장음표시 사용
51쪽
4t Theoria TeIIaeris, vultus ad superficiem Hatus suit, ubi aliis scopulis minus elatis procul dubio incubuit - . Legimus in historia, infulas stuctuantes extitisse. Num is haec vera sint non inquiro; at esse potuisse demonstro. Fac, quod insula, seu imia manis scopulus , de quo supra , immensam ex
suis vulcanis materiae copiam evomens cavitates
immensas in suis visceribus essiciat aquis imperia vias; quibus ejus volumen aequali aquae volumine levius fiat. Scopulus hie . sve insula fluctuans erit, & aquis ad modum cymbae , seu navis innatans, ac fluctuum, & ventorum impulsibus obsecundans, quum in alto versabitur. IV. Torrentes, & flumina, quae ad mare so-ees habent, in illud ingentem rerum copiam perpetuo vehunt, quae a montibus, ct subjectis
' Anno hujus Laetili septimo , decimo ea in
Iendas iunias oriente sola blauo post tenuem te ramotum ab infula Saue a Irenis duo, vel tria passuum millia 1mmanis scopulus avaruit, quisti e Mara videbatur, o qui ab aquis νεcens ἀ- mersus, re viventibus adhuc ostreis obtectus BD sua ad psridie idus iunias altitudine erevit . Mara illum ambiens adeo, saltem prioribus die is us, eat cebat , ut lintrium picem Iiguaret , quibus nonnulli portentum propius spectanti culindi illuc vecti fuerandi. Postridia ιdus Iulias femptemdecim , aut duodeviginti novi scopuli a sentimaris emergeνe visi funi, qui in unum eoaluerunt. Hac omnia Borrendus fragor comitatus est, qui ultνa duos menses exauditus fuit , tum Dismi, ac flammarum vortices, qui a nova infula attollebantur . me vero altitudine , is latitu dino in dies eresebat inter subterraneas exple Mnes, qua as septem passuum millia, ultra
Laxa , ct ruper iaculabantur . Historia acad.
52쪽
τλorIa T/ilurir. 49 terris avulsae aut aquarum impallui cedunt. Muo propelluntur , aut aquarum a ter in i , a quibus dissolutae sustinentur. Ponamus hancre-Tum terrestrium copiam ab aquis vestarum esse millesimam aquae partem: annis mille mare reis Tum terrestrium massam exceperit immensae a. Harum Copiae aequalem, quam omnia orbis sumina unius anni Curriculo in mare exonerant.
Quid fiet immani huie materiae masae in mare successive delatae , di ad fluminum ostia conia gesta λ a suminibus, a fluctibus, a procurrenistibus maris aquis agitata illuc in cumulos e Retur, quo a majori vi propellatur. Hinc areis nae, quae modo litora producunt, modo solita. xias insulas magis , minusve a litore remotas,essiciunt. Postrema haec observatio nobis rem in mem Tiam revocat certissimam , eamque senui probat ; nec quod addituri sumus, illustrium physicorum sagacitatem effugit; idque pluribus observationibus Bussonius confirmat in; in dies scilicet montes deprimi , & valles attolli; &s tellus aeterna esset, ut materiali stan nonnulli contendexunt, orbis totus aequabilis esse deberet montibus omnino, ac vallibus carens; nec aliae in ipso inaequalitates essent, quam quae a
causis phy licis, cujusmodi sunt vulcani, & turbines , essicerentur. Glob; ismstris formanti. - , 314. OBSERUATIO. Aristoteles terram supponit aeternum existentem e Epicurus eam a foris tuito infinitarum atomorum concursu natam
vult : Tellia medes inter has duas hypotheses fluctuans illi tantum aeternas metamorphoses M. Tom. II. C triis
53쪽
' so Threr; a Tellurn. bule modo in astrum opacum , modo in lucrudum: res sane philosopho indigna, & vix inister aniles fabulas locum obtinensia Porro systeis anata haec omnia, quae jam in metaphysica conia futavimus, nulla phy sicorum animadversione diis gna lunt. In quovis systemate rationi eonsono , & indoctorum omnium physicorum sententia tellus a supremo artifice in cieato , & creatore, unico maturae auctore, motore, genservatore condita, di formata fuit. Nulla hac in re controversa est ; ut neque in magis, minusve diuturna aquarum maris mora super omnes regiones orbis huisius, quem incolimus. At praesens orbis structura eadem ne re ipsa est, quam primitus a creatore accepity An vero a causis phy scis succeia
sive producta fuit Z In hanc rem physici inquirunt . - Nonnulli mira magis , quam vera sectantes immensa saecula confingunt , quibus terra potuerit in metalla, ac crystalla in mediis aquis converti; ac maria, insulas, montes physicarum causarum influxu sibi comparare.
