Joh. Alphonsi Turrettini ... Orationes academicae. Quibus multa, ad scientiarum incrementum, Christianae veritatis illustrationem, pietatis commendationem, pacémque Christianorum, pertinentia continentur

131쪽

in ORA Tro IV. DE sAECULO XVII. ERUDITO. Academiae splendidissima lumina, sine gratiarum amone dim γtere, officii nostri rario patitur. Vos quippe Scholae nost. ae curam tam benigne sescipitis, ejus commodis tam feliciter , tam assidue invigilatis, ut nulla sit Academia, s quod absque ja tantia sit dictumὶ nulla in Orbe Resormato Ecclesia, cuius nos serti invIdore deceat. Quibus meritis & illud hoc anno accessisse grati agnoscimus, quod in Bibliotheca nostra ornanda, dic ponenda, ac locupletanda, non hortatibus modo, non consiliis, non opera, sed Ac exemplo ac munificentia, reliquis praeire dignati litis. Quae sanc res, si quidquam aliud, ad arcendam finibus nostris imminentem undique barbariem, excitandaque, sive apud nos, sive apud posteros, Literarum midia, ut fp ramus, plurimum valebit. Denique, quod seriis vestris ta tisper sepositis, selennibus his Ludis adine , facit Aque, iis qui dixerunt, praebere aures volueritis, vestrae benignitati ruris sum adscribimus. Faxit Sapientia: Iargitor Deus, ut vestris I horibus , vestraque indusitia,

si Ela fatiscat

Barbaries, mordeatque suas irata eatenas. Donec ex hac caligine. in qua volutamur, erepti, eo perd ocamur unde lucet.

132쪽

ORATIO QUINTA

ST UDIIS

EMENDANDI S

Dicta est fatis Ac ADEMIAE G EN E v ΕΗ sis Solennibus, die rix.

Maii, Anno M. DCC. IV. teratum RECTO TusACADEMICI annum agereti

134쪽

VIRO ILLUSTRI SsIMO PLURIMUMQUE REVERENDO

GILBERTO BURNETO

EPISCOPO SARISBERIENSI

NOBILISSIMI ORDINIS A PERIS CELIDE DICTI' CANCELLARIO INCOMPARABILI REFORMATIONIS ANGLICANAE HISTORIA ALIIS QV E SCRIPTIS NON PAUCIs ΤΟΤΟ ORBE CELEBERRIMO PATRONO ΕΤ IN CHRISTO PATRI AETERNUM SUSPICIENDO PRO EXIMIIS QUIBUS MUSAEUM MEUM QUOTIDIE ORNAT CHARTIS INCONDITAS HASCE DE EMENDANDIS PROMOVENDISQUE STUDIIS COGITATIONES EA QUA POSSUM OBSERVANTIA OFFERO

IOH. ALPHONSUS TURRET TINUS

135쪽

SENECA Epist. X XX II L

oid ergo P non ibo per priorum vestigia Z Eν

vero utar via veteri: sed si propioram invenero,

Mnc muniam. sim ante nos ista moverunt, non

domini nostri, sed duces sint. Patet omni ae v ritas s nondum est occupata; multum ex illa etiam se ris relictum est.

136쪽

ST UDIIS

EMENDANDIS

PROMOUENDIS.

8ndici Amplissimi, Consiliorum Publicorum Participes Prudentissmi, Princeps Illustrissime,

Earones Genero Psmi,

Ereviasta Venerandi 'Professores Celeberrimi ,

137쪽

Iurisconsulti, Medici, Doctoratus insignibus clari, Hospites, . Cives, quotquot adestis, Uterarum amam

