장음표시 사용
101쪽
II. Quoris. ii. suid sit fidei sis, pignus, l
6potheca, in transimo REsp Fideiussio est alienae obligationis in se susceptio, qua quisse ad eam implendam obstringit , principali debitore deficiente . Vocatur e tractus isse subsidiarius, & aecessorius, quia substi- ltuitur fideiussor principali debitori. Qui se principalem pro altero debitorem constituit, non est proprie fideiussor. Saepe tamen fi. dejussores se cσnstituunt debitores principales , qui appellantur Malle dori in principalitis . Isti eogi ad solutionem directe valent, relicto debitore primo III. 'gnus , & by beea pro eodem accipi solem. Presse tamen accepti contractus isti diti erunt: nam pignus est de solis mobilibus, bpotheca de immobilibus. Pgnus definitur contractus quo res mobilis creditori traditur in lecurita tem debiti . H ltheca est contractus quo res immobilis , nu- lda conventione, absque traditione obligatur lcreditori in secutitatem debiti, ut si alter non satisfaciat, inde peti satisfactio possit.
mpotheea duplex : altera generalis , qua Omnia bona obligantur ; altera particularis qua quis aliquam rem determinatam obligat. li V. Transactio est conventio onerosa, qua dubia iura, & incerta inter partes componuntur. Haec legitime inter par es constituta, eadem vi pollet, ae judicis sententia. Quare ea semel peracta , non conceditur jus in integrum, nisi laesia enormis appareat. Utinam frequentior esset hic contractus utrique parti utilis , missis tot litibus victora bus perniciosis. V. Quas T. III. Quid sit emphre u Rrs p. Est contraelus quo rei immobilis dominium utile ad longum tempus transfertur, directo retento , onere imposito annuae pensinnis solvendae. Empbteusis vox graeca est, quae latine insitionem, seu implanta Ionem
significat : quia olim inculti sundi inserendi
VI. Si emphyleuta per triennium domi. no lateo , & per biennium Ecclesiae non solvit pactam pensionem integram, ipso faelo cadit in poenam commissi , valetque do-
nus proprietarius eum privare re emphyleutaca cum omnibus meis rationibur factis.
Est contractus quo rei immobilis dominium utile transfertur , retento domina o directo sub onere fidelitatis, de sequii personalis. Differt ab emphyteusi, quia laudatarius', seu vatallus non pendit domino annuam pensi nem, sicut emphyleuta, sed tantum obse-
quium personale de sensionis, auxilii, & mdelitatis praestare debet requisitus a domino. VIII. Quorsr. v. Quid D comm arum Rrs p. Est rei alicujus quoad usu in solum. gratuita concessio ad tertum tempus . Pre carium vero est rei alicujus quo ιd usum s luna gratuita concesso ad nutum concedentis revocabilis. Astines sunt ejusmodi co tractus; discrepant solum , quod precarium repeti ad nutam concedentis potest, commodatum vero solum elapso tempore prae stitutos
Est contractus quo sola res custodia alterius fidei committitur, ut integra reddatur. Requiritur mutuus consensus & deponentis,& depositarii . Depositarius nequit uti re deposita absque consensu deponentis. Si tamen pecunia sit, quae damnum ex usu patitur, ea uti potest, si tamen semper promptus si ad eam reddendam ad nutum deponentis . Adhibere diligentiam debet in e stodia. Si damnum sequatur, tenetur ex cubpa lata tantum ad recompensationem . R ligiosi elaustrales suscipere depositum ne queunt absque licentia Praelati: Coenobium non tenetur ad compensationem, si depositum pereat apud privatum Religiosum, vel apud Praelatum , nisi cum capituli contensa illud suscepissent. Ceteri ratione mentes ea paces sunt recipiendi depositum . X. Qua fr. vii. Quis D loeariot Rxsp. Est contractus onerolus, quo olus, vel si Melus rei , vel personae venditur pro Pretio oConductio est contractus quo ulus rei, vel
personae emi ur pro pretio. XI. Qu EsT. viii. Peccant ne qui domor cant aci usuras exercendas, ad meretrιcandum y Rhsp. Adfirniant Patres omnes, ut alibi PMlam feci. P. Claudius L -Croix lib. '. P. 2. ώθ. 2. N. IO 2. congerit opiniones oppositas probabiles , improbab; les , & laxas, & mO re suo, arbitrio lectorum easdem subiicit, ac si Pyri homi sinus esset Moralis christiana.
Inclinare se tamen ostendit in opinionem docentem licitam esse talem locarionem: quia haec, inquit, tendit proxime ad dandam habitationem, remore vero praebet mincasonem peccandi . opinio haec, ut mihi videtur, salsa est . Vide quae dicta sunt ubi de seandalo.
quaniam obtigario ' REsP. Est libera, & spontanea fidei datio de re licita possibili. Requiritur enim ad veram promi ilionem obligatio praestandi ex virtute fidelitatis id quod
102쪽
promittitur , nee sumtit sola voluntas sa-ciendi; & ideo dicitur datio fideι . Dieitur libera , Ze spontanea, quia promissio contractus gratuitus est . XIII. Ut promi ssio obligationem inducat,aceeptata sit oportet ab illo evi fit. Promiiso iuramento firmata ante acceptationem revocari nequit, quia promissor vinculo religionis , se obstringit ad non revocandam promissionem, quidquid in oppositum dicant aliqui . Gravitas obligationia in promissi ne gratuita pendet ex intentione promisχ-ris, qui ad noe quod attinet legislator est. XIV. QuπsT. x. suis sit donattio λ RES P. Est liberalis alicujus rei traditio. Alia reatis in rei traditione sita , alia verbalis, qua quis donat rem absentem, quae impersecta donatio est, & potius promissio. Rursus is natio tribuitur in absolutam , quae persecta est : & in conditionatam, quae conditi nem annexam habet . Denique alia est donatio
inter visos , quae continuo transfert dominium in donatarium , etiam vivente donatore; alia est donatio mortis causa , in qua uis rem nunc donat, sed post mortem pos-idendam . Haec revocabilis est , secus illa , exceptis paucis casibus. XU. Donare valent qui absoluto dominio rei dotiandae potiuntur. Heine Religiosi do
nare nequeunt. Revocandae donationis cau
sae sunt . i. Donxtarii ingratitudo probata in iudicio. 2. Pioles noriter suscepta. 3. Sidon xtio sit inosticiosa contra pietatem paternam erga filios, ut si laedat ius legitimae debitae filiis . 4. Si quid donatum sit ob
mentum λ REsp. Est ultima voluntatis humanae justa sententia de eo quod quis vult fieri post mortem , cum directa heredis institutione . Proprietas vera testamenti, ut distincti a ceteris ultimis v. Iuniatibm, est heredis institutio , qui per ram deiuncti reniae sentet. Coicilius eli ve- Iuti testamenti appendix, δέ seribitur ad aliquid mutandum eorum quae in testamen Ooisposita sunt , aut declarandum, adii erem dum ve. Ex privilegio dumtaxat potest in codicillo heres institui. Alicubi valet testa mentum sine hered:s institutione .
