De officiis Ad Marcum filium

21쪽

D 0FriCIIS LIB. L CAP. s. id latius patet. Nam quicqti id eiusmodi est, in quo non possint plures excellere, in eo fit plerum qile tanta contemio, ut dissicillimum sit servare sanctam societatem. Declaravit id modo temeritas C. Caesaris, qui omnia iura divina atque humana pervertit propter eum quem sibi ipse opinionis errore snxerat, principatum. Est autem it hoc genere molestum, quod in maximis animis splendidissimisque ingeniis plerum qui existunt honoris imperii potentiae, gloriae cupiditates. duo magis avellit ulli est, ne quid in eo genere 27 peccetur. Sed in omni iniustitia permultum interest, utrum perturbatione aliqua animi, quae plerui titile brevis est et ad tempus, an consulto et cogitata sat iniuria Leviora enim sunt ea, quae repentino aliquo motu aecidunt, quam ea, quae meditata et prael arata interuntur. Ac de interenda quidem iniuria satis dici lim est. Praetermittendae autem desensionis degerendique ossicii 2 plinis solent esse causae. Nam aut Inimicilias, aut laborem, aut sumptus suscipere nolunt aut etiam negligentia pigritia, inertia aut suis studiis quibusdam occupationibusve sic impediuntur, ut eos, quo tutari debeant, desertos esse pallantur. Itaque videndum est, ne non satis sit id, quod apud Platonem est in philosophos dictum quod in veri investigatione versentur, quodque ea, quae plerique vehementer expetani, de quibus inter se digladiari soleant, contemnant et pro nihil putent, propterea iustos esse. Nam alteriim iustitiae genus assequuntur, in inserenda ne cui noceant iniuria in altero delinquunt discendi nini stililio impediti, quos tueri debent, deserunt. Itaque eos ne ad rem publicam quidem accessuros putat, nisi coactos. Aequius autem erat, id voluntate fieri. Nam hoc ipsum ita iustum est, quod recte sit,

raro invitique veniemus. p. Rose. 42. 23 quod invitus ac nec Sa

in philosophos, uber die Philosophen Brut 43, 160 aeta in eam legem senior, ιι ita dicam, quam illa aetas ferebat, ratio. Imrinferenda. In inferenda iniuria, mi die Udss haben wurde heissen: et oder her deni

22쪽

si est voluntarium. Sunt etiam, qui aut studio rei familiaristatuendae aut odio quodam hominum suum se negotium agere dicant, nec sacere cuiquam videantur iniuriam qui altero genere iniustitiae vacant, in alterum incurrunt. Deserunt enim vitae societatem, quia nihil 'nserunt in eam studii, nihil operae, nilii facultatum. 0itando igitur duobus generibus iniustitiae propositis, adiunximus causas utriusque generis, easque res ante constituimus, quibus iustitia contineretur facile, quod cuiusque temporis officium sit, poterimus, nisi nosmetipsos valde amabimus iudicare. Est enim dissicilis cura rerum aliena-30rum Uuamquam Terentianus ille Chremes humani nihil a se alienum putat. Sed tamen quia magis ea percipimus atque sentimus, quae nobis ipsis aut prospera aut adversa eveniunt, quam illa, quae ceteris, quae quasi longo intervallo interiecto videmus aliter de illis, ac de nobis, iudicamus. Quocirca bene praecipiunt, qui vetant quicquam agere, quod dubites aequum sit, an iniquum. Aequitas enim lucet ipsa per se, dubitatio cogitationem significat iniuriae. Sed incidunt saepe tempora, cum ea, quae maxime Vi - 10

dentur digna esse iusto homine, eoque, quem virum bonum 3 idicimus, commutantur suntque contraria, ut reddere depositum, sacere promissum quaeque pertinent ad veritatem et ad sidem, ea migrare interdum et non servare sit iustum. Referri enim decet ad ea, quae posui principio fundamenia iustitiae primum, ut ne cui noceatur deinde, ut communi utilitati serviatur. Ea cum tempore commutantur, commutatur ossicium, et non semper est idem. Potest enim accidere M

23쪽

D DFFICIIS LIB. I. CAP. 10.

