장음표시 사용
181쪽
TZ8. Virgilius item, Stant pauidae in maeris matres, oculisq.sequuntuΥ 'Tuluoream bem Lib s. Idem rursus, Hicβbitam nigro glomeraripuluere nubem Prolbiciunt Teucri, de tenebras insurgere campis. Id quod anteὸ lucrat cloquutus Homerus,
Quae .ita vertit Politianus , cuius ad nos quaedam peruenerunt ex Homcro conuersa, quae hactenus, quod sciam, in lucem non prodierunt, ' Dat tellus gemitum, O nigra caligine caelum Voluitur; insurgit glomerato puluere nubes. Pulverem vero hoc pacto excitatu, Aesetiylus in Septem ad Thebas, manifestum, & certum appropinquantis cxercitus nuntium csse,ait,
Qui versus in impressis ex ossicina Thirnebi secus dispositi sunt. Ide Lib. I r. protulit Virgilius, At simul Aeneas fumantes puluere campos Protexit longe, Laurentiae. agmina vidit. Lib. 13. Idem, saeuus campi magis, ac magis horror Crebrescit;proprius. malam est: iampuli ere caelum Stare vident: subeunt equites, Ost icula casti is Densa cadunt me s Liuius item, Densior deinde incessu tot hominum, equorumq. oriens pu
B ER l Vt crebros ingruentium telorum ictus oculis repraesentaret, aptiori transsatione uti non poterat : quam tamin Maro amplifica uit, - it toto turbida caelo Tempestra telorum, ac ferreas ingruit imber. Eadem significatione, telorum nimbum dixit Lucanus, Telorum nimbo peritura, pondere ferri. H. . Theb. Statius, Instamus iactu telorum, o ferrea nimbis Certat Mems
182쪽
Virgilius, sumpta a cadete nives initi idine, sic eande rem expressit, Lib. 1 t. - fundunt simia undiq. tela Crebra nitiis ritu: caelumq. obtexitin umbra. tum etiam a graniline, Lib. Ac velut uosiquandor udine nimbi Praecipitant Statius, telorum aut grandinis instar LLr.Thcb. Mipheae Idem has omnes similitudines nivis, grandinis, imbris, his vcrsibus, simul complexus est, - non tanta cadentibus Haedis Lib. 8 Aeriam Modopensolida niue Perberat Arctos, . Nec fragor Ausoniae tantus, cum Iuppiter omni Arce tonat, tanta quatitur, nec grandine Syrtis, Cum La bia Boreas Italos niter attulit imbres. . Exclasgre diem telis. Stant serrea caelo Nubila: nec iaculis atratos si sit aer. . Eaetremis his verbis consentanea sunt quae protulit Silius libro IX. - caelumq. si rapendens Abstulit ingestis nox densa siub aethere telis. inae ex illo Maronis expressa sunt in XII. obumbrant aethera telis. Hinc etiam Lucanus, GDq. tela Aera texerunt -- Ub 3. Lycophro, δ' AD τηλοθεν ἐοιζουιώνων
Non dissimilis est illa Heliodori Emeseni hyperbole libro IX. histo
riae Aethiopicae, qui ut miram iaculorum densitatena ostendoret, ait, eam nubis speciem hostibus exhibere. Huc pertinet citam locus ille Arbitri de Xersis exercitu, solem rex Gagittae. Ex quo loquendi senere celcbre illius apophthegma emanauit; cui, cum hostis se caelum sagittarum nebula obtecturaim, minaretur; Iepide respondit,Inumbra pugnabimus.DENSANTUR CA P EIS J Virgilius, Lib. r. Memina densantur campis -
- HORRENTIA TELA VIRORUM J Ideni Virgilius,
- at nunc homentia Martis Arma
Et Valerius Flaccus, da tela. SVMM VS UBI CAPITVR Lib. r. MEDI X Nomen est magistratus apud Oscos, ut refertFestus:quc eundem csse arbitror cum Medi astutico: de quo Liuius libro XXVI. Media suticari quisummus magis tus apud Campanos est. Quac Verba
183쪽
maxime cum Fino congruum ; ouandoquidem Oscos Campaniae part cm incolui illa, non dubium est; quibus cum mos fuerit sacpcdictioncs abscindere, ut in Enniixita, & alibi retulimus, cxistimo, in I.iuio, pro, Mediastuticus, reponendum esse, Me fututicus. C L A
