장음표시 사용
121쪽
imus obuenieat. Deliberant igitur omnes r' homines de iis quae per se & suapte naturae uerit consueuerunt. Sed eorum quae per se fiunt, alia a natura, alia ab hominibu Sa ' guritur. A natura illa fieti dicuntur,quae aut
1em Per ac perpetuo . aut raro emciuntur.
QPς Perpetuo si ut, alia sunt posita in quie-tC, M alia in motu. Horum ergo omnium
quae a natura fiunt, nulla est consultitio aut 'Cliberatio, quae quanquam fieri possunt,
ri nostra tamen potestate sita non sunt:quia nullias virum mundus sit aeternus,genitus, an ingenitus secum deliberat: neq; etiam
de ortu stellatum, occasu siderum,solstitiis. annaq, temporibus, quae vicissim dc perpe-ino mutantur : neq; iis quae raro indefi- te accidunt, utrum videlicet hac die Come- sirit appariturae, aut pluuiae& niues caia surae. Et si quandoque de his deliberamus, tamen no propterea id faeere nos existimo, ut fieri ne a nobis, an non fieri possint, quae ranxiis, sed si evenerint, quid agendum no bis sit, siquidem ex re nostra,&ad nostram utilitatem pertineant in intellisamus, aut quid omittendum, si damno futuras pro spiciamus; veluti si grandinis&pluuiarum impetus ac tempest. ues praesentiendo inti iam vero neque omnium eorunui.
122쪽
quae ab hominibus aguntur,consultatio es se potest: quaedam enim a nobis ipsis,quae dam ab aliis aguntur. Sed de illis quae ab a- lliis essiciuntur . nullus unquam sanae mentis deliberat : ut, Lacedqmonii non con I stant, quomodo Atheniensibus sit administranda respub. aut Athenienses, quomodo Lacedaemoniis: propterea quod neq; Lace
daemonioru reipub. administratio in Athe- lniensium, neq; Atheniensu in Laeedεm4niorum potestate sita est. Reliquu igitur estide illis tantu consultare homines solere,qua ab iis essici possunt.' quarum rerum prin is cipium agedi in ipsis est positu. Porro principium agendi duplix in homine cernitur, Tatio & appetitus. iram dc cupiditatem coplectitur. Appetitus ergo non consultat, quia ratione&cogitandi vi destituitur, quae est caussa effectrix consultationis.1ed quemadmodum appetitus non cosut tar, ita quoque de ipsius actionibus nulla s Iet institui deliberatio &consultatio, qiii adscribi possint& vitales de naturales corporis functiones, quia nullus de incremen lto, decremento. coeoctione cruditateve cci
gitat, sed iis quae a mente & ratione proficiscuntur actionibus. Atenim actiones metiri yri mens humana aut res cotemplatur, autessic
123쪽
Meere nititur. De contemplatione rerum, iisq; omnibus quae ad cognitionem pertianent, nullo modo deliberamus, ut de sciemtiis earuq; priceptis ac theorematibus :quia scientiae dc praecepta scientiaru sunt certa de determinata.&,ut inquit Aristoteles, undi .. quaq; perfecta . at consultatio est quaedam inquisitio,cum dubitastione coniuncta. Iascientia nil ineerti,nil dubii inest,sed omnia
sunt neeessaria: quia scientia utitur rati is nimis necessariis, quae aliter se habere non potante dc definitis quq non cadunt in se tunam,aut dabitatione. propter nuIIus eosultat virum trigonus sabeat tres a gulas duob. Etis pares,aut utrum mundus sit totundae figurae. Atq; idcirco patet, nos de iis tantum deliberare dc consultare, quae facere aut non iacere consuevimus, quaeque in nostra potestate& arbitrio ut fiant,an nofiant posita sunt: denique a nobisipsis effici possunt,quorum etiam est electio : nam consultatio iisdem in reb.veseia i solent:quia electio est conclusio consubrationis ac deliberationis. quemadmodum yllogismi dc ratiocinationis ultima propo utio. Quanqua vero de iis consilitemus quo, nobineri cosueuerunt, interdum tamen