NS. &c. C A P. V. & vr. 83 seu Ha iam & sigillis munitum . Aliud nM cupativum, seu apertum, quod absque seriptura, sola vhrborum nuncupatione formari potest . Si quis plura conficit testamenta , ultimo standum est . III. Legatiam est donatio facta a testatore, & ab herede praestanda alicuius rei particularis. Fidei coin massum est legatum, vel hereditas fidei legatarii vel heredis Ita commissa, ut alienare eam nequeat, sed debeat illam tradere, & restituere, eui testator praescribit . Duplex fideicommissum: generale, quo tota hereditas gravatur : &particulare, quo res determinata fidei legatarii committitur restituenda. IV. QuaesT. II. 9uae flemnitater requia
Iure communi requiruntur septem testes masculi puberes, qui annos I 4. expleverint, quique liberi, & invitati, ac rogati omnes audiant voluntatem testatoris. Ad testamenin tuni scriptum, seu elausum, requiritur ut te stator coram septem testibus declaret hocella suum testamentum. Omnes testes deinbent subscribete . Si quis ignorat scribere, alius pro eo scribat , & proprio, vel communi sigillo testamentum signare debet. Excluduntur muti , surdi , impuberes, pλtet heredis, &qui sub potestate testatoris sunt, caeci , amentes , prodisi , infames a numeto testium . Haec de jure communi. Ceterum singuli Principatus suas habent peculiares leges, quae servandae sunt. V. QuaesT. iii. Quas solemnitates postulat testamentum ad pιas ea a I REI P. Testamen ta quae hereditatem destinant pauperibus, Ecclesiis , monasteriis , holpitalibus , virg:-nibus, viduis, nuneupantur ad pras cautas. Si legatum in testamento relinquatur Prae fatis, non dicitur testamentum ad piis causa . Quoties constat de consensu restatoris aut ex ejus privata scriptura, aut ex ducibus testibus, sive viris, sive seminis, valet testamentum ad pias causas , sublatis solemnitatibus iure communi praescriptis. Ul. Ad testamenta caecorum nuncupativa septem testes requiruntur. Milites testanintes extra bellum sunt subjecti iuri communi; in bello veto ea servare debent quae jure naturae praescripta sunt, nempe est a me ta fieri eotam duobus restibua sive viris,sὐ- semini; debent . Ad eoau uor quinque testes re tu runtur . Sed leges munic piles consi lenuae scint.
VII. Qu Esr. Iv. Quid sit rectam arum impersedium t REs P. Tellamentum Imperse
103쪽
LIB. I x. DE IUS T. & IUR.ctum dicitur, quia aut deficiunt solemnitates a iure praescriptae ; aut testator morte percussus illud perficere nequivit Hoe jure com mnni nullum est. Diam dubitatur vali. dum necne sit testamentum , communiter auctores validum asserunt. Et si sit ad pias caulas, validum in utroque soro est, sicut&legata pia . Si testator asserat in testamenis o se schedulam dedisse Consessario, vel alteri persona subscriptam, velleque omnia in ea contenta valere, implenda sunt non se.
VIII. Si testator plena libertate caret, si dolo, lenociniis, fraudibus deceptus est, nullum est testamentum ab eo iactum. Qui decipiunt testatorem, peccant contra iustitiam , & ad restitutionem tenemur. Idem dicendum de illis qui versute impediunt ne
testamentum condatur. IX. QuapsT. V. Quietam possunt reflamen-νum condere λ REI P. Omnes usu rationis praediti possunt de bonis suis testari , nisi ali. qua lex obst, ut obest Religiosis vi voti paupertatis , & Episcopis de reditibus Ecclesiae. Impuberes masculi ante i 4. & seminae ante i 2. annos testari nequeunt . Filii milias de honis castrensibus , & quasi
ea strensibus testari valent. X. Climina iudicis sententia probata, quae testari vetant, sunt. r. hostilis Cardinalium
Fercusso, incarceratio , aut cooperatio ad Naec crimina. a. Haeresis , vel haereticis sa- Vere ,& eosdem receptare. ἶ. Condemnatio ob
libellum famosum. q. Uiurarii publici . 3. Damnati ad mortem, & quibus aqua , &ignis interdicuntur , inhabiles sunt ad te,
sandum. XI. Qus r. vi. Quinam in heredes insti ut nequeant ρ REs p. i. Haeretici, & apoliatae, si intra annum non egerint Poenuentiam. 1. Qui non possunt testari ob delictum. 3. Percussores Cardinalium post judicis sententiam. 4. Civitates inimicae. S. Qui occidunt testatorem. 6. Qui prohibenteondere teli amentum , vel conditum revincare . 7. Si heres accessit ad uxorem testa oris, iudicatur indignus hereditate. 8. Si testator captivus erat, ti heres eum laberare neglhxit , privari hereditate meretur. verum haec omnia ad forum civile attinent.
