장음표시 사용
101쪽
reseriantur; consultatio vero earum quae ad opus di actiones spectant. Et quemadmodum in cognitione verum & falsum, ita in consultatione bonum aut malum cernitur. opinando ergo nemo bonus aut m ius dicitur, sed verax a ut mendax. Et si quispiam epinaretur,aut sortiter esse agendum, aut iuste, aut temperanter, tamen sortis, iustus aut temperans idcirco non est; quia nemo laudatur vituperaturve ob bonam malam ve opinionem,sed veram aut falsam. Porro autem omnis opinatio duobus modis oriri
ac gigni potest: quandoque enim ratione syllogismo quodam,quandoque sine rati ne opinioni aduenit. Ratione quide nasci tur opinatio,cum cogitatio acceptis a relia quis animae virib. principiis quibusdam ω propositionibus, conclusionem nectit.Sine ratione, clim opinio comprehensa aliqua propositione,eaq; vel a sensu. vel ab imagi
natione percepta,veram aurealiam cine exsestimat. Vt perinde se habeat b opinatio,in ignorantiam illam quae si sex, pura rationis ab Aristotele appellatur, quemad modum prior illa, ad ignorantiam prauae dispositionis,quae syllogismo conclusa,ani Ino innascitur Haec est tuinosaisa
102쪽
gnita natura opinionis, persequam e illam anim perfectionein&habitum, qui contemplatur res tantu contingente easq; quae aliter aliter euenire possunt. Hane Latini consultationem,oc habitum ecn sustativum,seu deliberatiuit, Graeci
appellant,qui hae ratione com mode destri. bi poterit:
Consultatio es habum ratiocinatricis .anisnufacultatu, erquirendi utilia idonea segendi, VIPVnvive media atq, instrumeta,quasum in nostra potestatesita sint, ut plurimum e trirepossunt, incerta tamιnseunt inδε nita ed adeerium desinitumque sinem adipi
Cogitatio, quam superiori loco hamo appellaui, duas habet vires: alteras, quibus quid in unaquaque re verum sit,cernit ue alte- . ras,quibus res actioni& effectioni subditas diiudicat ac discernit. Quapropter si veritatis causa, dc cognoscendi rerum naturas gratia ratiocinetur, scientiam parit si agendi &efficiendi,ut bonum aliquod adipisc tur, consultauonem signit, quae ab Arist.-
103쪽
eele appellatur, quemadmo-- dum altera illa, quae in cognitione posita dicitur Nam ut huius fi nis & scopus est cognoscere, ita illiuS agere,. B quidpiam efficere. Porro autem quia annis consultatio a cogitatione oritur . e ius proprium est ratiocinari & cogitando anquirere, efficitur sane ut consultatio sit
quida inquisitio atque id quide vel maximie,
quia cosultatio est assimilis resolutioni,vel Potius quaeda resolutio: atqui omnis res Iulio est inquisitio, cuius finis est inuentio erorum principioru , ex quibus omnis a fictio & cotem platio oritur. Est,inquam, in- . Mentio,quia posita demonstrationis coclusone,aut rei alicuius fine, aut effect v,eora quae proxime ac continenter ad coclusionis νconfirm)tionem adhibita sunt, vel colunctarum causarum est inuestigatio. deinde illorum quae proxime antecedebant, tum superioru rursus,&ita deinceps aliorusem' lWr perquisitio, donec ad prima principiade clementa ventum sit, quae amplius in alia aesolui nequeant.sed ipsa sint prima. Hanc xrgo resolutionem consultatio imitaturi quia posito dccolastituto aliquo si ne agendo eniciendove,inucstigat de inquirit ea l
quae idonea sunt, A ad acquiren- l
104쪽
4um propositum finem utilia, donee ad principiu aliquod eogitatione peruentum sitia quo actio seu effectio orditur. Siquis dem, ut recte inquit Aristot. uniuersae contemplationis finis,est principium actionis: di principi u cotemplationis,est finis actionis.quapropter omnis consultatio,est quς- da inquisitio. Dixi, qua inqufeio no reciprocantur inquisitio dcconsultatio: q uia omnis cosultatio est inquisitio,sed noomnis inquisitio est cosultatio:quad uis
de multa anquirimus,dequibus no consuutamus. Inquirimus enim dc pervestigamus φ. magnitudine selis,stellarum,mudi,cursus astrorum,eorundem sternitate& interitu, . quae omnia non cadunt in deliberationem rre consultationem. Sed de iis propriὲ co-ssiliare solemus, quae posita sunt in nostra
