De officiis Ad Marcum filium

41쪽

AEFFICIIS LIB. I. CAP. 22 perium Lacedaemoniis dilatatum putatur, tamen ne minima quidem ex parte Lycurgi legibus et disciplitiae conserendi

sunt. Quin etiam ob has ipsas causas et parentiores habuerunt exercitus, et sortiores. Mihi quidem neque pueris nobis, M. Scaurus C. Mario, neque, cum Versarem ut in re Publica, Q. Catulus. Cn. Pompeio cedere videbatur. Parvi enim sunt laris arma, nisi est consilium domi. Nec plus Africanus, singularis et vir et imperator, in excindenda Numantia rei publicae profuit quam eodem tempore P. Nasica priva- ius cum Ti. Gracchum interemit. Quamquam haec quidem re non solum ex domestica est ratione auingi etiam bellicam, quoniam, manuque consecta est sed tamen id ipsum et est gestum consilio urbano, sine exercitu. Illud autem plimum est, in quod invadi solere ab improbis et invidis audio:

Cedant arma togae, concedat aurea audi. Ut enim alios omittam, nobis rem publicam gubernantibus, nonne togae arma cesserunt neque erum periculum in republica fuit gravius unquam, nec maius otium. Ita cotis illis diligentiaque nostra celeriter de alii latis audacissimorum civium delapsa arma ipsa ceciderunt. Quae es igitur gestar unquam ii bello talita ilia triumphus conserendus Licet enim mihi, Marce fili, apii te gloriari, ad quem et hereditas huius gloriae et actorum imit alio pertiti et Mihi quidem certe vir abundans bellicis laudibus Cn. Pompeius, multis 76 IdilatatumI Dieses Particip,

plificatum is in de sutenmdss.

M. Semino, consul l l 5und 07. c. in Pis 3 6 Mei Catulus prin-

iel keit sar die et Non seinen Mindenisset anges isse mutae quas non desierunt carpere maligni, Quint. I. I 44 die hesonder eine IlerabsetZuia de Pomptius darinunde molli . ego Piso e theidis ercili in Pis. 29, 30. egea Antoniti, phil. II, 8. in schon EueZet Plutarch vortianden Varianteram linguae stat laudi Plut comp- Demostia. e. Cic. 2 laudi,ita Von utero selbstundion quintilian a

42쪽

. AEFUGIS LIB. I. AP. 23. 37 audientibus, hoc tribuit, ut diceret, frustra se triumphum tertium deportaturum fuisse, nisi me in rem publisam a nescio, ubi triumpharet, esset habitii rus. Sunt igitur dom sticae sortitudines non inferiores militaribus in quibus plus etiam, quam in his, perae studiique ponendum est. 0mnino illud honestum, quod ex animo excrico magni-23scoque quaerimum animi essicitur non gyris viribus.7'Mercendum tamen corpus et ita uiciendum es, ut obedire consili rationique possit in exequendis negotiis et in labore tolerando monesium autem id, quod exquirimus, totum M positum in animi cura et cogitatione in quo non minorem' utilitatem asserunt, qui togati rei publicae praesunt, quam qui

bellum gerunt. Itaque eorum consilio saepe aut non suscepta, aut consecta bella sunt, nonnunquam etiam illata ut M. Catonis bellum tertium Punicum, in quo etiam mortui valuit auctoritas. Quare expetenda qui dena magis est decer 80nendi ratio, quam decertandi fortitudo sed cavendum, ne id hellanti magis fuga, ilitani ciuilitatis ratione faciamus. Bellum autem ita suscipiatu ut nillil aliud nisi pax quae-ias ita videatur. Fortis vero animi e constantis est, non per-llirhai in rebus spe iis, nec lumultuantem de gradu deiici, ut dicitur; sed praegelili animo uti et consilio nec a ratione

discedere. Quamquam hoc animi, illud etiam ingenii magni8i

triumphron inrtiurn i in I. 61 uberwege de Seera uberkrieges, undiiber Mithridates uti Tigranes Zu

lsiactas on uinidie triumphiri, Mun 1 uber die Spanier unter Sertorius Cic. phil. u. 5 minimo

ver coruulatum meum Cn. Pom

peius probavit, qui, ut m pri

Furias animi est praeso an mi uti de Tusca, 25, 52 quorum

castroru n conversiones Omnesquo

motus qui animus vidit, is docuit similem animum suum eius eos, qui ea Dors Ma esset in eoelo p. Arch. 11. 29 animus neque tot curis vigiliisque angi retur neque toties de vita ipsa dimi γα o. unien et O. 134. tumultivmtem, in derVer iri in liso viet als perturbatum, trepidantem. Quint. VII. l. oratio carens cordine tumultuetur necessct rates sine setor imite ne eoA-reat sibi, multa repetat, uua transeat, velut noet in ignotis locis errans asum potis qu- oonsilium sequatur.