O naturaus suu unt patri RLsp. Filius naturalis jure communi succedit in duabus unciis parenti non habenti filios legitimos
Duae unetae lex tam bonorum Parte in comprehendunt. Hoc tamen ait cubi limitatur, si pater uxorem non habeat. Filius sputias nihil praeter alimenta sve ex testimento, sive ab intestato recipere iure valet, etiamsi pater filiis legitimis ea reat . Filii naturales succedunt matri non secus ac legitimi. V, riae tamen sunt regionum leges, quibus standum est.
De heredibus necessariis , eorumque sub Etutiore. I. Riplex heredum genus. Alii neces1 larii , qui absque legitima causa pii vari hereditate nequeunt. Si hos testator praeterit in nominatos, nullum est communi iure testamentum. Alii sunt heredeς ab im est ato, qui succedunt desumito absque testamento . Tertio loco sunt heredes extranei, qui libere a tellatore heredes instituuntur.
II. QuπsT. I. Quomodo filii parenti as, i patres Hias furemunt λ R Esp. Filii leg ti mi succedunt necessirio parentibus in leget rima, quae comprehendit tertiam bonorum partem, si filii fuerint quatuor , vel pi ciores. Si plures quam quatuor, legitimλm eludit medietatem bonorum . De rel:qa: bonis libere disponere pater valet. Elt mi in hoe variae obtinent nationum leges. Ill. ordo in suceessione servandus , Ut propinquiores stipiti laecedant: ideo vivest t: bus stris non lurcedunt nepotes. Inter θ' lios dividitur hereditas per capita . Pλteti habet tres filios , quorum unus moritati plures filios relinquens. Filii isti succedunt hered: tati a vi , vel aviae non per capi: ν sed per stipitem, quia omnes simul reprae' sentant unum pitrem , se ideo succedunt portioni quae debebatur patri inter fialita
dividendae. Parentes nequeunt negare legi'timam filiis debitam. Similiter alcen deste succedunt descendentibus, quando asti ci rent sume:Iioinbus servato ordine pioRn quitatis. Fratreς, Sc sorores, sublatis asceo' dentibus', & de Icendentibus, non sunt here des necessarii, & multo minus ceteri consen
IV. QuπsT. ii. Quibus de eaus exfere filii a parentitas , cst parentes a filii Fossunt Τ REs p. i. Est si filius manus imp Mm P-rentes iniecerit . culpa intervenien o mortali. Secus si id faceret ut se, vel P 'trlam defenderet. a. Contumelia gravis ii l Ata patri verbἱs , vel saetis. 3. Si filius p entem criminis accuset , ob quod το
mortis plectemius sit , excepta haeresi, νς
104쪽
DIS I. V. DE CAMB. CEerimine laesae maiestatis, aut proditionis PMettiae . h. Si filius maleficus fuerit, aut m leseiorum socius. s. Si filius machinatas sit
patris mortem , etiam effectu non secuto.
6. Si filius uxoram, vel concubinam patris seienter agnoverit. 7. Si patre detento in carcere , noluerit filius pro eodem fidei ube. te . 8. Si filius impedierit ne pater testamentum conderet , aut conditum revocaret. p.
Si filia dotem repudiavit , ut luxuriose viveret. Io. si filia nupserit servo non libero. II. Si parentes amentes curare filii no-
iverint . ia. Si filii captivos parentes liberare noluerint. I 3. Si filii eatholiet a Relisione apostataverint. Similiter filii exher dare parentes ingratos , scelestosque valent. V. QuaesT. III. Quid de Beredibias ab intestato direndum λ REsp. Heres ab intestato ille dicitur , qui ratione propinquitatis sanuinis suecedit desuncto. Isti autem sunt fi .i , nepotes , pronepotes &e. Si filii snt, succedunt per capita , si nepotes, per stirpem . Sublatis descendentibus, succedunt ascendentes, servato semper propinquitatis ordine . Sublatis ascendentibus , & deseendentibus succedunt con guine I collaterales , sive agnati sint, sive cognati. Si pluta cupis, vide Tom. VII. Lab. P. Diff. s. VI. QuaesT. Iv. id sit substitutio υώι-gans, pupiliaris &c. REsP. Substitutio vulgaris eli qua quis heredi a se instituto alium queml: bet substituit, qui capax sit successi nis testamentariae . Substitutio pupiliaris ea est qua pater substituit filio decedenti ante
pubertatem alium heredem . substitutio exemptari, imitatur substitutionem pupillarem, quatenus pater pro filio amente testamen. tam condere valet. Substitutio Gomm lsaria gravat heredem , qui vocatur commissarius , ut reddat hereditatem aut integram, aut partem perlonae alteri , quae appellatur fideicommissaria . Substitutio reciproca ea est
in qua instituti heredes sibi succedunt. Su stitutio eompendisse ea est quae plures substitutiones comprehendit quantum . ad diversa
VII. Qu)EsT. v. Quomodo testamenta υHida reiscara queant λ RΕs P. Testator ad libitum revocare testamentum suum valet. Aliis
qui contendunt , licite testatorem qui iuravit se non revocaturum testamentum, posse
absque periurii culpa illud revocare . Sed
haee opimo salsa est, ut communiter auctores docent. Iuramentum enim de re licita servandum est. Revocationem tamen testamenti validam esse multi contendunt, quia. Tom. II. N s. &ec C A P. VII. 8c vn . ssperiurium afficit ipsum testatorem, minime
vero invalidam etficit revocationem . U rum probabilior mihi sententia est invalidam esse revocationem , quia medio tur mento potestatem sibi ademit testator revocandi testamentum conditum. VIII. Secundum testamentum omnibus is lemnitatibus munitum ipso facto revocat primum . Quando duo simul condunt testamentum unica scriptura, uno mortuo potest superstes revocare testamentum , quod suam bonorum partem tangit. Quoniam lieet unasia materialis scriptura, duo tamen sunt i satores . Quando dominus facultatem conincedit alteri , pura uxor marito , ut pro se
testamentum condat , mortuo hoc testatore uxor revocare testamentum nequit, quia te stamentum firmatur morte testatoris; si tamen testator proprio nomine testamentum instituat, & ut dominus. Si enim ut mini ster, vel ut commissarius testamentum conindat, non proprio, sed domini nomine, tunc
dominus revocare testamentum valet. Speinctanda ergo est facultas in his easibus a domino concessa condenti testamentum. IX. Quae T. v I. Quam obligatιonem tabeanthreia s λ RΕsp. Tenentur Elvere omnia deiniuncti testatoris debita, nisi acceptent here ditatem beneficio legis , & inventarii: qua
fit ut heres ultra vires hereditatis non teneatur solvere . Dum inventarium conscitur , vexare creditores heredem nequeunt.