promissum aliquod et convenium, ut id esse si inutile Velei cui promissum sit, vel ei, qui promiserit. Nam si, ut in sabulis est, Neptunus, quod Theseo promiserat, non fecisset, Theseus Hippolito silio non esse orbatus. ει tribus enim optatis, ut scribitur, hoc erat tertium, quod de Hippolrii ci teritu iratus optavit quo impetrato, in maximos luctus incidit. Nec promissa igitur servanda sun ea, quae sint iis, quibus promiseris, inutilia nec si plus sibi ea noceani, quam

illi prosint, cui promiseris, contra sucium est, maius anteponi minori. Ut, si constitueris cuipiam, te advocatum in rem praesentem esse venturum, atque interim graviter aegrotare filius coeperit, non sit contra os scium, non sacere, quod dixeris; magisque ille, cui promissum sit, ab Ossicio discedat, si se destitutum queratur. Iam illis promissis standum non esse, qui non videt, quae coactus quis metu, quae deceptus dolo promiserit Quae quidem pleraque iure praetorio liberantur, nonnulla legibus. Existunt etiam saepe iniuriae calumnia quadam et nimis callida sed malitiosa iuris interpretatione. Ex quo illud,

summum ius, summa iniuria, factum est iam iritum sermone proverbium. Quo in genere etiam in re tibiica multa peccantur ut ille, qui, cum triginta dierum esse iit cum lios te indutiae actae, noctu populabatur agro S, quod dierum essent pactae, non noctium indutiae. Ne noster quidem probandus,

tule). . i59 non potest accidere tenipus, ut intrent resp. quidquam illorum facere sapientem. 33A

δευτερον ἐκ λαμυρινθον, τριτον

in rem praesentem, in cine ge-riehuiche VMhan illiing . Sen debene IV. 35 Promisi advocatione ne

Eo te unamit, per illum cau--- praeiudiciu- in patrem meum

fori saliren probandus Labeo, quietaber de immeding tangssat auSge-

24쪽

si verum est, . alii lina Labeo Item seu quem alii im nihil enim liabeo praeter auditum arbitrum Nolanis et Neapolitanis de sinibus a senatu datum, eum ad locum Venisset, cum

utrisque separatim locutum, ne cupide quid gerent, ne p- petenter atque ut regredi, quam progredi mallent. Id cuniuirique secissent, aliquantum agri in medio relictum est.

itaque illorum sine sic, ut ipsi dixerant, terminavit in medio relicium quod erat, populo Romano adiudieavit. Decipere hoc quidem est, non iudicare. Quocirca in omni refugienda est talis sollertia. Suni autem quaedam ossicia etiam adversus eos ser uvanda, a quibus iniuriam acceperis. Est enim ulciscendi et puniendi modus. Atque haud scio an satis sit, eum; qui lacessierit, iniurias suae poenitere ui et ipse nequid late posthac, et ceteri sint ad iniuriam tardiores. Atque a in re publica maxime conservanda sunt iura belli. Nam cum sint duo genera decertandi, unum per disceptationem, ait xum per vim; cumque illud proprium sit hominis, hoc tuarum confugiendum est ad posterius, si vii non licet sup xiore uuare suscipienda quidem bella sunt ob eam causam, Mut sine iniuria in pace vivatur paria autem victoria, conse vandi ii, qui non crudeles in bello, non immanes fuerunt. Γ maiores nostri Tusculanos, Aequos Volscos, Sabinos,ine nicos in civitatem etiam acceperunt a Carthaginem et Numantiam landitus sustulerunt. Nollem Corinthum sed credo aliquid secutos, Opportunitatem loci maxime, ne posset aliquando ad bellum faciundum locus ipse adhortari. Me quidem sententia paci, quae nihil habitura sit insidiarum, sem-sprochenea ei se an de Wahi heit desierichis at in Anaxoluth ver--lasst. S. et q. 145. Q. Fabius Labeo mar 183 Consul. 11. ne quid se faciata. 2.

ioribus nostris Multi et eo umnicatio civitatis. Itaque et e La

o Lanuvini et in ceteris generibus gentes univingas in civitatem

Sunt receptae, ut Sabinorum 2s0 v. b. . Voticoru- 303 urdenaei Liv. X. l de Arpinate die

civitas sine suifragio ergeben das suffragilian et hielten die Arpina

istram.

25쪽

D OFFIClIS LIB. I. AP ll. per est consulendum. In quo si tu hi esset obten peratum si non optimam, at aliquam rem publicam, quae nunc nulla est, haberemus. Et cum iis, quos vi deviceris, consulendum est; tum ii, qui armis positis, ad imperatorum idem confugient, quamvis uirum aries percusserit recipiendi. In quo tantopere apud nostros iustitia culta est, ut ii, qui civitates. aut nationes devictas bello in idem Iecepissent, earum Pa

troni essent more malo uni.

