장음표시 사용
41쪽
suae effectum erit consequuta. III. AEquatoris M ROT intumescentia motui massae N in o non opponetur; haec enim intumescentia a vi centrifuga parta, quam sequatoris partes circum actae experiuntur, in
ambobus hemisphaeriis aequalis est, & aequilibrata . eademque perseverat quum massa N ad O procedit attractionis suae , seu nisus ad centrum S excessui obsecundans. IU. Evidens est, massam N in o transire non poste, in lineam scilicet directam suae attractionis, quin axis ΑΒ sphaeroidis inclinetur in ab , & aequatoris diameter Mo inclinetur in mo. Quum massa N pervenerit in O, sphaeroi des rotari perget & supra axem suum a b, &circa centrum sui motus S. neque motum, aut positionem mutabit donec nova aliqua causa murationem essiciat.
sos. APPLICATIO I. Evidetis est, diluvium
dc vastationes plurimas, & inaequalitates in orbe nostro parere debuisse r immensam aquarum copiam a Dei vindice manu impulsam, & ex adverso procurrentes undas plura in loca immanem terrae, & arenae vim congerere debui L e , qualis esset cumulus e aut mons N. ig. a . II. Ponamus, tellurem planetam circa axem Dum converti in ecliptica per immensum vacuum , & circa Solem ex attractione ad hoc astrum . quae hypothesis per hos dies videtur esse veritas geometrice demonstrata fri. a . III. Tellurem ante diluvium in diurna circa axem suum revolutione , dc in annua circa s dem , quum aeque tum in boreali , tum in australi hemisphaerio gravitaret , axem suum habuisse A B semper eclipticae axi R Z paralle-dum . Ex motu suo projectionis, gravitationis tellus ante diluvium perpetuo in ecliptica revolutionem peregerit circa solam S in centro
42쪽
lam partem inclinaret, nec respectivam polorum sitorum politionEm mutaret , qui tunc semperseque a sole dissiti fuissent . & semper alternae lucis, & tenebrarum vicissitudini lingulis duo. decim horis expcsti . IV. Post di invium alterutrum hemisphaerium,
i puta boreale m n magna materiae copia ab auia strali hemisphaerio ablata gravatum suisse: teriarasque has atque arenas in m congestas fuisse. Hemisph aerium m n quum plures partes habeat opposto hemisphaerio in solem gravitantes, majore nisu in hoc astrum tendet, quam alterum, quod eum hoe amplius aequilibrari non poterit. Quum virium harum gravitantium meessus insupereminente materiae cumulo u inveniatur a
cumulus hic suae gravitationis excessu perpetuo nitetur magis magisque ad solem aecedere do. nee ad punctum v pervenerit in recta sito centrum utriusque globi attrahentis , dc attracti conjungente, a quo non amplius per se nitetur
U. At vero eumulus hic excedens u Requie ab is in . transire quin axis terrestris AB inclinetur in a b, a quo statu sine nova agente Tausa recedere non amplius debet. Quae quum ita sint inaequalitates , & vastitates is orbe nostro a dilavio partae debuerunt juxta physicas , de astronomicas leges mutationem in axe teli tis respectu ehlipticae essicere. UI. Quum excedens hic cumulus is sit tantum quid mi ni Mn telluri uni versae comparmi tum , dc vrs gravitans semper sit massis propor et onalis a jam cumuIus hic o brevissimo temporis intervallo ab is in v trans re Nequivit; sed lentvssime procedens Fures annos, imo de plura saecv1a in Me trans tu insumpsit. Ergo iniselinatio axis terrestris ad planum Eclipticae adiluvio parta, de diluvii tempore coepta stabulem situm, de postremam suam seriodum non
43쪽
ao Th/ονἔa Taniarti . nisi longo tempore post diluvium attingere debuIt. Diluvium in se eventus est evidenter superis naturalis, dc miraculosus; ejus tamen effectus , dc consectaria a naturalibus naturae legibus natura ipsa derivari possunt.
