장음표시 사용
61쪽
s. originem ducunt epidemici a lausa generali omnibusque communi , id est aere. Quod aeris qualitates sensibus manifestae epidemicos excitant, ex hoc manifestatur , quod certas anni tempestates certi in genere comitantur morbi epIdemici. Sed umiles aeris qualitates manifestae non semper sinu libus stipa tur morbis : hinc inter causas morborum epidemicorum frequentissimas enumerandae sunt abditae aeris qualitates, quales particulae putridae vel exhalationes
. Ouia medela variat in variis epidemicis, ut quod uni accommodetur, Alteri plane funestum deveniat , tarde & summa cum cautela in remediis applicandis procedendum est. Qui aliter facit, carnificis, non medici , partibus iungitur Eo. Methodus medendi in novo & incognito morbo detegitur. x. Similitudine ad cognitos moIbos. 2. Innuisitione exacta in causas producentes cc praedit po ζentes. 3. Sedula attentione ad naturam , sympi mala, & crisim morbi . 4. Observatione juvantium S laedentium. r H. Morbi sporadici vel intercurrentes sunt , qu nullo non tempore Contingunt , paucos adorἷuntur , ct ab epidemica vel endemicis distrepant, Originem trahunt a causis soli aegro propriis, nempe erroribus dietae, morus vel quietis, somni vel vigiliarum, p x thematum animi, excretorum vel retentorum.
De aratis is chroniciabmorbis. r. Moris momenti est divisio morborum in aeusin tos de ehronteos. Morbi acuti vel breves ap-uellantur, quando cito vel tollunt hominem , vel iplicito finiuntur. : chronici vel longi , sub quibus nequ sanitas in propinquo, neque exitium est. a. Acuti marbi proveniunt a materia quadam acri
62쪽
Febralibus. 4eteorporique inImica, humoribus permixta aut procre ta; vel a vasorum obstructione, irritationem ex ei tante: unde motus spastici, vel febriles, cito vel sanitate vel morte terminandi, plerumque excitantur.3. Sed chronicorum longa alia ratio est. Materia enim lentescens, & non admodum aeris vel copi
se, a solidis, praecipue viribus digerentibus, debilitatis plerumque progenita, neque per canales secretorios transmissa, minutissima vasa, ubi languescit circulatio humorum & sensatio, gradatim infarcit rhinc nulla irritatio; ideoque nulla febris excitatur. Sub finem morbi , quando humores stagnantes & vasa Corrumpuntur, saepe oritur febrilis motus; sed frustra. Ejectis enim hoc motu particulis corruptis novae denuo succedunt, donec natura, irrito conamine labefactata, tandem fatiscat. A laxis autem solidis' plerosque morbos chronicos provenire. dehinc apparet, quod in senibus & tempore hyemali progignu
tur, & motu corporis curantur.
4. Morbi acuti, praecipue intermittentes , in chronicos degenerant; & nonnulli chronici uti paralyses, epilepsiae, & obstructiones , superveniente febre, saepe curantur. Hi ne similitudinem nonnulli inter tausas acutorum & chronicorum morborum statuerunt sed falluntur. Chronici enim non causas sed effectus acutorum pro suis causis proximis agnoscunt & acu tus non oritur a causa chronici liberata, sed hunc libera suis viribus mechanicis, vel chymicis. Magis
ad rem videntur nonnullorum chronicorum paroxiDmi, qui x a causa stimulante nati, revera sunt naturae conatus ad acutum' morbum excitandum.