fieri potest. vi de iis quM; deliberemus qui
124쪽
ab amicis essiciuntur; etenim quae per amicos fiunt. quodammodo a nobis fieri existi- lmantur, quippe cum principium & causa quae amicos ad rem faciedam incitat,irin lbis sit,quod rogantib. nobis id fiat, quod pe lia timus; aut non fiat,non petentibus. Porro lomne id quod fit,aut raro,aut saepe fieri λ- llet,electio ergo tractat illa quae saepe, & pie' lrunq; eueniunt. quaeq; euentus habent in- lcertos & indefinitos: quapropter de eonsul, statio qu antecedit esectionem.vt eausa suue sectum: nam de iis quae raro acciduat. Ecfortuna aut casu eueniunt,consultat nemo. ut exemplo medicinali ostendi potest. Noa lenim si quis semel sumpto veneno conua Iueriti, illico medicus consilitabit, Vtrum in
grotantibus idem sit exhibendum propin D l- dumve, sed de iis quae plerunq; vel obesse luel prodesse corpori, experientia didicerit. Consilitamus itaq; de iis quae ut plurimum
e ueniunt, di euentus habent incertos: hoc lest, quae non sempernecessitate reguntur, sed sortuna adiutrice indigent. Cuius rei signum est,quod quandoque ad cosultationem rerum arduarum ac dissicilium, ex quibus inges periculum damnumve nobis immi- lnere timemus, aut comodum aliquod eue -
125쪽
freti alios in eosilium adhibemus, no quod id de quo consultamus, in nostra po questate situm nosi ed periculosum vel dise atile, si non recte cosultando quod optimumaptissimu est ad efficiendum,elegerimus. propter recth dixit Aristqt. nos magindeΙiberare deartib. quam scientiisίquom do videlicet disceda sit ars medica aut medi.
catoria, non quomodo mathematica aut theologia: quia artium dc scienti arum prae--ta alia sunt magis aeterna de perpetua, alia minus. Huc accedit, quod multae artes
quandoque suo fine frustrantur, at scientiae nuhquam .vel certE raro. S ed si conati nitis de rebus incertis, essicitur quoq; viisnbtis:quia nota & manifesta non inquirismus,sedeatam possidemus: alioqui dice 'dum esset.an infitiitu progredi homines c5sultando. quod fieri nequit. Ex his ergo per spicuum est.in quibus versetur omnis deliberatio, iis videlicet quae a liter atque aliter contingere possunt, dc euentus habent incertos. Uerumenimuero huius rei gratia co-Rltatio opinio no est,&cosultabit, opinabile; principibquidem . quia opinio vero&' salso,colaitatio bono δc malo distinguitur: ': na opinio vera aut filia,cosultatio mala aut' bona esse dicitur di quemadmoduse habu
126쪽
into 'era, ad bonam consultationern,iu falsa opinio, ad malam cosultationem. Doinde non solii opinam ur ea qnae a nobis,sed etiam quae a natura aliisve caussis essiciun tur: at deliberationem de iis quae naturae uenilint,minime instituimus.Cosultamus praeterea de rebus,quas postea eligimusreligimus autem eas quas consequi vel effugere possumus. opinamur cotra quid unumquodq; sit,aut cui, aut quomodo confera non It fugiamus aut cosequamur; cunas rei Aagnu est, quod multa bona es opinamur, quae tamen non appetimus, quinimis comvaria quadoq;eligimus. Multi .n. iustitiam M virtutes opinaturetes esse honestas α utiles, de iniustis tamen auionibus,quib. --
Mis commodum sese adipisci pon sperant.