Si vero heres intra intervallum a lege praescriptum non consecerit inventarium , vel non repudiaverit hereditatem , tenetur omnia testatoris debita solvere , etiamsi superent hereditatem . Debita realia, quae comitan tur hereditatem , secus personalia quae assi-eiunt personam , tenetur heres solvere. Praeter debita realia, legata quoque implere hetes debet. X. QUAE IT. VII. Quaenam sit olligasio resecutoris testamentaris RES P. Executores testa inenlaru alii sunt ianiυersales, alii particulares. Illi sunt qui eliguntur, quando In testamento non est facta heredis institutio, ut testatori sdebita solvant, & omnia bona di iatribuant. Isti ut validum testamentum exhquantur.
De legatis, eorumque disersitare. I. UAEST. I. Quid, m quom ex sis lega.
rum Rhsp. Est donatio aliqua quam .estator praestandam relinquit ab herede, de
105쪽
rum, quando nulla conditione . nullo praefi- lo tempore relinquitur: at ud in diem quo tempus praescribitur illud reddendi r aliud nairmnarum , quod aliquo Ouere gravatur. Durat legatum iuxta voluntatem testa oris. Quare Alexander VII. damnavit oppositam
opinionem n. 4'. Annuum legatram pro Muma relictum non aurat pI quam per decem annos.
Si heres repudiavit hereditatem , nulla legata lunt iure communi . Legata ad pias caulas latuere heres ab intestato debet. Plura tamen iura particularia decernunt solvenda legata quaecumque, etiam repudiata heredi rate . Legata pura continuo lalven ta sunt.
sive mobili eensentur legata ea omnia quae filia dum consequuntur. Heine leghto viridario , legatae intelliguntur plantae leg ta ve- se , etiam ornamenta sive aurea , sive ar. pentea legata sunt. Legata ad pias causas, s testator eligat talem pauperem , Rut talem locum pium , his sublxtis, impleri le-patum debet , nisi constaret legatum reli-yum esse ut bonum ipsius pauperis. Conditio turpis, vel impossibilis pro non adiecta legato habetist. Conditio adjecta, ut legatarius hule, aut illi puellae nubat, valida est, & nullum legatum esticit , nisi legatarius designatae puella: nubat. Si haec renuit, valet legatum . Invalida est conditio nun- uam nubendi, exceptis viduis, quarum re- pectu conditio adiecta non nubendi valida est.
sine determinata tradi potest eidem , etiamsi ingredi religionem velit. Si legatum inde finitum si pro nubendis Orphanis , viduis, di virginibus, eisdem dandum legatum est :alia quippe sermula relinquuntur legata pro
irginibus ingressuris Religionem. Si deficerent virgines nubere volentes , quod raro accidit, tune , nisi expresse constaret de olyposita testatoris mente, tradi virginibus pol - 1 et ingredientibus Religionem. Legatum relictum puellis nubere volentibus tradi ne. quit nuptis etiam pauperibus.
Iis holus ι ivitatis tradi extraneis possit λ Rrs . Non post e certum est, quia esset aperte conistra mentem tellatoris. Si lamen extranei fi Metent ibi domicilium , tunc transacto decennio , tradi sicut ceteris incolis legatum po Iet. Legatum relictum pro nubendis vir inibus tradi nequit corruptis , si juti diceconstet esset les. Si corruptio esset secreta,
to derogare RESp. Testator es supremus legislator iure sentium , & ei vili. Expressa eius voluntas , iusta causa sublata , mutari nequit . Si dubia suerit , illius mentis in. terpretationi , non commutationi locus est. Commutatio tunc locum habet quando mens e statoris clara est, sed impleri nequit. Iahoe casu si legatum profanum sit, caducum evadit , & transi ad heredes. Si fuerit ad plas causas, commutari in similem pium usum Episcopi arbitrio potest. VI. QUAEST. Iv. QMando ex legatis dedaei Falcidia G1R sp. Cajus Falcidius tempore Caelaras Augusti legem rogavit pro heredibus , quibus iaculiarem concessit detra. hendi quartam partem bonorum testatoris, ut hae via eosdem alliceret ad hereditatem acceptandam , vel ne solo nomine heredes essent. Haec quarta pars Fauidia vocatur a suo aut ore Falcidio . Ex honis testatoris qualia sunt tempore ejusdem mortis, detrahenda est haec quarta pars. Verum vix allueubi hodie obtinet ius commune circa FaLeidiam ; sed peculiares leges vigent, quae prae scribunt quid in casibus occurrentibus asen dum sit.
De Obsi attonibus eorum qui fore assistoti
AD calcem huius libri de iustitia & iure
lubet quaedam delibare quae spectast vitos serenses . In Theologia christiana Ἀ- dictam praeterii materiam hanc, quod lem
pus tunc non erat hanc exornandi provin
tiam . In praesentia puncta praecipua brevi tet illustrabo. Ad rem. f. I. D. iudice.
I. U EST. I. Quaenam sint iudicis muris, a ut recte iudicet Rrs P. Primum inmnium scientia iudici necessaria est eorum de quibus serre iudicium debet . Tremenda sunt oracula quibus Spiritus sanctus Sap. c.b. invehitur adversus judices socordes , & igno
iantes. Metior es Iazientia quam vires . . .
