem , VOS audientes, non mera phantasmata,
meras ideas, mera somnia, esse Attamcn Philosephus nostrae aetatis celeberrimus, corporum existentiam ope rationis probari non posse, ncc niti ope fidei innotestere, asserit; Cum interim nulla fides, nulla Revclationis notitia, nulla factorum Evangelsiacorum exploratio vel confirmatio, absque silpposita prius coruporum existentia habeti possiit. Et quid ccrtius, quid explor tius , humanae menti esse debuit, quam contradictionem involis vcntia a non involventibus, secernere Attamen , aliquid inmnito addi, plurimis res maxime repugnans videtur, dum alii contra in as infinitorum infinitates nihil repugnare asserunt. sed quid certius in primis, quid maDs inconcussum , apud Philosophos esse oportuit , quam res evidentcr secum pugna res simul existere non posse Attamen, unum idemque corpus, unum simul esse & multiplcx, magnum & minimum, excelsun
& humile, gloriosum & vilissimum, a se ipso distare, & se
ipso non distare, M plus a se ipse distare quam a se ipso desaty , iquibus
167쪽
i 18 ORArio VI. DE SCIgNTIARUM . quibus quidcm repugnantiis haud scio an ulla crassior vel coagitando effingi posuit in in hac ingenii, in hac Philosophiae, inlaac bonarum artium luce , apud gentes excultissmas, Gallos, Germanos, Italos, Hisipanos, non affirmari selummodo, sed de intcntatis , tum hujus vitae, tum futurae, suppliciis, quotidie obtrudi videmus. Quae quidem es non dico, AUDITORES, quasi, vel nillil esse certi statuam, vel Insanientis ullius sapientiae consultus errem ἱ scd ut humanarum mentium lcnebrae,
Literatorum doliria , ipsarumque adeo Disciplinarum imperfecistio dc vanitas, his exemplis conjiciantur. Quot porti, sunt in natura Corporum, quot in Naturae Plim nomenis, ad quae etiamnum vel acutissimi Philosophorum caecutiunt i Quid clarius, prima fronte, quid magis obvium vid tur , quam Motus Attamen, quae sit illius natura , quid sep radiat corpori, quomodo communicetur, quid sint illius gradus , quid habeat corpus duplo velocius motum , plus quam corpus duplo segnius, haec aliaque, licet rerum omnium simplicissima, nos prorsus latent, nec nisi Deum ex machina cd
ecndo exponi posse, hodierni Philosephi fateri coguntur. Omma
In rerum universitate juxta Mechanices etegulas fieri, de ex varia partium magnitudine, figura, ac motu , coalescere, recte d cent Reccntiores: At, in singulis corporibus, in singulis phaenomenis, quaenam praecise partium figura, quaenam magnitudo, quinam motus requiratur , id nullatenus affirmare licet. Cur lapis in terram decidat, nugatorium videtur quaerere I Et summas tamen in eo occurrere difficultates, imperitus sit qui Ign ret. Qui fiat ut pro lubitu brachium Vci pedem moveam, qui fiat ut exigua materiae portio, quae fructus nominatur, palato meo admota, me Voluptate afficiat, contra exigua ferri particula, dum carnem meam subit, tristitiam in me pariat ia qui fiat ut Gallice dicturus, Gallicas voces, Latine dichirus, Latinas, Germanicὰ dicturus, Germanitas, in numerato habeam, haec aliaque Hominis miracula, quicquid jactemus, quicquid garriamus, Oedipo etiamnum indigent. Illa Coelorum soliditas, quam veteres .mniaverant, solidissime est confutata : At quomodo
168쪽
VAur TATE ET PRAESTANTIA.fluidissima illa, ex qua Gaeli constant, materia, in tot vortiisces abierit, quomodo in majoribus vorticibus, minores pland distincti efformati sint, Quomodo varii illi vorti s , licet comtrariis motibus praediti, se invicem non impediant ; quomodo lucis communicationi non obstent; quomodo materia concitatissima, quae, juxta regulas motus, Crumpere facilius ac evoI re debuerat, in centris Vorticum sit coagmcntata, Ac globos illos igneos, quos Vocamus Astl a , consecerit; quomodo Terra, quae in aphclio velocius moveri dcbuit, in perihelio tardius, contra in aphclio tardius, in perihelio velocius procedat, prout summus nostrae aetatis Mathcmaticus N onus cuincit; quom
do denique immensae illae fluidissimae simul & agitatissimae ma
teriae congeries, per tot annorum centurias, imo & millia constanter pcrstiterint; haec omnia sigillatim exponere , & dubia hinc nascentia solucre, recentiorum Philosephorum inductriam vincit. Denique, ne innumera alia, quae nos in Physiacis latent, persequamur, quis vel minimi animalculi, quis vel tenuissimi oleris, procreationem atque augmentum, per Leges phusicas unquam exposuit Adeo, non dicam In puteo Demo criti, sed in densissima tamen caligine, sed in intimo quodam sacrario, rerum naturae Consilia & arcana recondita sunt. At fortasse persectior est , sertasse minoribus laborat vitiis ,rcrum gestarum memoria. Imo nihil imperfectius, nihil obsicurius, nihil inccrti , quamcunque partem HisTORIAE spectes, sive Veterem, sive Recentem, siVe quae temporum calculas subducit, silve quae facta ipsa narrat, silve quae illorum caussas rimatur; sive quae in rebus Politicis, sive quae in rcbus Ecclesiae, scripto consignandis occupatur. Tria prima annorum milis Ea si pauca tantum cxceperis, quae in Sacris Literis traduntur quibus in tenebris sepulta, quanta nocte obducta jacent' cum non ante Olvmpiadas historicum tempus incipcre, quicquid ve- id antecessit obscurum ac fabμlosum esse, ille Romanorum ervi ditissimus Varro testetur; Quae quidem epocha nonnisi in retatium quarti Millenarii Saeculum incidit. Quanta in rebus Cluiliadaevum, Abbriorum, Z Pprior mi aliarumque antiquarum gemitum a
