장음표시 사용
61쪽
proximo decies sestertium in auro efferret. Idem Tacitus libro itidem si- Fpradicto, Eodem Nerone oratore Bononiensi coloniae igni haustae sub uentum centies sestertii largitione. Cicero in Philippica illa nobili,Vbi est septies millies sestertium quod in tabulis quae sunt ad Opis, patebati sun stae quidem illius pecuniae: sed tame si iis quorum erat,non redderetur, qu nos a tributis posset vindicare. Tu autem sestertium quadringenties quod Idibus Martiis debuisti,quo modo ante Calend. Aprilis debere desiistis Et rursus,Syngrapha sestertii centies per legatos viros bonos, sed timidos de imperitos,sine sua, sine reliquorum hospitum Regis sententia, facta in gy- Gnaeceo. Ex syngrapha quid sis acturus, meditere censeo. Et ero Flacco, Vel quod ait Luccius L. Flaccum sibi dare cupisse,ut fide se abduceret,sestertiuvicies:& eum tu accusas auaritiae,quem dicis vicies voluisse perderer Tacitus lib.xiii. de Nerone loquens,Sed nobili familiet honor auctus est,oblatis in sinetulos annos quingenis sestertiis, quibus Mes Tala paupertatem innoxiam sustentaret. Aureo quoque Cottae & Aetherio Antonio annuam pecuniam statuit princeps, quanquam per luxum habitas opes diissipassent ino in loco ne quinquagenis legendum putetur, Tranquillus de eodem, Senatorum inquit nobilissimo cui p,& a re familiari destituto, annua silata Hria,& quibusdam quingena constituit.Et de Vesp. Expleuit censum Senatorum,consulares inopes quingenis sestertiis annuis sustentauit. Et rursus in Nerone, Pompeium Paulinum vectigalibus publicis pr posuit cum insectatione priorum principum, qui grauitate irumptuum iustos redditus antei ssent,is annuum sexcenties iustertium Reip.largiri. Et rursus, Cladem Lugdunensem quadragies sestertio solatus est princeps, ut amissa urbi reponerent. Et iterum, Bis & vicies mille sestertium donationibus Nero effuderat.ubi n5 mille,sed millies contra fide exemplarium lego. Verum im- uero quandoquidem immensa ac caliginosa auctoritatu Alua restat apud Iiurati stimum quemque auctorum linguae latinae sparsirum, tempus iam versendi cardinem ipsum obscuritatis esse duco,& illud fortasse praefandi per parodiam,
Pandite nunc Helicona deae- ne si in densiores sensim tenebras intanuemus, nulla ut sic dicam face explicationis praelucente, interim Iect res magis in hallucinationem inducere, quam lucem aliquam afferre ten bricosis locis videar. proinde ut rem obscuram illustrare quoquo modo possint,lucem ab ipso capite rei accersendam habeo. Αs igitur,qui & assis dicitur, ut antea dictu est, libralis nummulus erat, Κ quod nome inditum est nummo iam inde ab eo tempore quo Romanus populus aere graui pro nummo utebatur. Pli. lib.xxi. de Scipione cognomento Suarione loquens, Nec ei suit in bonis funeris impensa. asses ergo contulit populus, ac funus elocauit: qua. parte serebatur, flores e prospectu omni sparsi. Tranq. in Augusto, Ex nocturno visu stipem quotannis die certo emendicabat a populo, cauam manum asses porrigentibus prae bens. Idem nummus libella dicitur, per diminutionem a libra: quanquam libella argentea esse ut auctor est Varro. Cicero in Verrem act. iii. Ecquis Volcatio
62쪽
& partibus estis liber I. XXIX.
