장음표시 사용
171쪽
l Reuerunt,quo prudentis officium planius demonstrent.arque id quidem vi doc licet in multis animalibus,quae sua industria imi- ζ tantur hominum consilia & actiones,l ratione & intelligentia praedita esse existi s mentur ι Veluti in ursis, formicis, apibus det araneis, quemadmodum eleganter cecinith Poeta in Georgicis,de apibus loquenS: Vemures hyemta memores laborem Experiuntur, o, in mediu quaesita reponunt. Nans anuictu inuigilant,ofoedere pacto Exercentur πνιου:pars intrasepta domorum Narrisi lach mai filentu de eortice glute, PrimaDuis ponunt fundamino : deinde te
sustendunt cera calis,stem gentis,adultor Educunt fautud raripurissima mella Stipat, or bquido dissedui nectare cellas,dcc.
l His quidamsignis, ais hae exempla secuti, Esse apibus partir diuina mentis, es, hausin
Neque enim ratio aliud est,quam mens di-l uina,qua homo Deo similis efficitur; qil si adulia est prudentia appellatur. Praeterea prudentiam esse vimperspiciendi aedi- iudicandi bona malave, quae ad hominem l Fertinent , id maxim E argumentum esse
172쪽
potest, quod intemperantia, qtiae in volgi ptatibus& dolorib. posita est caeteras existimationes cognitionesque ut inquit A . ristoteles veluti sapientiam, artem ει scil. . entiam , extinguere non potest uolam prui dentiam quandoq; euertit,& prudentiae - ctiones sua vi retardat & impedit, ut in robus quid verum sit aut utile dc bomim hos
mini, cernere nequeat. Propterea tempc- ramia quae opposita est huic vitios a Graecis σωφροσusi dicta est , quia ζωαιοφρονηο . id est, eustodit di conseruat prudentiam conseruat, inquam, cum neque illeeebris i' iucunditate voluptatum, neque dolor u asperitate rationem vinci patitur. Etenis voluptas Jc dolor bonarum & malarum a ctionum causae sunt et & quicquid agitui
aut voluptatis, aut doloris causa emcitui Prudentia igitur est ita intus consultandi esbonis&m Ilis humanis. iisque quae vel libvel aliis euenire consileue,unt. neque enim referre arbitror, utrum de alterius rebus qui deliberet dubitetve, an sivis, modo potessa& principium eas adipiscendi fugiendi qui - penes eum sit qui cogitat. Arenim bona imati deqnibus consultare homines ibidni non 'n ius sunt generis: quae dam enim sun. animi, quaedam corporis, nonnulla fortu
173쪽
, nae. Prudentes ergo Viri de omai:biis dubiol tanta. quia sunt culto des fiscietatis& filicitatis humanae; quae sine his uni uci sis com l ' mode constare non potist. Quinimo is quil generatim simpliciterque prudens appella tur eo ipssia prudente particulari,quem ar- tificem esse dixi, disserr, quod hic etsi de bo- no aliquo consultat, non tamen de omni . . bono quod felicitatem pariti deliberat, sed. Hi eXempli gratia, aedificatorde aedificada do- Ino, sutor emciendo calceo, mercator ac i quirendis pecuniis, itemque medicus de conseruanda sanitate . quae omnia quidem . bona sunt, sed non propter se expetuntur: . ille Vero generatim de uniuersis ac inetulis
bonorum generibus cogitat, quae pariunt felicitatem , ad quam caetera omnia res ' runtur, tanquam partes aut fructus summii illius boni, quod propter se tantum expetitur. Quare Vere prudens censendus est is. qui no de parte aliqua, sed uniuersa felicitai te humana deliberat, eaque proposita tanquam scopo, quaecunque ad illius adeptionem pertinent, inuenire potest, inuental que ingenio & sapientia diiudicare. VNi Turnenimvero haec cogitatio nihil aliud est, l . quam reciet rationis inquisitio ac in uestigal - Ytio,que quasi forma est dinatura prudentis,
174쪽
sine qua conseruari i psa non potest. Nam ut deprauata ratio imprudentiam , sic veta& relia ratio prudentiam parit. parit. inquam, prudentiam, quia iudicar&dise r. nit ea quae sunt expetenda aut fugienda. EXpetuntur autem σύριμε ἶα,id est, moderata & mediocria ; fugiuntur vitanturque