43쪽

38 DEAEFricli LIB. I. CAP. 25. est, praecipere cogitatis ne sutura, et aliquanto ante constituere, quid accidere possit in utramque partem, et quid ageti uni Sil, cum quid evenerit; nec committere, ut aliquami ille Endum sit non putaram. Haec sunt opera magni animi et excelsi, et prudentia consilioque Mentis. Temere autem in acie versari, et manu cum hoste confligere, immane

quiddam et beluarum simile est, sed cum amplis necessitasque postulat, decertandum manu est, et mors servituti in pitudinique anteponenda. 24 De exerteiadis autem diripiendisque urbibus valde coniu- Maerandum est, ne quid temere, ne quid crudeliter. Idqui est viri magni, rebus agitatis, punire sontes, multitudinem conservare, in omni fortuna recta atque honesta retinere. Ut enim sunt, quemadmodum supra dixi, qua urbanis rebus bellicas anteponani sic reperias multos, quibus periculosa et calida onsilia quietis et cogitatis ei splendidiora et ma-εaiora videantur. Nunquam omnino periculi fuga committe dum est, ut imbelles timidique videamur. Sed fugiendum

illud etiam, ne offeramus nos periculis sine causa quo esse nihil potest stultius. Quapropter in adeundis periculis consuetudo imitanda medicorum est, qui leviter aegrotantes leniter curant, gravioribus autem morbis periculosas curationes et ancipites adhibere coguntur uuare in tranquillo tempestatem adversam piare dementis est, subvenire autem tem

pestati quavis ratione sapientis eoque magis, si plus adi- piseare re explicata boni, quam addubitata mali Periculosae

8 i. non putaram. Vad Max.VIL2, 2 Seipi Af=Manus turpe esse aiebat in re militari dicere: Non prataram. gl. Cie. p. lag. 10, 30 Erravit, lapsus est, non putavit. 24. 82. ne quid se flat. q. 33. rebus agitatis, ei in emnali ruben So rem agitare Sall. Iug. 37 i. Cat. 38, 3. Astilarsis synonrni mi iactare, Si Cie. p. quinet. II, 10 ninuis iniuriis imeriatam atqus agitatu amis. tem. Vnii Behan dii in eroberter Stadie is in diesei Sara Mine

83. . venire, nigegen rhen. Subvenire tempestaliis eine stetere Construction stat at hvmiir nam intempestate. q. 1b subvenire opitularique pe)vculo patriae, II, 56 n cessurati subvenire, p. ad sim ii intit subvenias huic meas solliciam diri id. i. mihi sic sollicitοὰ de rep. I. I his tam periculosis, bus subvenire. VsI Zult 81. addubitat a d. i. in perieutiem adducta, mi aus dem egensatae e rplicata, glucvlicli lii naus r. Thri hervorselit. Das Wor erklari fiebaus dem Ausdrue res dubiae oderincertas d. i. periculosa uud in ahiilicher Gebrauch findet sic dodi v. I. 47, 10 Tibi App. Gaudius a ur consuli metavit, addubitato turis bolium a messicum triste a turbulentum

44쪽

autem rerum Mihines parum iis sunt, qui eas suscipiunt, partim rei publicae. Itemque alii de viis, alii de gloria et benivolensia civium in discrinis vocantur. Promptiores KL tu debemus esse ad nostra pericula, quam ad coninumui, dimicareque paratius de honore et gloria, quam de ceteris commodis. Inventi autem multi sunt, qui non modo pecu-niam, sed etiam vitam profundere pro quia parati essent, iidem gloriae iacturam ne minimam quidem sapere vellent, ne re publica quidem postulante in Callicratidas; qui, cum Lacedaemoniorum dux fuisset yeloponnesiaco bello, multaquesecisset egregie, vertit ad extremum omnia, At consilio non

paruit eorum, qui classem ab Arginussis removendam, nec cum Atheniensibus dimicandum putabant. Quibus ille respondit, Lacedaemonios, classe illa amissa, aliam parare posse; se sugere sine suo deste cor non posse. Atque haec quidem Lacedaemoniis plaga mediocris illa pestisera, qua eum Cleombrotus, invidiam timens, temere cum paminonda connixisset, Lacedaemoniorum opes corruerunt. Quanto Q. Marcimus melius, de quo Ennius: Unus homo nobis unctando restituit rem. Non enim ponebat rumores ante salutem.