Α Volcatio si sua sponte venisset,unam libellam dedisset. Libellam pro asse
posuit,ex eo dictam,qudd libra aeris valebat,id est asse. Cum autem minimam pecuniolam significare volebant, assem & libellam dicebant. Idem pro Roscio comoedo de poena plus petentium loques,Si petierit sester. iiii. Die nisi planum facit sester. iiii. ad libellam sibi debeti,causam perdit. id est, si minimo quidem nummo minus debitum fuit,ex formula plus petitionis cauti cadit. Plautus in Pseud. Si quidem hercle etiam supremi promptas
thesauros Iouis,tibi libellam argenti nunquam credam. Libella autem a B genti ideo dicitur,qudd nummulus erat argeteus,ut praedixinaus. Quin ocsignata statim argentea pecunia, constitutum ut denarius nummus libris Dinistis. decem aeris valeret, & seuertius dipondio & semisse: qua ratione quaterni a st risiis. sestertii denarium unum aequabant, ut auctor est Festus. Diu autem populus Ro .aereo num o usus est,cuius rei testis Pli. lib. xxxiii. his verbis, Argentum signatum est anno Vrbis quingentesimo octogesimoquinto, abio A g num, Consule,quin s annis ante primum Punicum bellum: & placuit denarius signatum. pro .X. libris,quinarius pro quinq; ,sestertius pro dipondio ac semisse. Idem, Populus Ro. ne argento quidem signato ante Pyrrhum Regem deuictum C usus est. Libralis, unde etiam nunc libella dicitur,& dipondius appendebatur asiis. Quare aeris grauis poena dicta,& adhuc eXpensa in rationibus di- Ε p.riti. cuntur:itent impendia,& pondera. Quin & militum stipendiorum,hoc est Impendia. stipis ponderandae pensatores,libripendes dicuntur: qua cosuetudine in iis Libripen emptionibus quae mancupi sunt, etiam nunc libra interponitur. hactenus Pli. Ego in versis supradictis ex antiquis exemplaribus duo verba emen d da censeo, ut propondera dependere legatur, & pro mancupi mancipii. pi h libri Quid autem sit dare & vendere macipio, nos primi, ut arbitror, docuimus in Annotationibus in Pandectas editis. Fuit aute hic ordo rei nummariae, D ut primum Romani aere praui, id est num o rudi & informi usi snt: postea Res graue aere signato,quod fuit sub sexto demum Rege: deinde argento signato anno Vrbis ccccclxxxv.auctore Pli .his verbis, Servius Rex primus signauit
aes litea rudi usos Romae Remeus tradit. signatum est nota pecudu: vn- Pecunia.
de & pecunia appellata. Maximus census CX. millia assium fuit illo rege:& ideo haec prima classis. Nummum autem & sestertium idem fuisse no- id mha tius prope erat, uam ut probari debere nisi in hoc Merula vir doctus fulta sus esset,ut supra admonuimus:&Calderinus vir ingeniosus numia apud Iuvenale Satyra. vi. denariti esse dixisset. Cic.in Ver. act.iiii. Facta est spon- E sio sestertiis quinque. coegit Scandi lius recuperatores aut iudicem postulare. Et paulo post,Coegit enim inquit in Scandilium quinq; illa millia nu-mum dare ac numerare Apronio. Et rursus inserius, Cogit Scandi lium Apronio ob singularem improbitatem, atque audaciam, praedationem innyariae societatis, sestertium quinque millia mercedis nomine ac praemii
dare. inque sestertia, quinque millia sestertium,& quinque millia nummum pro eodem dixit. Vitruvius lib. i. Ab Senatu populo. Ro. petiit, ut liceret transterre oppidum: constituit. moenia, & areas diuisit, nummo, sestertio singulis municipibus macipio dedit .id est, sestertiis sngulis areas
63쪽
aedificaturis ciuibus vendidit, quae res instar donationis, imaginem vendi- . Ftionis habet:quo modo & num o addicere Suetonio in Caesare. Valerius lib. v. M. inquit Cornuto praetore funus Hircii de Pansae iussu Senatus locante,qui tunc libitinam exercebant,tum rerum suarum usum,tum ministeri una suum gratuitum polliciti sunt, perseueratis postulatione extud runt,ut exequiarum apparatus sestertio nummo ipsis praebentibus addice retur. Ab huiusmodi consuetudine emanauit illud Vlpiant in. l. si quis, de acquirenda posses. Si quis conduxerit,& rogauerit precario uti possideret, si quidem nummo uno conduxit,nulla dubitatio est quin & precarium so Glum teneat. Columella lib.iiii. Vinitor licet sit emptus sex vel potius seste tiis octo millibus, cum ipsum solum septem iugerum totidem millibus nummorum partiam,vineasty cum sua dote id est cum pedamentis & viminibus binis millibus in singula iugera positas duco, fit tum in assem consummatum precium sestertiorum.xxix. millium. Huc accedunt semisses usuraru sestertia tria millia & quadringenti octoginta nummi biennii temporis, quo velut infantia vinearum celint a fructu. fit in assem summa somtis. xxxii. millium quadringentorum octoginta nummorum: quod quasi nomen si ut scenerator cum debitore, ita rusticus cum vineis secerit, eius Hsummae ut in perpetuum praedictam usuram semissum dominus costituat,