Audite ergo Reges, in intestistio, o discite
ces tantum , sed Reges ipsos Deus alloqui
106쪽
Drss. v. DE CAMItnr. His tremendissimum iudicium minat ut , nisi scientiam didicerint qua & regere, & deprehendere iudicum inferiorum errores queant. Funesta detinentur caecitate, si credant se liberos esse a discenda sapientia regimini neeessaria : si sibi blandiantur sat esse eligere bonos iudices, & ministros,
quibus totum onus committant. Adjutoresisti sunt, & auxiliares copiae. Ceterum ipsi Rege; & Ptinet pes reddituri Deo sunt rationem , & quidem severissimam tum iudicum , tum populi. Error est enormissimus, quo credunt suas explevisse partes , quoties optimos elegerint ministros. Hoc est unum , quod ptiestare debent ; sed praecipuum est alsdua vigilantia, & studium , quo populo sibi commisso assistere, & Principatus nego. tra tractare debent. Qui vult dignitatis splendoren , & reditus , velit nece iliam est onera gravissima quae dignitatem consequuntur. II. Iudicibus omnibus praeter scientiam ad rectum judicium formandum , necessaria est fortitudo, & constantia , qua parvipendant potentes, nul Iamque personam timeant. Inquit Deus Eces. 7. Noli quaerere seri iudex , nisi Ieas virtute irrumpere iniquitates :ne forte extimescas faciem potentis , oe ponasse anaalum in aequitate tua.
III. I eine graviter peceant qui destituti scientia , sortitudine , ceterisque necessariis dotibus officium iudicis sulcipiunt e & isti
absolvi nequeunt, nisi se magistratu abdi-eerit. Maximo enim in salutis aeternae dis. crimine versantur : si namque iudex reputans se recte iudicare , ex mera imperitia Lis mi sententiam promat , gravi ignorantiae peccato inquinatur , utpote in iis quaestile ex ossieto tenetur, deficiens, & ad resilutionem omnium damnorum quae litigantibus obveniunt, adstringitur. IV. Praeter recensitas dotes auctoritate iudicandi instructus sit oportet iudex , vel ordinaria , vel delegata , vel partium con. sensu . Habere quoque debet certitudinem moralem caulae quam decernitis Haec certitudo moralis formari debet ad legum normam , & secundum allegata , & probata. Neque enim condemnare eum potest quem privata scientia scit esse reum, si juridice probatus reus non sit. Quoniam iudieat non ut persona privata, sed ut persona publica. V. QUAEST. II. Quomodo se gerere iudex debet , quando iura dia a fant λ REs P. Notanda propolitio quam damnavit Innoc- XI. n. a. Probabititer exirlimo, iudicem posse iudicare iuxta OPrionem minus Probabilem. Tene- . C E N s. &c. C A P. ix. 8 tur ergo iudex secundum opinionem vere
probabiliorem iudicare in quaestionibus sive iuris , sive iacti, exclusa omni personarum
acceptione, ut Deut. e. I. Deus iubet. Quod
insum est iudieare, sive civis ille sit , si
peregrinus . Nulla eris distaσtia perso mi.
Ita parvum audietis ut magnum : nec aeripieris cuiusquam persuam : quia Dei it Hienum est. Nee judex quid vulgus, aut multitudo dicat, attendere debet, sed ipse scrutari leges debet, & iuxta easdem sententiam serinre ut Exodi e. 23. Deus iubet. Me tu i i-eio plurimorum acquiescas sententiae, in a ver*Gυis. Si utrimque rationes aeque probabiles urgeant, tunc res, da qualis fervet, dividenda inter partes est, si a nemine possideatur. In causis tamen criminalibus, quando inra sunt aequalia, favere reo iudex deber. VI. Celeriter expedire causas, seu lites iudices debent . Si negligentes in hoe sint, peccant contra iustitiam , de partem laesam
compensare astringuntur. Si noverint advocatos , qui versute lites protrahant , continuo a soro eos expellere satagant. VII. Acriter auctores disputant, num iudex capite plectere debeat eum quem certo noVIt innocentem , quando juxta allegata& probata apparet evadenter reus . Omnes adfirmant obstringi iudicem omnes inire vias, artesque adhibere , & iudicium differendo.& eausam ad superiorem remittendo , de apud eundem testem agere , ut l: beret in . nocentem. Quid si haec omnia inutilia sint Si id quod sent: o promere debeam , vix con. tingere posse judico, ut iudex nequeat esstincere ut inno ens talis appareat . Nam si innocens hic est, falsi testes sunt. Testium autem salsitas difficili: me occulta persistera valet, si experrectus iudex sit . Utique judex renetur ut persona publica iudicare se. eundum allegata de probata ; at in eas ararissimo curandum est ut innocens noripereat . Et quia casum in praxi vix con, tingere posse existimo, nempe quod accusa. tus sit innocens , quod haee innocentia soli iudici comperta evidenter sir, quodque nulla suppetat via ea piendi in sermone salsox testes; idcirco a longiore discussione abstineo. VIII. Peccat iudex qui reum condemnat ex eonfessione iniuste extorta. Quoniam consessio iniuste extoria nullum praebet ius, Π que iudex uti eadem potest , eum non liceat medio iniusto uti. Iniuste autem iudex conseibonem extorquet , si absque indiciis congruis, vel praecedente infamia , aut se
107쪽
LI B. I x. DE IUs T. ET I U R. promissione impunitatis reum alliciat ; si e
Ira iuris ordinem eum torqueat. IX. Quo T. III. Accipere ne munera a par
ribus i ex valet REsp. Proferenda sententia sive jussa , sive iniusta accipere munera iudex nequit. Hinc sequentem thesim prosetipsit Alexander VII. Quando Iustantes babent pro se opiniones aeque probabius, poes 1uix peeuniam accgere pro serenda sententia in favorem unius tre alio. Severe Deus improhat , & detestatur tantam pravitatem plu-xibus in locis Scriptura: sancia. Deti . c. I 6. inquit : Mo accipies perjonam , nec munera: ffreta munera excaecant oculos sapientium , o
reditant verba iustoriam . I uste quod justum est,
persequeris. Hic excluduntur munera & magna , & parva. Levia munuscula accipiuntur ad declinandam inurbanitatis notam : linepta excusatio. Uenerantur populi iudices cum vident talia respuere, eosque non ut inurbanos , se s ut viros sortes, & integros iustitiae administratores susei prunt. X. QUAEST IV. Quomodo inquisitis fori a iudire debes REs . Inquisitio triplex. Generalis , quae generatim inquirit serventur ne leges Altera peculiaris , qua de certo crimine, & determinata per Iona inquiritur. Tertia mixta , qua Reneratim de persona, H singulariter de crimine vel contra inquiritur. Inquisit: o generalis, nulla data oceasione fieri a iudice debet. Si crimen publitum sit, & occultus reus, generatim inqui rere iudex debet . Contra personam determinatam inquirere nequit , nisi praecesserit vel infamia , vel semiplena probatio , vel
inlicia gravia. Haec quoque requiruntur ad torquendum reum . Tortura instituta est adeonstituendam ejusdem rei consessione plenam probationem , cum graviis nax indicia Nr Rent, at non suificiunt ad sententi xm dicendam . Semel tortus sit nihil confessas est, nequit rursus torqueri ob idem crimen. Sixens consessum in toti ra crimen revocete tam 3ud ee, torquer, iterum potest ; si ter. tio consessus , tertio iterum revocet coram
iudice, abiol vendus eli , nisi indicia snt vehementissima . verum habent Tribunalia suas praetcriptas, ad hoc quod attinet , resulas . X l. QUAEST. v. Sententia iusta juricis Iigat ne ιε conmenua y RISP. Adfirmant omnes, quia legitimi luperioris praecepto ex conscientia parendum est. Contra sententia evidenter iniusta non astringit . Quamobrem qui vi iniustae sententiae accipit bona alteis Mus, Ietuluere ea delia tenetur, cum dis Oscit sententiae iniustitiam. Si bona fide ea.
