장음표시 사용
131쪽
et emicatione manifestiusostedetur.Cum ergo artis propriu sit efiicere, & omne effectionem praecedat inuentio, dc inuenti nem inquisitio,necessarium certe erit, efficienda attificem prius adinvenire, dc adinventa, antea contem plari: nam quema
modum contemplatio principium est in inuentione rerum, sic effectio finis. propter re cte dixit Aristoteles, artem cerni. in generatione,3 nuentione, εc contemplatione reriim. Generatione quidem , quia ars est imitatrix naturae,quae generat& efficit res. Vertim ars non eadem ratione giis
gnit res, qua natura, sed dissimili & re de modo. Matura enim formas substantiari les,quae suapte Vi nituntur,essicit: ars accidentales ut ita loquar θεc aduentitias effingit. Et quemadmodum natura est prinis Apium internum,& vis quaedam abdita ciens motus in corporibus necessarios, ita ars est principium externum , circa formas . aduentitias & seperioribus rerum superficiebus.quas r. appellant,haerentes,ociscupata, quas priuS contemplando&inues stigando ad naturae imitatione efficit, quae usua opera non cognoscit,autcontemplatur, ,
sed perpetua quadam insitaque ipsi lege, res re formas rerum, sibi semper similes
132쪽
quae ab hominibus aguntur,consultatio ense potest: quaedam enim a nobis ipsis, quae dam ab aliis aguntur. Sed de illis quae ab hisessiciuntur . nullus unquam sanae mentis deliberat: ut, Laced monii non consultant, quomodo Atheniensibus sit administranda respub. aut Athenienses, quomodo , Lacedaemoniis: propterea quod neq; Lace daemonioru reipub. administratio in Atheniensium, neq; Athenien s u in Lacedεm oniorum potestate sita est. Resiquu igitur emde illis tantii consultare homines solere,quet ab iis essici pos t. di quarum rerum principium agedi in ipsis est positu. Porro principium agendi duplex in homine cernitur, Tatio & appetitus. pelitin iram dc cupiditatem coplectitur. A ppetitus ergo non consultat, quia ratione & cogitandi vi destituitur, quae est caussa effectrix consultationis. zed quemadmodum appetitus non coisse intrita quoq; de ipsius actionibus nulla s let institui deliberatio &consultatio, qui adscribi possint & vitales & naturales cor- lporis functiones. quia nullus de incremen- lto, decremento. cococtione cruditateve cOllitat, sed iis quae a mente fc ratione proficiscuntur actionibus. Atenim actiones metis. Vel mens huma aut res cotemplatur, aut
133쪽
e nibus quae ad cognitionem pertistrent, mill-modo deliberamus, ut de sciemtiiseatuq;-ceptis aetheorematibus sequia scientiae dc praecepta scientiaru sunt certa Ecdeterminata,&,ut inquit Aristoteles,undio quam persecta' at eonsultatio est quaedam inquisitio cum dubitatione eoniuncta. Iascientia nil incerti,nil dubii inest,sed omnia sunt neeessaria: quia scientia utitur rationibus necessariis. quae aliter se habere non possunti dc definitis quet non eadunt in se tunam,aut dubitation: Quapropter nuII eosultat virum trigonus habeat tres a luius duob.rectis pare aut utrum mundust totundae figurae. Atq; idcirco patet, nos de iis tantum deliberare & consultare, quae ficere aut non iacere consuevimus, quaeqι in nostra potestate dc arbitrio ut fiant,an nofiant positassint: denique a nobisipsis es fici possunt,quorum etiam est electio : indi consultatio iisdem in reb. ver sari latent:quia electio est conclusio consultationis ac deliberationis. quemadmodum stilogismi di ratiocinationis ultima propositio. Quanqua vero de iis conssiliemus qus nobis ileri cosueuerunt, interdum tamen
seri potest. Vt de iisquoq; desiberemurin
134쪽
ab amicis efficiuntur; etenim quae per amicos fiunt,q iodammodo a nobis fieri existimantur, quippe cum principium & causa quae amicos ad rem faciedam incitat,in ri bis sit,quod rogantib. nobis id fiat, quod petimus;aut non fiat,non petentibus. Porro omne id quod fit,aut raro,aut saepe fieri solit,electio ergo tractat illa quae saepe, & plerunq; eueniunt quaeq; euentus habent incertos indefinitos . quapropter de consultatio qu antecedit Hectionem.vt eausasua effectum: nam de iis quae raro accidum, desertum aut casii euemunt,consultat nemo.