Alii veritatem pluris facientes , quam quae mirabilia sint, pacato animo naturae, & li i storiae student , ut inde inconcussa principia sibi parent, quibus ab ambiguitate liberentur. Ex his sunt physicorum, & naturae scrutatorumce leberrimi , qui tellurem initio temporum crea- tione conditam supponentes, universali diluvio,& physicis causis phaenomena adscribunt, &insignia monumenta , quae in devastatae telluris superficie, dc visceribus deprehenduntur.
54쪽
TLeoria Telluris . satur, imo demonstratum sit, orbem nostrum, ii mre naturam universam, a Deo conditam fulsisse, ut in tractatu quarto nostrae metaphysicae fusius ostendimus , absurdum est in ejus formaiatione explicanda insudare; quum enim pro viventibus orbis iste conditus fuerit, patet, ipsum jam tunc principia, ac constitutiva habere debuisse, quae nunc habet , quaeque nihil ex hiiabent, a quo mutari debuerint. Supervacaneum igitur, atque absurdum est immensum saeculorum cursum confingere, & inanes, ac fabulosas causas proponere ad phaenomenon explicandum,
quod nulla indiget explicatione ; ut sci licet globi sermatio explicetur , qui omnino formatus oriri debuit. . II. At non ita se res habet quum de orbis hujus vicissitudinibus , ac mutationibus quaestio est; s ejus formationis causae physicae non sunt
quaerendae; hae tamen necestariae sunt, ut mutationum, quae in illo deprehenduntur, & pht nomenorum ratio reddatur , quae primigeniae suae constitutioni extranea dignoscuntur. Exempli causa; ineptiret , qui peteret cur in orbe nostro argilla sit, aqua, arena, montes, valles' quum enim viventibus cujusvis speciei fuerit destinatus, ea omnia, quae eorum vitae necessaria erant, a provido creatore habere debebat. At
pari modo si quaereretur , cur in hac aigilla , in hac arena , in his lapidibus, in his aquis , vallibus, mcntibus, sepulta se integra urbs, uti Herculanum in Italia, seu pagi septuaginta duo prope Gertrudembergam in velgio; loepte reia ponderetur, urbem hanc , & pagos hos ibi a
Deo creatore sepultos luisse, evidens enim est haec ad primigeniam orbis constitutionem non
At vero inter phaenomena, quae in telluris supet ficie, intimisque visceribus obser antur , quaeque aliquid a primigenia os bis cor. stitutioiane alienum praeseserunt, nullum cit, cujus ex C a uni
55쪽
universali diluvio , & ex causis physicis ratio
reddi nequeat. Porro causae hae physicae sunt terraemotus, fluminum, & marium alluviones, .ulcanorum incendia, es eruptiones , terrarum, di montium depressiones, nemora , & urbes, combustae, turbinum, typhonum, sphonum violentia: quae principia foecunda adeo sunt, &permanentia , ut in infinitum eorum effectus
multiplicari , & variari possint. Possunt ergo ex universali diluvio, & ex causis physeis phaeis
nomena ea omnia miranda explicari, quae modo in orbe nostro deteguntur. Q. E. D. OBIECTIO MEs CONFUTANDAE. 316. OBIECTIO I. Ingentes ansae navibus detinendis destinatae, columnae , catenae, an- Chorae , navium fragmenta , stagna destructa, Portus repleti, quae in interiori AEgypto, alii Lque regiovibus a mari dissitis deteguntur, indicant, loca haec olim maritima fuisse. Quis dicet unquam haec navium armamenta ante diluvium extitisse' vastitatem hanc dicemus ne a diluvio, aut a causis physicis post diluvium factam fuisse, quum nulla horum in historia fa-Cra , aut prophana mentio fiat λ Nonne magis rationi consonum est dicere, regiones has &populis frequentes , & subinde eversas fui flesaeculis multo plurimis ante ea, quae nobis nota sunt; ac tellurem magnis vicissitudinibus obnoxiam suisse multo ante ea tempora , quibus
ejus origo statuitur in sacris literis RESPONSIO. Regiones, in quibus portus
repleti, piscinae eversae, ac navigationis vestigia, ac monumenta deteguntur , supra maris superficiem non admodum attollunturi. Monuia menta hare diluvio tum anteriora , t m post riora esse possunt. I. Monamanta Aae diluvia nereiora effa ρεμ funν. Navigationis ante diluvium sacrae literae
56쪽
THονἰa Tellur s. 33 non meminerunt; at hoc argumentum est pure negativum; q uod non vetat, ne navigandi arsem ante diluvium notam suspicemur eamque in disversis regionibus magis, minusve persectam . Amnis aet34 ab orbe condito ad diluvium elapsis
sty homines satis temporis habuerunt ad