. varia sunt, excessus dc defectus; quae propterea fugienda sunt, quia sunt causae corruptionis de interitus rerum. Mediocr tas conseruat,&efficit habitus bonos ae laudabiles,qui in actione spectantur, ad quam recta ratio collimans, ab v : roque extremo deflectit. Exempli gratia, motus εc exerci. tationes corporis,tuendae conseruand que - valetudinis causa susceptae, quandoque habitum sanitatis custodiunt,quandoq; cor
rumpunti custodiunt autem, cum m bde, Tatae sunt, dc mediocri rate ac modo emei. untur . econtra corrumpunt eandem sani. - tatem, cum modum dimensuram 'atura
aut excedunt, aut deficiunt. simili tio. nis modo Ac fabri,& statitarii, dc aedificato. res,simpliciterque habitus omnes in actio.. nibus quae intendi & remitti possunt . vet. sentes, mediocritatem ut bonum expetiit, ι contraria iugiunt ut malum ι ideoque in
175쪽
essiciendis operibus, & magnitudinem ,&num erum,& cosormationem, & figuram,&compositionem,in agedis modum, tempus locum,& quae reliqua sunt seruare ni tutur. Est ergo mediocritas nil aliud quam modus quidam & mensura, certis limitib. 'comprehensa determinataque, seruandi o-i,inibus in rebus id quod oportet, quatum oportet,& q uo modo, dc Vbi, & q uando oportet, Ut cuiusque natura dc usus postuliueriti quam Poeta his verbis descripsit: modu3m rebus,fimi certi denig fines, Equos ultra citras nequit cosistere rectumia, Ilaee mediocritas definiturae circunscribitur rem riatione,ut autor est Aristot qu est forma & essentia prudentis, versaturque ita actione rerum: quia nihil efficit ut ars, sed moderatur dc regit caeteras Virtutes uniuerissas quae in actione positae sunt, δc sine prudentia consistere nequeunt. Agit autem, quia consultat de mediis pertinentibus ad bene beateque viue dum, futura caute prospicit,praeterita diligenter expendit,ac prq- sentibus commode diiudicatis utitur: quae omnia opera non sint, sed actiones bonae,
quibus nihil efficitur aliud, sed ipsae finis
sunt, &propter se expetuntur. Dicuntur autem bonae actiones , quia boni tantum.
176쪽
modo causa.non cupiditatis 6c voluptatis,
aut gloriae gratia suscipiuntur. Et quan- quam vir prudens actione bona pariat felicitatem, selicitatem , inquam. vel libi, vel
semibae, vel ciuitat i, tamen no eodem modo istiscit,quo aedificator domum , aut sutor calceum, aut medicus sanitatem: quia
felicitas non est opus,sed actio ipsa, qua intereunte. ipsam quoque interire neceste est. Quod facile quis intelliget, si hac ratione
totam rei naturam contempletur. ' In arte
medica,tria potissimum spectant uti ars ipse seu artifex sanitas quam efficit medicus, &operatio seu actio, quae ab habitu sanitatiso tonitur. Artifex igitur efficit sianitate, &Linitas actionem, sed dissiimili ratione ac nodo:quia arti sex in alio efficit sanitaterii, quae opus aliquod est.& pereunte artifice ia ipsiusq; actione etiamnum permanet: at sa- nitas dc homo sanus edit actiones sanas in seipso, no in alio: quia nullum opus externum relinquit,sed habitum acquisitum a- .ctione confirmat. Sic prudentia non efficit felicitatem, ut medicus sanitatem, sed propemodu ut sanitas, actiones sanas: etenim dum recte 5c prudenter agit. se & alios sellaces reddit. Et actio viri prudentis est selia' .inar ipsa, qu- accidenu sequitur traff-
177쪽
quillitas vel in domo, vel republica,veluti umbra suum corpus. de haec serit opinio Aristot. sexto Et hic. capite i 2 Sed ii ueracti - nem sanam quae ex habitu proficiscitur, Sca monem prudentis, id tantu interest, quod ill i quidem eius, qui ipsam risicit, perfectio est: haecdceiu qui agit &alierius: quia piu dentia quandoque rescitur ad alterum , 5espectatur ipsius actio in re familiari, alit reis pub. quam colitia dc recta rerum administratione conseruat, non tamen eo modovi
medicus corpus humanum sanitate persicit, quae habitus est illius qui recipit, de aliquod opus actionemque medici consequiatur. Felicitas habitus non est sed tota in aetione vel satur, qua ixtin ista extinguitur, interessteq, laterimi iur. Sed hoc locoquq