deliberant, easque actiones expetunt di in ietate hominum exercent.atenim nemo aliquid eligit aut expetit, de quo prius non insultet. Iam vero invisuapte natura fiuli potest ac decipi: consultatio ex Meldenti tantum,hoc est,ratione earum reru de qui bus delιberari,quemadmodum &arsαμα. dentia. Rursus consultatio est inquisitio res assiciendae aut agendae a opinio, inquisitionsi est,sed potius status de quies animi. Pret wea opinio est iacata quaedam mentitiait
127쪽
i - LIBER PRIMUM alis ius partis contradinionis in oratione:
consultatio nullius determinatessed utrius quem aequosquia conseri Vtiliacum utilita aut honesta cu inhonestis, eaq; qui ad pro positum idonea accomodataq; esse cognouerit demum eligit : quam electionem sequitur usus,qui non est consultationis. P stremo.opinio & habitus opinandi pertinet ad dialecticum , cosultatio ad artem & prodetiam. Ex his iam patet quidintersit inter consilitationem & opinionem: quapropter redeo ad id unde digressiis eram. Consuli tionem dixi esse pinniam inmmionem. s. --ε motum quirariscinando poscitur. Sed Gint ratiocinati abaliquo essiciente gignaturneoesse est,quia nullius rei,causa remota, origo reperiri potest.Instituitur ergo ec suscipiturhaec cogitatio dc perquisitio ab homine ratione ac mente praMito,seu vilia Mificantius dica, viro widente,qui instructus est recta ratione:nam prudentiam hoe loeoappellorectam rationem,qui praescii-
ut artifici modum agendi essiciendive, de inueniendi mediaatque instrumera,iisq; eω mode viedi, cuius rei argumentuest, quod stulti, insani, de pueri, cosultareno potant, quia destituuntur ratione de vi cogitandi. , quae opifex est consultationis.atque idcirco
128쪽
'o PRINCIPIOR. IVRIs'. neque consultabile id appellare cosiueuimn de quo aut stulti, aut mente capti delibera. Huc accedit, quod illi nullo proposito fit.& scopo omnia cificiunt, ac pro diuersita affectuu quibus reguntur,in diuersas anit. perturbationes sine iudicio rapiuntur ι et consultatio, finis alicuius gratia suscipitur &qui consultant, boni alicuius causa con. sultant: boni, inquam, quod iam fiκum ei&immobile, quo posito&constituto tanquam extremo, inquirunt omnia instrumenta & media,quib. actione id quodax
petiuerut consequatur potianturq;. quasi . pter eo potiti conquiescunt inconsultando
- Dorro autem omnis consultatio, aut e . I peris aut actionis.alicuius gratia sitscipi. . tur; etenim multu inter se distant actio, dc mera & quemadmodum communis omnium hominu testatur con sensus. Quis enim est: qui nesciat, aliam essemus ei &aliam aedificantis actionemὶ nam. actio m usici finis est,& propter se expetitui; at aedificatoris, no propter se, sed propter o-
. Puo quod eX.act: one fit: quia huius actio M
129쪽
LIBER P.RIMVS. 7rit aliquid est alicuius gratia fit, verbi causa.
, ipsius domus,quae diuersa est ab actione arx tificis. atque idcirco aistio. aedificantia finis i non est, sed antecedens finem, quia destinas tur ad domu; quemadmodum tutoris actioi refertur ad calceum & artis dabricandae nauis, ad nauem textorii ad pannu:qulce i te opera sunt. quiescentibus artificib. post i actione permanent:sed actione intereule,sisia,nis quoque aliorum habituum interire s Iet,qui in eadem versantur: quia non reli quunt aliquod opus, quod cessante opera - tione ostendere possint : quemadmodu vi- dere est in arte certandi cursis M saltatoria, di mimica δε musica,quae certe Omnes prae-
. feractione nihil cotinent, sed unacu actione . intereunt. Quapropter differre dicendu est actionem dc effectione, quia habet fines diuersor; opus in qua, & actionem. Sed diuese aru genere actionu, diuersos quoque ac disi similes habitus,quorum alter in actione,au ter in effectione versetur,esse necesse est, qui no eo modo distinguatur, quo genus a spe - cie,ut alter ab altero cotineatur,sed poli' ut species dc Brmae diuersi, uno genere colete: quadoquide fieri nequeat, ut acti. essectio- nt,aut evictio actione comprehendat. Atq;
idcirco Aristot.recth alterum appellauit ta-
130쪽
bitum ex ἄκων, id est,a inm, ait s . vero mι uia. , id est, essemuum: sed habit les actionis, prudentiam ; effectionis: artem. Lonstituit. Vtrunque tamen, perfectionea ' esse pron uncia uit.
- leonsultatilius, remifation quidpiam essiciendi. Ita bitum consultatiuu Aristot tis,ut antea dixi,quandoqkλογι-ον,quan ' 'iloq; νοῦν et inguia ρ appellat, quia ratiocina- tur non cognitionis,sed actionis de effecti,nis gratia ; quo fine d istinguitur a mete co templativa, quam νου, θωρη κον nucupaui. Ars igitur consultat de opere essiciedo: quai no solum agit,sed etia opus liquod emcir, qd intereunte actione ostendere potest:atq; idcirco dist inguitur ab habitu activo, cuius finis est amo ipsa,quae n5 refertur ad aliud, qualis est actio prudetie: prudentia enim n5. essicit aliquod opus, sed in sola actione cernitur,quae bona est dc utilis secietati huma- .nq.Et si videatur aliquado prudentia post a- 'etione quidpia relinquere, certe id per se noM.sed alia quada ratione, ut in ipsus natu-