장음표시 사용
171쪽
is, o RATIO UL DE S cIENTIARUM fabulis scateant, quot putidis miraculis ac figmentis Inquin atur innumerae Sanctorum vitae Unde plusquam probabile fit. Via. Me quod a Valerio, Veroncnsium Episcopo, & Cardinali, suo dei Iba Maetorica Christiana libro, momoriae proditum est, plerasque iis s. illas Martyrum vitas, quae hodie venditantur, ab adolescentubus, in Coenobiis, declamationum loco compositas, postmodum in Coenobiorum Bibliothecis repcrtas, pro genuinis habitas esse. In primis vero, quae pars Historiae, assectibus magis dedita, partium studiis masis violata, quam quae de Ecclesiae scissuris de contentionibus disserit ' Etenim, quotusquisque est Ecclesiasticae Historiae scriptor, qui Sectae suae impense non faveat, reliquas non insectetur Quod quidem eo securius faciunt, quod non suam, sed Dei caussam hic agere sibi videantur Quamobrem, non tam quid re vera acciderit, non tam qualis quisque suerit, quam quid haec vel Illa Secta disseminari velit, quid ejus intersit, quid ei expediat, ab Ecclesiae Annalibus exquirere licet. Quae quidem omnia, aliaque idgenus , qui attenta mente perpenderit, nae apud illum Historiae fides ac reis
Jam , si per caeteras omnes Disciplinas exspatiari pariter luceret , quam imperfectae etiam, quot spinis , quot dubiis o Μroier- sitae . reperirentur ' ARTE ME Di CA quid incertius ' Latent...is,2 utplurimum morborum Caussae, Et, si generalia quaedam pri HA,a -- cipia , & medicamina non multa excipias, in caeteris nihil tu-φι ,. - ri esse , & meris saepissime con)ecturis agi , ipsi illi inter Me-Ierfectae. dicos, qui agunt candide, fateri coguntur. In studio JURis, quot nodi ' Quid natura liceat, quid non, quoties ambiguv;4 MI tW Romani Juris tabulas, confuse admodum ac pcrturba-dam in te a Triboniano digcstas csse, sive praecipitantia id egerit, si-α . ω Ve malo animo privatisque affectibus, utpote qui jus vcndi-Ho oma' disse, Ac Leges pretio fixisse ac refixisse a Suida de Hot
Iriholis. mano nostro accusatur , nemo in Legibus versatus ignorat.
LYit, Dznique, in Divi Nis etiam, nos ex parte solum cognoscere , ex parte prophetare, nonnisi per speculum , & opacissi-ki ii' mum quidem, intueri, dc de Dei essentia, attributis, consiliis
172쪽
vAMITATE ET PRAEs TANTIA. 163sIs, Infantium more balbutire, quodque tristius, nos nativam Illam Divinorum obscuritatem proprii cerebri figmentis are re , experimento plus satis constat. Adeo ut qui univetium DiseIplinarum orbem Iustraverit, non possit non, Cum Viro magno, In haec verba erumpere ;sui curiosus postulat rotum suae Rarere menti, ferre qui non suscit
Mediocritaris conscientiam suae, Iudex iniquus . aestimator est malus
Sui, naturaeque ἱ Nam rerum parens, Libanda tantum quae venit mortalibus,
Nos scire pauca, multa mirari jubet. verum enimveth, ADDITORES, si modo pauca illa quae scimus, utilia fallem essent, si modo angusti illi Disciplinarum Iimites nonnisi praestantia de conducibilia Complecterentur, ecset aliquod profecto Ignorantiae nostrae solatium , esset aliquid cur Disciplinas, mancas licet ac dubii plenas, In pretio h beremus. At quam pauca, in illis omnibus, quae ad usum sint. accommodatast Quam pauca, quae, Vel persectiores, vel beatiores, nos essiciant ' Quam pauca, quae, vel mentem 1 nam, vel corpus fanum, nobis praestenti Quam pauca, quae, vel ad praesentis vitae commoda, vel ad suturae beatitatem spectent vel minimum atque dirigantur ' Sumite Disciplinas omnes, Omesa Doctorum genera, omnes, qui de Scientiis prodierunt, S: quotidie prodeunt, libros; Sane partem Ionχὸ
maximam in vanis ac superfluis occupatam dcprchendetis: Nisi forte, vel in literarum apicibus anxie exagitandis, vel in nugis Rabbinorum nugacissimis congerendis, Vci in vanis Scholasticorum subtilitatibus, vel in putidis Alchvmistavum de Iiciis, vel in contemptissimis auctoribus evolvendis ac compulandis, veI in rebus quas omnes norunt, quae ab ancillis noctris dicuntur, sib nomine Patrum Ecclesiae, craphatice pro ferendis, vel in crambe centios cocta, in rebus millies jam dictis, iterum Iterumque exscribendis, vel in utilissima quaectione, utrum Achillas Infans leonis medulla nutritus fuerit, X x vel II.