magis simplices, ac necessarias artes perficienαdas; quare illi omnino nauticam ignoraverint, cujus machinamentum , atque principia innumeris modis natura ipsa nobis indicat; qua que maxime rudes , atque hebetes barbari non
ignorant, cujusmodi sunt Scythae, Ac Canadenses Si vero aliqui ex hisce portubus sunt aliis altiores , cur in AEgypto a Nili aquis per
canales deduciis, & alibi ab aliis fluminibus
esset non potuerint γCeterum ne putemus , portus hos, quorum
vestigia in intimis AEgypti regionibus deteguntur, eme portubus aut Telonis Martii , aut Α- stelodami conserendos. Portus Sequanae Parisiis praestat portubus hisce omnibus consepultis, quo rum vestigia a mare procul detecta sunt. Si vere anchora in excelsi montis, & valde a mare remoti visceribus inventa fuit i quae res narratur quidem, non probatur . non propterea portus illico in summo monte construendus est , ut hujus anchorae ibi inventae ratio reddatur. Haec in eo monte cudi potuit , ut inde ad portum transferretur ; potuit haec in navieula aliqua fuisse ante diluvium , a quo abrepta postquam diu fluctuavit in eo monte naufragium fecerit. II. Monumenta hae esse possvin ι dilώτια past/riora , is probabiliter passariora Dat . De fuc cessiva maris in variis regionibus elatione, &depressione dubitari omnino nequit; ut iam eX-plicavimus sio . Successiva maris depressio in regione. aliqua, puta in AEgypto , & ad mediterranei Iitora, plures portus post diluvium eon structos siccos reliquerit, quos subinde aquae rein C 3 cedenta
57쪽
s Tώιονιa Tellurἰs.. cedentes arena subsidente repleverint . Turbines, typhones, fluminum inundationes immani agia gesta terrarum vi illos deinde prortus obru
si . OBIECTIO II. Immensae testaceorum eongeries per strata in terrae visceribus, remonistium cavitatibus dispostorum indicant , . aquas pluribus sareulis tellurem obruiste; anni unius alluvies, ut in diluvio, vix unicum ex his lira tis deponere potuisset ; ergo pluribus saeculis tellus tota aquis immersa fuit. RESPONSIO I. Evidens est, diluvium deiacem aut duodecim mensibus immanem aquarum, de arenarum maris massam super telluris superficiem vehendo potuisse in primigeniorum mon tium cavitatibus , & in adjectis vallibus non modo stratum unum, sed stratorum numerum quemvis diversarum rerum deponere, quae dilurivio perseverante sese ad leges gravitatis , &juxta procurrentium aquarum impulsum aliae aliis impositae componere debuerunt. Porto aquarum impulsus infinite varius esse debuit exprimigeniorum montium positione, & reflexione, qui quoque diluvii impetum , ac vim persentire , ac pati debuerunt , quin omnino diruerentur , aut loco moverentur. Materia ab
aquis vecta, & in strata disposita magis , minusve regularia subinde communibus crystalli iagationis legibus subiici debuit et 34 .
II. Maria quoque variis temporibus loco mutata ex mutatione centri gravitatis terrestris
globi sio in possunt plura ex his phaenomenis
peperisse. Mare aliqua in regione sese attollens, in opposita regione ex hydrostaticae legibus deia primi debet . Quum ab una regione recesserit, ibi ingente, tractus marinis conchis obtectos reliquisse debuit , quae subinde arenis obrutae varias mutationes subire debuerunt juxta generales petrificationis, aut crystalligationis leges in terrestribus corporibus.
58쪽
TMOr a Telluris. sue 18. OBIECTIO III. Cometae omnIam phy. sicorum consensu , ct juxta generales percussio. nis, & attractionis leges magnas tellari mutationes parere possunt. Exempli causa, Cometa, qualis anno I 6go. apparuit, qui in suo perihelio juxta Maupertui sum sexta tantum parte
diametri solis ab ipso sole distabat, astri hujus
ardentis vi succensus , ct excandens terrae occurrere potest , illam succendere, secum trahere, in suis maribus aestum concitare, quo tota eius superficies obruatur aetot, a 433 quare itaque similem aliquem eventum remotioribus saeculis contigisse suppoclere, aut suspicari non possimusqRESPONSIO. Quae contingem possunt non propterea contigerunt hic vero non quae fieri potuerunt , sed quae facta sunt investigamus . Nemo sapiens physcus negat, planetas, come tas, Glas, naturam universam a Deo conditam fuisse. Α creatione ad hos usque dies tellus profecto plures , icissitudines , quam quas passa est, subire potuisset ; nullo tamen monumento hae confirmantur. I. Si tellus aliquando a cometa Incensa, aut inundata fuisset , homines, aves, bruta ad unum omnia interii sient: nec ullum jam vivens in orbe existeret.