I. Quia natura raro quidquam perficit in curatione morborum chronicorum ob debilitatem solidorum, Insensibilitatem nervorum , & obstructiones extra cir culationem fere postas, tota res arti committitur, cujus ossicium est humores fluidos reddere, evacua re, ct tunc fibras roborare. Π Π6. Longus morbus cum penitus insdet, dissicilius
63쪽
, in genere curatur, saltem in hisce septentrionalibus plagis, quam acutus: quamvis in hoe breve spatium est, intra quod, si auxilium non profuerit, aeger extinguitur; in illo dc deliberationi dc mutationi remediorum tempus patet .. In acuto quoque sola plerumque fere vitiantur fluida; in longo vitia fluidorum vitia solidorum semper comitantur; hic sola ute ἐille dc natura dc arte oppugnatur. . Haec divisio, uti manca dc difficilis, quando morbi in ordinem digerendi, merito culpatur. 1. PIurimi enim morbi modo acuti, modo longi isunt, quales sebres continentes dc intermittentes , febris hectica, epilepsa, apoplexia, paralysis, dcc. a. Hae
rei medicus, morbo incipiente, utrum ad acutos veIchronicos reserendus st. g. Morbo finito, non adhuc semper de ordine constat ἐ tempore, genera determinante, nondum circumscripto. 4. Mala plane repugnaritia' quales morbi cum citato dc morbi cum tardo pulsu, in eumdem ordinem rediguntur. I. Nonnulli morbi, quales dolores rheumatici, tussis, odon
talgia , disti latio, dolor colicus , dcc. neque acuti dici possitnt, quia non perimunt; neque utique longi, quia vel cito finiuntur, vel facile sanantur. 8. Ob has causas merito mihi displicet 2 rejieitur haec antiqua morborum di Visci, quamvis Hippocratis ante aevum ortum habuit, a Caelio Aureliano dc Araeteo praecipue exculta, de a plerisque practi. eis ad hoc usque tempus in auxilium vocata fuit.
r. CED naturae de usui magis accommodatum est, morbos in febriles dc non febriles deducere. Febriles appellantur, ubi febris comes morborum Continuus est; non febri Ies, ubi febris dividua est, di plerumque abest.2. Haec
64쪽
Febriribus. 43. - 2. Mare morborum divi sio priorem Ionge praestat; quia . r. 'Perpauci morbi per totum cursum modo se-briles modo non febrilesn qu mvis nonnulli sunt, qualis rheumatismum , tullis, phthisis pulmonalis, ct c. Sed haec est perpetua summi opificis in suis operibus ratio, qui dissita genera speciebus intermediis conjungit, ut nihil appareat avulsum, sed o- mnia omnibus cohaereant . a. Nunquam incertus, morbo incipiente, fieri potest medicus, utrum morbus d genus febrile, vel non febrile relegandus sit. s. Limites inter sobriIei & non febriles pulsu exacte notantur. 4. Nulla inest repugnaBtia inter mo
bos febriles; nulla inter morbos non febriles; sed ,
e contruio, in multis conveniunt. s. Nullus seri potest morbus, qui non vel inter febriles.vel inter non febriles enumerandus est . 3. Ob has rationes itaque servanda est haec generalia divisio in morbos febriles & non febriles ; quia commoda antecedentis divisonis omnia possidet, &praetera sua propria adjungit: secum enim adsere summam in prognosi & medela utilitatem. 4. Incipiam a morbis febrilibus, T. Quia id ea mombi sebrilis, id est motus fluidorum aucti, simplicior est idea morbi non si brilis, id est vitiatorum solidorum & fluidorum. a. quia 'natura saepissime, sine auxilio mediet, uti apparet in rusticis, illi medetur . 3. quia plerumque facilius est mMerari,
quam de novo excitare , motum in in
x. Ula se Is eomitatur omnes acutos & plerosi, chronicos morbos circa finem, ita ut nemo fel e sine febre fato fungatur, quumque tam ab
dita st ehis natura, & tam diverta de illa opini nes, licet paucis de febribus in genere disserere. z. Ad
65쪽