percipere debet in annos singulos mille nongetos quinquaginta sestertios. Mirum videri non debebat pro septem iugerum, octo iugerum apud Columellam lectitari,nisi & apud Hermolaum in altera editione itidem legeretur, ea parte in qua castigationes condidit in librum decimum quartum Plinii ubi hic locus citatur ad comprobationem eorum quae de usuris s
missibus trientibusque de centesimis ipse doctissime scripsit: ita ut primus
errorem non modo iurisperitorum, sed de omnium neotericorum ostenderit quem locum si ad calculum exigere voluit,facile fuit animaduertere Ierrorem exemplarium. Quonam modo enim ex octo millibus quod precium serui vinitoris Columella statuitin& altero tanto,id est octo iugerum precio,& octies binis millibus squae summa pro pedanda vinciendas ite iugerum octo laxaturin cofieri summa undetriginta millium possiti Quod si totum septem iugerum legatur, conueniet ratio. Id enim in promptu est vel in digitos calculum deducenti. Porro cum in semissibus usuris millenarius quilibet sexagenarium pariat,& quingenarius tricenariu : ex viginti millibus summa fit usuret mille ducenti nummi,& ex dece millibus sex coli: ex quibus sexaginta ideo deducuntur, quod sors non triginta, sed unde- x triginta sit millium . quare semissis usurae summa erit annua mille septingenti quadraginta numini: quae in biennio duplicata, tria millia quadringentos octoginta nummos sestertios eiscit. Sic fit as sortis & usurarum triginta duo millia quadringenti octoginta numini. Rursus si hanc summam sub semissibus usuris occupata esse statuas: cum triginta millia ratione antedicta mille octingentos pariant:& duo millia centu & viginti, id est mille de nongentos viginti: & si quadringentos octoginta pro quingentis intelligas,ut ex iis triceni nummi annui patiantur: net summa usuratu mille
64쪽
& partibus eicis liber I. XXX.
A nongenti quinquaginta nummi. alioquin si scrupulose exigas quod Columella neglexit)tot nummi huic summet deerunt, quot viginti in anno pariunt, id est unus& circiter quadrans unius. id quod ideo explicare voluimus,quia Hermolaus inexplicitum reliquit, conterus admonuisse loci: nec
aliquid praeterea addidit,quam id quod i equitur: Ex his verbis sinquit ille)euidentissime colligitur,ex usuris semissibus non quinquagenos de centenis, sed senos duntaxat in annum redire creditoribus : sicuti quaternos ex trientibus. Hoc quoque,ut arbitror,addere debuit, si in metem ei venit, cur
B centesima usura diceretur:quandd id plurimum valet ad fidem faciendam erroris deprehensi,qui perdiu sesellerat. Atqui cu haec ratio cetesimae duodenos nummos annuos in singulos centenarios pariat, & menstruos singulos: facile patet ideo centesimam dictam,qudd centesimo mense sortem ae- et .m. quet. Vsurarum enim dies olim in singulos menses cedere existimabantur, vsimu . ut hodie moribus huius urbis tertio quoque mense cedunt earum pensitationum dies, quae precio legitimo accepto praediis imponuntur,& mancipio dantur,& citra vitium foenoris instar habent. Dicitur etiam centesima usura ideo nisi filior quia centesimus nummus pro scenore statuitur. Cen
C tum enim nummi sortis,pariunt singulos nummos menstruos. haec a Graecis dicitur. Plutar.in Lucul. sem 3αὶ πι πλέον δε ετ λιγir Q. Vbi ἀύ subintelligo. Quod autem menstruae esse celas rentur usurae, calendarium vocabulum docet, quo iurisconsulti utuntur. Calenda