RA VAGIT Q iam uis hyperbole certatium clamoris magnit dinem intollat, multum tamen de ea detrmit tapinolis, quae in verbo, vagit, subsequitur. Clamare autem inter pugnandum Romano rum proprium suit, qui ut ait Polybius lib. V I. more patrio armorii strepitum edentcs, ct conclamantes, in consertissimos hostes acciniri me concia rrunt. Sed ut nihil praetcrmiit cretur carum rerum, quae intcr certandum scri consectum est, hunc vcrsum cum alijs hoc loco Ennium connexuisse, duximus, illustrium poetarum imitatione. Acschylus postquam ea retulit, quae de puluere dixi inus,addidi ci
morem murmurantis aquae instar volare, ac fremere,
Lybs. quod ad vcrbum Virgilius, it clamor caelo Lib. ra. Et alibi, it tristis ad aethera clamor. Sunt qui putent, pro, cla or, clamos, esse legendum, ut bonos, timor, labos,ν os, colos. Scaliger legit hunc vcrsum, Clamor it ad caesum, volitari. ρο aethera νagor Sed fortasse, ab antiqua lectione minus remotum, Ed caelum clamor voluendi per aetbera vagis. xiv . de PER AETHERA V AGIT J Varro disserens, multa vocabularin. LM. ab animalium vocibus ad homines csse translata , ait verbum vagire , ab haedo esse deductum. Innuit id ipsum Plautus in Poeni ili prol go, ubi nutriccs a caueac consessu discedere admoneris,inquit,
Ne ct ipsae sitiant, cypueri periteat fame,
Neve exurientes hἱe quas haedi obvagiant. INDE LOCEI LITUUS' Lit mis, genus incuruae buccinae, quem Acron cquitum csse tradidit: tubam vero peditum. Est etialituus, baculus ille, quoad augurandum prisci uti consueuerunt . AT EJ Statim. bic in log. XI I. Tab. Si in iora vocat , atq. eat,
pro, statim cat. ET DETO jONDIT AGROS LAETO
Iib s. Pristianus hanc auctoritatem rcscrt, ut ostenderet Vetercs, detoto di, pro, detodi, protulisse. Alia citam hoc loco subest tapinosis,cant agros pecudes dum pascunt,tondeant: non autem milites, cum diripiunt, in quam lapsus est cliam Propcrtius clim ait, Sub quorum titulis Africa tonsa iaces.
184쪽
Magis proprie loquutus est Maro, .- Lib. t. . -- laetos vanant cultoribus os. t Idem, - ingentes O desolavimus atros. ire. I . qui tamen in propria significatione dixit, . M. I. Gem- tondent dumeta iuuenci. Lucretius, 2 saepὰ in colli tondentes pabula laeta Hv. a. Lanigerae reptant pecudes
NUNC HOSTE IS VINO DOMITE IJ Exhortatio ad
hostes incautos iniiadcndum , a nodiurni temporis opportuniatate , quo nimio grauati potu , arctissimoque correpti somno,
passim postrati iacent. SOMNO E SEPVLΤΕΙJ Pulclicrriama transsatio a mortuis ad dormientes:qui cnim profunde stertunt, parum a mortuis differre videntur. Quare recte quide a Poetis semnus mortis frater fingitur. Virgilius, Lib. 2.Aest. Invadunt νrbem somno, vinoq.sepultam Tt, - somno vinoq. Aepulti Procubuere Lib. 2.
Ibidem, Rutulisomno, vinoqsepulti Conticuere --Εt de Polyphemo, Lib 3. Namsimul expletus dapibus, vinoq. sepultus. Lucrosius, Terrificet morbo assentis,somvM.fepulti . rabr. Idem, Sed tacitirespectabant,fomnoq.sepulti. V Lib. s. Tibullus ,1bmno domitos, dixit. - AUDERE REPRESSIT J Ub a. Ins nitum loco nominis Graecorum more. AMPLIV S EXAV- G V R E Locus hic adeo corruptus cst, ut G co nihil certi extorqueri possit. Sunt qui legant, amplira exaugere, ob tipo lumine Solis. Alii vero, Amplius obstitumue obstipo lumine Solis. Sed altera lectio altera videtur obscurior. RASTROS DENTEFA B R E S a Sic in vulgatis: at ego, fabros, potius legerem, ab antia quo nomino, quod fabrefactus signiscat, vel, denti'bros,
unica dictione. Hunc tamen horum verborum sensum csse censco, Rastros, scilicet, qui ad colcndos agros comparati sucrant, hoc butili tempore in arma tac conuersos. Ita etiam Virgilius, M. I. se . Et curuae rigidum falces constantur in ensem . Item, Vomeris hsic, oe falcis bonos, huc omnis aratri Cest amor, recoquunt patrios fornacibus ensis. Martialis vero contra, pacis tempora describens, falcem mense conflatam ait, Pax me mrta ducis placidos curuauit in Uus, .ae ricolae nunc sium, militis aute fui.