36 Ac belli quidem aequitas sanctissime etiali populi Romani iure perscripta est. Ex quo intelligi potest, nullum bellum esse iustum nisi quod aut rebus repetitis geratur

aut denunciatum ante sit et indictimi. Popilius imperator tenebat provinciam, in citius exercitu Catonis filius tiro mili tabati Cum autem Popilio videretur unam dimittere legionem, Catonis quoque lium, qui in eadem legione militabat dimisit sed cum amore pugnandi in exercitu remansissei, Cato ad Popilium scripsit, ut, si eum patitur in exercitu remanere secundo eum obliget militiae sacramento quia 37 priore amisso, iure cum hostibus pugnare iiqn poterat. Adeos milia esset obtemperatum. Cic. p. Deiot. 10, 2 Q inere uuamias ego, qui pacis auctor semper siti, post Pharsalicum proelium

sua3or essem armorum non ἀπο-

h. G. II, 32 So magis consuetudine sua quam merito e timideradu

tu Ler civitatem conservaturum, si

prius quam murum aries alti. i se ae dedidissent. reo mendi, naues in με-

earum patroni So ware die Scipionen Patroiia de alathanischen Provincialen, Aenii lius Paulus undsetne aclikοninien Patrone de Ma-odonier die Marcello de Siculeridie Fabiis de Allobrosen aio dercrarier. 36. Popilius imperator -

non poterati. Dies ganZe stelle. eine Variation des olgg. Marce quidem pugnare, dere historiscli Angaben wie das Catoeunte einent Popilius edient habe. das ini Ligurischen de immacedonis heu pie vo Popilius ine

holungen sicli mehende orta mut iura die vage Unbestiinnitheit in amen uni Date deuilich Mi- geli una Graminati iTempus undModus in patiturun obligeti ias.

huns de Alg. in bello moliendo

aur das Vorh. aut rebus repetitis geratur aut denunciatum an is sit et indicta me monach Cicer noctietu Ansan de g. 37 nur on E

26쪽

summa erat observatio in bello movendo. Marci quidem Catonis senis est epistola ad Marcum silium in qua scribit, se audisse, eum missum factum esse a consule, cum in Macedonia bello 'ersico miles esset Monet igitur, ut caveat, ne proelium ineat. Negat enim ius esse, qui miles non sit, cum hoste lit gnare. Equidem etiam illud animadverto, quod, qui proprio no 12 mille perduellis esset, is hostis vocaretur, lenitate verbi fluistitiam mitigalam. Hostis enim apud maiores nostros is dicebatur, quem nunc peregrinum dicimus. Indicant duodecim tabulae, ut, STATUS DIES CL Hos ΤΕ itemque, ADVERSUS HOSTEM AETERNA ALCTOnlTA 8. Uuid ad hanc mansuetudinem

addi potest, eum, qui cum bellu in geras, tam molli nomine appellare Quam qualia id nomen stultus effecit Iani vetuStas. peregrino enim Iecessit, et pro pii in eo, qui arma contra ferret, remansit. Cum vero de imperio decertatur bello-asque quaeritur gloria, causas omnino subesse tamen oportet easdem, quas dixi paulo ante iustas causas esse bellorum.

sed ea bella, quibus imperii gloria proposita est, minus

acerbe gerenda sunt. Γ enim cum civiliter contendimus, aliter si est inimicus, aliter si competitor cum alter certamen honoris et dignitatis est, cum alter capitis et famae:

verbinden. LIsias de caede Erat 3

12. Status dies. Fest. p. 94: Maius ins Oeatur qui iudicii eousa est eoinstitutus -- hoste.

tionisi hanc mansuetudinem, da-her das Aeli . de nat. III, 24 63Magnam molestiam xuaevit et minime necessariam comment

nem.

38. iviliter, egensat bello. Caelius ad Cic. sep sam VlII. 14 4 Illud te non arbitror fugere, Vin homines in dissensione deseant,

quam diu civiliter sine armis certat /r, honestiis reUt sequi partem.