versis opinionibus adumbrata quaestione, pncet mo re mathematico procedere, qui a qualitatibus cor porum semper & ubique concomitantibus, cognitis, ct concessis, ad horum naturam incognitam detegendam procedit. ζ- 3. Consideranti varia dc innumera febrium sympto mata patebit, in unaquaque febre semper & ubiqua
adesse frequentem pulsum & calorem auctum, cum 'laesione unius vel plurium functionum naturalium, animalium vel vitalium. Nulla praeter haec symptomata omnium febrium genera comitantur; ideoque his apte definitur febris. 4. Frequentia pulsus primo a Sylvio inter symptomata febrium pathognomonica numerabatur. Sed caloris majus minusve augmentum aeque inter haec l.- cum meretur, quia in omni febre & in unoquoque
febris stadio, immo in rigoribus, detegitur. Laesio
functionum merito inter notas febrium pathognomonicas collocatur, quia semper adest nonnulla, dc febrem ab accelerato per motum vinumve sanguinisi
cursu distinguit; sed haec laeso nullis certis insignitur symptomatibus: ergo a prioribus solis deduce
s. Celeritas & frequentia pulsus a citatore sanguinis motu oritur. Citatior sanguinis motus a frequenti oriribus cordis contractionibus . Cordis contractio frequentior a celeriore liquidi nervosi in febres contractiles influxu. Celerior liquidi nervosi motus a mente itae ex necessitate determinante, a cessatiooe cujusdam stimuli in toto sanguine, cor, & vasa, Vel in part
aliqua nervos, Ac hinc cor per consensum, assicientis . 6. Causae irritantes febrificae vel nascuntur in cor pore, vel intus ingeruntur, vel externe applicantu Intus nascuntur ex animi dathematibus violentis , terrore in primis & ixa, nimio motu, Calore externo, balneis nimis calidis, pexspiratione intercepta, pure,
exanthematibus retropuIsis, biliosis & corruptis sordi-
66쪽
Febrilibus. 4sbus in primis vlis. Intus ingeruntur venena, cibi vel
potus acres, miasinata, contagium . Externe applicantur comprestiones, corrodentia & caustica medicamenta , instrumenta vael nerantia, lacerantia vel pun gentia, quae nervos & nervosas partes laedunt.
. Quod causae hae febrificae operantur.irritando& spa 1 modicas contractiones excitando, quam claris sime patet a primis febrium symptomat i bus, nempe constricta dc sicca cute, vasis disparentibus, horripi latione, alvi adstrictione , urina limpida , flatuum reritentione, lumborum dolore, vomitu, pulsu duro &
s. Hae causae febrium proximae neque Indolis haribendae sunt acidae secundum Elmulierum , neque aikalinae secundum Baglivium quia non adhuc Certis eXPerimentis patet, quod acida vel aikalina humoribus
nostris vel sanis vel morbosis insuns. Attamenide nona nullarum causarum natura constat: de quam plurimis
adhuc ambigitur, & semper fortasse de illis lites
agentur; quia ad intimam earum naturam dc essentiam non 'penetrare queat imbecillus hominis intellectus. s. Hisce causis, naturae humanae inimicis, ex phy sica quadam necessitate insurgit febris, quae, aucta motu progressivo dc intestino adjuta, particulas cori haerentes dirimit, viscidas attenuat, superfluas eva cuat, obstructiones aperit, emunctoria deobstruit, intemperatos humores temperat dc corrigit , & postremo e Corpore expellit; uti patet crisbus omnium febrium , sed earum praecipue , ubi materia caustica ab interioribus partibus ad exteriores relegatur. 1 o. Sed non motu solo operatur febris. Calorem
semper sibi associat: ergo de hujus ori sine dc effectu paucis inquirendum, praesertim Quando de illis
. D. Calor duplicem in febribus originem agnoscit oritur enim, a. Ab attritu fluidorum contra vasa, praesertim minima , dc contra ipsa fluida. Σ. Continua humorum in putredinem proclivitate .
