장음표시 사용
111쪽
quando exemplis etiam Ciceronis intellἰgimus In oratione enim pro L. Muraena inquit. Vt aiunt in Graecis artificibus eos aut edos esse, qui citharpedi seri no potuerint,sie non nullos videmus, qui oratores euadere non potuerunt, eos ad iuris itudium deuenire. & in eadem post. Nam ut tempestates iaepe certo aliquo eqli ligno
commouentur, saepe improuiso, nulla ex certa ratione,obscura aliqua ex causa excitantur, se in hac cona tiorum tempestate populari saepe Intellἰgas quo signo comota sit, saepe ita obscura est, ut casu excitata esse videatur. Sed no longe etiam a principio huius orationis tertia haec collatio est. Quod si E portu soluetibus. ij qui iam
in portum exalxo inuehuntur praecippresummo studio solent, & tempestatu rationem,& pr donum.&loc0rum. quod natura fert ut eis faueamus. qui eadem peΗ-cula,quibus nos perfuncti sumus, ingrediantur. de quae sequuntur. Quibus exemplis usus est etia Quintilianus. qui tamen non animaduertit huiustemodi collationes timide attrectandas esse ab Oratoribus: omnibusq; auctoribus, qui soluta ora tione aliquid scribunt. qui usus earum sit proprius poetarum . Vidisti autem hoertius Aristotelem constat. unde etiam existimare licet Demetrium id accepisse:haec enim ipsius verba sunt in I it. libro de ratione dicendi. A . . u. e. ω t. At ambo igitur usum illarum concedunt oratori: modicum tamen eum & rarum : causamq; eandem afferunt sui iudici j. Cum autem, non nulli fuerint ingeniosi viri. quos offenderit longa illa similitudo, ac collatio denique posita a Ioane Casa initio illius orationis,quam ad Carptum Quintum Imp. Hetrusco nostro sermone scripsit, non sine causa illi ovi apparet suspectum eum locu h,abuerunt: timuereque ne vitio assinis esset: qui tamen contra praecepta magnorum huius altis docto. uin commissum id nesciebant: sed naturae habitu in eam ori ni nem vene rant, ac nullo modo, eo maxime loco positum .probabant. putandum autem est in hae naude ipsum incidi me si hoc nomine factum illud appellari debet,
quia toto animo ille semper in ornamentis poetarum conquirendis occupatus fuit. quo stlidio in primis tenebatur; in eoq; ad summam laudem peruenit, cum persectum, omniq; virtute cumulatum & sua& Latina lingua carmen condIderit: no enim ν nam solum hanc imaginem illic, sed alias et Ia longius productas inueniti certum est. Auctoritatem vero Ciceronis ipsum sequutu feci me quod fecit, liberat doctissimum vitum , ac singulari ingenio praeditum omni culpa. qui Cicero sanδ non In ea tantum oratione libere ac sine ullo metu offensionis eas adhibuit, sed in alijs
quoq; non nullis. Quin etiam in secunda, quam contra M. Antonium habu t,cum res maximas tractaret: in grauit limoque senatu verba faceret,tion veritus est sim Ileadhibere. imaginemq; illius rei, quam exprῖmere volebat,ante oculos eorum colia
loca retinquit enim. Vt igitur in seminibus est causa arborum,& stirp um. se huius luctuosi ili mi belli semen tu suisti: Et paulo post iterum, cum eide rei auxilio alius similis lueem afferre vellet. Vt Helena Troianis, sic iste huic rei p.causa belli causa pestis atque exitii fuit. Nam T.quoque Liuius narrat Leontem legatum Athenie-sium cum purgaret gentem AEtolorum Romae auxilio collationis mouissie senatu :caulamque illam multum adiuvisse. quare no possunt illae penitus alienae existimari ab eo genere dicendi, cum tantos illic aliquando fructus tulerint . Restat ἰgitur considerandum, an locus ille eam ferat: rectumq; si a similitudine orationem tale ordiri. Hoc et i in accurate hoc in loco animaduertendum est , cum de Aristoteles S Demetrius longas plenas'; imagines ac collationes assignent poetis: proprias'; ipsas esse velint studii ipsorum: contra autem breues & concisas contienire Oratoribus dicant,non este ita accipiendum boc, ut non puxemus vllo pacto licere poetis breui etiam, cum velint, imagine uti: plures enim quoque illi iis generis apud δpti mos poetas inuentu tur, ut illa est,qua declarauit Homerus quomodo Thetis eiraeria sis et ex aquis, auditis filii precibus: qui euocauit illam e profundo maris , ut si ullo pacto pollet praesidio sibi effer, pelleretq; ab ipso contumeliam eam quam acceperat ab Agamemnone. ponere enim volensi ante oculos celerem aduentum Thetidis Idomerus inquit ipsam veluti caliginem exisse Eeano mari. Cum igitur uno paenὸ verbo rem conficiat: inquit enim. ψιχM ,dubitari non potest, quin haec imago
breuis si, sed aliae etiam huiuscemodi apud ipsum repetiuntuς.