- POLIENDI AGRI J Idem alibi, volitos campos.Agrum po Ere, pro excolere,Vcteres dixerunt; indeq. apud Varronem, agri do politio
185쪽
iso EXPLICATIO IN Q. ENNII FRAG.
nam pacto a Didone Carthago condita si, & ex ea Poeni originem duxerint , satis Virgilio, aliisque quam plurimis constat. Philistus autem scribit eam urbem a Zaro,& Carthagine Tyriis, aedificatam fuisse. Appianus vero a Xoro, &Carchedonc: sed ut Romani, ip sq. met Carthaginienses putant, a Didone muliere Tyria, sc
locus aliquantulum divcrsus habetur. Namq. explicas illud Virgilij,
- Sarrano dormiat ostro, inquit Tyrum autem Sarram appellatam, Homerus docet,quem etiam Ε nius siequitur, tam dicit, Poenos Sarra oriundos. Confirmat Agell. lib. XIV. cap. XVI. Tyrum Sarram esse dictam : &Seruius enarrans eumdem Virgilii locum ait, e ntinc Tyros icitur, olim Sarra vocabatur, ap/se quodam, qui illis abundat: quem lingua sua Sar appellant. Nec me latet in manu scripto quodam, ac peruetusto Prisciant codice logi, Poenus Didone oriundus. Quam Icetione si sequeremur, Poenus per antonomasiam pro Αnnibale in telligendus aici: quem similiter ex Didone oriundum facit ' Maro, clim illam imprecantem inducit, ut Pocni continuis, ac di turnis odijs Troianos prosequantur, moriare aliquis nostris ex ossibus vltor, quiface Dardanios ferroq. siequare colonos.
CERTARE ABNUEO J Enallage coniugationis, pro, Sunt haec fortasse Fabii di istatoris verba, qui, quod milites a pugna opportune cohibebat, Cunctator est dictus, de quo in XII.Annali,
Unus homo nobis cunctando restituit rem . DEBILO HOMO JPro, debilis, ut obseruat Nonius. Sed fortas. sedebit homo, scripserat Ennius, cadem ratione, qua famul, & volup.
MORTALEM FORTUNA REPENTE REDDIDIT UT SUMMO E REGNO FAMUL INFUMUS ES
SE Praeclare quidem Fortunae inconstantiam, ac vicissitudinem tragica huiusmoci peripetia ostendit. Eandesere sententia exprcs sit Euripides, cum ait, celerem diuinam indignationem esse expecta-dam, dum quispiam in fastigium euectus opum, generis'. splendore supcrbiens, supra sortem supercilium sustulerit,
Idem in Archelao, quendam inducit mortalium Fortunam, eiusq.
186쪽
mutatiqnem eonsidera ein, quo nimirum pacto qui lapses fuerit, erigatur, qui q. fcliciter, aesertainat egerit cadat,
A quibus non dissentit illud Philemonis; Saepe scilicet seri, ut cui
nco uidem nccessaria suppetunt, mox diuiti js affluens,caetcros alat, rurium q. qui hodie thetaurum iniicnerit,cras quicquid domi exstat, amiserit, I IOM Oως τὰ Dτε τ' ,αοῦ,
Huc accedit illud Archilochi, Omnia esse ad Deos reserenda,qui sa
Idem seie in Troadibus expressit Hecuba,
sed cur aureolos illos Senencae versiculos omittam, dignos meher- In TDese. cule, ut iugiter memoria repetamus quem dies vidit vomens Uerbum, Hunc dies vidit fugiens iacentem: mo considat nimium sicundis, Nemo desperet meliora lapsius. Nec praetcrcunda illa Dionis sentcntia, Eos rer9m mutationes alia Liu. 37. quando maxime imbecillos reddere , qui plurimum potuerunt.