VII. Ex hae hypothes , quae evidenter dari rotest, dc certe verisimilis est, duplex descenia
it telluris theoria, quae orbem hunc ante diluvium admodum diversum ab eo exhibet, qui post diluvium fuit. Ante diluvium tellus quotidie circa axem suum A B csnversa, & annua revolutione circa eclipti eam T T, semper axem suum A B eclipti eaeaxi R L parallelum servabat: telluris poli d psemper, & ubique aeque a sole distabant: heia misphaerium orientale d . ρ, Ac occidentale dis p in qua vis diurna telluris revolutione in quovis puncto eclipticae constitutae horis duoia deeim a sole illustra bintur, aliis duodecim tenebris tegebantur . Hinc tellus perpetuo vere gaudebat , diebus , ac noctibus semper aequalibus, anni temporibus nunquam mutatis, bonis denique multo majoribus, dum multo minori malorum gravitate , dc numero vexaretur ,
Nunc vero ab elapsis jam tribus , aut qua tuor annorum millibus, axis a b , sive εν teIluris ad axem RT eclipticae inclinatus est gra dibus ferme viginti tribus eum dimidio; hic vero axis tr semper sibi ad sensum parallelus peris severat dum tellus quotidie circa hunc axem conversa annuam revolutionem circa solem in
ecliptica TT peragit. Telluris poli o Iim in dp siti , modo in νε translati jerme perpetuo inaequaliter a sole distant , & inaequa iter hujus astri luci, & calori sunt expositi ; quin dc
quaevis tellum s pars ei dein conditioni subest , dum tellus quotidie circa axem suum ν e conversa annuam revolutionem circa soIem explet aa ecliptica TT, Hinc orta in praesenti rerum, satu
44쪽
statu dierum , & noctium inaequalitas, anni
temporum perpetua mutatio, aeternus, ac viori
Ientus elementorum conflictus, perpetua asperi frigoris, & urentis caloris alterna vieissitudo; hinc dira morborum illuvies , atque calamitatum, quibus omnibus naturae species , & historia mutata est, ut modo nobis exhibetur rr4s, a 33s . so9. NΟΤΑ. Philosophica haee hypothesis diuturnae patriarcharum vitae , de qua in meta in physica egimus Mee. 6so ), omnino est conissentanea . Ante diluvium hominum vita diuturisna admodum erat; propterea quia coristitutis corporis optima erat, nec innumeris in comm indis a perpetua anni intemperie partis vexaba intur. Ponamus, diluvii tempore axem tellur santea axi eclipticae parallelum coepisse ad ee Iipticae planum inclinari ; atque hanc inclinatio. nem perpetuo crescentem extremam suam peia
rio dum tantum Iacobi, Iosephi , ct Ephraimi
aetate attigisse. Saeculis diluvium praecedentibus aequator, dceeliptica paralleli eranti hominum vita maxime diuturna fuit. Saeculis diluvium proxime subsequentibus arquatoris ad eclipti eam inclinatio primum viX pereipi debuit; subinde ad sensum augeri debuit ; tandem ad extremam periodum temporum lapsu devenit . Patriarcharum vita post diluvium eadem ratione decrescere videtur, qua parallelismus di hominum natura mutatur , ct infirmior fit, quo magis primus ordo immutatur. Post tres patriare has modo mem ratos hominum vita fere aeque, ac nostra hac aetate, diuturna fuit. Centrum gravIta Is mutarἰ potest, is probabiliter mutatum fuit. sto. OBSERVATIO. In globo homogeneo centrum gravitatis, oc attractionis ipsum globi
45쪽
41 Tbareia Telluνἰs . centrum est, ad quod attractiones omnes conis currunt. In globo heterogeneo centrum gravitatis , & attractionis est non ipsum centrum
globi , sed punctum extra eentrum in graviori hemisphaerio. Si globus A MBN est homog neus, ejus centrum gravitatis, & attractionis erit in C, & globi partes omnes in C gravita bunt . At si globus hic heterogeneus sit, &hemisphaei tum M A N opposto hemisphaerio M BN multo densius, & gravius sit, centrum gravitatis, & attractionis non jam erit in C sed ad D in graviori hemisphaerio : omnes hujus globi partes non in C, sed in D gravitabunt . His
I. Ponamus primo , globum terrestrem sue homogeneum, sive heterogeneum habere modo gravitatis, & attractionis centrum in C. In eo. dem circulo aequatori A B parallelo maris aquae ut ad aequilibrium componantur, in tota hujus circuli peripheria attollentur ad eandem altitudinem CA . & CB, vel CR, &CS, quae
est earum a gravitatis centro distantia. II. Ponamus deinde ad punctum H in intimo mari , nec procul ab ejus supersiae immensam
cavernam esse, eamque vacuam , cujus capaci tas plurium magnorum monisum Volumen aequet, ac terrae motu rerum sermentescentium ,
ac succensarum incendio parto cavernam hanc disrumpi. Maris aquae a qua viis orbis parte ad punctum H refluent, ut sua gravitate in aperistum barathrum euant. Quid inde Auxta gravitationis leges continget Hemisphaerium MANnrassa auctu in vi etiam attractiva augebitur i ta , & centrum gravitatis, & attractionis antea in C situm in D transseretur. Aquae maris, quae semper , & ubique ad sequi librium componuntur , & in eodem circulo sequatori parallelo ubique ad eandem a centro gravitationis distantiam sese si stunt, sua superficie novum
globum, sive sphaeroidem Mb Na essicient cir
46쪽
Tλινἰa Telluris. ε 3 Ca novum gravitatis centrum D sese in B de primentes, &in Α attollentes. Tunc et si quanialitas aquae cavernam ΦI replens si veluti infinite minima universae aquarum massae comparata, neque totalem maris altitudinem ad sevisum imminuere possit ; mare tamen non parum in