112쪽
aperῖret . . . , rι σιὼ ἰ- νυM. Sed eum idem accuratus scriptor eodem loco docuerit quἰd sit m νιμια:euius verbi, reique ab ipso significatae, meminit hic quoque Demetrius: nec non superiore in exemplo Aristoteles, non alienum puto sententiam illius hie testificari. Ita igitur ille definiit breuitatem hane : dix Itque ν-τωι esse orationem, quae maxime oportunas res ostendit: nec adiungit quod minime necessarium est. quod sane & in verbis & in rebus manet, ut ipse diligeterilite tradit, de tota hae re copiose: exemplis quoque positis. disputans.
cbur Aheu misi . dste. Nomen aute pro ratione ponitur,que admodum Xenophon inquit, quod
re duplisia nomina: hoc enim migrat e forma pedemis orationis.
Longlore ex eplo rem explἰcat, illustrem locum capiens elegantissimi scrIptorἰ si Xenophon enim in primo libro cum narraret Cyrum cum exercitu in Arabiam venisse: naturamq; eius regionis describeret, in aliis et atra tradiὸit magnam uim onagrorum ibi repet tam fuἰlle quos aliquando sistiti ellent equites uenari, ut reliquas feras. cuinq; mira illoru celeritatem est e assirmas let: superabant enim illi cursa equum, quam rationem excogitassent equites. ne effugere possent, docuit , nunqua autem Xenophon Iuncto illo nomine usus est: cum enim bis eos appellet. r rimum 1νM 'γγι M vocavit. deinde non addito epitheto simplie ter Io ct non enim
n medijs uerbis,quet inde sumit Demetrius id uerbum apud auctorem positum est. Sed E superiore oratione eo translatum ab ipso est : sic enim scripsit Xenophon.
Dissoluit igitur illic Xenophon verbum quo consuetudo iuncto utebatur. nam M. etiam Varro onagros eos uulgo uocatos docet in ii . lib. rerum rusticarum, dicens . Asinorum genera duo. unxi ferum quos uocant onagros. & virgilius noto carmine eodem pacto ipsos appellat. quod autem ille dixerat oratione, nomIne, iucho scilicet, exponi poste Demetrius docet : consormat enim ipse exeplum hoc pacto. simul autem uerna interpretabor. Equitum pars a tergo sequebantur: alia ue id occurebant. agitates ante, ut onager ita in medio in teicipereiur. Admonet autem iis extremo hutns praecep xionis Phalereus, ut caueamus ne frequentemus haec iuncta nomina: dupliciaq; haee ipsa duplicia uerba ponamus : nunc etiim uocat huius culpae magis declarandae causa. quae supra semper vacarat: rationemque
reddit huius animaduersionis hoc pacto. hoc enim egreditur forma pedestiis orationis ac solutae,& tanqua exit migratq; ὰ te linis ipsius.unde metit d ab Antigono rege insimulatus est sophiastes ille, qui cu eo agcs S ethbris fle duriter audacterque formatis duplicibus nominibus utebatur. Voce illius ineptis nominibus inelia sana : meritoque a pote utissimo reze explosam , recitaui in commentat ijs in a item
113쪽
sa verb,regit equos, ut nomen etiam ipsum indicat, quo appellatur Graeco sermone: a tenedis enim ille moderandisque habenis vocatus est. Addit autem Demetrius constituta similitudine. Tuto igitur & sine ullo mςtu lapsionis dicet, qui praetorem: intelligo autem summum magistratum, appellabit gubernatorem ciuitatis:&contra gubernatorem dicet prςtorem, praefectumque nauis. mutauit autem Phalereus
no trientcum enim supra ρο--ν dixisset, nunc eundem appellat idem enim valent: ς nanque cum significet crebro ducem exercitus, valet etiam, ut accertus est a Demetrio, summum magistratum in ciuitate, quem Athenis rem vocare eonsuerant. unde Cicero in libro de Fato cum tempus ostenderet,quo fato fu eius est Epicurus, verbum Graecum retinuit. Morietur enim inquit Epicurus, cum duo M septuaginta annos vixerit archonte Pytharatoc ita enim pallim loqui solit da Atticos exemplis scriptorum historiae intelligitur. Animaduertendum autem,cum inquit omnes hos, quos appellauit,esse videri ipsum ostendere tran sationes has esse a specie ad speciem: sic enim vocavἰt Ari sic, teles,cu duabus pluribusue partibus unius alicuius rei existentibus , una aliqua pro altera sumitur: & contractia, cum usus postulat, fit:cum tamen planum sit, haec verba translata ἐ. τρο esse: eadem enim ratio, quae est praetoris ad ciuitate, gubernatoris est ad navim. quod etiam vere de auriga dicitur et par enim ipse quoque est ambobus illis in eo in inere obeundo, quod sustinet. An nihil vetat translationes etiam has quae pro prie vocarentur, c . . . Dis, id etiam in se habere,quod a Demetrio traditum est in his ipsis contineri: cum enim quando aliquis vocat fundamentu alicuius aedifici j
carinam: aut contra,certo teneatur proportionem illarum rerum secutum eu esse ,
non est tamen dubium quin ambae illae res species sint alius rei, id est soli ac firma menti. eum aut E Demetrius supra dixit haec verba ducta esset. ἱμti , ut opinor, intellexiti declarareq; voluit,in illis similitudinem hanc rationis spectatam fuisse . Eodem pacto perspicitur Homeru transtulisse verbum , cum vocavit Agamemnone ηομυα -- nec Agamemnonem solum, sed alios etia aliquando reges, ut DP tem. Similes nanque sunt veri reges i distatq; amplissimo illo nomine, pastoribus: qua enim cura patiores tuentur grege tuos, es quacunque re possunt iuuant, cadoreses eo , qxu iriis rarent, commodis omnibus ac bonis assicere debent.