II. Et si juxta impulsonis , & attractionis Ieges cometae plura telluri mala parere possint ;censendum tamen , summam Dei sapientiam , qui opus suum perenne volebat, res ita disposuisse initio temporum, atque ita caelestium corporum motus direxisse circa solem , ut haec nunquam ita invicem accedere possint, ut collidantur , invicem inundentur , succendantur , &universalis naturae oeconomia destruatur. Quare nihil a cometis tellus passa est, nihilque habet, quod ad illis pertimescat. sis. OBIECTIO IV. Mutationes eentri gra vitatis, quas di dari posse, dc probabiliter con-
59쪽
i id ostensum est sio γ, physicas probatio
nes eludunt, quae uni versale diluvium adstruunt; phaenomena siquidem, quae passim diluvio tribuuntur , a diversis centri gravitatis mutatio. nibus fieri potuerunt , quibus mare successive
RES HONSIO. Mutatio centri gravitatis teIluris non nisi ex mari Ioco mutato evenire potest ; haee vero loe, mutatio a vvlaanis, & a
terrae motibus orta nunquam tanta esse potest , De ex ea mare in regione aliqua plurimum alia tollatur, in alia plurimum deprimatur. Novus sinus, ut pontus Euxinus, aut mare Ballicum , qui in terras superficie seret , vici maria pro xima pedes aliquot, aut pollices attolleret. Non itaque monumenta diluvii , quae ubique in terris , & summis montibus inveniuntur, Omnia a mutatione centri gravitatis oriri potuerunt Ihaec enim mutatio agere tantum potuit in regiones paulo supra vetus, & hodiernum marct
Auctor Monimus , cui universare diluvium non adridet, cui vero peculiaria quaedam diluis via magis e re essent, qui se magnum philosophum putat , at erroribus suis in philosophia , in historia, in mathesi serme in quavis pagina
probat, se talem prorsus non esse, vult, quilis quid testaeeorum fossilium, & marinorum corporum in terrae, & montium visceribus inve nitur, ibi ortum habuisse juxta vegatationis , ct erystalli Eationis leges: uno verbo pisces hos, testacea haec fossilia nunquam fuisse marina coris pora . AEque jure dicere quis posset, urnas, tabul as, supellectilem, domos in obruto Hercu- Iano ὸetectas, a natura in terrae viseeribus conditas fuisse; neque haec monumenta esse urbis obrutae indicia. Si in naturali historia aliquanto magis versatus esset, nosset hic auctor, in terrae visceribus Ac ni lia telluris propria inveniri, & sessilia t/llari extranea , quae non arduum i
60쪽
EX sacris Ilieris, ex antiquissimis scilicet ,
certissimisque historicis monumentis quibus mens hominum fidere possit; telluris origo annum hunc a 77I, non praecedit nisi annis feris me s768 , vel Iras. Unde haec Chrono logia diversias in sacris literis enascatur quampri mum investigabimus. Si nonnulla fabula .aegyptiae , Chaldaeae, Indicae, Sinenses attendantur , telluris origo pluis rimo antiquior est : juxta primas annis 36ooo , de ultras juxta alteras annis 47oooo, & ultra. aeque, imo fortasse magis juxta duas postremas.
PROPOSITIO.s Io. Inio terram antiquiorem faeIens, quam a Deris literis fiat, omni poseo, historico, a-sronomico Dudam emto desituta est . .
DEMONSTRATIO I. Nullum pusica eventum, monumentum , Phaenomenon praebet,
a quo tellus antiquior probetur, quam in sacris literis esse dicatur. Quidquid enim monumento Tum , aut phaenomenorum in telluris visceribus, aut superficie observamus aut a primigenia sua constitutione proficiscitur , aut a mutationibus in illa partis a diluvio, & a natura Iibus causis aliquot mi Ite annorum decursu. sis II. Historia non modo antiquitati non favet, quam veteres quarumdam nationum sabulae tel-ὶuri tribuunt ἔ imo vero sententiam hanc pror-