A. & R attolletur, & aequali altitudine in B, de S deprimetur.
III. Ponamus quoque , temporum lapsu vulcanum aliquem parem cavernam in Μ in mari,
nec procul ab ejus superficie disrumpere e centrum gravitatis adhuc mutabitur , & inrer D ,& Τ statuetura Aquae maris semper ad aequili
brium tendentes undequaque circa novum gravitatis centrum novum sphaeroidem circa novum centrum, ad quod omnes tendunt , efformabunt assurgent ergo ad sphaeroidis partem RM S, ad oppostas partes AN B descendent. U. Ponamus tandem, in A non jam caverinnam esse, sed regionem maribus circumfusis humiliorem; mare vero horribili tempestate , aut terra motu agitatum aggeres, aut litora diruere, quibus coercebatur; atque in hanc regionem praeceps ruere , ibique sinum incere , ut Hadriaticum mare est , aut pontus Euxinus, aut mare Besticum . Matet, aquas maris , Quae ab universo orbe in Tegionem A confluunt , denissus effecturas hemisphaerium M A N , adeoque opposito magis attrahens; centrumque gravitatis antea in C positum , ad D propius regionem obrutam translatum iri . Tunc omnes aqueae columnae DΑ producantur oportet, & omnea DB brevientur , ut circa novum gravitatis cenistrum D sequi librium faciant. sit. APPLICATIO. Ex his apparet , qua
ratione aqua maνis in alirtia regione altit aedine
minMi ριὼῖαν w3 , , quia proptorea aquarum massa in orbe mi at- , ut Tellia medes somniavit. Αquae maris loco mutari possunt . at
47쪽
44 ThorIa, TelluνIs. aquarum massa in orbe terrestri semper eadem
Patet vulcanos , qui ingentes voragines in maribus aperiunt, maris procellas, quae aliquando regiones dividunt, & novos sinus intra conia tinentes terras efficiunt: mutationes parere pota se modo majores, modo minores in centro gravitatis nostri orbis; atque ita efficere, ut mare temporis lapsu alicubi .eprimatur , dum in opposita regione tantumdem attolletur, in qua sortasse nemo erit aptus hanc altitudinis mutatio nem observare. Motus maris mutationum , t quae in tellure fiunt, potissima causa est , inquit Buisonius .Motum hune omni aetate tellus experta est. Ex quo enim condita suit sol extitit, luna, aquae, aer, ct c. Iam tunc extitit maris aestus, & aquarum , ab oriente in occidentem motus , tum ventorum, ac procurrentium undarum; quibus omnibus tellus quatitur . Hinc innumera orta phae nomena , quae magnas, multosque in orbem nostrum mutationes induxerunt. Vorticas , turbinos .s Ιχ. 'HIces sunt aquarum vertigines; tu bianes aeris vertigines. A duabus hisce causis physicis gravissima phaenomena saepius in tellure producuntur. Ut rei auctoritate simul , & ratione adstipulemur , celebrem Buffonium audiamus et Tomo II., pagina 27o. is vortices, inquit hic auctor, videntur tan- , , tum esse aquarum vertigines a duabus , velis pluribus ex adverso procurrentibus aquis e -- xortae . Euripus adeo Aristotelis morte cele- bris aquas alternatim absorbet, atque evomit., septies hori viginti & quatuor : vortex hic ad Graeciae oras est . Charybdis prope stetum Siculum aquas horis viginti , & quatuor ter
48쪽
Tέεινἰa Telluris. 4 ,, absorbet, & reiicit. Ceterum alternae hae vi-- ees in hisce vorticibus non ita numero certaeis sunt. Doctor Placentis in libro suo, qui intais scribitur , ἰ'neo redivivo, ait , Euripum ir- , , regularibus motibus cieri singulis quoque menia
is sibus per dies duodeviginti, aut undeviginti .