dem accipit , si ante tempus legitimae praeseriptionis deprehendat sententiam iniust xm , evadit possessor malae fidei , di restitutioni obnoxius. Servanda tamen sententia iniusta est a litigante laeso ad evitandum scanda istum, di perturbationem ; nec licet per vim contra iudicem , ejusque ministros agere, sed ob bonum publicum tolerandum est malum privatum, & solum servato iuris ordine feti appella io , vel implorari sententiae recognitio potest.
se praescriptas . Non raro iudices ex arbitrio has pcenas aut remittunt, aut temperant. Dum id fieri absque boni publici detrimento potest , laudo benignitatem . At saepe indices, ut sint misericordes erga reos , fiunt sevi , & inhumani erga innocentes . Eiusmodi poenae non modo ad punitionem
delinquentium, sed etiam ad terrorem ali rum impositae sunt . Dum mali homines impunitos vident facinorosos, ansam arripiunt vexandi innocentes . Ergo benignitas eris Ra rem viam aperit ad innocentum depres sonem a
De accusatore, G denuntiatore . I. a 'u T. I. An quis astringatur ac sum, in υει de vitare λ RExp. Hanc distinctionem accusatorem inter & denuntiatorem constituit a. a. q. 68. a. l. S. Thomas, quod denuntiator fratris emendationem , acculatosteriminis punitionem intendit. Qui ex offi-eio deputati sunt ad hoc munus , quique stipendium a Republica accipiunt, tenentur ex justitia accusare reos damna publica inserentes, ut sunt fiscales, vigile&, custodes agrorum, nemorum &c. Si crimen vertat in damnum publicum vel temporale , veI spirituale, aut accusare , aut denuntiare tenen tur etiam personae privλtae . Crimina quae vergunt in damnum publicum , sunt Proditio patriae, adulteratio monetarum , veneficia, haeresis &c. Quare Alexander VII. sequentem thesim proscripsit e Quamws eis. demes tibi conster Petrum esse haereticum , muteneras de tintiare , fi probare non possi. Denuntiator non tenetur probare , sed accus tor dumtaxat. Qui enim probare crimea n
queunt , accusare Mn tenentur .
108쪽
D I s s. U. DE CAMBtenda est fraterna eorrectio : quia & fama proximi consistit , & emendatio obtinetur, quando, ut dixi , prudenter speratur delinquentis emendatio . Si tamen erimina sunt Contra bonum publicum sive temporale, sive spirituale, difficile praesumi emendatio potest . Et ideo de his eliminibus loquens in
. d. I 8. qu. 2. a. q. ad 4. S. Thomas do- , eet , reos eiusmodi accusari posse non praemissa secreta monitione. Accusator abstinere ab accusatione debet , quoties deprehendit crimen esse dubium, vel se illud probare non posse.
ta/ὸm Rrsp. Iudiei interroganti iuridice fateri reus veritatem tenetur sub gravi culpa, ut docet S. Thomas a. a. q 69. a. I. cui subscribunt communiter Theologi. Quoniam judex hoe in easu ius habet interrogandi , & exigendi veritatem ob bonum publicum societatas. Ergo debitum in
reo est veritatem inam se standi. Primum enim sne altero consistere nequit . Praeterea negare reus veritatem nequit sine mendacio,
quod semper illi et tum est . Mentiri autem in iudicio peccatum mortale est, eum sit in re gravi, & contra iustitiam, inquit a. a.
q. I9. a. I. ad 3. S. Thomas. Iue qui mentitur in itidirio, se excusando, facit Cr contra dilectionem Dei , ω eontra dilectionem proximi , tum ex parte iudicis, cui debitum negat, rum ex parte accusatoris, qui punitur , si in prohatione d etat. Insuper a reo exigitur iuramentum de veritate manifestanda . Ergo est periurus , si veritatem occultet. Et ita communiter docent graviores Theologi.
eonfiteri veritatem post latam sententiam capitis. Adfirmant Navarrus, Corduba, Ca. ballatius, & alii r quia, inquit Navarrus, hoc requiritur ad considendum famae judicis . Repones, satis iam notum esse reos negare solitos delie a a se patrata. At differ- Ie mihi apparet reum christianum d spositum esse ad mortem sancte obeundam , qui perseverat in negatione veritatis. Cons. Ius uti. que mendacium est: verum sicut publice vexitatem negavit, ita publice eam manifestare, ut mihi videtur, debet. Omnes autem fatentur astringi reum ad conῆ tendam veritatem ad tollendum scandalum , vel proximi damnaua , vel detrimedium publici . CEN R. &c. CAP. IX. 8yni, quod immineret ex occultatione vertistatis .