των πολλάμυροποιουσι. Cic. Philipp. VIII. Viderunt enim ex mendicissieri
repentὰ diuites . Ennij vero verba, Nonij codiccs, qui omnium P stremi prodierunt, habent, mortes summum fortuna repentd Reddit, visummo regno famul optimus esset. quod cpitheton, cum mihi prorsus absurdum videretur, siccurrit ille Lucretii versus ex lib. III. Ossa dedit terrae perinde, ac famul infumus esset,& cofercns Vtriu'. poetae vivo rota si ratus sum, Ennium eo modo scripsisse, & ab eo Lucretium eum locum esse mutuatum. In quam - sentei
187쪽
is, EXPLICATIO IN Q ENNII FRAG.
sententiam, opposita illa vcrba , summo rinio, &famul infumus, nos iure adduxerui; quibus& carmen venustius redditur,&iniquae Fomtu nae vices optime explicantur. Ita etiam Plautus Ennianam sent tiam usdem pene vcstis intulit,
Sed xi ne fortuna humana fingit, arctari. ut lare, Me, qui liber fueram, seruum fecit, ὸ summo insimum .isi imperare insueram, nunc alterius imperio obsiequor. Dionysus Lambinus in Lucretianis commentariis eandem lucturleetionem. Gitanius aliquantillum diu crae legit, - mortalem fortuna repentὰ
Reddidit ἡ summo regno, visamul insimus esset. Nicolaus vero Faber, Reddit,ut exsummo rex o famul,ltimus esset. Eiusdem sere sententiae est illud Ausonii,
Semper movetur, variat, ac mutat vices:
Et summa in imum vertit, ac versa erigit.
- et exemplum non unquamsidere laetis, Sceptriferas arctae palmas vinxere catenae. Ducitur ex alto deiectin culmine regni, QEi modo sub pedibus terras, sceptra, patensq. . Littora ad Oceani sub nutu viderat aequor. Pacminas, Velut Orestes mod3 fuit Rex, modo menssicus factus est. Non est ab hoc loco alienum illud Aesopi, qui clim a quopiam quia Iuppiter faceret, rogaretur , rcspondit, τα εν ταπεινοi, τα δἰ ταπειναι ψοι. MULTA DIES IN BELLO CONFICITV N VS a Vcla Poeta id καταε φαriisse dictum est, vel ab aliquo Duce, qui iterum belli fortunam experiri cupiens, militum animos ad nouam incundam pugnam ab inconstantibus Fortunae vicibus c. citabat . quandoquidem una die multa possint siliciter instaurari. Macrobius,ait id ab Ennio Virgilium desumpsisse, Multa dies, variusq. labor mutabilis aeui vitulit in melius: multos alterna reuisens sit, est in solido rursus fortuna locauit. Polybius postquam repentinam illam descripsit Romanorum clade a Xantippo acceptam, cum florentes iam certam sibi de Carthaginiensibus victoriam pollicerentur, haec subdit; Hinc siquis recterem ipsam perpendere voluerit, multa ad liti manac vitae correctione inuenio, non parum conducentia. Primum quidem, quam vanumst, atque ridiculum, ob res secundas, & ex animi sententia feliciter gestas, aliquam in fortuna spem collocare, ex i)s, quae Μ. Attilio accid
188쪽
acciderunt perspicuum est: qui cum paullo antὰ nulla in Carthaginienses infortunatos misericordia moueretur, pacemq. suppliciter petentibus, abnueret, mox eo deductus cst , ut eandom ipse a Cariathaginiens biis exposcere coperetur; E νς υρῶ, inquit, πουάτις G
τοπτων πε. ι τῆς ἐαυτος σωτηρIας. Caeterum duo illa verba, DIES V Nus prouerbium redolet, ut ex his clarissimorum auctorum locis videt licet. Sophocles in Aiace Flagellifero, Vnum diem cuncta humana inclinare', S. erigere dixit,
Hecuba apud Euripidem queritur, cunctas opes eiunicam diem abstulisse, Tον πάντα ἱλβον δε-ρ υμ άφώλετο. Oedipus apud Eundem in Phoenissis, iam oculis captus, ac omni spe destitutus, clim antea maxime fortunarum copius abundaret, ait, unum se diem beasse, atq. unum perdidisse, i
Item in Hercule Rirente Amphitruonem inducit Euripides, eum s nuntChoro colloquentem. quondam sese ob praeclara gesta mortalibi is cxtitiste conspicuum : illico autem a fortuna uno die pinnaesia
Idem in Oedipo, multas, ait, vel unu ni diem habere mutationes, bi
Rursus apud Plutarchu ἐν πιππαρ ιυλτικω ad Apollonium, Felicit tem, inquit, minime stabilem eise, sed in diem durare, unam q. diem haec quidem ad ima detprimere, haec vero ad summa tollere,
em praesta litissimi Politae locum Phaleraeus Demetrius non satis probauit. Melius enim quam una die dici existima- Llb i. bat. Quod sane extulit Liuius; quid quaeq. nox, aut diesserat, incerita: puncto temporis maximarum rerum momenta Hui. Pindarus in iolimpicis, breui tempore dixit, ingens bonum permutari,
189쪽
, M EXPLICATIO IN sal ENNII FRAG.