πύρου ἐτῶν. Non omnes tamen mutuo redduntur, quemadmodum praedictae, quiae et suo quidem Idae t uispedem dicere poetae: hominiis autem pedem, nouam Ecei si in dicere.
Cum ostendisset superiores transtationes coueres, potitisset aliquis arbitrari hoc
semper licere: nec ullam extare translationem, quae non tanquam retro ageretur:
hunc ἰgitur errorem quibusdam no valde peritis eripere conatui, assirmans id perpetuum non esse: exemplo etiam quod tradit declarans .id autem huiuscemodi est . Infimam patie Idae motis licuit Homero appellare, id est pede tras lato verbo. nam sui im propriumq; eius rei nomen est .aw .no tame cocederetur ei, si pedem hominis vocasset , --: id enim non solum rem illam non illustrasset, sed etiam .caliginis multum ipsi attulisset,& nullo modo aptum illic fuisset. non uno autem ioco in Iliade translatione hae usus est Homerus, ac pedem montis dixit, ut cum in
non a corpore animantium similitudine sumptum, a Poeta ultirpatum est.
114쪽
Postquam igitur periculose translatio Nisa fuerit, conuertatur in An
Puesic enim tutior erit: imago autem αξ translatio exuperans , isquis ad ista d, το ih τω πυθιονι τω eis re, ecci, Uta ilia cis a posita particula dicat,
ω. ia n κνῆ υμῶν:- ratim imago extitit ω tutior est oratio: Ego qui modo translatio tarpericulosior es. arctare ilato quiddam in lubrico postu
Verba translata quemadmodum deIectant,eum probantur auribus colum . uraudiunt.ua contra si duia iunt,atque insolentia, molestiarii exhibent . Cum igitur Vt tructus magnos ferunt, ita etiam obelie pollint,opera danda est, ut bono, quod in ipsis cit, utamur sitie malo . id autem obtinebitur, i cum visa nobis fuerit tias latio aliquid periculi in s. habere, mutabitur in breuem imaginem, quς-κασίω vocarii Ancautem quempiam fallat euiusmodi imago hax sit,debuit illam: ei Inq; ῶκα με ait translationem,cui supe rest aliquid. sed etiam exemplo vim eius explana ponus t cum Demosthenis ex oratione illa praeclara pro Ctesiphonte, in quo in translati apud auctorem sit; addita Particula geriri reddita esst illa Pro translatioue smago 'Pythonem enim Byzantium, volubilem oratorem, qui magno Impetu versorali 1- ectus est in Athenienses, obsimilitudinem flaminis ebνα dixit ideli iluentem. quα translatio est. quod si quis particula illa adiuncta, dixerit'. ux, et ii adhuc cit latio, sed abundans, noli simplex, citi nomen impositum est M oc . a Graecis, imago a Latiiiis. id autem aperte tradit Phalereus .bi inquit. Hoc enim pacto imago illa facta est: oratioque munitior,& ab omni osensione tutior: illo autem modo tran-ΣlMio: magisq; Periculis expositum genus dicendi. Vt autem Γ emosthenes curiam
illum Oratoris,quo ferebatur celeritatemqtie orationis ostendere volens, dixit oratorem illum eo tepore fluxisse, sit mrto vel bo ab aquis, rapidoque aliquo amne, ut Homerus, cum Nestoris suauissimam ubertatem ponere ante oculos studeret , c dein coniugit, multoque antevidit ii militudinem harum rerum. notus enim eis ille vcrius, quem verbum ex .erbo ex pretiit etiarn Cicero. liae. κHὶν H - . nam Horatium eodem pacto, cum tamen vituperare vellet, de Lucilio
dixisse Cum flueret lutulentus, exploratum est. Hinc etia intelligi manifesto Demetrius assrmat est enim hoc liquam corollatium quoddamὶ Platonem in lubrico Versari, qui frequentet suis in sermonibus quiddam, quod is pcinucule reprehcio- ςs,cum potius utatur translationibus quam imaginibus. contra autem Xenopho ic, v L in cetexis rebus semper sedulo ipsi aduersat iis si ita de hac re loge aliter sentire ac diuersam rationem sequi,qui libentius imaginqs viiii pat. Ita autem sic bri, utitur translationibus Plato ae saepe etia liberis, ut non desuerint, qui Ipsum do homine acriter aediliarint:ut testatur Dionylius Loginus, qua commemorat etiam quibus vitiis attines ipsas esse illi dicere soliti sint :.oc quam temere ac sine modo 'ubirium eas usurpare Puta lint . nec tame illecu ipsis omnino semiti propriumq; ec- .se iudicat sublimi uiri nati iratu audere aliquid in dicendo de iiidiligere sibi: contra-
quem hil viiqita in mas num expectari roi se ab illis, qui nimis a curate subtiliter . ,