rat opportune quis: si prudentia, & habites omnis qui in actione cosist l, nihil post
operationem relinquat, Sc in ipsi bona actibne tanqua vlii mode extremo fine conis quiescat, quomodo a scientiae act: one di stinguaturi siquidi m dc lcientia praeterco, templationem actumque intestigendi nil molitur, sed ipse contemplatio est finis seientiae. Illi linc modo interroganti respode rem: longe a se inuice differre, actionem Accontemplationem. Nam quemadm5duin
178쪽
cognitionem sequitur actio, ita scientiam veritatis inuentio tantum : at prudentia, simplieiterque habitus activi non mili in quid utile dc bonum intelbgere cognosce reque, sed etiam eo ipso, intei cedenteactione, frui nituntur, ut id quod appetitus expetendum ,&recta ratio agendum praeceperit, consequantur. Ars verb&habitus illi, quorum finis est effectio&opus, neque contemplatione, neque actione sola continentur sed opus ali quod essiciunt, quod cum - diuersum ab actione sit,digito demonstrare,atqueadeo intereunteactione relinq uere possunt. re satis apparet, qua ratione ali io sit finis prudentiae, εc quomodo a c5- templatione essectioneque sitdistinguenda ac discernenda. Porro autem hec alito viri prudentis,quae ad custodiam felicitatis humanae suscipitur,non est uniformis, sed varia & multiplex: ideoque distinguenda est, ut ipsius prudentiae vis ac natura rectius intelligatur. Est,inquam,multiplex hse actio: quia proprium viripruὀentis est, non solum proposito fine recta ratione media ad bonum finepertinentia inquirere,quidque agendum sit praescribere, sed etiam de iisdem bene consultare, rursusq; quae con
tulta atque diaberata suere,ad propositum
179쪽
fitiem perducere: demum quae inuenta factaque fuere si quidem aliqua emendatione indigeant) corrigere. Quae tria ossicia seu tres,ut alii volunt, prudentiae partes ab Aristot per σως, σιν, dc γνωμίμ, nobis sexto Ethicorum ostenduntur. λ et ergo, id est, bonaconsultatio,nihil aliud est, quam rectitudo quaedam consilii seu
coras ultationis. qua quis utilitatis ratione consequitur ut oporter, cum oportet, id
quod oportet expetere hoc est, finem bonum vel simpliciter, vel secundum quid. cuius prudentia vera existimiatio est. Aeetia εσις,id est, intelligentia seli perspicacia. facultas quaedam cogitationis est . diiudicandi ea quae a nobis aguntur. quaeque in nostra potestate sunt,a prudentia praecepti di excogitata. Et ut autor est idem Aristot. quam sententiam nominauit. est
sequi & boni viri iudicium rectum: cui usosticium est rebus perceptis diiudicatisque nonnihil quandoque ex aequitate adderet, di persenarum,rerum, modorum atqι cauarum habito delectu, omnia discernerem determinare. Itaque prudentia, harum rerum omnium praeceptrix est de magistra, propterea quod sinem ultimum , tuapte
180쪽
ri; tura expetendu sibi proponit, actionesqueti media ad fruitione pio posti finis peltinetia Sc utilia ostendit. Cui bona cosultatio quasi adiuti ix accedit. II anc subsequitur pcrspicacia, qz. ae prudentiae pi ta & inuenta percipit, perceptaq; tacie diiudicat. Demii succedit sententia, quae non solum deliberata diiudicat, sed ea in meliusquandoq; tiassert, quaeque serperac5sultata sunt,& reprehensione incurrere possunt, corrigit Semerdat. De his prudeliae partib. multa
mihi dicenda essent, si persecta earum
tui avellem explicate: sed qL i i non prbitror pertinere ad nostrum institutum, plurade .n his dicere quae ab Aristot grauiter&copio se sexto Ethic. sunt dissutata, ea tantu aistingenda duxi,quae necessaria issent ad cognoscendam naturam frudentiae. Cognita natura dcesic mi a pliadentic, si cile apparet qua ratione ipsa a caeteris ani mi habitibus tum uni Leisiis, tum singulis
distinguatur. Ac prirnu quidem dissertzbiis qui in intellictuc sit epi Eliu possit sum: quia prudcntia diiudicat bon idc utilia haemana quae pro diuerso hominu g nerς,2 dissimilibus vitae institutis mutantur H - bitus contemplativi conssiderant res qu3