Sosiphan s, v x quid, inquit, mortales opibo gloriamini, quas vel una lux dedit, & abst lit Z
Λ quo illud Euphonis non abest, qui ait, Non sine dissicultate lon
go etiam temporis interuallo cumulum coaceruari posse, una vero die tacite dissipari,
Seneca Thyeste, Ima permutat breuis horasummis, Liuius de Albano excidio . Egress Urbem Albanis, Romavuspes publica, priuata . omnia tecta adaequat solo i dinaque hora quadrigent rumannorum opus, quibus Albaseterat, excidio, ac ruinis dedit. Et aliabi, parca decora unius horae forti na euerteresolet.Curibis Quis tu ignorata arbores magnas diis crescere, una hora extirparie Huc pertinent verba illa Andronici senioris Imperatoris ad N epotem, a Gra
senti sortunae credas: sed rerum respice inconstantiam, atq. instabilitatem, a m c sumpto initio: illudq. considera,vitam quamuis longam,finem tamen habituram. Admirare quo nam pacto me una nox, quae multorum annorum Imperatore accepit, alieno imperio su tectum reliquerit. Hanc vero Ennianam cloquutionem Lucretiuo non semel usurpauit, Principio maria, ac terro, caelum. lucte, Horum naturam triplicem tria corpora, Memmi, P eis species tam domistis, tria talia texta Vna dies dabit exitio: multosq. per annos, Sinentata ruet moles, o machina mundi.
190쪽
Friri sis alibitit a favitae. Ouidius Lucretia: poesin laudans, sic est uirretium imitatus. carmina sabonis Aesint morisura Lucreti Exitio terras cum dabit una dies. Idem, 'a dies Fabios ad bellum miserar omnes. Ad bellum missos didit rura dies .il De ijsdem rursiis,
-- piam sociatretinenti, . . 'Non omnes Fabios abstulit dira dies. Properti', Tantum operas bestiAbstulit νυ dies. Cornelius Seuerus deficerone. Uulit a'na dies aeui decus -- Seneca Hercule octiaco, cecidit Oechalia inclγω, φα . Titan vidit, atq. unus dies Stautem, cadentem Plautinus Scruus in persa colatraria sententia,
Diu quod beri erit, uno die absoluam. Haec sere omnia ex nostris Adagiorum libras. - PORTUNAE
belle his alliterationibus fortunam fortuna sit perari ostendit, neminemq. perpetu θ felicem transigere vitam. Seneca, Fortuna nonsemper una via, nec tota quidem incurrit. Plautus Truculento, Actutum fortunae olent mutarier, varia Pita est. Praeclara quidem est illa Myronis exclamatio, quam ita Latinὸ reddiadit Rutilius Lupus. O Fortuna, quam Debemeter te rerum varist, oblectat; eiquam marino odio est tibi beatae vitae perpetuus, ct constans fri iapropter recte quidem senex ille Euripideus Agamemnone . de immolanda Dianae filia animo aestuantem, admonui, illum ab
Atreo non rebus lactis modo genitum fuisse, sed oportere vicissi in&tristari, & gaudere,
Idem rursus, Ingentem hominibus selicitatem, inquit, non esse du
rabilcm , Ο Ηγας μὰν ολβος ου-- βροτως. Pitidarus in Pyliiijse. indem inpressit sententiam,C λβος δε ἐυκ is μακρον ανίρων ερ χετου. Hinc Menander cleganter duut,Vitae,ac dolori quandam interced re cognationem.