Varrct ap. ensorin. de die natis
169쪽
rgo ORATIO VI. DE sc IrNTIARvMtium, Ignorantia Ac caligo Quantae, in Ipss Graecorum anti quitatibus , fabulae, ineptiae, nugae, portentat Iuxta vulgatum illud Satyrici, Et quicquid Graecia mendax
Unde & Graecorum historicorum poeticae similem esse licentiam, auctor cst Quintilianus. Sed quid Graecos Romani irrident,
cum nec ipsi Romanorum Annales multum hac in parte sint i liores , siquidem, vel fatente Livio, Poeticis magis decora fabu Iis, quam incorruptis rerum gestarum monumentis, prImordia illarum fucre: Imo vero, quaecumque ad captam incensamque a Gallis Urbem, hoc cst, per trecentorum sexaginta sex amnorum spatium in a Romanis gesta sunt, tum ob nimiam v tustatem, tum ob raritatem litorarum, tum ob incensa pler que illius aevi monumenta, inter incerta reponcre non dubitat ipse Livius. Verum quid in antiquis moror, Cum omnium temporum populorumque Historiae, tot vitiis scalcant, tot d sectibus laborent, ut vix ullam plerisque factis adhibere fidem liceat Quoties Monumenta prorsus deficiunt Et quoties Monumenta spuria, vel saltem interpolata, genuinorum loco ota trusa uot Scriptores rerum ignari Quot leves , imprudem tes , vulgi rumoribus docepti l Quot, qui nullo rerum examine, nullo dclectu, nullo judicio, anteriores exscribunt , imo S Vcrerum errores atque lapsus suis cumulanti Quot in primis , quos, Vel adulatio, vel ira, vel odium, vel lucri spes, vel invidiae metus, vel amor patriae male sanus, vel inconditus Religionis Zelus, vel alia quaevis partium studia, a veri semita transverses agunt ,, Quidam, ait Seneca, incredibilium telatu commendationem parant, & lcctorem aliud acturum, si persequotidiana duceretur , miraculo cxcitant. Quidam creduli,
siquidam negligentes sunt; Quibusdam mendacium obrepit, isquibusdam placet; illi non evitant, hi appetunt; Et hoc in Communi de omnibus, qui approbare opus sirum, ac fieriispopulare non putant posse, nisi illud mendaciis adspersei intini Unde re neminem Historicorum aliquid non esse meruitum, ipse Histo
170쪽
VAN TATE ET PRIes TANTIA. Is IHistoricus Vopiscus testatur. Notat Ocero in Bruto, de Livius in historia, mortuorum laudationibus, quae ad illustrandam familiarum nobilitatem fieri solcbant, historiam rerum Roman rum esse factam mendosiorem ; AMulta cnim scripta in eis, Aquae facta non crant, falsos triumphos , plures consillatus, g era etiam falsa. Loquitur Po bius de duobus Historicis, Fa bio & Philino, Romano alicro, altero Poeno, quorum uterque belli Punici commentarios scripserat, sed ita ut Romanus Romanos, Poenus Poenos, scmper laudaret. O praeposterum st dium t sed quo tamen pars longe maxima Historicorum infecista ccrnitur: Quam quidem in rem Poggium Florentinum sic arguit Sannazarius; Dum naviam laudat, dum temnit Poeteius hostem, Me malus est Cicis, nec bonus Historicus. Sine, si Historicos ipsos audias, fi Praefationes eorum legas, si eorum promissis, obtcstationibus, juramentis fidem adhibeas, Crederes ne sillabam quidem a vero recedere ; Ipsos Maimburgios Ac Varil solas, natas ad omne mendacium pennas, veritatis studio ductos atque accensbs dcjerares. At si in rem Ipsun inspexeris, quae fabulae, bone Deust quot figmenta deprehendentur Et quomodo in rcbus veteribus ac remotis fidom commodes, cum in vicinis ac hodiernis tam impudenter quotidie vim veritati illatam cernamus t Neque vero Civilis tantum, sed & potissimhm ECCLEsIAE His ro Rix vitiis illis omnibus abundat. Etenim, quanta, primis Saeculis, Monumentorum penuria ' Apostolis, virisque
Apostolicis, de Libris scribendis parum sollicitis, utpote praestan
tiore ministerio, o plussuam humano, fungeutores, prout notat Eusebius: Unde & Eusebius ipse, qui quarto demum Saeculo,& quidem jam adulto , scripsit, se ora ανοδον, deseris tam di is nullo calcaram viam inivisse, in Historiae limine icctatur. Quot vicissim spurii foetus, quot Pseudevangelia, Acta falsa, falsa: Epistolae, temporibus illis adscripta Quot Scriptores rerum Ecclesiae, minimo ingenio, judicii sere nullius, ιν προ μαριοῦ τὸν νn , pIout de Popia Euscbius Et quis nescit, quot