115쪽
8 Petri Victorii Corei 1 nent.
omnia existiment ac singilla vel ba momelissi s pondeterit ri niisq; demum quam Dporteat timeant quam libet prolapsionem. omnis profecto haec crudita quςssio det tanslationibus ab eo diligenter . erudiicque cci loco tractata es . Demosthenes in eadem illa egregia oratione pluribus liuiuscemodi imaginibus usus cil. vlicum ait.
πί- : τυ ε- L ,ι . praeterea aliis loeis . Sed etiam Ilocrates in libro, quem scripsit ad Philippii, cum ait, omne 'suasuros ei se illi facere, quae
simul & voluptates eximias.& honores perpetuos tanqua fructus, latura sint. ve ba diligentis limi sciiptoris haec sunt. Tu δ' eo κι ire sic δ-αμάων , Mame δεσιι μοί . Me noeam, . rexIων uis αμαί mex σαι z. m e τιμάς di, Ia . .e. Apiid Ciceronem quoq; pluris hae huiuscemodi imagines inueniuntur: nec in orationibus tantum, sed etiam in reliquis ipsius scriptis. ut cum propὰ extremum Bruti inquit. Sed te intuens Brute doleo, citius in adolescentiam, per medias laudes, quasi quadrῖgis velit ratim , t ianta Metia incurrit misera fortuna ieipublica . item in oratore. Est enim illa quasi nutrix eius Oratoris, quem insor mare volumus . nec non cum in epistola ad Lucet uiri ait . Secet nas hane quali fabulani, rerum euenturumque nos tortim 'Sed litiem latii faciam exemploiulia. undequaque autem multa occurrunt.
Optima autem Nidetur translutio in Diei quae in actu mancte inrique Vpelgatur,cum res inanimae agentes ahquid inductaefuerint, tanquam avia males.ut EDd de telo,oἱιδελ ηκ shrarietam RQ, - ερωνων, eae legis e
rabbus a tionibussimilia sunt.
Cum de fristat Ionibus aceu rate 'disserat, qua de re subtiliter erud teq; antea Atistoteles disputarat, quod optimii ipsarum genus summus ille doctor iudicar t, ostedit, dicens. Opti ina autem sti detur Mistoteli translatso quae vocata est adit Q. 4,-1 .ipse autem interpretatur quid valcat is 'ia. o. - : docetque ita appellatas elle, cum res in animae se asiaq; carentes. inductae suerint aliquid agentes, ut copotes animi, sensuq; praedit . utitiar autem uno exemplo huius translationis loco Homeri e qilitio libr5 lliadi .vbῖ placia Eosti me inorat Pandarum coiectisse sis ita in Menelaum,& mi .lute describit conatu iii illii s fretarii: Vel potius ante oculos omnis eoru rii. qui I Uunt, y ohit. 'cum igitur in c tremo antecedem excisu As e Pta fium foret, primum verbum conleqiit latis epi licto illius est, quoJ declarat velocitatem ipsus cui sus . excplum nano ite in poliremo eius carininis verbo est . altero v ro , quo supra etiam vius fuerat, cum dissolut i ita embra Metuit, de Apt;s conitin dimiss-sus amplificare orationem. alsum igit ut illic ornati iis ni inc indicat. contenciis autem fuit duobus his D-mettius,cu plura 'dii ii ho illo poernale sumpse It 'misi i res. QuIn etiam ipse legi scholio veteris alicuius docti viri in antiquo excin plati, . quod Ostende iei illud α, α, a Jo. b, code iii Laeta a pocla prolatu esse. tanq iam enim spectari posse sanguinis impetum illo, qiii per omnes paties ibiaculi efiiindere tu . unde aflirmat has este vlices illas. quas a pus eum poeia Alisi ueteles anilii ales elle diceret. Adiungit autem Demetrius. Vnitio si enim L c. illud in quam σου h. ιομνm: nec non illud μοια, , similia sunt actioniblis vitalibus. iii est prorojs a bimariti uim ierit inque vita praeditatu. Sigi iEcb auton .Q. o L. albe ceu-
116쪽