potestate, quaeque efficer ut non essicerei possiimus. Ex quo id liquid costat cur co- , sultatio no sit scietia,aut intellectus,aut si pientia; nam qμod scimus & intelligimus, idnon quaerimus cognitio non est inraquisitio; atenim id de quo cosultar-s, i quirimus,& consuliatio est inquisitio. Iana vero inquisitio est in genere relativorum,iquia est alleui' rei in uestigatio a Nei sisti inquu-R. amem ea omnia quae non pes
105쪽
PRINCI pinxsdemus, vel de quibus dubitari,
mo de fine dubitar, aut finem imi ν quidem quis sit ille, artifex iam nouit.Ῥωῆpterea consilitatio de fine instituenda no est, sed potius illis, quae cum ad finem pertineant,ignoratu ab artificib. exquirum . tur, exquisitaq; ad eundem destinatur. Et enim neque medicus,an sanare; neq; oratori, i, an persaadere; neque legislator, an legibuni rempub. instituere debeat, sec u animo cogitat dc deliberat, sedquomodo, & quibu, mediis ad propositu finem perueniat,rati . me perpendit: sique plura sint quae ad unum, finem reseratur,per quae facillime de tutissis me id fieri possit: aut si una tantum essui endi agendivevia sese cogitanti offerat, qua
ratione ea utendum sitianimo ratiocinatur. Verumenimvero eorum quae quaerunturis lduplex est modus. Nam interdum qusmaritur instrumenta, quibus res propositaeficianturi interdum vero ips*u instrumen a m vius, ut quid, quantum, quomodo. quando, dc ubi,hoc vel illo instrumentiginsiere viedum sit, intelligatur. Exempli cauissi: Imperatores quandoque equestribus arx destribus copiis hostes inuadendi sint,s eum deliberant:quandoque quo modo pede- ἰ
106쪽
victoriam uti debeant. Sie medicus, nunc
de instrumenti genere, pharmaciane anchis, rurgia, aut ratione victus, aeger curandus sit, nunc vero quomodo & quando exhibe dum pharmacum, Vel secanda vena, vel ex. hibenda sit aegro coena,expendit. Et magi stratus interdum de praemii aut pinnae ge . nere interdum dehorti v sit deliberat. Porro autem sue de instrumentis,sive ipsorum
vis quaestio sit, ad mediorum inquisitione. non finis cui ante dixi reserenda est. Sed hse instrumenta,& media,nihil aliud lanx
quam actiones, quibus finem propositum adipisci nitimur. Etenim cosultamus,quo i modo Vnumquodq; utiliter&commode a gamus&essiciamus. Sed actiones sunt be nere diuersae&contrariae , quaeda enim fie'ri possunt, quaedam fieri non pomini. Non possunt autem fieri illae, quae vel in reru na tura omnino non sunt, vel quae cum factae sint, amplius essici nequeunt, veluti res de actiones praeteritae.Sed qualesquales sint hε actiones, non possunt cadere in cotem plationem artificis; de eo nanq, quod non est nemo consultat. Ne longius abieris, si quis consultare vellet, utrum caelu cquod de Giagantibus poetet semiantur) nobis sit expu-ἀnandu, aut quomodo alicui volandu Q.
107쪽
quod de Iearo dieitur, none ab omnib. I ii re optimo rideretur Z Sed huius quide releuidentissi mii argumentu esse potest id, quod cum de rebus consultam iis, dc in aliquam quae fieri nequeat. incidimus, statim ab ea abstinemu λ&zadiu nobiscum cogitamus, donec in rum, quae qua uis ratione fieri posse existimatur. incidamus. eamq; nulla te 'poris interposita mora siquidem apud nos ita conclusum sit ) alacri animo & confidenti aggredimur. Quapropter ex his constat .de iis tantum actioni b. homines cosultare ac deliberare, quae fieri possunt. Neque vero de his omnibus, quonia ipsarum aliae sunt quae per se dc silapte natura, alia quae ex accidenti eueniunt. Quae ex accidenti eue munt, aut casii, aut fortuna fiunt; itaque de his minime consultamus, quia non sunt in nostra potestate positae, neque a nobis efficia ut no essici possisnx,sed temere citra naturqaut cogitationis propolitiim electionem vecueniunt. Quis enim de thesauro inueniendo, fodiendi latum gratia accessurus, aut in forum quidpiam emendi cania iturus, inimicum fortasse obuiam factum gladio in terimendu, secu deliberare it Quinimo proptereaso rioa oueni R haec omnia dicuntur,
gilia nobii ignorantibus, dc ab ud cogitani tibus
108쪽
trius obuenieat. Deliberant igitur omnes 'homines de iis quae per se & suapte naturaciteriire consueuerunt. Scd eorum quae per se fiunt, alia a natura, alia ab hominibus a guritur. A natura illa fieri dicuntur,quae aut semper ac perpetuo , aut raro efficiuntur.