Proinde cum centesima usura pro asse intelligatur, dimidiata centesima si missis dicitur:& semis rursus dimidiatus, quadrans.Similisq; ratio in trientario scenore statuitur:quod Antoninus Pius Ro. princeps laquam minimum exercuisse dicitur,ut patrimonio suo plurimos adiuuaret. Vidi homines iurisperitissimos qui adhuc centesimam usuram cum Accursio intelD ligerent nec Hermolao assentirentur,nec iis Iurisconsultis qui cum eo sentiunt,calculo ut arbitror offensi,quem non facile expediunt homines eius artis ignaric quae causa fuit ut eum locum explanandum ducerem. Venim ne de noe posthac dusitetur, locus est apud Plinium in epistolis ad Τraianum his verbis rem manifestam reddens,Pecuniae publicae,domine, prouidentia tua & ministerio nostro & iam exactae sunt, & exiguntur:quae vereor ne ociosae iaceant: nam & praediorum comparandorum aut nulla aut rarissima occaso est,nec inueniuntur qui velint debere Respub. praesertim duodenis assibus, quanti a priuatis inueniantur. Dispice ergo domine nun-E quid minuendam usuram,ac per hoc idoneos debitores inuitandos putes:& si nec se reperiuntur, distribuendam inter Decuriones pecuniam ita ut recte Rei p. caueant. quod quanquam inuitis & recusantibus, minus ace bum erit,ietitore usura constituta. Duodenos asses appellat plenam centesimam,eo modo loquendi quo nunc in ea re utimur duodecimum denariuves decimum quintum dicentes. Cicero in Praetura urbana obiicit Verri quod pecuniam sibi attributam ad coemptionem frumenti publici, apud publicanos relicta unde erat attributa,duasus cetesimis foeneratus sit. Duas centesimas Cicero quatuor & viginti asses in centenarios singulos dixit.
65쪽
Demosthenes orator in ea oratione quam contra Aphobum unum ex tu- Floribus suis habuit,hoc apertissime docet.ait enim patre suum Demosth nem Aphobo quem tutorem sibi dederat, in testamento octoginta minas reliquille dotis nomine, ut uxorem suam Demosthenis matrem, uxorem duceretaquas cum ille accepisset, matre tamen uxorem non habuit. Sic igi
rum ille dotem huiuscemodi pacto habuit: quare cum matre meam uxo- Grem non duxerit, lege quidem iubente debet dotem cum usuris nouenum obolum restituere: sed tac drachmales tantum usuras eum debere. has si cusorte aliquis supputauerit,duodecim annorum spatio tria large talenta inueniet. Ego cum hanc rationem inirem, sic colligeba, octoginta minae centenariae,octo millia drachmarum valent, siue octogies centenas. Cum autem in centesimis usuris quilibet centenarius siue quaelibet mina in anno duodenarium pariat: si octogies duodenas drachmas ducerem, futuras in summa drachmas nongentas sexaginta: quae summa si duodecies ducatur,
fient undecim millia drachmarii,& quingentae praeterea & viginti, ex qui- Hbus centum & quindecim minae filii,& viginti drachmae superat: quibus si
octoginta minas,id est sortem addas,fiunt centum nonaginta luins minet. ita tria talenta fiunt,& quindecim minae, cum. lx minae talentum faciant, ut infra videbimus. Propter quod Demosthenes exacte summam colligere nolens large vel prolixe tria talenta dixit pro tribus talentis & quadrante. usura set, nouem autem obolos pro sesquidrachma posuit, qua ratione sesquicent quicemesi simia usura procederet,quam ipse,ut Omnino aduersario defensionis ansam praecideret,ad centesimam retraxit.Vsurae sesquicentesimae taxatae erant ex lege decem tabularum in rei uxoriae actione, eodem auctore in oratione I
rit, dotem restituere,alioqui morae tempore interularium pendere sesqui-.A. A . drachmale. Ea autem actio λου am vocata est a Solone,ut ex eodem orat re nouimus. Itidem alio loco τω -: π -τα --ς re ἐργα rari
Has igitur inquit triginta minas habet ab ossicina, & partum eorum octo annorum: quem siquis drachmali usura occupatum esse ponat, alteras p riter triginta minas inueniet. Triginta minae quotannis tricies duodenas drachmas pariunt, id est trecentas ct sexaginta,quae octies duct duo millia& octingentas octoginta drachmas valent. Hoc in loco orator numerum auxit mina una, dc quinta parte minq:superiore autem exemplo numerum diminuit,vel quia exacti calculi taedium vitare volebat; vel ut summas e litis rotundas faceret: utrobique tamen clarum est eum drachmale in usuran a smi, dixisse, quam Latini centesimam dicunt. Est enim drachma,centesima pars.. a. ἡ ω fit Vt centesima usura aequare sorte dicatur, quia centesimo meu
eeiu silua. se drachma in minam evadit. Vt enim Romani ab assibus, sic Graeci a drachmis
66쪽
& partibus eius liber I. XXX l.