,. diebus vero reliquis decem, aut undecim re is gulari motu agitarit ipsum pedem unum tan is tum attolli, raro duos. Ait quoque, aucto
,, res de Euripi aestu non consentire ; alii si- is quidem dicunt eum septies , alii undecies , se alii duodecies, alii quaterdecies horis viginti se & quatuor aestuare At Loirium , qui
integro die illam observavit , evidenter no visse illum sexta quoque hora aestuare tanto , , impetu , ut in utramque partem pistrini ro- M tas ageret. Maximus vorticum , qui adhuc se innotuerint, est in mari Norvegiae: eum leuis carum viginti ambitu extendi ferunt . Horis
A seκ quidquid illi proximum est, aquam, ce M te , naves absorbet; aliis sex quidquid absor- buerit rejectat. , , EXPLICATIO. Nulla est necessitas in inisis timo mari barathra, & cavernas supponere , is in quas aquae Perpetuo dehiscant , ut vorti- ces explicentur. Novimus aquam, quum duari bus oppositis directionibus fertur, ex hac vi , , rium compositione motu circulari abripi , &,, in centro hujus motus veluti cavitatem eminis cere; ut prope pontium pilas saepius obser- vare licet, si praesertim flumina rapido cur ,, su fluant. Idem evenit in marinis vorticibustri a duabus, aut pluribus ex adverso procurre M
49쪽
46 Theoria Tellurἰs. M tibus aquis fiunt . Quum vero maris aestus,, praecipua sit procurrentium aquarum causa , ita ut affluente mari ad unam partem diri' gantur, refluo mari ad oppostam; nihil mi iarum, si vortices hi nonnullis horis omnia si-'' bi proxim, abripiant , totidem aliis abrepta
se Umices itaque aquarum tantum vertiginexsunt ab oppositis aquarum cursibus etactae : turianes vero aeris vertigines sunt a contrari' riis ventis excitatae . Tvlbines hi passim in V sinensi, & Iaponico mari furunt, tum ad Α -
illlas insulas, alibique, & praesertim prope
terras in mare procurrentes , & ad promonia se toria o At in terris frequentius debacchantur V & omnino mirandi eorum effectus sunt. Utin' di, inquit Reilarminus , nec crederem , nisi se vidissem, immanem caveam a vento effossam , is terramque hinc erutam supra proXimum p gum projectam . ita ut , locus , λ quo terra se effossa fuerat , horrenda vorago viὸeretur , se & pagus totus ab hac terra obrutus fuerid
- . In historia Academiae scientiarum , is & in transactiombus philosophicis plures turisis binum effectus descripti sunt, qui qua ratio- ,, ne acciderint vix intelligi potest; nec crede.,, rentur , nisi testes plurimi de visu , veraces , is & eruditi illos confirmarent V .
Sinuum, is insularum origo. sis. OBSERUATIO . Verosimillimum est , orbem nostrum a Deo cum praecipuis suis moniatibus , & maribus conditum , subinde ad hareusque tempora plures ingentes vicissitudines subis iiise , a quibus magnae in sua superficie mutatio. nes consequutae sint. I. Uniis
RHι rminus, de auentis ascensu in Deum.
50쪽
Tέρον Ia Tellurio. 47 . Universale diluvium , a quo orbis vastatus fuit, ct cujus veritas certis, ct permanentibus monumentis plurimis confirmatur, praecipuas vicissitudines , & mutationes parere debuit . Ab eo novi montes, novae insulae, nova maria, novae abyssias, novae anni tempestates oriri debuerunta uno verbo nova tellus, quae prosecto non nisi te puris antediluvianae informis ima go est, ut ostendimus. IL Plures terrae motus, quorum historia me na nit, ct quorum hac aetate nimium testes sui mus, variis temporibus litora disrumpere potuerunt , quibus oceanus coercebatur , eique adi tum ad vastas regiones patefacere , quae priuSuberes terrae , tunc in maris alveum mutata
merunt. Neque sane praeter probabilitatem est, hae de causa Europam ab Africa ad fretum Gaditanum , Asiam ab America ad oras Κamis
kathae, Asiam ipsam a pluribus adjacentibus in sulis divisam fuisse. III. Ignes subterranei , quum horrenda vi e
rumpunt, unde terraemotus, nonne ab imo mari immanes scopulos, terraeque massas attollexe potuerunt , a quibus novae insulae exortae
fuerint, ubi materies ista subsidit ' Phaenomena haec physica historiae mire consentiunt. Refera Seneca, TMyasiam insulam, modo Sanctae Ire nis nuncupatam, extemplo nautis apparuisse. DO-cet Plinius, Hieram insulam prope Therasiam ex massis serrugineis, ct ex terris ex imo mari exaltatis exortam esse. At enimvero ad remotas aetates confugere minime necesse est , quum initio hu us saeculi illieo e mari assur gere prope insulam Sanctae Irenis nova insulas copulosa visa sit, quae pluribus mensibus torrentes materiae accensae evomuit , ct cujus intimum incendium maris aquas longo tractu calentes reddidit. Ex horrendis incendii hujus eoncussionibus, ae vi bellicis euniculis omnino