173쪽
Dactorum non I atico ram Vi iam navi.
is . ORATIO VI. DE SCIENTIARUM vel in saluberrinia Syllogismorum in Baroco. Bocardo, 3cc. distributione, vel in momentose doctrinae capite, quanam ex terrae sipecie Adami corpus desumptum fuerit, vel in omnibus Ecclesiae fatis, in qualibct Scripturae pagina, in historia Cre tionis, in Cantico Canticorum, in oratione Dominica, in Epistolis Apocalupticis, & ubi non miro acumine reperiem dis, vel in Decretorum Divinorum ordine, non Opcrose tam tum, sed & iracunde assignando, Clim tamen constet nulluin talem ordinem in Deo ipse reperiri, omniaque unico illum ac simplicissimo actu statuere, vel in sexcentis clusmodi virorum Doctorum disquisitionibus, magnum operae positum pretium esse videatur. O curas hominum ' θ quantum est in rebus inanel Naturam accusamus, quod tam brevis aevi nos fecerit; Et nos labore importuno, breve nobis tempus facimus. Aristen longam conquerimur ἱ Et nos, inutilium pervestigatione, longiorem illam praestamus. Tot necessaria nos fugiunt ;Et supervacanea scctantes, Opcram abutimur, tompus terim . Quod si tamen illa omnia . vel nullo a nobis labore , vel exiguo saltem , d scerentur, tolerari quodammodo illae Studio rum ineptiae , illa temporis dispendia, possent. At quantus
labor, quanta molestia, in his parandis , subeunda Quam difficiles hae nugae' Quot vigiliis, quot sudoribus, quot crucibus , sunt redimendat i Neque selum quictis jactura , & Iahore plus quam servili , sed valetudinis dispendio, sed lippitudine , caecitate , pallore , macie , tabe , sed vita languida, si nectute praepropera , morte immatura , utplurimum constant. Adeo verum est illud eruditissimi & sapientis limi Regis effatum, sui addit sientiam, addit σ uo. orem : Unde de lianc doctrinae sitim, Inter stultissima mortalium vota, inter vanitares vanissimas, nec nisi molestiarum ac aerumnarum procre trices , non dubitat annumerare. At verb nitul haec sunt , ADDITOR Es, nihil haec sitiat prae vitiis, quae ex Studiis Ortum ducere, Ac Literatorum plerorumque animis, nescio quo malo fato, adlveresccre vidc
174쪽
VANITATE ET PRAESTANTIA. I 63tur. Enimvero, quot sitnt inter illos, qui memoriam tam tum onerantes , misere utplurimum de rebus judicant ' O virum magnum, Cujus in capite tot Lexica comprehcnduntur l O virum praeconio dignum, qui, si quid boni proserendum haberet inihil autem habuit hactenus tot variis linguis efferreti Quot rudes, ictrici, inolscioli, nihil habentes Ε -
rate praeter nomeni Quot usu rerum expertes, in exemplis, Cicer. da
in institutis , in moribus ac voluntatibus civium sitorum hoc L 's' u 'pites, sicque rebus gerendis inepti l uot, qui, posthabito omni examine , Conccptis placitis mordicus adhaerent λ Quot, qui veri studio plane vacui, affectibus unice serviunt ' Quot, qui se putant scire quae nesciunt , qui inanis gloriae vento imment, qui se mortalium sapientissimos & praestantissimos exictimant, aliosque omnes prae se contemnunt ' Quot, qui de rebus minimis pugnant, & vcl minimum dissentientes unguibus lacerant, dentibus arrodunt Quot, qui iracundiae, odiis, supci biae, Zelotypiae, ac dominandi libidini , sine pudore vel modo indulgent, eo usque ut odium Theo Nictim in proverbium abieriti Quot denique, qui, adversus sua vitia facun- Minut.dι , prout de Philosophis Ethnicis Minutius, ea quae damnant in aliis, perpctrare ipii non verentur Quae quidem vitia, non p. iucis quibusdam, sed Literatis plorisque solennia, quanthm dedecoris, quantum invidiae, Literis ipsis ac Scientiis pariant, satis pro merito ingemiscere ac lamentari non possumus. Atque hinc etiam patet, AUDITOR Es, quantum nocu- V. menti ex Literis, non in privatam modo rem, sed publicam, P munon in res modo civiles, suo in Ipiam RVligionem, acci cs- eommodocere videatur. Enimvero, quot esse cens iis, qui, inani Studiorum obtentu, & sibi ipsis, de reliquis, & Orbi, & Ecclc-sae, inutilem plane vitam degunti Quam quidem in rem notabilia si uit, quae disserit Maximus T iius, co sermone quo Maa. De
vitam activam contemplativae anteponit. Scit Icci, aliquem ii, ducit, qui vclut conditor in bis aut praefectus, mortales omnes Q
in hanc vitae luctan adveniciaci excipiat, sciscitcturque a sin-