ς si ut, alia sunt posita in quie
te, & a lia in motu. Horum ergo om nium quae a natura fiunt, nulla est consultatio aut deliberatio, quae quanqliam fieri possunt, in nostra tamen potestat e sita non sunt:quia nullus utrum mundus sit aeternus,genitus, - an ingenitus, secum deliberat: neq; etiam de ortu stellatum, occasu siderum,lolliitus. annaq, temporibus, quae vicissimia o multatur '. neq; iis quae raro & indente accidunt, utrum videlicet hac die Cometve sint appariturae, aut pluuiae& niues ca-λrae. Et si quandoque de his deliberamus, tamen no propterea id facere nos e cistimo, fierine a nobis, an non fieri possint, quae mors,sed seuenerint, quid agendum no bis sit, squidem ex re nostra, & ad nostra mutilitatem pertio eant) intellisamus, aut uuid omittendum, si damno futuras pro
spiciamus; veluti si grandinis di pluma
impetus ac tempestates Haesentiendo inu. iam vero neque Ommum corrum.
109쪽
'istat hominibus aguntur,consultas
is potest; quaedam enim a nobis ipsis,qua aguntur. Sed de illis quae aba unquam sanae mantis deliberat : ut, Lacedgmonii non consuI rant, quomodo Atheniensibus sit administranda respub. aut Athenieisses, quomodo cedaemoniis: propterea quod neque Lace vi in oru reipub. administratio in A thenienuum, neq; Atheniensiuin Laeedemo
niorum potestate sita est. Reliqud igitur est L consultare homines solere,que ab iis effici possunt. & quarum rerum prin cipium agedi in i psis est positu. Porro primcipium agen j duplex in homine cernitur, ratio& appetitus. Avetiim iram & cupidia ratem coplectitur. Appetitus ergo non con-Aultat, quia ratione&cogitandi vi destitui-T, quae est caussa effectrix consultationis. ded quemadmodum appetitus non cosul rar, ita quoque de ipsius amonibus nulla s &eonsultatio, qui adscribi possitnt de vitales de naturales corporis functiones, quia nullus de increment sto, decremento e octione cruditateve cci
t, sed iis quae a mente &ratione proficiunturactionibus. Atenim actiones metitium mens humana aut res cotemplatur, aut
110쪽
Meere nititur. De contemplatione rerum, iisq; omnibus quae ad cognitionem pertinent, nullo modo deliberamus, ut de sciemtiis earuq; pr ceptis aetheorematibus :quia scientiae&praecepta scientia tu sunt certa determinata,&, ut inquit Aristoteles, undi quaq; perfecta: at consultatio est quaedam inquisitio,cum dubitatione coniuncta. Iascientia nil incerti, nil dubii inest,sed omnia
sunt necessaria: quia scientia utitur ratio Anibus necessariis. quae aliter se habere nota
possunt & desinitis quς non cadunt in fortu nam, aut dabitatione. Quapropter nullus eosultat virum trigonus habeat tres a
gulos duob.rectis pares,aut utrum mundus - sit rotundae figurae. Atq; idcirco patet, nos de iis tantum deliberare dc consultare, quae facere aut non facere consuevimus, quaeque in nostra potestate dc arbitrio ut fiant,a n nosiant posita sunt: denique a nobis ipsis e fici possviri, quorum etiam est electio : nam dc consultatio iisdem in reb. versari solent:quia electio est conclusio consultationis ac deliberationis, quemadmodum syllogismi dc ratiocinationis ultima propositio. Quanqua vero de iis consultemus quε nobis fieri cOsueuerunt, interdum tamen