tia cum eius coloris sum auctus excitati ventiri vehementioribu , ac spumain agenia et/s - . enim vocabulum est, quod rem valet. unde non ἰDa yla apta tant. μοι. c. . item cupiens, 5 aeri des derio inius rei faciendae impulsus': nam vitili cenere dicitur vocabuluillud, quod sagitta Graeco sermone appellatiar. ruintiliantis quoq; delioc genere transsation s his verbis disputauit. Praecipueque cx ijs oritur mira sublimitas quae audaciae proxima periculo translationis attollitur cuin rebus sensu carentibus achum quendam & animos dant s. lualis est: pontem indignatus Araiax es. & illa Ciceronis. Quid enim tuus ille disti ictus in acie l)hari alica gladius age Lati cuius latus ille mucro petebat qui sensus erat aritiorum tuorum
uaedam tamen planius in translationibus dicuntur ω magis proprie , quam in ipsisproprijs. ut ii, peiἱν si μου : non enim ipsim qu iam pro ligo sumptis opi ijs, aut Nerius, aut pla ua diceret si ridorem enim ilium, qui e oiculis exoritur inquam in ipsissenum continenter, odi GO: e appellauit. lDocet nunc non nullas transsat ones ita aptas esse, ut res. quas significant planiores reddant quam si suis illae propriisq; voeabulis exponet clut: id autem confirmat exemplo Homeri e libro xi ii. Iliadis, qui ostedere volens ut accipit locum Demetriusὶ remissum quendam sonum: eundem tamen iugem ac sine intermistione. qui in proelio a spiculis lanceisque moritur :r is μαλ. inquit. id est cohorruἰt pugna. Veibum propitum illius rei, ut ostendit Phalereus, est . Graeco sermone. quod verbum, uia fortasse poeticum est: certe infrequens, ipse declarat atq; explicat verba enim illa, quae supra ex pretii rYνio a m mi e .ei uae . . re σαώ.χαc, interpictationem esse puto. quamuis, ut inferioris aetatis scriptoris fec qiunt. δὐει iri praeposilaim itatic non sici ita nanque veteres auctores sippe locutos exemplis non nullis costinaui in commentariis in libros A ristotelis de arte diccd qui autem accitiare leget cripta illius philosophi, inueniet multis aliis locis ita eum locutu. ut Demo illic nem quoque. Altero autem illo nomine vius est idem poeta in v. brevia canens: lla δ' Meo
Iet,ut grammatici t statur,ἰρ .n . . Assirmat autem Demetrius, si quis relicto umbo transsato pro illo proprium sampserit, fieri no polle ut verius id exponat,aut plani his. undecunii xpiatur quod propnsu ita non nulla planius verbis traitatis dici, ac ma- sis. pro pike, quam verbis illius rei propriis. hoc veris videtur seri no posse, atq; olet hvperbolen: quod enim trissatum est, proprium nullo modo crine dum vincat illai pia re illud.ciii ucre conuenit id nomen. magis autem proprie dici tiansi. Ma inquit. quam preopi ia. quia inclius eorum munere fungunt ui eodem autem pacto locutus est eleganshic scriptor capra cum ait, laudas vetetas oratores, qui lecte uti, locoque
ειψρει ἀν xxi ,6 ι δσὶ, δ. τοῦ 'πιχως τι tara . Idem etiam, quod hic a radit Demetrius, praecepit Cicero in ii l. de or Iole: atque illustribus exemplis confirmauit. ex Ponebat autem illest ira tempora. quibus translationibus uti oportebat. Sed ea tras ferri oportet, quae aut clariorem faciunt rein ut illa omnia. In horrescit mare:Tenebrae conduplicantur: noctisque & nimbum occςcat nigror. & quae seqiiuntur e nec
enim totum locum uetusti poetae Ponam: sat s sit ipluna indica isse, dit autem illic Cice Oad extremum. Omnia sere, quo essent clariora, transsatis pet similitii dinem
117쪽
verbis dicta sunt. Quod vero poeta li e mare inhorrescere dixit tras lato verbo, erat id quoq; in usu toluti sermonis, ut testimonio hoc Ciceronis intelligi in iis, citato a Nonio e primo libro de re publica. Sed ut ille qui nauigat, quia subito mare coepit horrescere. Sed T quoque Lillius, ut Homerus ορι α ita ipse phalange ho