27쪽

22 DE OPPILIIS LIB. l. AP. 3. sic eum celtiberis, cum Cimbris bellum, ui eum inimicis, gerebatur, uis esset, non uter imperaret cum Latinis, Sabinis, Samnitibus, Poenis, Pyrrho de imperio dimicabatur. Poeni foedifragi, crudelis Hannibal reliqui iuniores Pyrrhi quidem de captivis reddendis illa praeclara:

Me mi aurum posco, nec ni p aetium dederitis; Nec cauponantes bellum, sed belligerantes, Ferro, non auro, vitam cernamus utrique.

Vosne velit, an me rerure ero, quidve ferat, Fors, Virtute eaeperiamur. Et hoc simul accipe dictum: Quorum uirtuti belli fortum pepercit,ibrum in me libertati parcere certum est. Dono, ducite, doque volentibus eum magnis vis.

Regalis sane et digna Aeacidarum genere Selitentia.

13 Atque etiam si quid singuli temporibus adducti hosti

'promiserunt, est in eo ipso fides conseri anda. Ut primo Punico bello Regulus captus a Poenis, cum de captivis in mutandis Romam missus esset, iurassetque se rediturum, primum, ut venit, captivos reddendos in senatu non censuit: deinde, cum retineretur a propinquis et ab amicis, ad sup - 40plicium redire maluit, quam de laosti datam sallere. Se

eundo autem Punico bello, post Cannen Sem lignam, quος

decem Hannibal Romam astrictos misit iure iurando se red

Midet. vitam cemamus, d. i. do vita est amua ode certemus Ennius in de Medea Nam ter sub amnis malim vitam cernere, Semel quum

--tibus eum magnis dis caii, r. r. 14lium divis volentibus quod que bene emeniat, mando tibi. aceipe. Die Plurale dederitis, vos, dueite beZiehen sicli austans ronii- sche Voth de Sing. hier aus Fabricius, de linter dentare Gesandreadas ori subrin. nach c. rvt. 14 55. unipi' acpil acci

censuit. III. I Eos senatus non censuit dimon s. iv. XXll. 61 nee eensuisse redimendo senatum

28쪽

iuros esse, nisi de redimendis iis, qui capti erant, impetras

sent, OS Omne censores, i Ioad quisque eorum vixit, qui peierassent in aerariis reliqtierunt. Nec minus illum, qui iuris iurandi fraude culpam invenerat Citi enim annibalis permissu exisset de castris rediit paulo post, quod se oblitum nescio ii id dic prel. Deinde egressus e castris, iureiurando se solui uni puta hal. Et erat verbis, re non erat. Semper autem in fide, quid senseris, non quid dixeris, cogitandum. Maximum auteni exemplum est iustitiae in hostem a maioribus nostris constitutum, cum a Pyrrho perlilga e natu est pollicitus, se venenum regi 'turum, et eum necaturum. Senatus et C. Fabricius perfugam vi rho dedidit.

Ita ne hostis quidem et potentis et bellini ultro inserentis interitum cum scelere approbavit. Ac de bellicis quidem ios liciis salis dictum est.

Meminerimu autent, etiam adversus insinns iustitiam esse servandam. Est autem infima condicio si dii tuita servoruni quibus non male praecipiunt qui ita tu hent uti ut mercenni HS , per3m exigendam, iusta praebenda. Cum autem duobus modis, id est aut vi aut fraude, sat iniuria; fraus quasi vulpeculae, vis leonis videtur utrumque homine alienissimum, Sed fraus odio digna maiore. Totius aulaminiustitiae nulla capitalior est, quam eorum, qui tum, eum maxime fallunt, id agunt, ui viri boni esse videantur. De iustitia satis dictum est.

Maiarimum approbavit iit IIl. 8n. Unhelioli nis Metischweifigkeit erraui venenuM regi daturum et eum necaturum; idersilini isteulpam invenire, da die Sehiili mitileni usat nichis au seliassen at:

oli Cicero die I rdrolii in; eines Εides iurisiurandi fraudem genaniit

ode 5 nacti Seneca ep. 80 ModienGetreide bestellend. Unter qui uis iubent is Chrysippon versinhen: Sen. de benes Ill 22 Servus, ut placet Chrysippo, perpetuus memcenarius est vulpeculae. Das eminuti Eein

29쪽

Icu LIB. l. CAP. 14.14 Deinceps, lil erat propositum, de beneficentia ac de alii, stra litaui dicatur; qua qui leni nihil est naturae hominis accomni ossa litis sed habet naultas cauliones. Videndum est enim primum, ne obsit benignitas et iis ipsis, quibus benigne videbitur fieri, et ceteris deinde, ne maior benignitas sit, quam facultates tum, ut pro dignitate cuique tribuatur. Id enim est iustitiae sundamentum, ad quam haec referenda sunt omnia.