67쪽
iet. Calor ab attritu provenit, I. Quia attritus cor porum elasticorum calorem gignit. a. Quo major velocitas, eo caeteris paribus, major calor. 3. Quo minor velocitas, eo minor calor, donec motu omni cessante, corpus ad aeris circumambientis statum reducitur. 4. Omnia stipulantia, quamquam in se non calida, calorem augent. 13. Calor aliam praeter attritum agnoscit caulam, quia neque in homine morboso , neque sano, calor exacte quadrat augmento vel diminutioni motus, uti patet experimentis thermometro factis. Assumenda est itaque alia, nempe proclivitas humorum in putredinem, praesertim in febribus putridis i quia, I. Putredinem semper sequitur calor. 2. Quo magis putridus morbus, eo major calor. 3. Calor per dies aliquot post mortem durat. 4. Putrescentibus in hydrope humoribus calor supervenit . 3. Neque putredo sola sufficit ad calorem explicandum, quia calor semper ex citatur vino & spiritibus fermentatione productis, inter remedia summe anti septica enumerandis. ra. Hinc attritus & nisus in putredinem caloris animalis causae deveniunt. Major attritus oritur a majore velocitate vel densitate fluidorum : major putrefactio a peculiari fluidorum statu, vel ab ipla febris causa, non a motu sangiuis accelerato; motus enim impedit putrefactionem. Quo gradu unus vel alter vel uterque increlcat vel decreicit, eodem gradu augetur vel diminuitur calor.
13. Calor auctus causas febriles felicissime expugnat, Elutinosos & viscosos humores dissolvendo , cohaerentes particulas colliquando, supersuas imminuendo , fibras rigidas relaxando & flexiles reddendo, emun .ctoria obstructa expediendo, sales dc olea circulationi inepta per poros ejiciendo , & sanguinem Impactolaue humores discutiendo, vel in pus . con Vertendo. 16. Ergo fabris , id est pulsus citatior.& calor auctior, respectu ad causam morbi scam habito, semper salutaris est effectus enim causae morbificae ad ipsam tol-
68쪽
Febninbus. - 4 Iendam appris e eoncinnantur. Hic febrIs apte a clarissimo Syden hamo definitur. Naturae conamen male s, riae morbificae, corpori valde inimieae, extermina ri tionem in aegri salutem omni ope molientis . II. Febris ergo, quae semper ad causas morbiscas quadrat, non, si fieri potest, extinguenda, sed potius ad harum expulsonem alenda .
18. Sed febris, cum nimis sorti vel debili pulsa
juncta, a suo scopo aberrat, & corpus, quod a periculo vindicare conatur, pessundat. Si motui accelerato associatur pulsus validus & fortis, attritus fit magnus, calor augetur, expanduntur fluida , vasa comprimuntur, secretiones impediuntur, humores in minimis vasis stagnant, & in concretiones viscolas in flammatorias abeunti hinc inflammationes , abscessus,
gangraena, mors. Si mutui accelerato iungitur debilitas pulsus, momentum fluidorum non valet causas
morbificas subigere, & aeger cito exti uultura
partis humorum; solidorum siccatio; salium attenua tio & acrimonia; oleorum liquefactio, in venas ab sorptio, attenuatio, & ad acrimoniam rancidam proclivitas : hine fibrae rigidae, minimorum vasorum adunatio, sudor, urina colorata & foetida, irritatio exeso tenerrimorum vasorum, dolores, convulsiones , mors. Calorem ad gradum centesimum septimum thermometri Farenheltiani assurgere , sine ullo periculo, saepe mihi contigit videre. ΣΟ. Effectus caloris nimis remissi, quod rarissime in libribus accidit, sunt obstructiones in partibus a corde remotissimis, horrores & rigores, obstructiones perspirabilis materiae , determinatio humorum ab exterioribus ad interiora, impotentia ad causam morbificam. dissolvendam vel suppurationem promovendam. 21. Ad hos excemis vel defectus febrium corrigendos in auxilium vocatur, & in his plerumque versa tur ars. Raro causarum sebrifiearum naturas perspectas
habet: sed ririus pestre illam est has tollere, velim.