175쪽
1εό o RATIO VI. DE SCIENTIA ROMgulis. quodnam opus, quam utilitatem, in RempublIeam sint collaturi. Et Architectus quidem respondet, suum esse do mos exstruere, quibus ab injuriis aestus ac stigoris se se mor tales tueantur ; Textor, situm esse licio Ae Libtemine vestes contexere; Faber lignarius, aratrum, grabatum, aliaque hujusinodi, sibi deberi ; Faber aerarius ac ferrarius, quicquid belli pacisve tempore aere vci serro fabricatur: Uno verbo, quisque suam sumbolam, quisque suam Operam confert; S lus Literatus, solus' Philosephus, se in otio vitam ducere , senaturae contemplationi ac studiis tacitum incumbere, respondere sustinet; Qua de caussa, a rerum Arbitro, tanquam in tile pondus, increpatur. O locum insignem, Ac his temporibus , non miniis quam illis, aptissimum i Etenim , quot sime Litcras professi, quot titulo tenus Doctores, quot Collegi rum Socii, quot Coenobiorum incolae, quot Canonici, Praesules, Abbates, quibus otii rationem reddere vix ac ne vix quidem licuerit i ii sutores, , ii sartores essent, utiliorem Ioniage operam in publicam rem collaturi. At hoc parum est, nihil juvare: Sed quot damna, quot incommoda, ex Liis teris oriuntur uot opiniones pestiserae, dc humani gen ris paci, sicuritati, saluti, adversae ' Quot turbae, quot rixae, quot bella, a Litcratis cxcitatast Et quis nestit, nucquam plus aegrorum, quam ubi plures sunt Medici; ' nucquam plus litium, quam ubi plures Iuris periti; nusquam minus rationis, quam ubi plures ratiocinantium ac philosophantium argutiae; nusquam minus virtutis, quam ubi plures definiendarum ac dividendarum virtutum Magistri; nucquam minus pietatis, quam ubi plures habitu ac sermonubus pietatis studia prae se serentes Et unde, quaeso, Errorum contagia, unde Haeresium ac Schismatum fomites, unis de vitiorum patrocinium, unde Atheismi ipsius foeditas ma-IE sanis rationum offuciis ac pigmentis incrustatas Denique unde Religionis i Christo traditae decor exstinctus, unde vis ejus deperdita, unde majestas violata, &, ex coelesti vitae instituto, in aridissimam quandam Disciplinam, nullius ad
176쪽
VAN TATE ET PRAE s TANTIA. Is pietatem, nullius ad Virtutem usus, conversa Quis non vudeat mala illa omnia non aliis quam Literatis accepta s tenda esse o rcdcant igitur, redeant, prima illa Ecclesiae tempora, rudia quidem, sed felicissima, quibus minus sciemtiae . plus pictatis, minus argutiarum , plus virtutum, minus sermonum, plus factorum, ad rei Christianae summam & comis plemcntum requirebatur Er hactenus quidem, ADDi TORES, Scientiarum mala Ae Disei -- incommoda libcre exposuimus; Nunc vicissim earum laudes de T A v commoda enarranda sunt. Hactenus eas plus justo deprimere , t '' atque damnare visi sumus; Nunc earum commendatio ac defensio suscipienda est. Neque tamen dicta refigere, Vel nobiscum ipsis pugnare, hac in parte necesse erit: Quippe ut laudes Scientiarum earumdem vitia non delent, Ita nec e tum desectus justas laudes possunt deterere. Imo verb, si recte putentur quae adversus Literas attulimus, sane hominum potius vitia, quam Literarum, esse constabit. At si illae, ut decet, tractcntur, si ad legitimos ustis reserantur, dici non potest quem ornatum, quam Voluptatem, quos fructus, quae commoda, humano gcneri sint allaturae.
Et primo quidem, quid pulchrius, quaeso, quid majus,
quid nobilius, quid homini convenienticis, quam noctia r tum illustrari, quam illis idcis, illis praeceptis, quae in Scientiis traduntur, imbui ρ Quantus hinc ornatus mentis ' Quanta intellectus persectio ' Imo quanta totius hominis dignutas ac praestantia ' Nam ratio quidem homi ncm constituit; At nisi illa , Literarum ope, excolatur atque insormetur, si Erubiginem ex se contrahit, de vix levissimam quandam nativi Jecoris speciem servat. Et chm caeterae mortalium a tes , vcl corporis necessitati , Vci ornamcnto instrviant , s lae Literae animum ipsum qua sola parte Homines sumus perficiunt alcue cxornant; solae a feratum ritu nos abducunt, dc ad Deum attollunt; solae homin- humanitati, hoc est,
177쪽
non magis oculatum a caeco , non magis hominem a bruto, non magis vivum a mortuo, quam Literatum a Llterarum rudi distingui.