xere dixit, ad candem rem clariolem reddendam apte traiislato vel bo. est enim illa non tantum par, similis i , , sed omnino eadem, unde etiam quς rere illic licet, significatus ne sit a Latino scit plore sonus ille, quem hastae cum intcnduntur, edunt, a tantum ipsarum erectionem, ut vide tur, monsstrare voluerit, qu a tunc Phalax refert animantem aliquam, in cuius corpore periculo magno propinquo, hoc contingat: piliq; omnes erigantur ae stent, ut aprum aut erinaceum facere videmus, qlix
res ut in ipsis metu obiecto fit, ita illis qui Ledere eas voluerint i more iniucit. vcrba T. Liuῖ1 hec sunt. Deinde disiecerunt phalangem, cuius consertar, de intctis horrctis hastis, intolerabiles vires sunt. Nam quod praedicat historicus hic de robore, ae firmitate phalangis:& si hoc praeter rem est . iam antea a Polybio memoriae proditum fuerat, qui tradidit ipsam, cum aptum tibi locum nacta cit:& no interrumpitur a tsolla, aut aggere aliquo perfringi labes aetatiq; non posse. Eullathius iuperiore locum Homeri longe aliter interpretatur, quamuis translatuni de ipse veibuni illud esse sentiat. nec enim horrorem accipit, qui sonor vel stridor est limilis sonori illi, qui editur ab inigore occupat s antecedente quartanam febrini: sed intelligit spiculorum erectionem cum crebra sunt, ut eriguntur capilli, piliq; corporis et Q iii, qui re horribili visa horrescere dicitii tui: nec non aculei crinacei, iuba leQnis,u arpiluctibus, aliaque huiuscemodi, ut ipse narrat. Porphyrius Tyrius in quaestionibus in Homerum accurate docuit quid ι n. sit, cum ierino est de mari, indieatis Pluri bus locis eius poci ς, qui plerunque horrorem illum atrum esse significavit: arbitratur cnim est e principium illud motus in mari, cum fluctus scilicet ventis incipiunt agitari. Sed idem etiam olio loco in extremo ei us quς ilionis, contra sentci I iam cuiusdam, allirmauit agitationem illam studi tum leuiorem , cum tam cicer ς
incipit mare, appellari lolitam esse ab H inero id est horrorem iς 4 ide et i
mentionem fecit huius loci, quem ponderat nune Demetrius , ut illius e iam cuiuidem Poeta de sue inquit imi/d ...ptia: in quibus transsationem cite isequit. I
Et simul attigit aliquo modo translationem ex actu, quaesupra dicta e G
cum pugna m horrere dixerit, lavsuam animantem.
Aliam dotem aperite iisdem loci quam paulo ante docuerat, mirifice probatam filii se optimo magistio qhii libentius etiam ipsa in commendauit, quia vidit freque tatam fuit se ab eo poeta, cuius ingenium in primis admirabatur: ac ditiinum esse existimabat. Amrmat igitur Demetrius una cum virtute iani declarara ait g sle
quodam modo Homerum translationem, quae tiocatur κ hi μή , iam explica tam , cum pugnam horrescere dixerit tanquam animal. animum enim hic quoque,
sensumque aliquo modo dedit rei inanim et . & quod proprium animantium est ,
tribuit pugnae sensu carenti. autem ut consileuit utque mos est etiam Aristotelis, addidit, qu a id non omnino penit iisq; facit: ne alie est expressa S omni biis numeris absoluta haec uirtus, cum in translationibus illis planior, certiorq; actio appareat. Cum plerunque significet corripere, atque enae dare, itideturnic Potius ualere attingere, ac leuiter capessere: neque enim locunt hic nisi fallor habet notio illa.
118쪽
Oportet sane non factere nos, quod quaedam translationes tenuitarem efficiunt potius quam magnitudinem . so siti an latio ad tumorem sumitur ,
ricebat compar resonanti tubae. nisi siqvusimul defendat Homerum, d
ceni, sc uis magnum Ut senaret tuba reus totum caelum.