69쪽
mediate eliminare. Nonnunquam tamen causas mo bificas , uti laesiones externas, venena, sordes biliosas, pus, vermes, &c. tollere nonnunquam in superficiem corporis externam ejicere, uti eruptiones retro pulsas, valet. Haec certiissima & expeditissima .sebris medela. .
aa. Sed quando solis viribus aucti motus & ca Ioris, quod plerumque accidit, eradicanda est causa. febri fica ; ossicium medici est has temperare ne ni inmis superent, vel nimis torpeant. Mediam viam ab utroque extremo aeque distantem sola experientia ,
et 3. Si in debito moderamine sint motus calor, nihil medico restat, nisi vires sustinere, &distatas tenues particulas restituere cibo & potu idoneo, & in debita quantitate administrato. 4, Febricitantibus optime convenit cibus humidus& forbi vis 2 ex acescen bus vegetabilibus praeparatus, ct mi sui natura levissimus est. Satius est PZrVAEquantitate dc d c, tis intervallis cibum aegrotanti praebere , ne supervacua materia oneretur. 23, Magnae inter antiquos movebantur lites , quan
do primum dari debeat. Plerique tarde dabant, nem-Pe qu rio, quinto, vel sexto die. In rebus multum inter se differentibus, ob diversitatem morbi, aetatis; caeli, temporis anni, consuetudinis , nullum perpetu
um temporis esse eraeceptum potest . Maturius est dandus pueris & senibus, quam adolescentibus aestate quδm hyeme morbo qui plus virium aufert l ut: i Venti, quam temperato; itemque caelo digestion magis faventi. Μonitum Celsi semper & ubique ier Vandum est, ut aegri vires subinde assidens medicus ihspiciat, & quamdiu supererunt, abstinentia Pugnet Isi imbecillitatem vereri coeperit, cibo Iubveniat . 6. Febrem semper fere comitatur sitis , index deb- cientiae aquosi laticis, vel acrimoniae in sanguine. Merito ergo culpandi sunt omne siare antiqui medici,ctvi , a salsa opinione, quod omnibus febricitantibus
70쪽
Fὰbrilibus. q. nimis humor alienus erat, potiones primis diebus non dabant, & ita ossicio tortorum, non medicorum, sumgebantur. Sitim optime pellit potus aquosus tepidus, . succo vegetabilis acescenus impregnatus, ct debitis intervallis haustus, ne gravetur stomachus.1 . Si nimis excedunt aut desciunt pulsus vel ca-Ior, moderandi sunt. Pulsus nimis validus & planus depletur abstinentia, sanguinis ex Venis detracitone,& alvi lotionibus ductione, quod vires sustinere possunt.
28 Si pulsus nimis debilis, excitandus est dietam agis nutriente & resecilliante ex justu Iis tenuissimis, vino & medimentis cardiacis, evitatis omnibus
evacuationibus. 29. Calor nimis auctus mitigatur, a. Quiete animi corporisque. 2. Aeris externi temperie ad frigiditatem vergente. 3. Paucis vestimentis . a. Aquae di luentis frigidius colae potu. s. Medicamentis anti septicis qui motum humorum suo stimulo non augent, qualia acida vegetabilia & mineralia, vel sal nitri. o. Calor nimis debilis resuseitatur , I. Motu vel Uctionibus. a. Aere igne calefacto. 3. Lecti tepore. 4. Calidis corporibus externe applicatis. 3. Omnibus quae pulsum debilem excitant. 3r. Animi quoque habitui invigilandum est, ne a viribus pathematum quid detrimenti capiat corpus . Itaque si quae sunt, quae exasperatura febricitantium animos snt, optimum est ea, dum aegrotant , eQ-rum notitiae substrahere. 'I p.
i. π 2EC de natura & medela febrium in genera L A lassiciunt ad intelligendam naturam & mede, lam febrium particularium . Hae optime distinguum' tur , I. In febres quae in toto sanguine consistunx a