A chmis usuras denominarunt,ut nos hodie a denariis. Quod aute menstrii qessent usurae, apertius etiam ex oratione Aeschinis contra Ctesiphontem
ostendetur. Criminose enim obiiciens Demostheni quod pro quodam Α-theniensium plebiscito quod Graeci psephisma appellat in cuius ipse auctor
fuerat, a tribus ciuitatibus,in quarum gratiam id promulgatum erat, talenta tria dari sibi stipulatus esset cum Oritae inquit bello exhausti id dissoluere non possent,scenus ei talenti spoponderunt quoad talentum solui si
ψάλωον ααδε . id est, Coacti autem Oritae, cum pecuniae inopia prem rentur,vectigalia publica in talenti summam ipsi oppignerauere, & foenus Demostheni sceleratae mercedis interim pependerunt, drachmas mestruas in singulas minas,quoad sortem reddiderui. Hoc unum exemplum maius est quam ut altero adminiculo egeat : quanquam& aliis exemplis nono remus. Cicero ad Atticu lib.vi. Et tamen sic nunc soluitur,tricesimo quos die taleta Attica.xxxiii de hoc ex tributis,nec id satis essicitur in usura menstruam. Simile est illud apud Athenaeum circa finem lib.xiii. ex oratione
Hic est iudices qui cum versuram secisset a Sosinio trapezita ternis drachmis,ad me venit orans ut se foenore obrutum & facultatibus lapsum ne despicerem. Est mihi inquit in animo unguentariam factitare, sed facultas non suppetit.Si mihi mutuam pecuniam dederis, novenos tibi obolos in sngulas minas pensitabo. Haec verba ita intelligenda esse dico, ut ternas drachmas prius pro tribus centesimis,& novenos obolos pro sesqui cente- D sima accipiamus. Qui enim querebatur se graui foenore ad inopiam redoctum,& ad pignorum distractionem,ab amico postulat. ut dimidio leuiore usura pecuniam sibi mutuet, ut cum ossicinam unguentariam institu ri liberare se eo quaestu aere alieno possit. Siquidem singulae drachmae in singulas minas ac singulos menses pensitat , centesimam unam faciunt,quq
centesimo mense sortem aequat. Ita ternae drachmae ternas centes mas faciunt. Noueni autem oboli sesquidrachmam tantum valet, cum drachma Dra lima. sex obolos penderet. Foenoris autem nautici exemplum est apud Demo- obolus. sthenem in oratione quae et ,σ αρίτου dicitur,liis verbis, ἐδά--
nia foenerati sunt Artemoni dc Apollodoro Phaselitis ad tria millia dra climarum, hoc est triginta minas: conuenit ut Athenis pecuniam Mendan exportarent, indeq; in Bosporon,aut etiam si placeret sinistrorsum nauigare ad Borysthenen v , de rursus Athenas cum mercibus redire. Statutus autem modus scenotis in millenas drachmas ducentaeuicenaequinae
67쪽
drachmae. Quod si post arcturum portum exeant e Ponto ad scrum pro- Fmontorium nauigaturi, trecenae in millenas. Hoc perinde est ac si diceret, in denas minas ternae minae, vel binae cum quadrante minae: quae ratio longe abest ab illa centesima Accursanorum. Hoc enim conuento foenus noin mensem statutum intelligo, sed semel in maris commeatum remeatu ., ct in eius negociationis exitum. Haec autem quae retuli, verba sunt syngraphae nauticae. Ipse Demosthenes in oratione quae παρ εων inscripta est,centum & quinque minarum totidem drachmas menstruas 4.ν γηί, is si,in esse dicit, hoc est iustam & legitimam usuram. a G παρ' u ν τῆ τόκου p ἄρμώει,π- uti ἄ-k--. Quibus verbis circa principium eius orationis positis, significat, contractum istum nomine quidem coductionem fuisse,sed reuera mutuum usurarium. Quecontractum nequis improbandum censeret,addidit usur loco pensitatio nem menstruam se stipulatum, quantam scilicet usuram stipulari per leges liceret. Eam autem este in sngulas minas drachmas singulas. Idem is p etti,