Neque verb alium In finem nos natura procreavit, nobis hanc lucis usuram indulsit, quam ut, primo rebus cognoscendis, dcinde etiam vitae juxta Cognitionem illam instituemdae, operam daremus ; Quibus duobus capitibus Disciplinae omneS Continentur. Eicnim, absque his seret, ius ad haee Senee. admiιreremur, ut verissime Seneca, non fuerat operae pretium sei. Euid enim erat, addit ille , cur in numero viventium J-ibhΙ- me positum es e gauderem ' An ut cibos di portones percolarem ' ut hoc eorpus casurum ae fuidum, periturumque nis subinde Impleatur, farcirem, re υiυerem aegri minister, ct morarem timerem, cui omnes nascimur ' Detrahe foe inaestimabile bonum, non est vira tanti, ut sudem, ut aestuem. O quam conrempra res est homo, nisi pupra humana, contemplatione S: Disciplinis, se erexeriri Rechil dimam, imo re tissimE. Enimvero, quo tandem fine, quo consilio, qua sapientia , eximiam illam Mentem auctor naturae Deus Comdidisset , tot idcis rerum instructam, tot artibus idoneam, quae praeterita recondat, sutura anticipet, octos conscendat, Astra metiatur, res spirituales pariter & Corporeas Intelligat, veri de falli, justi & tuiqui, honesti & turpis, dic
crimina noverit, quorsum, inquam , excelsam illam ac vere
divinam Mentem, nisi ut praeclarae illae facultates in actum exsererentur, nisi ut nos Sapientiae studiis natos fabricatosque esse constaret Et quid aliud, obsecro, nos docet, illa mortalium omnium animis ingenita discendi cupido, quae, quo ingenia excelsiora sint, eo etiam vividiorem de acriorem se prodit 3 Et quid aliud monet dulcis illa, quae, in rebus cognostendis ac dete- 'gendis, sentitur voluptas unde tritum illud νυμαεα, ιυρηκα , imo& hccatombe, ob unum Matheseos inventum , oblata. Nam
caeterae quidem voluptates satietatem tandem δc fastidium sui
178쪽
vAMITATE ET PRAEsTANU A. rest*ariunt; Haec nova semper, ac sui similis, neque fastidio uulo turbata. Caeterae turpes non raro; Haec purissima , dc prorsus divina. Caeterae, neque temporum sunt, neque aetatum omnium, neque locorum I rilita per omnes aetatum ac te
siporum disserentias se se diffundit; siquidem haec studia ad silescentiam alunt, senectutem oblectant, secundas res μω ant, adversis perfugium ac solatium praebent, delectant d simi, non impediunt seris, pernoctant nobiscum, peregrinanis