Nam et qui gratilicantur cuipiam, quod obsit illi, cui

proiisesse velle videantur, non benefici, neque liberales, sed perniciosi assentatores iudieandi sunt ei qui aliis nocent ut in alios liberales sini, in ea leni sunt iniustitia, ut si in Q Suani rem aliena convertant. Sunt autem musti, et quidem

cupidi splendoris et gloriae, qui eripiunt aliis, quod aliis

largiantur. tque arbitrantur, se beneficos in suos amicos visum iri, si locupletent eos quacunque ratione. Id autem tantum abest olli Io, ut nihil ma Iris si dici possit 8Se contrarium. id elidum est igitur, ut ea liberalitate utanni r quae pro SI amicis, noceat enlini. Quare L. Sullae et C. Caesaris pecuniarum translatio a iustis dominis ad alienos non

debet liberalis videri. Nihil est enim liberale, quod non

idem iustum.

44 Alter erat locus cautionis, ne benignitas maior esset, quam lacultates. Quod qui benigniores volunt esse, quam res patitur, primum in eo peccant, quod iniuriosi sunt in proximos quas enim copias his et suppeditari aequius est et relinqui, eas transferunt ad alienos. Inest autem in tali liberalitate cupiditas plerumque rapiendi et auferendi per iniuriam, ut ad largiendum suppetant copiae. Videre etiam licet, plerasque non tam natura liberales, quam quadam

Brutiis p. ad Cic. l. 4 'moentha porro, quae ubi ruperest, nulla abs te desideratur nisi modus in tribu 3idis honoribus. Clic de s n. IV, 20 57 oumque omnis controversia aut do re solea aut de n mine esse, utraque earum mucituretc. gl. aselbst advig. 14 42. ac de tib ralitate. Die lederhoite rapositioii Thri te litiiunier inen neue Begriis in. II,

52. in Verri Lai. 78 ad vis autque ad amma oonDipient, de sit. i. ist31 in thsero citi u in sar gruin suum tam crude ea fuisse. S. I. 20. Id enim, unil ut suun cuique tribuatur. 43. Caesaris pecuniarum ran latio. Subjecti e und lueetiver Gen. on deniselben Wοr ahliangig

minorum adulatio.

30쪽

D OFFICIIS LIB. I. CAP. 15.

gloria ductus, ut benefici videatitur, laceIe multa, quae proscisci ab ostentatione magis, quam a voluntate id stati uir. Ialis autem simulatio vanitati est coniunctior, quam aut liberalitati aut honestati.

Tertium est propositum, ut in benescentia delectus esset 45 dignitatis in quo et mores eius eruni spectandi, in quem benescium conseretur, et animus erga nos, et ommunitas ac foeteias vitae, et ad nostras uillitates ossicia ante collata. Quae ui concurrani omnia, optabile est; si minus, plures causae maioresque ponderis plus habebunt. Quoniam aulam vivitur non cum persectis hominibus 15

planeque sapiensibus, sed eum iis, in quibus praeclare agitur hsi sunt simulacra virtutis etiam hoc intelligendum puto, neminem omnino esse negligendum, in quo aliqua signiscatio virtutis appareat colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,mod esua, temperantia, hac ipsa, de qua muli iam dieia

sunt, iustitia. Nam sortis animus et magnus, in homine non persecto nec sapiente, em entior plerumque si illae virtutes bonum virum videntii potius attingere. Atque haec in moribus. De benivolentia autem, quam quisque habeat erga 47 nos primum illud si in officio, ut ei plurimum tribuamus, a quo plurimum diligamur. Sed benivolentiam non adulescentulorum more ardore quodam amoris, sed stabilitate potius et constantia iudicemus rati erunt merita, ut non ineunda, sed reserenda si gratia, maior quaedam cura adhibenda est. Nullum enim metu ui reserenda gratia magis, cessarium est. Quodsi ea, quae utenda acceperis, maiore Gmelisura, si modo possis, iubet reddere esiodus quidnam benescio provocati sacere debemus imilari agros serii-les, qui multo plus si ei uni, quam acceperunt Etenim si in eos, quos speramus nobis profuturos, non dubitamus meia

gloria, Istud ni xii cina ad Herenn. IV 41 64 mranodi est hominia natura, ut, quae in uia diebus

ea vix minis sermone erimmure possim.