ἐκτὀ Hi, μνῶν δενί si ultoἰς in ,. Oppigneraui igitur diuerserium meum in sedecim minas Pambotadae qui eam pecuniam repr sentauit, in Hsingulas minas octonis obolis quolibet mese creditori scenoris nomine c5stitutis. atque haec de hoc ipso interprete & proxeneta facta est constitutio. Haec usura centesimam triente excedit. Vsura autem apud antiquos duplex fuit,terrestris,& nautica. Terrestris,id est . Ot, menstrua erat: nautica iteruduplex suit: una quae in alteram tantum nauigationem statuebatur haec a Graecis heteroplus dicitur altera ita c5 trahebatur, ut non aliter deberetur nec ipsa, nec sors eius,ciuam si nauis cum mercibus sospes domum rediis.set. Hanc amphoteroplum dicunt,quasi in commeatum remeatum 4 taxatam. de quo locutus est Modestinus in.l.prima de nautico scenore. Demo- Isthenes etciet φορμίονα, uni ἔδς ἐδαbiαν ἀπῆ δε μας ἁλκυι --αγ- αν ἀ rara δωμας ἰαχοί. s δραχμάς. Et hic quidem inquit mutuo dedit duo millia drachmam pecuniae utrobis traiectitiae,ut Athenis duo millia drachmarum & eo amplius sexcentas reciperet.His verbis liquet id quod supra diximus,usuram nauticam non mestruam fuisse, sed una in omne tempus nauigationis & negociationis constitutione taxatam. Fuit enim pecunia a Lampi de nauclero Phormioni foenerato mutuata Athenis in Pontum,& Ponto Athenas. Et haec ratio maior est sesquiquarta,& iure Pande-ctariam non admissa. Nam legitima usura traiectitiae pecuniae non potest duplam centesimam excedere,vt auctor est Papinianus in . l. Nihil interest. R Graecis ephectos locos vocatur, supersexta usura: cuius exemplum luculentum est in supradicta acie φο cisi Demosthenis oratione. Nouissimuexemplum addemus ex Isaeo in orationem ι is ἀγνιου κληρου, in qua bona cuiusdam defuncti recensens, & nomina, ita inquit, aeta R is moti ὀ λοι δινα
Nomina autem usuraria ad quatuor millia drachmaru, cuius quaestus singulis annis septingentae viginti drachmet fiunt scenore nouenum oboloria.
68쪽
& partibus eius liber t. XXX is.
R Post haec verba quis cotrouersam referre audeat eorum quae diximust Cuenim centesima in singulos millenarios centum & viginti annuas pariat, sequitur ut sesqui centesima centum & octoginta pariat, qui numerus quadruplicatus septingetas & viginti efficit. Nostra autem ratio hodie in pen- . stationibus & vectigalibus quae praediis imponuntur, bessales usuras reserre quodamodo videtur:sed qui innocentius stipulari volunt religione obstricti,aut ciuili scenora detranere aliquid, aut precio addere solent. Vnciaria usura est cum centenarius singulos parit, ut in. l. Titium,de administra-B tione tutorum. Qui autem religione soluti sunt, & hodie Epide tu pro- Epidmiabant,nos vectigal decimariu appellare possumus, quod nec boni viri probant,de inciuile iam existimatur. ex quo scilicet tempore idem Hermolaus rem usurariam male esse intellectam a iuris enarratoribus docuit. Quan- Loe'Pau doquidem autem Pauli responsum in capite,Si haeres, ad legem Falcidiam, video a iuris enarratoribus absurde esse intellectum: de eo. ipse a viris non mediocriter in eo studio eruditis interrogatus, Pauli sententiam pene aenigmaticam, Hermolai vero interpretationem sensi plane videri ieiunam,
ipso. Pauli dicto illis obscuriorem, licet ipse aliter existi me: idcirco mei
C muneris esse duxi,institutos operi & proposito conuenire, eius responsi verba enarratius explanare. Item si Rei p. inquit Paulus in annos singulos legatum si cum de lege Falcidia quaeratur, Marcellus putat tantum videri legatum, quantum seniciat sorti ad usuras trientes eius summae quae legata es colligendas. Hic primum hoc praefandum habeo, quod cum ad Falcidiam exercendam legatorum ratio initur, ut constare inde possit an vltra dodrantem a testatore legata producta fuerint: ea legata quae certam summam non habent, legitimo precio aestimantur. Esto igitur exempli gratiavi seni aurei Rei p.relictisnt annui in perpetuum . notum est eius summae D redditum ab haerede alicunde comparandia, relin publicae ab eo mancipan- dum,unde stabilem obuentione eius summς habere quotannis possit: aut pro eo precium dandum. Nunc igitur si ratione legatorum ineunda quoratur quantum haereseo nomine imputare in rationem debeat, respondere possis ex Marcelli opinione, & Pauli sententia, non tantum imputandum quanti sex aurei annui emi possunt tractatilio &plerunque usitato precio,