III. Fateri quoque reus veritatem astri uis gitur , dum a iud. ce interrogatur de comisplicibus , quia superiori legitime praecipienti
parendum est . Reus non interrogatus iuri. dice respondere non tenetur , nunquam tamen mendacium dicere potest . Restrictio. nes mentales ineptae sunt ad impediendum
IV. Reus qui sibi imponit salsum eti-men , ob quod morte Neetendus est, ut tormenta declinet, peccat mortaliter: quia influit dilecte & positive in mortem propriam,& infamator sui est. Quare absolvi nequit, nisi revelet calumniam sibi impamm, cum non sit suae vitae dominus. Licitum reo est appellare ad superiorem iudicem, dum per. suasus est de sententiae injustitia , vel qui x servatus ordo non sit , vel quia sententia aequo severior est. Iniqua vero est appellatio , dum cognoscit sententiam esse justana. V. QuaesT. it. Num licitum reo sit fugere , ut faenam eυθειρ REsp. Reus damnatus
ad mortem potest ire ad locum supplicii, eollum subjicere , & manus aptare , damsugam arripere nequit. Et tamen non licet mortem sibi inferre, venenum sumere, pro
licere se e scala, transfigere se gladio , vellaqueo se suspendere: quia haec per carnifi-eem fieri debent. VI. Lieitum est reo nocenti fugere , ut mortem declinet, & ante , & post iudicis sententiam . nisi peculiari promissione, vel juramento se obligaverit ad permanendum,
ut docet S. I iam. a. a. qu. 69. a. q. ad a.
Si tamen iudex praeciperet ne fugeret, cum absolute praeceptum iustum sit , parere reus deberet. Verum cum difficilis sit talis praecepti observatio , cum insita a natura sit vitae conservatio ; ideo iud: ces communitera tali praecepἱo abstinent: nec, ut mihi videtur , est illis suadendum ut illud imponant ob observantiae difficultatem: & aliunde impediri fuga potest severiori eustodia adiecta.
VII. Heine communiter inserunt auctores , licitum reo esse vitandae mortis causa frangere carceres, parietes, ut viam sibi ad sugam aperiat . Si enim licita et suga est, licitum quoque erit ea exequi quae ad salam necessaria sunt . Disputant vero numieitum aliis sit , reo porrigere instruine n la, quibus carcerem frangat . Negant ptu i res Toletus, Navarius, & alii. Adfirmant
vero cajetanus, Salon, aliique . . . iam,
109쪽
ςo L I B. I x. D Einquiunt, si fuga ei licita est , eur non licet praebere instrii menta, quibuς licitus finis obtineatur λ Res haec tanti non est , ut severius discuti mereatur. Omnes adfirmant, id non licere eustod ibus, Zimmistris. Similiter omnes auctores negant, licere atris adiuvare reum ianua , vel parieres carceris effringendo. Quia tametsi hoc liceret reo ob insitum ius conservandae vitae , non prinpterea id permissum est aliiς, qui non lunt in casu consulendae vitae propriae. Si hoe liceret, nihil firmum tutumque esset, &potestas suprema careret mediis ad conservandum honum publicum ἀVIII. Reo, contra quem lata est mortis sententia, non licet se defendere, & resistere iudici, vel ministris, &executoribus mosetis ia Similiter innocens damnatus per sen tentia in iustiari juxta allegata , & probata, sed veritate destitutam, , tenetur sufferre christinna patientia inflictam poenam , quando licita via absque publico scandalo
evitare eam nequeat: mulctamque pecuniariam i inpositam a legitimo iudice solvere teneturia Plurex contendunt, licitum esse susere e triremabus , nisi data sit fides ibidem Permanendi, cum damnatus reus sit, ut ibidem detineatur, non ut sponte maneat. Et sane salix difficile videtur definire ut reus in eonscientia astrictus sit sponte manere itaram permolesto carcere.
o plenam in judicio probationem constituendam duo testos requiruntur, ut S. M tth.
sium par omue verbiam. Hoc idem docet S. Thomas a. a. q. 7o. a. 2. In factis levioris momenta sunt it unus testis , ut publici cu- sodis restrinomum sat est ad puniendos su- res lignorum in silvis , siue uum in vineis. Unus testis sui ficit ad impediendum matrimonium .. In testantem is , ut dictum est , non ludiciunt absolute duo testes. Requiritur ni test et sint omni exceptione maiores. A iure ala qui excludunturia i- Mulieres in criminalibus excluduntur , in civilibus ad
mittuntur. 2. Servi. I.. Minores Σ . Uni S
is criminalibus reliciuntur , & in civilibus impuberes. 4. inimici. s. e languinei, di domest ei. 6. infames . 7. periuri. 8. iocueriminis , exceptis flani rus dii ficilis probati Ia - Ια deliri, & latui ἀ
nem 2. z. quis TO. a. I. S. Thomas. Cuni
grave malum sive temporale, sive spirituale, sive publicum, sive privatum innocenti imminet, quisque testificari tenetur, etiamsi
non requiratur a judice. Caritas enim Christi urget nos ut liberemus innocentem ab
iniusto damno , ab immanibus opprellionibus, ut inquit Psalmista 2 Ergite pauperem ,
. et otim de manu peceatoris tiberate. In ceteris vero nemo tenetur , nisi a judice requisitus.lII. Testis tenetur testificari iudici legitime interroganti. Ut judex legitime rei pe- icta testis interroget sat est ut praecesserit accusatio, vel denuntiatio , vel querela in interposita . Haec autem non sustieiunt ut iudex iuridice interroget reum , sed respecta hujus oportet ut praecedant vel infamia, vel indicia gravia , vel semiplena probatio, ut dietum est . Plus itaque requiritur ut qui x teneatur testifcxri contra semetipsum , quam
IV. QU EST. II. Quinam liberi sint ab obligatione testificandi RΕsp. Confessam , qui facta seiunt vi consessionis sacramentalis.