ut exemplo medicinali ostendi potest. Noa enim si quis semel silmpto veneno conua Iuerit, illico medicus consultabit, utrum se grotantibus idem sit exhibendum propina-dumve, sed de iis quae plerunq; vel obesse vel prodesse corpori, experientia didicerit. Consultamus itaque de iis quae ut plui imum
eueniunt, Zc euentus habent incertos: hoc est, quae non sempernecessitate reguntur, sed sortuna adiutrice indigent. Cuius rei λgnum est,quod quandoquead cosultationem rerum arduarum ac difficilium, ex quibus inges periculum damnumve nobis imminere timemus, aut comodum aliquod eue
135쪽
alios in comium adhibemus, uod id ,de quoconsultamus, in hostra μή remite situm no sit,sed periculosum velficile, si non recthcosultando quod optima Maptissimu est ad efficiendum,elegerimnse Quapropter recte dixit Aristot. nos magis
deliberare de artib. quam scientiis,quom do uidelicet disceda sit ars medita .aut medicatoria, non quomodo mathematica aut . theologia: quia artium di taentidium praecepta alia sunt magis aeterna & perpetua, alia minus. Huc accedit, quod multae artes
quandoque suo fineseis rantur, at taemiae nunquam . vel certe raro. Sed si consuli xxius de rebus incertis,essicitur quoq; H dhignbtis:quia nota de manifesta non inquirusius,sedeatain possidemus: alioqui dicem dum esset,in infinitu progredi homines csi,
sultando.quod fieri nequit. Ex his ergo per. spicuum est in quibus versetur omnis deli betatio, iis videlicet quae aliter atque aliter contingere possunt, Meuentus habent in certos. Uerumenimuero huius rei gratia cis
Ritatio opinio no est, dc cosultabile opina , biles princi*bquidem . quia opinio vero oc sitis,cosultatio bono ac malodistinguitiatis' M opinio vera aut falsa,eosvitati civilia.
136쪽
opinio vera, ad bonam consultationem,ita falsa opinio, ad malam cosultationem. D linde non soluopinamur eaqnae a nobis, sed etiam quae a natura aliisve caussis efficiuntur: at deliberationem de iis quae naturae' ueniunt, minime instituimus. Cosultamus praeterea de rebus,quas postea eligimusreligimus autem eas quas consequi vel effuge- ire possumus. Opinamur cotra quid Vnumquodq; sit,aut cui, aut quomodo conserat. non ut fugiamus aut cosequamur; cuius rei signu est, quod multa bona esse opinamur. quae tamen non appetimus, quinimo comtraria quadoque eligimus. Multi .n. iustitiam loc virtutes opinatur res esse honestas & utiles, de iniustis tamen actionibus,quib. ma ius commodum sese adipisci posse sperant. deliberant, easque actiones eXpetunt,& in
societate hominum exercent.atenim nemo
aliq uid eligi t aut expetit, de quo prius non sultet. Iam vero opinio suapte natura fauli potest ac decipi: consultatio ex accidenti
tantum ,hoc est,ratione earum rerude qui- lbus deliberali,quemadmodum&ars&prii. 'dentia. Rursus consultatio est inquisitio rei laeiciendae aut agendae: opinio, inquisitio lno est,sed potius status & quies animi. Pret- lxcrea optiuo est assensio quaedam mentiti
137쪽
i - LIBER PRIMVs i aliis us panis contradictionis in oratione:
. consultatio nullius determinate,sed utrius que ex aequosquia confert utiliacum utilib. aut honesta cu inhonestis, eaq, qui ad pro postum idonea accomodataq, esse eren ouerit demum eligit: quam electionem sequitur usus,qui non est consultationis. P
memorupinio dc habitus inandi pertinet ad dialecticum, costillatio ad artem & priis detiam. Ex his iam patet quid intersit inter consilitationem di opinionem: quapropter sedeo ad id unde digressus eram. Consultet
tionem dixi esse quandam inquisitio ,
i motum qui ratiocinando oscitur. Sed . - -- tiocinati' ab aliquo essiciente gia gnatur necesse est,quia nullius rei,causa remota, origo reperiri potest Instituitur ergo
di suscipiturhaec cogitatio& perquisitio ab
- .hominerationeac mente praMito seu vim
gnificantius dica, viro madente,qui instructus est recta rationeuiam prudentiam hoe loeoappellorinam rationem qui praesin-hutauinci modum agendi essiciendive , de inveniendi media atque instrumera,iisq; e mode viedu cuius rei argumentu est, quod stulti, insani, & pueri, insultare no possim quia gestituuntur ratione &vi cogitandi. .