vel quanta est pecuniae summa quae si foenerato collocetur, senos aureos quotannis parere potest ciuili de legitimo scenore: sed uberius ac plenius huius legati aestimationem ideo esse faciendam, quod Rei p. relictum est. E Nam cum perlegem,Eos, intractatu de usuris, Iustinianus Augustus sanxerit legitimam&ciuilem usura esse semissem, si priuato ipse homini po-
nas aureos senos quotannis esse relictos a testatore: haeres tum no ultra centum aureos pro eo legato deducere in eam rationem poterit. Siquide centenarius sortis ut ex praedictis apparet duodenarium quotannis parit e noris, tum quidem, cum usura procedit centesima: quare in usura semisse, quae dimidia est centesinae,senarius anniuersarius e centenario conficitur. Sic fit ut legatum senum aureorum priuato homini relictu, non vltra centum aureos aestimati debeat,cum ea summa scenori data, vulgo senos au-
69쪽
reos pariat iuris concessione. At nunc cum Reip. huiusmodi legatum esse Frelictum positum sit opinione Marcelli aestimatio erit superioris sesquipla: quippe cum usura trientalis subsesquipla sit, id est ἰ sui: Moi,semissis, noc est tertia tarte minor,ut quaternarius Habses lumlus est senarii. senarius enim tertia tui parte superat quaternarium, hoc est binario: quod perinde est ac si dicas senarium continere quaternarium,& quaternarii semissem, propter quod hemiolius eius dicitur,&sesquiplus. In hac igitur specie aureos senos legatos,centum & quinquaginta aureis aestimabit haeres, tantum4 l
gatariis eo nomine expensum seret. Quanto enim usurae modus a testato- Gre taxatus minor est unde legatum annuum percipiendum, tanto est summa maior quae precium est aut aestimatio legati. Hic aute licet testator non constituerit suin mam, tamen iuris interpretatione taxasse existimatur, Marcelli & Pauli opinione. ita enim constitui legatum annuum , fundaris i statorem voluisse ipsi interpretantur, non ut plerunque percipi posset, sed ' ut quouis tempore, id quod tum euenit cu pecunia leuissimo foenore conlocatur, verbi gratia trientali. Siquidem ex ea promptum est quouis tempore nomen facere, mutuam ij eam accepturum hominem inuenire, ita ut
inde conditionem suam longe meliorem eis ciat, si frugi est debitor: idi, o- Hnanino est quod responsum Marcelli Paulique signincat. Capitolinus in
Rntonino pio, Ipse foenus inquit trietarium, hoc est minimis usuris exemcuit,ut patrimonio suo plurimos adiuuaret. Hodie autem cum aut edicto aut lege municipali in hac urbe maximus pecuniae fructus partus, in emittitiis pensitationibus quas relatas quasi reditus aut reddctes aut reuentitas ingua vernacula vocat, rationem Dessalis usurae habeat, aut plusculo pleniorem, octoni enim cum triente e centenario conficiunturi tanti j municipali priuilegio redimi quandocuns possunt pensiones in urbis aedificia venditae, quati cunetemptae sint. Verum,ut dixi hodie ubi legatu Reip. Inctum esset ipse ex sententia Pauli censerem, si sententiam rogarer, octonorum aureorum legatum paulo minus centum & quinquaginta aureis
aestimandum in ratione salcidiae aut alia consimili: quippe haec summa sestquiplex est sortis,ex qua municipali lege octoni aurei fere annui percipiu-tur, in iis contractibus quibus pensiones in praedia urbana aut rustica vendi tantur, ita ut redhiberi possint, duntaxat cum ita commodum est & li bitum veditori, no etiam emptori. Sestertius igitur & niamus idem apud De rixis auctores significant, quoniam quaterni denarium valent. Itaque Cicero in s. - , , Ver. Act. iiii. cum ita dixisset, Nam cum ex Sicilia legibus frumentum in xluit. cellam suimere liceret, idq; frumetum Senatus ita aestimasset, quaternis sentertiis tritici modium, binis ordei: iste numero ad summam tritici adiecto, tritici modios singulos cum aratoribus denariis trinis aestimauit. Haec auteverba ipse veluti declarans paulo pὀst ita subdidit, Verum enim uero cum esset frumentum sestertiis binis aut etiam trinis quibusvis in locis prouinciae, duodenos sestertios exegisti.& itidem hoc declarat multis aliis in lo-LIAM cis eiusdem Actionis. At vero denarius drachmae pondus habebat dunta-i , ta . xat Atticae. Plin. lib. xxi. Drachma Attica sere enim Attica obseruationem editi
70쪽
& partibus eius liber I. XXX iii.