Tuque, des nostra gaudium, Detentutis Cor na hetissima ,

I D prosectus Literae ceperint, & quid prariculi eis immineat, ante annum, ex hoc loco, S: hoc amplissimo Consessu, dixtimus. Nunc, aa Studia emendanda depromovenda, quid valere possit, serm ne pariter attingendum est. Quod arguis mcntum , si per sese nobile, si dignum. istis auribus, si Lyceo utile, si Ecclesiae profuturum, si denique hodiernae lucis celebritati conveniens, vicissim periculosae plenum esse aleae, meque illud tractaturumper ignes suppositas cineri doloso .incedere, non is equidem sum qui ignorem. Hinc enim rei amplitudo, quae per omnes Dicc,plinas omnesque aetates sese diffundit, intra angusta Or tionis spatia vix commode potest arctari. Illinc, occupatam jampridem Viris summis materiam, sub incudem revocare ,&, hac ingenii mediocritate, sacem Ingeniis praeferre velle, temerarium prorsus videbitur. Et quis nescit, quam irritabilis , quam monitorum impatiens, sit gens omnis Literata in qua si quid reprehendendum vel immutandum proponatur, grande nefas & morte piandum clamant. Et quot erunt. qui, monitis nostris , velut cestis quodam, perciti, in monitorem debacchentur, &Ignoras re dicant cum Satyrico, aut ignotum dare nobis Perba puras e His aconent sententiarum hisce de rebus divortia ; Quippe ,

138쪽

i EMENDANDIs ET PROMOVENDI S. 0s

Sed varia poseunι multum diversa palato. Unde dicturo hueret animus, Ouid dem l quid non dem l renuis tu, quod juber alter ἔ

Denique, nec importuni deerunt, M ex omni quidem ordine, Censtres; apud quos Literas laudare, vel promovere, littus arare est; qui , qt cunque ignorant ipsi, ea damnant ac decpiciunt ; quibus, in his Musarum selennibus, nihil atque ac brevitas placet; α quos proinde , ut cum Plinio loquar, F miis. t

in confitio habeamus, non solism sarius fit Meister dicere, sed omnim non dicere. verum tamen, cum id postulet demandati muneris ratio, dies suadeat, I us horretur, & vestra etiam audientia ac facilitas stimulos addant, dicam liueis ac sine fi co, dicam sine odio vel gratia, quorum caussas procul habeo, dicam mihi, dicam reliquis, nec enim egomet mἱ ignosco, . Horat. Sacuit ille Maenius, dicam denique strictim Ec Concise , ne in dio sit prolixitas, quid maximE ad Disciplinarum emendatio. Mem ac laudem facere posse videatur. Magnum profecto, ADDITOR Es, imi, maximum hominI a moris h. Deo beneficium concessum cst, quod eximiam illam mentem, divinae pauiculam aura, ipsi indiderit; qua, & se Iplum , M O M. extra se posita, nosse , praeterita vocare, futura prospicere, Imniense Oibis spatia emetisi, rerum caussas investigare, nullis temporum , nullis locorum limitibus circumscribi, denique , quod palmarium, ad Conditoris notitiam assurgere, imo Mad ejus effigiem, per sapientiae ac virtutis studium , quodammodo effingi possit. Quippe

senerabile soli Iuvenal. Socliti ingenium, divinorumque capaces, Atque exercendis rapiendisque artibus apri, Sensum emisi demissum traximus arce,Cujus exem prona ct terram spectantia. Verum, cum divina illa vis, quandiu corporis hospitio utitur, Ἀμ-- ejus mole quasi praegravetur. a rebus corporeis & sensibilibus

139쪽

Quintil. Lib. I. Praes

me debet. Horat. Mil. Lib. IV. Od. 4.

Inii. Lib.