Affert nune DemetrIus rem nouam auribus multorum. extare In quam quasta translationes, quae minuant potius conterantque, quam augeant, quod proprium videtur transtat senum: ae commune opus oriani uin illarum cise existimatur, quare accurate subtiliterque de hoc diis erit:contendit citae, si pollit vlla ratione, ad aliat inaturam vimque Ipsas redigere . Inquit igitur . fallere nos nullo modo debet nonnullas translationes humilitatem potius tenuitatemque gignere, quam amplitudi rem,& si translatio sumitur ad granditatem, & tanquam molem a diligendam orationi, atque huic uni rei inuenta videtur. ον o. ipse dixit, ut no multo supra iecit, ubῖ de genere verborum apto formae huic amplae diiIerere increpit. vii tur alitem exearlo Homeri quando saeuam ille horribilemq, pugnam et positurus, sxorta otia in 'ter illos contentione, deos ita concurrire intersis narrat, ut lata terra fremuerit: cx- Iumque sonorem ingentem ediderit. inquit igitur, ut antecedentem quoqi versu iri hic ponamus. T-- δ' ι u: δ' Aμφ δ' , ' πι Γυ ροῦν Demetrius aliterti ad ungit, declarans illic poetam non serui me amplitudini. Non enim oportebat unluerium caelum sonitum clamoeremque edens, simile facere tui, sonanti. si augere scilicet rem volvisset, in hoc ex-men uel manifestin pusillus enim prae illo cium sit sonus tubς, facit ut modicum et i caeli sonitum, strepitumque suisse putemus ipsi collatum .Homeri autem dignitatis merito studiosus nos et hic doctor rationem excogitat, qua vitio carere locum cum ostendat: amplificarique translato illo verbo rem, non minui iudicemus . Nisi aliquis ita patrocinetur Homero: culpaque ipsam liberare studeat. dicetis. Eodem pacto sonuit magnum c lum, ut sonaret, si tuba uteretur uniuersum luna. tune enim mente concipere possumus vastum quendam,immensumq; sonum. cum tuba, quet in usu hominum est,prς magnitudine ipsius no mediocrem sonum edat. quare t ba tant et magnitudinis,ut conueniat moli uniuersi cael , non facile existimari potest auantum sonum editura sit. Evii thius quoque putauit non valde scrui me illo tranato verbo poetam dignitati nititurque S ipse purgare illum,afferens no nulla dita
tersa a ratione hac, quae in mente venit Phalereo, cuia sane,&non contemnenda.
Vt opinor autem valde similis e si huic Homeri locus ille nostri poetς Dan iis euvocavit solem lucerna mundi putareq; aliquis non insulte pollet, id vesbum illic non solum non augere, sed etiam conterere amplitudinem solis. cu tameeode pacto defendi possit: & a vitio vacuus esse demostrari ut Homericus ille. Sed sotta me etiam admirabilis ingenii poeta vidit hoc: ipseque id muniuit, omniq; periculo reprehesionis liberauit. neque enim simpliciter tolem lucerna vocavit, ted addidit mudi. quae ratio est ea, qua commemorat Demetrius usurpatam ei se aquibusdam poetis,cum intelligunt se subire periculi aliquid in ve bis transferendis, eum igitur in dibus nostris lucerna in obscuram aliqua partem domus importata, repente inde tenebras pellat, spledoreq; omnia impleat, cogitare possumus infinitatum lume parere lucernam, quet mundo ipsi res rodeat quod manifesto sol ipse sa-
119쪽
cit, Nam qWod alij eandem translationem alio nomine aecusarunt: dixeruntq; ton satum id uerbumserdidum esse ac stetidum, sitne causa sertasse id fecerunt , c enim l ce uoς bulum id confirmatum iit, A decus Schonestatem in se summa trabei ; nςς usi, x nium lucernatum est in culina, sed in aliis etiam splendidistina spartibus domus, ut in in pnsis quoquo nobilium ci opulentorum hominum . nam ii oleum Iani mole itum n tibus ςssςt, tamque male pictet, male nobiscum agerctur.
heram igitur excogitemus travitutionem exit tutis polim causum , Pam mavit dinis: oportet cuim ex maioribus Vos re a parua, mo rura. ceu Xenophon inquit. E. A, εἰ misi i si ς φαλαγγ=: Moisi enim perturbationem fluctuanti mari comparauit , inde σ
Quamuis Hometri locum ς ulpa uacare convus si Ndere, vidςtur tamen fatere posse quempiam in id uitium incidere, qui non didicerit unde sint uerba transsere