Ergo postine magisque viri nunc gloria claret. Quod genus peccandi vitandum est etiam in rebus urbanis. Sunt enim, qui, quod sentiunt, etsi optimum sit, tamen invidiae metu non audent dicere. omnino qui rei publicae praesuturi sunt, duo latonis 25 praecepta teneani unum, ut utilitatem civium sic tueantur, 85 ut, quaecunque agunt, ad eam reserant, obliti commodorum

disreareque paratius de honore et gloria, quam ad ceteris e--dis. Besso Miris ciere hier

in eommunib- periculis ad pertinum in benevolentimn emiam et gloriam, -- vitam cisium et

αἰσχρον εἶναι ἔφη. conminisset, bet Levi a. Exstandiri Verdaeliti in Freundiser The

hane et sein lpoalus magisque nune claret d. i. et post rem eunctando bens

sta eloti ut se magis inire

nunc claro

45쪽

mmclis ian. l. OP. 25. inoritin alterum, ut totum corpus rei publicae curent, ne, dum partem 'aliquam tuentur, reliquas deserant. - .it enim ruinis, sic procuratio rei publicae ad utilitatem eorum, qui commissi sunt, non ad eorum, quibus commissa est, gerenda ι. . Qui autem parti civium consulunt, partem negligunt, ueni pernicios imam in civitatem inducunt, seditionem atque discordia' ex quo evenit, ut alii populares, alii studiosi se optimi mi, que ideantur, pauci universorum. Hinc apud Athenienses magnae discordiae in nostra re publica non solitas seditiones, sed etiam pestifera bella civilia quae gravis et tis civis et in re publica dignus principatu fugiet atque

oderit, tradetque se lotum rei publicae, neque opes aut O-tentiam consectabitur, totamque eam sic tuebitur, ut omnibus consulat. Nec vero liminibus salsis in odium aut invidiam quem qua in Vocabit omninoque ita iustitiae honestati iliae adhaere Scet, ut, uni ea conservet, quamvis graviter ossendat morte ΠΗIU Oppetitu potius, quam deserat illa, quae dixi. 87 Miserritii: Diiiiii tui est ambitio honorumque contentio: de qua praeclare apud eundem est Platonem, similiter sacere eos, qui inter se contenderent, uter potius rem publicam administraret, ut si nautae certarent, quis eorum potissimum gubernaret. Idemque praecipit, ut eos adversarios existimemus, qui arma contra serant; non eos, qui suo iudicio tueri rem publicam velint qualis sui inter . Africanum et Q. Metellum sine acerbitate dissensio.

Overa καὶ προς ἐκεῖνο βλέπων καὶτ ἐκεινέν ξυμφέρον καὶ πρέπον καὶ λέγει α λέγει καὶ ποιεῖ α ποιεῖ

optimi cuiusque a. i. prinou nio. 6s , Optimatium. 86. Opes S. Eu II, 64. quamvis graviter d. i. vel gra

vissime.

Idemquo praecipit. Aeliniiche

Maeedonicus iden e nae de B siegian de Andriscus erit teli Vater de Numidicus. Consul 143. Bel de Bestatiun seines einde so deris essetne Soline aut die Babre trage et hessen, mi de Beme Lung Non tor , ι posto id os fletum ab illis vir maiori Pra

Mari posset, Val. Max. lv i. r

46쪽

Nec vero Oiendi, qui graviis initiissis irascendum pii Miablint, idque magnanimi et sortis viri esse censebunt. dihil enim laudabilius, nihil magno et eclaro viro dignitis V

obilitate atque clementia. In liberis vero populis et in vitis aequabilitate exercenda etiam est facilitas et altitudo animi

quae dicitur ne, si irascamur aut intempestive accedentibus aut impudenter rogantibus, in morositatem inutilem et odiosam incidamus. at tamen ita probanda est manSuetudo a -.que clementia, ut adhibeatur rei publicae causa severita' sine qua administrari civitas non potest Omnis autem et animadversio et castigatio contumelia vacare debet neque ad eius, qui punitur aliquem aut verbis castigat, sed ad reis publicae utilitatem referri. Cavendum est etiam, ne maior spoena quam culpa sit, et ne iisdem de causis alii plectantur, alii ne appellentur quidem. Ῥrohibenda autem maxime est ira in puniendo. Nunquam enim iratus qui accedet ad poenam, mediocritatem illam tenebit, quae est inter nimium et parum; quae placet eripateticis, et recte placet modo ne laudarent iracunctam, et dicerent, utiliter a natura datam. Illa vero omnibus in rebus repudianda est, optandumque, ut