quae nisex est consultationiuatque idcirco
138쪽
. neque consultabile id appellare cosuevimus D dequo aut stulti, aut mente capti deliberati. Huc accedit, quod illi nullo proposito fini. & scopo omnia cificiunt, ac pro diuersitati affectuu quibus reguntur, in diuersas anim. perturbationes sine iudicio rapiuntur 3 aiconsultatio, finis alicuius gratia sis ei pitur ecqui consultant, boni alicuius causa con. - sultant: boni, inquam, quod iam fixum est &immobile, quo posito dc constituto tan. quam extremo, inquirunt Omnia instrua menta & media,quib. actione id quod expetiverut consequatur potianturq;: quassa plereo positi conquiescunt inconsultando.
ia Dorro autem Omnis consultatio, aut o.
. I peris aut actionis. alicuius gratia sitscipi: tur; etenim multu inter se distant actio, &ε rara & quemadmodum
com munis omnium hominu testatur con-
. sensus. Quis enim est qui nesciat, aliam esse musici dc aliam aedificantis actionem Z nam actio m usici finis est,& propter se expetitur; at aedificatoris, no propter se. sed propter o
pus quod eae aci: one fit: quia huius actio M
139쪽
. us domus: quae diuersa est ab actioneartificis. atque idcircoactio. aedificantia sitis ison es , sed anteceden&finem, quia desti--
tur ad domu;quemadmodum sutoris actio refertur ad calceum & artis fibricandae na-πvis,ad nauem in textorii ad pannu:quqee eteopera sunt,& quiescentibus artificib.post' actione permanent;sed actione intereulcisis naus quoque aliorum habituum interireant,qui in eadem. versantur: quia μα minis '
squunt aliquod opus, quod cessante op--is,pne ostendere possint; quemadmodμὰ alere est in arte certandi cursu, & saltat ,
miniim,dc musica,quae certe Omne
. Gractione nihil eotinent,sed unacuabione . intereunt. Quapropter differre dicendu est monem dc effectione, quia habet fines Min uersos opus inqua, & actionem: sed diu se cru genere actionu, diuersbs quoque aci imiles habitus,quorum alter in atiioia alu terin effectione versetur,esse necesse est mmo eo modo distinguatur, quo genus a - me,ut alter ab altero cotineatur,sed pote ut species dc Brmae diuers , uno genererat ες quadoquide fieri nequeat,
ite,aut essemo actione com mMitiis uico Aristotirecth alterum appellauitu
140쪽
bitum id est, activum, alterim Vero mιηικον , id est, lectivum: sed habitu actionis, prudentiam 3 effectionis, arten l. constituit. Vtrunque tamen, persectionem
n nihil aliud est, quam habi usi. consuliativus, recta ratione quidpiam
' efficiendi. Habitum consultatiuu Ariltot les,ut antea dixi,quandoq; λογισμον,quan l GDq; ω et κἶκον appellat, quia ratiocina- : tur non cognitionis,sed actionis&effecti nis gratia ; quo fine distinguitur amete co templativa, quam nucupaui. Ars igitur consultat de opere efficiedo: quia i no solum agit, sed etia opus aliquod essiciti. qd intereunte actione ostendere potest:atq;;.i - idcirco distinguitur ab habitu activo, cuius . finis est actio ipsa,quae no resertur ad aliud, i qualis est actio prudetie: prudentia enim no , essicit aliquod opus, sed in sola actione cer- , bona est &utilis societati huma si videatur aliquado prudentia post a- ctione quidpia relinquere, certe id per seno fit.sed alia quada ratione, ut in ipsius nata-ωνο α esse pron unciauit.