장음표시 사용
211쪽
tem, Utilitatemque necessaria sunt, acqui- rari illa vero labore parta & acquisita , recte - dispenset. Ad quae officia rerum parem
Natura utriusque tum animum,tum quo
que corpus finxisse formasseque videtur; alteri enim corpus durum, robustum, pati: ens frigoris atque laboris, ad ea quae soris essent obeunda, alteri molle, infirmum ac debile, ad ea quae domi agenda, concessit. AnimusqKoque alterius ita assectus est, ut domi malit esse: alterius, ut foris Itaque ex his omnibus facile quis intelligere poterit, quaenam sit natura & vis pri identiae rersimiliaris,quae in prima hac, viri nimirum dc uxoris societate, cernitur. Altera Vero sicietas, & secunda prudentiae pars in libe- , ris conssistit; ex quorum diuersa ad parentes habitudine,diuersa quoque prudentiae do cumenta oriunturi horum enim alia adpa-xentes,alia ad liberos spectant. Parentes educationem dc institutionem liberis caete.
xaque necessaria vitae praesidia debent: qui spectant in eos solos, necive aliud ullii pose stant habere profugium. Liberi parentib.
miorum beneficiis maxime obligati sunt, officium, animique gratitudinem. Nam' vi Aristoteles inquit)parentes, valentes
adhuc animo dc corpore rubecillos suo la'T
212쪽
bore atque industria fouere debent, ut mox imbecilli ob senium facti, ac laboribus fructi. eadem a filiis expectc iit. Instituuntur autem liberi, totaque insuper familia, tribus
potissimum rebus. rationibus, legibus, co suetudinibus i& exemplis. Rationes enim
dicohortationes, con silia & sermones, docent, induntquodesiderium, ac iuuentutε ad virtute incitant. Leges partim metu de terrentes, eos a vitiis coercent , partim ho-m,ribus dc praemiis allicientes , inuitant. Consuetudines autem dcstudia &exempla, animum formant & accendunt ad omciisum, ad aemulationem rerum honestarum,
de qua Hesiodus praeclare loquitur: deni
que ad actiones omnium virtutum. Quae quidem omnia in honesto,utili &iusto co uenire decet,aut saltem duobus,ita tamen. ut primum locum occupet honestas, alte. rum iustitia, tertium utilitas. Huius edigo societatis praecepta uniuersa, cum pro naturalium facultatum ratione & modo, lium pro diuersa ad se mutuo habitudin' ltraduntur. Vltima ae postrema sisese est, quae ad rem possessam pertinet , qua quia tantum paret cest enim omnino altorius,possessorisnimirum idcirco ex alte- prud-
213쪽
prudelis particula indigens. Inanimata nim res, di muta posscssio, quia ratione demente vacat: itemque animata, sed quae ratione caret, brutorumque est animantium, nullis omnino prudcntiqpi reptis reguntur; li serui,maximeque hi quino laborib. sed curandae familiae destinati sunt quadatenus eius munere; ut Aristot. primo Politic.cap. 8.scribit,donantur, ut dominorum praecepta & iussa facilius capessant, ipso-rrumque voluntatibus libentius obtemperirent. Porro autem animarae possessionis. ad bruta animantia pertinentis, Varia rein periuntur discrimina ue quaedam enim sunt mansueta, quaedam sera& agrestia, veluti quae in aquis,aere & terra capiuntur. Maninsueta tum ad usum, tu m ad fructum, tum ad vescendum accommodantur. Vsum, Ut ad vecturam, equi, venationem,canes; cubauram terrae, boues. Fructum ea pribent,
quae lac,lanam & pelles ad corpora vestienda, reliquaq; similia suppeditant, Vt ouera . quorum etiam animalium magna ex par te,victu dc cibo utimur. Inanimata quom Possessio, non est uniformis & simplex. sed alia quidem secundum naturam, alia Praeter naturam,alia medium locum obtrunere cospicitur. Quae priter naturam est,ea
214쪽