ii, qui praesunt rei publicae, legum similes sint, I ''d π

puniendum non iracundia, sed aequitate ducuntur. Atque etiam in rebus prosperis et ad voluntatem no 26 stram uentibus superbiam magno opere, fastidium arrogantiamque sugiamus. iam ut adversas res, sic secundas immoderate ferre levitatis est: praeclaraque est aequabilitas in

istia insulas, arroganter et dicuntur et tacent,ιr quotidie - , itaque admirabere meam βαθ' υτ ης ,

equidem fronte ut puto et volo bellissime, sed angor intimi sensibus ita multa vel iracunde vel

insolenur iis in omni genere Hus

47쪽

D 0FFICIIS LIB. I. CAP. 26.

omni vita, et idem semper vultus eademque frons, ut de Socrate itemque de C. Laelio accepimus Philippum quidem, Macedonum regem, rebus gestis et gloria superaium a fili O, facilitate et humanitate video superiorem fuisse itaque aliis semper magnus, alter saepe turpissimus ut recte praecipere videantvi , qui monent, ut, quanis superiores simus, amonos geramus summissius Panaetius quidem Africanum, auditorem ei familiarem suum, . solitum ait dicere, ut equos, propter rela a coniensiones proeliorii semeitate exultantes,

domitoribus tradere soleant, ut his facilioribus possint uii; sic homines secundis rebus effrenatos sibique praesidentestamquam in gyrum rationis et doctrinae duci oportere, ut Merspicerent rerum humanarum imbecillisiatem varietatemque si tortunae. Atque etiam in secundissimis risiis maxime est

utendum consilio amicorum, hisque maior etiani, quam ante, ii suenda auctoritas. Iisdemque temporibiis cavendum, ne assentatoribus patefaciamus aures, neve adulari nos sin mus in quo alli facile est. Tales enim nos esse putamus, iii iure laudentur. Ex quo nascuntur innumerabilia peccata, cum homines inflati opinionibus turpiter irridentur, et in

maximis versantur erroribus.

s Sed haec quidem hactenus. illud autem sic est iudi-

mines appellare veri . Absolutwie liter edeutet es gewohniichsericli ilich belangen. 26. 90 de Socrate. Tuse. IIl 15 3 me est iste vultus semper

idem, quem dieitur Xanthi spraedietas soli a in utro suo iis Merais, eodem vultu se str

as vidias sem nis illum domo et revertentem. I e vors ea

frena erat, qua M. Crao illius veteris, quem semel ait in omni vita risisse Φιciuua sed rari

quilla et serena.

das Gesprae de anu eitia aestus heliteit. a mar 140 Consul. Africanum. Unter Africanua

si Atque etiam is sena Euverbinden; in secundissimis rebus maxime istis viet ala quo secum diores res erunt, eo magis. M. a I. 106. nec adulari. Nec diemdss. Nonius, de viete versulschte Lesarien

is hier daa einesse Malaei Cicero, passivaebrauehi doctasi te man, aue ei Subjeci eos emunΣen. 92. Illud autem Nan sollie meru

48쪽

candinii, maximas geri res et Aaximi animi ab iis, qui respublieas regani, quod earum administratio latissime pateat

ad plurimosque perstieat, esse autem magni animi et suisse mulios etiam in viis otiosa, qui aui investigarent aut conarentur magna aedam, seseque suarii rei tui finibus continerent aut ieriecti inter philosophos et eos, qui rempublicam administrarent, desectarentur re sua familiari, non eam quidem omni ratione exaggerantes, neque excludentes ab eius usu su s, potiusque ei amicis impertientes ei rei publicae, si quando usus esset uuae primum bene paria sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso tum quam plurimis, modo dignis, se utilem praebeat deinde augeatur ratione, diligentia, parsimonia, nec libidini potius luxuriaeque, quam liberalitati et beneficentiae pareat. Haec praescripta servantem licet magnifice, graviter animoseque vivere, atque etiam simpliciter, deliter, ritae hominuni amice. Sequitur, ut de una reliqua parte honestatis dicendum G sit in qua verecundia, et quasi quidam ornatus vitae,'

temperantia et modestia, omnisque sedatio perturbationum animi, et rerum modus cernitur. Hoc loco continetur id, quod dici Latine decorum potest Graece enim πρέπον dicitur. Huius ris ea est, ut ab honesto non queat separari. Nam et quod decet, honestum est; et quod honestum est, decet. Qualis autem disserentia sit honesti et M

bindet Die Voractrinen uber die

fortes et magnanimos eosdem bonos et simplicstit veritatis a m Deo mini que lallaces eras volu