δa,& a re minori ad in iorem amplioremque traducat: cum contra Omii ino faci E- dum sit . Inquit igitur, reuertens ad id, quod proposuerat, non nullas iciliςet tra sationes conterer ς potius rςs, quam amplificare. Aliud igitur transi tionis genta extare cognitum habebimus, quod magis aptum sit ad res minuedas, quam ampi i- sicandas. Oportet enim a maioribu rebus sumpta ad minore. comportare noria nar non contra a minoribus tςnuioribu q; ad grandiores traducere . id autem elegatem eruditumq; scriptorem seruare Xenophonteiii docet in pximo libro ανα- ν. cum narraret, propinquῖs iam exercitibus duorum fratrum ac conpredi parantibus, pa rem quandam Graecarum copiarum Ordinem non renutile.in hac enim re exponenda utabo transato usus est: dixit,id est fluctuavit. nam uel bum etiam hoc Latinum ab eadem rς translatum ad alias similes o studendas ab optimis auctoribus traducitur.T. Liuius certe in pugna illa magia exponenda, qua P. Scipio Hanniba Iem in Afri ea vicit, ut Xenophon Grςco, Latino hoc ipse usus est. inquit enim. Priacἰpum quodue signa fluctuarς coeperunt. cui Iamen malo confusionique ordinum, quod remedium stat in adhibuerit optimus imperator diligenter narrat. Explican autem Demetrius consilium auctoris , tran*lationemque illam, inquit. Acicien ἰ mordinisque aberrationem similem fecit m xi fluctuanti, uentisque agitato: indequς sumpto nomine ἰpsam appellauit. conseqMutus autem est quod voluit Xenos honiram & dignitatem & splςdorem sententiae illi attullit. Addit Phalereus, quod is a
debat nunc confirmare volens, Si ouis immu ata &conuersa re, ostendere inquam volens mare commotum Mentis ac fluctuas, nomen duxisset ab ordine militari per turbato : ac ἰς que aberrante, dixissct σασι τ ia elix, ut fortasse non ν ς; eq; ratione usus fuerit ea trastatione, ta omnino ac sine ulla dubitatione tenui
120쪽
an probar; debeat, recipique genus hoc translationis, discrepas a reliquis, & quod
extenuat,contetitque,cum dicat eum, qui inde transserat: fortasse non translatum esse verba ratione: neque accommodate. Cicero quoque in i i l. libro de Oratore hoc admonuit, quo loco etia indicauit posse peccari in vera ratione. si quis illic in dum non teneat, & a nimis magnis rebus sumat nomina ad tenues parvasque illustrandas. Inquit nim. Nolo esse,aut maius quὶm res postulet, te inpestas comessa tioni Maut minus comessatio tempestatis. Quintilianus praeterea in uri l .his verbis. Sunt etiam quaeda & humiles translationes, ut id, de quo modo dixi. saxea est verruca. intellexit autem locum hunc eiusde libri. ubi de varijs viti js orationis loqui-xur. De imitatῖ proximum est humilitatis vitium: vocat. qua rei magnitudo. vel dignitas minuitur, ut saxea est verruca in summo motis vertice. Animaduertedum aute translationem hanc, quam vituperat Ru ntilianus : & si extenuatrem, atque humilis, vitiosaque videtur, tamen receptam olim fuisse, probatamque consuetudini: nam in agro Pisano edit illiinus collis, ac superans altitudine vicinos omnes quamuis ingentes montes,non solum translato eo nomine vocatur, sed etiaimminuto illo, πικιος. mque Verrucula nominatur. Similitudo aute cui arbitror; quae maxima Inter eas res est,tatum valuit, ut humilitatis periculum negligeretur. nam quod ad exemplum ipsum Xenophontis attinet, nos quoq; patrio nostro se mone tegetes grandiores fauonio motas, translato a mari, leuiore veto agitato, nomine, ondeggiare pallim dicimus. non tamen contra, quamuis res similis sit, mare sata aliquo agitatum,iluctuansque, ficto a segetibus verbo, quas biade vocamus , biadeggiare diceremus: atque id facimus a natura ipsa docti instructi, non praeceptis eruditorum hominum imbuti. Cum autem, ut declaratum est, Angelus P litianus nolito illo verbo uti posset in poemate quodam suo , quod in iore animo inchoa lit quam absoluit, maluit tamen ex eo imaginem facere : in ce lebrandis enim voluptatibus,quas capiunt qui in agro otiose vivunt,cum hanc cita
posuisset inquit. Et iebiade on deggiar, como sa'l mare ,
uidam autem muniunt translutiones epithetis admotu, cum ipsi speriaculose is fuerint . Ut Theognis miἱ ut ψρρευγγα an ae Ego qui arcu feriret: φρρε γἱ nunque, lubricum quid iam de arcu tuti autemunitum in
Vsum translatIonum lubrῖ cum esse r ornatumq; hunc non sine periculo quoplaadbiberi ora oni supra Indicarat: nunc rationem, quam secuti non nulli stat,ut malum declinarent: remque omnem in tuto ponerent, ostendit: illos enim solitos dicit,cum visis ipsis fuerint translationes aliquId iii se periculi habere: metuerintq; , ne explodantur, sulcire ipsas epithetis illatis, ilicoque adiunctis. exemplum autem Prosert Theo nidis, prisci poetae,atq; id diligenter explicat: ille nanq; , cum arcum 1ignificare vellet,ut ostendit Demetrius, pro τί iv, quae vox id valet, posuerat *: γ- γα ἀχορδαν. id est lyram sine neruis . loquebatur autem de eo, qui rcu uteretur, sagi iisque feriret. recte autem ipsum fecissemec sine causa remedium id adhibuisse docet magister hic noster, dicens. σοι, i enim periculi plena res est, ii quis eo vocabulo pro arcu utatur, cu lyra valeat: epitheto tamen illo eius vocis translatio in unita est, atque omnis metus lapsionis depulsus . Plures aute huiuscemodi translationes 3pud Poetas inueniuntur. noster etiam diuino ingenio praeditus, a naturaq; ipsa factus.