At nolite vanam ae sterilem voluptatem illam Censere. ἔQuippe exImii fiuctus in Literis, eximIa ad vitam omnem documenta continentur. Illae ingenium acuunt ; Illae audiis .cium dirigunt ac firmant; Issae, de rebus omnibus proposutis, non facilius tantum, sed dc aptius disserere docent; Blae, de regulis vitae, de Societatum juribus, de Sacrorum ritu, quae quidem omnium interest nosse sapienter pronumtIare ac deligere nos faciunt; Illae denique, ad mores formandos , castigandos, emolliendos, seritatem depellendam , cupiditates fraenandas, otium profligandum, honestatem omnem ac virtutem, tum praeceptis, tum exemplis, ingenera
dam , sunt aptissimae. Qui quidem fructus, si aliquando m.1lliteratis observentur, quanto melius, quanto perfectius, Luteratum ope maturescent vel si contra in Literatis saepisso me desiderentur, nulla profecto Literarum, tota hominum, culpa censenda est.
Vehim, Au Diro REs, si singulis hominibus, quanto magis Societati, si ad privata commoda, quanto magis ad publica , non utiles duntaxat , sed de necessariae sunt iDisciplinae uippe Munera illa omnia, officia, auxilia, quibus homines colligantur, quibus a se invicem juvantur, sine Luteris state nequeunt. Enimvero, unde Magist aras, qui jura populis describant, suum cuique tribuant, civium inter se dissidia componant, de Republica consilia capiant, capta aliis approbent, probata ad exitum ducant, ex praeteritis exempla desumant, de futuris ritὶ augurentur, quid faciendum,
179쪽
η ci ORAT id VI. DE SCIENTi RυM quid omittendum, in quolibet casu pronuntient, Legationes
obeant, verba in Senatu, verba ad Populum, quoties opus fuerit, faciant, unde haec omnia, nisi ex Literis ρ Et unde -- lae, qui Sacra doceant, certa asscrant, dubia explicent, errores arguant, vitia profligent, contumaces terreant, assii cie. . a. tos stlentur, dicendo teneant Christianorum metus, mentes Atti alliciant, voluntates Impellant qud velint, Ac unde velint deducant, unde haec omnia, nisi ex Literist Et unde Patroni, qui caussas agant, consilii indigos juvent, clientiam h norem , sertunas, Imb εc vitam tueantur Et unde Med ei , qui vitae succurrant, humani corporis fabricam intellugant, pharmacorum vires noverint, eisque ad depellendos vel praecavendos morbos utantur, unde haec omnia, nisi ex Literis ρ Denique, unde tot praeclara Mechanicarum Artium inventa, quibus Auxumera toti hominum generi, tum utilia,
tum dulcia, parantur Unde illa, saltem pleraque, nisi ex
Literarum fronte deductae Ite, AUDITOR Es, Ite per omnia, & universum, qua sese diffundit, Disciplinarum campum lustrare; Sane omnibussea esse commoda, suos usus, comperiess. Linguae, cruditi nis omnis sunt veluti claves de organa, quibus quicquid cxl-mium , quicquid literatum, quicquid expolitum , universa V tustas habuit, oculis nostris subjicitur, ac veluti reseratur.