de gulen d ss fideliter, vere, hominum amice seander bat, au

49쪽

decori, Iacilius intelligi, quam explanari potest. Quicquid

est enim, lu0 deceat, id tum apparet, cum antegressa est honestas. Itaque non solum in hac parte honestalis, de qua hoc loco disserendum est, sed etiam in tribus superioribus, quid deceat, apparet. Nam et alio ne uli atriue iatione prudenter, et gere, quoi 3gas, conSlderate Omnique in re, quid sit veri videre et tu ri decet contraque lalli, errare, labi decipi alii dedecet, quam delirare et mente SSe captum. Et iusta omnia decora sunt iniusta contra, ut turpia, sic

indecora. Similis est ratio sortitudinis. Quod enim viriliter animoque magno sit, id dignum viro et decorum videtur: s5 quod contra, id ut turpe, sic indecorum. Quare pertinet

quidem ad omnem honestatem hoc, quod dico, decorum et ita pertinet, ut non recondita qua iam ratione cematur, sed' si in promptu. Est enim quiddam, idque intelligitur in omni virtute, quod deceat quod cogitatione magis a virtute potest quam re separari. Ut venustas et pulchritudo corporis secerni non potest a valetudine: sic hoc, de quo loquimur, decorum, totum illud quidem est cum virtute confusum, sed mente et cogitatione distinguitur. s Est autem eius descriptio duplex. Nam et generale quoddam decorum Batelligimus, quod in omni honestate e satur et aliud huic subiectum, quod pertinet ad singulas paries honestatis. Atque illud superius sic sere definiri solei deorum id esse, quod consentaneum sit hominis e cellentiae in eo, in quo natura eius a reliquis animantibus

mole centuri de duris de glebellen Geniti bei dena die et i ven

p mmua nulla virtute praeditum Brut 6. 23 Iricere heri nem po est, nisi qui prudenter intelligit. de fin IV, 4 36 cum praesertim ipsa quoque animu non inans nescio quid sit, nequo enim id possum intelligere. 95 qui a , .eimas Bestim*tes . gl. q. 104 de fin III, 7. 23Ut . membra nobis ita data sunt, u ad quandam rationem vendi data esse inpareat: se

tae , sed ad ii id a m branam

videndi ridetur data, it metus et

ratio et perfecta ratio. Ut enim histriori actio, saltatori motus non quilia, sed erius quidam est datus si vita agenda est orto genere quodam, non quin LSO tehi quidam in Sinn On -- tua quidam aut Brut 8, 30 40

50쪽

DE OFFICIIS LIB. I. CAP. 28.

disserat. Quae autem pars subiecta generi est, eam sic definiunt, ut id decorum velint esse, quod ita naturae consentaneum sit, ut in eo moderati et temperantia appareat cum

specie quadam liberali. maec ita intelligi possumus existi-28 mare ex eo decoro, quod poetae sequuntur de quo alio loco 'iplura dici solent. Sed tum servare illud poetas, quod de .ceat, dicimus, cum id, quod quaque persona dignum est, et 1it, et dicitur. Et, si Aeacus aut Minos diceret Oderint,

dum metuant, aut alis sepulcro ipse est parens indecorum: M. videretur, quod eos fuisse iusios accepimus. in Atreo dicente, plausus excitantur. Est enim digna persona oratio. Sed poetae, quid quemque deceat, ex persona iudicabunt: nobis autem personam imposuit ipsa natura magna cum excellentia praestantiaque animantium reliquarum. Quocirca 98 poetae, in magna varietate personarum, etiam viliosis quid conveniat, et quid deceat, videbunt nobis autem cum a natura constantiae, moderationis, temperantiae, verecundiae partes datae sint; cumque eadem natura doceat non negligere, quemadmodum nos adversus homines geramus ellicitur, ut et illud, quod ad omnem liones talem pertinet, decorum, quam late susum sit, appareat; et hoc, quod spectatur in unoquoque genere virtutis . Ut enim pulchritudo corpori apta com positione membrorum movet oculos, et delectat hoc ipso, quod inter se omnes partes cum quodam lepore consentiunt: sic hoc decorum, quod elucet in vita movet approbationem Z eorum, quibuscum vivitur, Ordine et constantia et modera tione dictorum omnium atque actorum. Adhibenda est igi-99tur quaedam reverentia adversus tomines et optimi cuiusque,

praestantiaque animantivinis

stare aliquem Madv. q. 224d ge-

rechisertis mird. 99. reverentia adversus homines etc. Von reverentia hangen die Ge-