Item illi omnes qui iacta sciunt sub secreto naturali , aut consilii, vel auxilii dandi causa, ut sunt advocati , medici , obstetrices, chirurgi, Theologi &e. Nec judicis intentio eo spectat , ut ea quae his viis nOta sunt , revelentur . Quia observantia secretoruni necessiaria est ad civilem societatem , & bonum commune. Excipiunt tamen omnes cum. S. Thoma testifc trionem necessariam ad impediendum grave diannum communitatis . Tunc enim secretum est de
re illicita, excepto sigillo sacramentali, quod in nullo casu revelari potest. Qui viderunt delicium , se postea iurarunt se illud non
revelaturos, obedire praecep o super oris debent , quamvis de damno ploximi a errendo non aRitur, quia iuramentum illud est contra ius supera oris. Continuo enim ac quis rem scivit, nascitur ius m superiore ad. 4nterioqandum , & posterius iuramentum est de re allicita respeetu superioris, quam vix servandum sit secretum iuratum respectu aliorum . I inmunes teiles sunt a testificatione quando ex eadem ipsis vel consanguineis imminet prave damnum, nisi vel publicumborum , vel proximi damnum ex caritati Rpraecepto impedire teneaerax. Nam leges humanae abiolute, & exceptis quibusaam cast-bua, non oblisent cum det timento valdet
110쪽
.r1vi. Pater, filius, maritus, uxor , fratres, lsorores , consanguinei , amnes delinquentis lusque Ed secundum , & juxta plures usque laa quartum Gradum non tenentur testificari, ut conservetur domestica concordia. E. teipiuntur semper casus h. eresis , laesae maje- lsatis , proditionis patriae &e. Alicubi eximuntur quoque famuli a testimonio serendo contra dominum. V. Qu)EST. III. Quanda nam testis Araυιter peccat, tenetur ad resistitionem λ Risp. Peecat. i. si ut verum adfirmat quod certo non stivit. a. si occultet verum sibi notum te .gitime interroganti . p. si salsum testetur, quia, ut Prου. 2 a. dicitur, resis mendax pert- ιιι. Qui salsa instrumenta scribunt, aut vera lacerant. s. Qui aliquam syngrapham, vel scripturam adulterant. Illi omnes ultra
peccatum grave, tenentur compensare omnia
damna quae inde sequuntur. 6. Qui bona fide testimonium salsum dixit , tenet ut illud
retrafflare . Regula tandem generalis esto .
judices sunt euilodes, & defensores societ tis, & boni publici. Omnes subditi parere suis superioribus, dum legitime praecipiunt, tenentur. Nec privati iudicare valent, quando legitime praecipiunt, sed obedi re isti de.
hent. Quamobrem dum citantur et tam generatim , nequeunt se occultare , vel fugam
arripere ; sed sistere te ante tribunal debent. S. V.
De obligationibus adυoratorum aliorumque Diaminisὶ orti m. I. uxsT. I. Quae sint adυocatorum sili. stationes λ REsp. Primum omnium scientiam , & peritiam habeant aduocati necessum est, qua valeant exercere suam prOfellionem. Regula praecisa istius scientiae designati nequit. Advocati experrecti sint oportet, acutoque ingenio, atque eloquentiae vi
praediti. Qui ingenio tardi sunt, & linguaserili , gravissimo periculo se exponunt, non secus ae illi qui natura pavidi , debiles, & meticulosi bellum suscipiunt.
tatem , vel injustitiam manifestare advocatus debet , nullo habito respectu ad proprium lucrum . Utinam qui advocati pro sessionem suscipiunt , haberent unde viverent sine professione, ne pecunia coacti acceptarent causas quaslibet, ut victu in , &sustentationem sibi comparent. Saepe dognoscunt non pauci injustitiam causae , verum
si eam patefaciunt, dimitiumque clientcs,eENS. 3cc. C A P. x. Inon habent unde vivini. Hei ne inopia astri .cti Leile sibi ut probabilem depingunt causam quae aperte injusta est. III. Debet advocatus pro causae qualitate
studium adhibere, & diligentiam, ut causaevaetoriam apud iudicem assequatur: & hoe ex ossicio exequi astringitur, cum stipendio conductus sit. IV. Sinceri , & ingenui sint oportet ad. voeati : alieni a fraudibus , a conviciis , a protractionibus , a falsis probationibus , ab
injuriis contra partem adversam . Non debent accipere nisi iustum stipendium vel a
lege, vel a iusta consuetudine laxatum. Ve4titum advocato est pacisci eum cliente de aliqua parte rei controversae , si vincat. Quia hinc ansam arriperet per fas , di nefas victoriam assequendi, omni ad rustitiam sublato respectu.
re causam minus probabilem REsp. Adfirmant aliqui. Paucis rem perstringam. Peccat r. advocatus , si defendit causam cognitam injustam. a. si defendat eausam minus probabilem . Si causa ei vilis si aeque probabilis, potest eam traitare ante iudicem ;sed debet sncere monere clientem de petieulo amittendae litis. Quando enim iura apparent aequalia, tunc utraque pars habet jus
proponendi rationes suas . Hoc tamen verum est, quando cliens est possessor. Si enim ad vel sarius sit possessor, nequit advocatus deinsendere clientem contra possessorem . Quoniam quxndo jura sunt paria , atque adeo causa dubia , melior est conditio possidentis . Ut advocatus queat licite defendete
clientem contra possessorem , Oportet ut iu-d: cet causam suam esse certo , & evident et
probabiliorem, & talem iudici appari tutam . Dum autem eadem dubia apparet , nequitoam iudicare probabiliorem, & quidem evidenter. Cavere sibi advocati debent ne aviis ditis , & cupiditas lucrandi induat op: ni nem defendendam gradu majoris probabilitatis quem non habet. VI. Hei ne peccant advocati, & tenent ut ad restitutionem, i. si imperiri, & non satis idonei ex exeant talem professionem : 2. quando defendunt causam cognitam iniustam : 3. si indiscriminatim causas desendendas suseipiunt non considerata & quidem levere & mature ea tundem iustitia : 4.
si in progressu litis, cognita injustitia, nota
maneant clientem , ut desistat a lite : s. si parti adversae revelent secretum clientis: 6.