I. cap. I. De eaven

dis in in

I 3o ORATIO V. DE STUDII soknubiletur, praejudicatis opinionibus atque affectibus praepediatur, atque angustissimis vitae terminIs a multo rerum ulli a ceatur, institutione opus est , qua haec omnia emen lintur, ipsaque mens quantum sal em licet' in hac mortalitatis caligune j nativae sitae pulchritudini S gloriae restituatur. Fateor equidem. AUDITORES, nihιt y cetra nitue arres valete, nis ad)uvante natura: Et, si ingenium sit hebes, judicium laevum , memoria labilis, vix quicquam bonae frugis, ne ab optimi quidem praeceptoris institutione, sperari posse. Unde defleti satis non potest miserrima Literarum .rs, ad quas utplurimum nullo discrimine, nullo ingcniorum delectu, nullo naturae incitamento, casu potius duce quam iudicio, obvvius quisque admittitur; Quod perinde est . ac si optima semina , nulla Bil habita ratione, passim in steriles campos atquς

arcnam conjicerentur. Verum, ut ars sine natura, sic nar ra, etiam optima, sine arte vix quicquam valet;

Doctrina sed υλ promovet insitam, Rem lue cultus pectora roborant. Vel si qui sunt, qui rara quadam ac singulari felicitate , aut nullo prorsiis, aut exiguo saltem institutionis subsidio, ad magna tamen surrexerint, sane illos regulae obesse, atque In exemplum trahi non decet. Ergo, ut, exemplo Euintiliani, qui futurum Oratorem inis de a cunis instituit, nos quoque Literis operam daturum ab imiantia usque deducamus, optandum sane, ut, his vitae initiis, major cura a parentibus, major cautio, major solertia a Parudagogis adhiberetur. Hinc siquidem prima mali labes, & falissarum Opinionum, in omnes Disciplinas omnemquc vitam re dundantium, sens uberrimus. Quumprimum igitur sese ratio exserit, velim, nullas voces, nullas sormulas, nili probe inteI- Iechas, puerorum memoriae committi; Ne stilicet, quod perupetuo sit j senos sensi vacuos, Psittaci more rcddere assuescant. velim, quicquid crciandum, quicquid agendum ipsis praecipitur, ad id non la auctoritate , non sola docentium vel j ventium reverentia, sed rationibus Inducerentur, quantum salis

140쪽

culis, μ' nocturnorum Lemurum metu, quae nugae se iaἐπ mala, & superstitionem vix facila cluendam, ducunt in teneras eorum mentes percelli. VeIim, in rebus externis, vestitu, incessit, sestu, toto denique habitu corporis, longe minus moiamentum poni , veri autem S aequi studium, quavis data ocis Casione, commendari atque instillari. Parva dicimus ; sed si negligas, prout passim negligi apparet, immane quot insulbces plantae, Ac bonae menti inimicissimae, ex radicibus illis se

.crestant.

Ut verb ex primae aetatis canceIlla puer literis tradendus eracessit, quaeritur, utiliusne domi & Intra privatos pariotes, an In frequentia Scholarum, atque a publicis praeceptoribus, inctituatur ua quIdem in re, etsi, pro variis quae occurrunt circumstantiis, varia rationum momenta pugnant, tamen quin uiplurimum longe potior sit Publicarum Scholarum usus, Quintiliano praeeunte, nulli dubitamus. Ut mittam enim, tot Prae-Ceptores, idoneos saltem ac peritos, singulis pueris vix posse contingere, de plerasque familias, quibus res est angusta domi, simptibus illis impares fore, sane, vel si haec darentur, publica tamen institutio domestieae longe praestaret. Ibi quippe mmulatio acres ad Iaudem stimulos addit i mi, quae uni dicuntur , Caeteris etiam non parum prosunt: is Proderit alicujus Mobjurgata desidia; Proderit Iaudata industria ς Excitabitur lam ride aemulatio; puer turpe ducet, cedere pari ἱ pulcErum , s riperasse majores. is Rursus, Continua quaedam nec interrupta studiorum series In Scholis publicis semper obtinci, quae Vel levissimo obtentu privatim abrumpitur. Denique, & In Scholis publicis, societati assuescunt pueri ; vanum tumor m deponunt, iis qui se nomini comparant selennem; &, vel puerili illo consertio, vel puerilibus Iudis, quasi cote acuuntur ingenia, in domestico recessit de vita umbratili situm ductura. Dices, ibi mores corrumpi: At nonne domi quoque corrumpuntur Imo R a nom

I. cap. 1.

Quint. ibid