A medici utuntur' denarii argentei habet pondus. Plutarch. in Sylla, Potitus reria Sylla,cu multos occideret, de libertini generis homo quenda ex proscriptis occultare videretur, ideoq; e saxo praecipit adus esset, obiecit Syllae , quod una simul in domo vitam egissent: cum interim ipse quidem pro superiore habitaculo duo millia nummum, ille autem pro inferiore tria millia mercede penderet: italli inter utriust sortuna mille nummos intersu in se,qui drachmas Atticas ducentas & quinquaginta valebant, - - ς --
B Idem in Bruto, Testamento cum legasset Caesar ciui cuilibet septuaginta- quinque drachmas, praeterea reliquisset hortos qui trans Tyberim erat,ingens beneuolentia & admirabile desiderium omnes tenuit. De hoc apud Tranquil . in Caes ita legimus, Populo hortos circa Tyberim publice,&viritim trecenos sestertios legauit. Si septuaginta luinque quater multiplices, trecentos effcies : qua ratione quinque & viginti drachmae centenos sestertios valent. Idem Plutarchus in Antonio, C. Caesar adolescens haeres a Caesare scriptus,ex Apollonia rediit. debebat Romanorum cuique drachmas quinque & septuaginaa ex testamento patris. Apud Appianum ta-C men in secundo bellorum ciuilium ita legitur, Populo horti trans Tyberim praebiti singulis Romanorum ciuibus qui in urbe aderant, quinque &octoginta drachmae Atticae collatae. Sed errorem esse numeri non dubidaffirmauerim 'quippe idem Appianus septuagintaquinque drachmas pro trecenis nummis dixit, ubi de Caesaris liberalitate loquens, Singulis inquit)ex populo minam unam Atticam dedit. De quo Tranquillus, Trecenos quoque nummos, quos pollicitus olim erat, viritim diuisit. QPo ex loco probari videtur minam Atticam quin y & septuaginta drachmarum suisse: id quod apud Priscianum legitur, quod tame postea explicabimus. Sed D interim celenariam minam intelligere oportet. Nunc iSitur causam tene- sin iimus cur sestertia singula, mille nummos sestertios signincent. nam duae li- sngula. brae,&selibra, seu quod idem est in innae duae de hemimnaeon ducentas &quinquaginta drachmas valent . quae si quaternario multiplicentur, mille morum si nummos eis citat. Quomodo gitur sestertii dicti sunt nummi, quod duos asses & semissem singuli valerent, id est dipondiu S semissem aeris: ita seo milia idE tertia ex eo dicta sunt,qudd duas libras singula &selibram argenti valeret. Ita factum ut quadringenta sestertia,& quadringenta millia sestertium nu- Quid in- morum antiqui pro eodem ac sine discrimine significatus diceret. Vertim hi E id adnotandum, qudd libram nunc & minam centenarias intelligimus,ln- quadringε differenter utentes: quod pondo etiam identidem appellatur. Plin. lib.xxi.
Mna,quam nostri minam vocant, pendet drachmas Atticas centum. Quo namorii. in loco Hermolaus, innam inquit libram, minam,pondo, pro eodem no- Libra mi stri dicunt,ut Graeci μναν. iis . lia. quod dictum ut no usquequaque verum est, ita in re nummaria libram de minam pro eodem sere usurpari de- ponuntur.
prehendimus, vix ut differentiam animaduertere possis,qualibet obserues accurate & Latinos & Graecos. idii cum ex eo videtur quod de sestertiis diximus, tum verd ex sequentibus magis comprobabitur. ιλλε autem in- ι, οῦ.