proprie ad acquisitionem nummoruni nummulariam pertinet; qui mercaturam quam , quam πηλίαν , faener ii 'em, quam θάκισιών,' mercenari m/-βαρνιαν Aristoteles appellate selitus est, continet. Est autem maxime praeter naturam, quia extendit, in infinitum: pecuniae enim appetitio infibnitares est nullis conclusa terminis, miria meque omnium ad tuendam societateni idonea. Sed enim possessio illa omnium optima est, quae naturalibus usibus succur,rit,& ad comparationem rerum in vita ne- 'cessariarum, quibus omnis societas conti- netur, est idonea: talis autem est ipsa agri cultura,illarum quererum deinde quistus , quae o terra proueniunt, ceu metallorum
ut auri & argenti fodiendi,& la pidicinae,
syluae ciduae; quae quanquam non Omni-i nopriter naturam sunt,tamen non ita hα- maniter fiunt atque agricultura; cum in metallis fodiendis, tereae velut parenti, aό rerum omnium genitrici, afferantur manus, eius Viscera. fodiendo I in agricultur autem fodiatur benignius,quippe cum iusta nee iniuriosa sit huiusmodi fossio , nem vi.lenta,sed mitia & pia,quae neque inhu-
215쪽
ν - LIBER II. I37 Inaniter, neque ab inuitis extorqueatur. Hucaccedit, quod natura omnis educatio a matre est: quare Rhominib. a terra , quuterra hominum pecudumque parens ducatrix existat. Adde, quod plurimum prodest, tum ad robur & vires corporis , tu ad fortitudinem animi: quandoquidem dc corpora robustiora facit per tolerantiam laboris,dc animos reddit imperterritos firmosque aduersus imminentia atque impendentia belli pericula, propter exercitia perpetua tuendi ac defendedi res proprias. quae Viplurimum neq; munitionibus, nemque propugnaculis coercentur, sed omni bus periculis , hostiumque irruptionibus
sunt expositae ,cum cae terae artes Omnes noad viriles labores , sed muliebrem &effoeminatam sedulitatem sint comparatae. Iaharum ergo rerum curam, prudens paterfamilias non minimam suae diligentiae,i dustriae atque prouidentiae vim collocare, iisque adhibere nititur, ut non solum quaxatione haec singulacom parentur comm de intelligat,sed etiam quomodo recte co- seruentur, cognoscat: denique ut singula recte dispensent ur, suisque usibus accom--dentur studiose prouideat etenim nul-
Ia quaerendi euet, ilitas,nisi quaesita qu
216쪽
que com mode conseruarentur, & suo lo suisque temporibus in opportunos familitarius,ratione diiudicio expenderentur.Propterea Iecte Ouidius inquit: Mon minor est virim quam ρι- reputatueri: asitis inest illis iis evita tis πω. a Naec de rei familiaris prudentia, quam Airistoteles tum in libris Oeconomicis, tum in Politi eis docuae copiose explicat, dixis Ρ v T
Ugnita natura prudenti oeconomicἴ ciuilis explicatione aggrediamur nst lcesse est; quae, quanquam in maiori ia vc satur secietate,eaque perfecta,& nullo indiga,quam Civitatem appellamus,ex iisdem tamen propemodum principiis isdemquisere membris costat,quibus domus.Estau te di. ipsa quidem, propter varias, ac diuer sis partes, varia & multiplex: quandoq ui dem Respub aut legibus, aut recta rerua lgerendaru adm inistratione necessario coa- llaruatur. Rechaadministratio in deliberam
ἐλ& consuliando, Riolicando posita estras
217쪽
rtior legalis, altera deli bi ν riua, tertia H iamlu vocetur. Legalis prudentia est, quae legib pr est:cuiu fossicium in condendis optimis atque utilissimis ciuitati legibus. quae tum ad mores ciuium, tum ad urbis situm accommodatae sint,cernitur haecqι ab Aristotele χτεκίνικη appellatur, quonia totius ciuitatis incolumitatem respicies, sola imperat,ac veluti peritissima navis gube natrix puppi insidens, manu clauum tenet, quid agendum sit,quidve omittendit, prq scribens vetansque,omnibusq; inferioribus axtib.&scientiis,quaead eon seruandam i