Poeiae, Oratores, delactant, ornant, alii Clunt, cogitata enuntiare docent, praecepta leniter in animos, de quidcm me iῶsali quando C, Hippo re Cranue, instillant. Phtψηlua memtem dirigit ; facem Disciplinis omnibus praeseri; verum a falso, certum ab incerto, aequum ab Iniquo, distinguete docet; verum naturam, si non persectε, at quantum hactenus licuit, revelat. As, in variis civitatibus, quid agenduin sit, edo et, Ae ad lites dirimendas facit. Ars festinea mortalitati, quantum potest, opitulatur. - hematicae Distiplinae pert omnes belli pacisque artes usiura filum extendunt, de Astra,
terras, maria, flumina, totam denique Corporum compagem,
hominum commodis inservire cogunt. Hi ria, quid i exem
180쪽
VAuret AT 2 ET PRAE sTANT A. 17 pia suggerit , de , in hac vitae brevitate, nos onauibus quasi aetatious, omnibus terris, praesentes simi; ut omnium, qui unquam vixerunt, tum bem, tum prave gestis, tum se Cessibus, tum infortuniis, tanquam si nobis ipsis accidissent, Inter agendum adjuvemur. Quorum omnium qui utulitatem ac praestantiam negaverit, sane mortalium iniquiss-mum aut ineptissimum esse, necesse est.
id, quod ingenii monumentis, de Iate patens usius, im & aetcrnitas quaedam, si ita loqui liceat, ex Literarum st diis acccdit. Loquens Plinius, si bene memini, de Asinio illo Pollione . qui primus Bibliothecam Romae dicaverat , eum ingenia hominum rem publicam fecisse, asserit. Et Plunius alter, quadam in Epistola, de Historiae laudibus agens,
dicit eam non pati occidere, quibus aeternitas debeatur. Di ta splendide, de ad Literarum commendationem aptissimal Cum enim brevissimi temporis usuram singulis hominibus natura dederit, de exigui mensura corpusculi uni terrae amgulo velut alligentur, quid ingenium, quid eruditio, quid prudentia, quid virtus, quid recte facta dictaque omnia,
quid illa, inquam, essent, quas in auras evanescerent, quas tuli essent pretii, quantulo spatio continerentur, nisi Liter rum auxilio, per omnem Saxulorum decursum, & ad ultumos Populorum fines, pari auctorum gloria, se legentium emolumento, spargerentur fAt vero fiammus, AUDITOR Es, qui ex Uteris nascitur fructus, in humanis non terminatur; sed ad Dei notitiam dc cultum, dc, quae ex utroque exsurgit, veram de perse
tam hominis felicitatem, pertinet. Hinc ad Deum surgimus, cujus dum opera intuemur, non possumus quin opificem
agnoscamus atque admiremur. Hinc animi a corpore secretio, de quae hinc sequitur immortalitas, haud fallaci se imdicio prodit; siquidem i ut Tullius, Ethnicus licet, armcbat)ricum tanta celeritas animorum sit, tanta memoria praeteruistorum , suturorum prudentia, tot artes, tantae scientiae, totianVenta, sine non potest ea natura, quae tantas res continet,