cietatem hac pertinent, imperans: etenim
ut Aristoteles primoEt hic inquit &quas
scientias artesque in ciuitate esse deceat, ostendit: & quales, & quousq; unum quem que discere oporteat, commonstrat. Vnde non immerito appellatur,&prudentia uniue sitis; quia nihil agit, sed tantum rationem agendi praescribit ut architectus. Altera vero ciuilis prudentiae pars ab eodem A ristotele particularis , dc nomine generis nuncupatur, quae propriEagi , inque reru administratione agedarum, ut prior illa in uniuersalib. versatur: versatur inqua i* actione reru particulari
218쪽
quia eXequit ea quae auatur. AEt Pi pterea hi soli ciuitatem minimar dicuntur, legislator aut in ingulas dc praecepse recteoc iuste vivendi
tum praetcribere. Neque vero ad rem
unet,quod lagjsla.'res quand'que ad irpub. gubernacula Vocantur: ea nanquς η suscipiupt, non ut legislatores id factuque 4 quatenus magistratus gerunt; quia ' hqir agere , perinde ac musiis albescere.aut architectb quandoquema bus artem exercere. Est igitur legislatiis
facultas arebitectonica,& princeps; poli ' cavita seu ciuilis, ministra & famula ei .em. Atque haec quidem prudentispa
magistratus, eorumquς qui Rempub. Maustrant, est propria; etenim hi, xoprie, eaque omnia quae thges iube equuntur; vkde etiam eustaris letui ripellantur. Exequuntur autem praech. Iegum , aut deliberando &consultand aut iudicando. Deliberando quide, cumge utilitat us publicime Rrip.tanianodia ratibus, tranquillitateque riviumconsim
219쪽
LIBERII. IInficta coercent. Potro omnis consultatio, ut Arithoi. primo Rhetoric. libi inquit, de quinque potistimum rebus instituitur; aut enim de quaestu, aut de bello dc pace, aut de custodia ciuitatis, aut de iis quae inuehuntur & euehuntur, aut de legibus deliberatur 3 quarum rerum consideratio omnium ad Magistratum pertinet, cuius officium est, Rempub. administrare, saluam di incolumem, ut leges praescribunt, conseruare. Ex quo peripicuum est, legislatricem facultatem longe praestantiorem esse ciuili prudentia,ac perinde se ad illa quemadmodum architectus ac princeps ad suum subditum ac ministrum habere.
dura rudentiam,neque legalem,neque
posita hae diuisione prudentiae, facit
iam inuentu est, ad quam ipsius partem Iurisprudentia sit referenda; quandoquidem neque ad uniuersalem illam neq; a particularem simpliciter &absoluter duci potest, sed mediae videtur, & inter V -- vanque ambigentis , naturae, atque adco
220쪽
hae potissimum de causa reserri nequit quia legislatoris proprium officium est te .ges ciuitati eondese; at Iureconsultus leges non tondit, nisiex aecidenti id fiat.Deinde legislator trinat uniuersalia &θ ιν, nil agens,sed quid aged um sir praescri bens ι limreconsillius vero particularia scpropterea quod non solum generatim naturam legum contemplatur, sed etiam ctiones in ciuili societate efficit: quando quidem praecepta a legislatore praescripta. adeausarum disquisitionem dccosultationem accomodat Rursus omnifaria a legali
disciplina separari nonpotes 'uonia legi latores & Iureconsulti habent idem genui
subiectum, eandemque materiam, leges D. delicet, actionesque ciuiles ac legitimacHue accedi quod uterque totius Reiputa conseruationem incoluntitatemque cori seruare atque custodire nititur. Iam vero neque ad ciuilem prudentiam simplici., ter&per se reducitur; quandoquide huius ossiciu est, ea exequi quae a legislatore furit constituta ae circa particularia & indiutidua tantiim cogitare deliberareque Sed Iureinsultus omnium legum naturam fa- , cile per se contemplari potest, neque ex