장음표시 사용
221쪽
quitur ea quae a legislatore sunt praecepta, tantumque de iis qui accidunt,consuli an do deliberat, quidve inoninibus actionib. facienda is iusserit, dilucio ostendit. Quare necessario hinc coli gitur , Iureconsulmium medium locum stibi vendicare,& viri usque naturam ac prudentiam partici pa re. Statuend um igitur est, legislatorem esse optimum condendarum legum autorem ae principem; Iureconsultum earundem pexi tum interpretem ;Nagistratum diligemtissimum praedictarum executorem. Uerum id quoque inter Iureconsultum & legislatorem non parum interesse existimanis dum est,quod legi Flator rationem omniulegum nouit veram dc immediata& proximam , Vnde etiam recte appellari Posset, Iureconsultus, non proxima & ne
cessariam , sed potius probabilem conae turis verisimilibus constantem, Ut mittitευμμιον rectius quam scientificu nuncusere liceat,quod etiam ipsius nomen avtinari videtur. Iuri periti enim a peritis nominantur,quae nil aliud est quam solertia quidam,probabiliter rem inuestigandae cognoscendi efficiendique, quae a vera proximMurr
222쪽
hensione multum differt.' Atque hoc in quod Aristoteles primo De partibus animalium nobis scriptum reliquit,inquiens; In omniscientia , ct in omni disciplina, qui ordissilicet is modo procedit, siue nobilioris init ordinis, siue ignobilioris eonditionis, dubi lhabitus esse posse; quorum alter rei ipsisss sit
scientia, cum vιdedicet ex veris on immedia tis Orocedit causis,uniuersamosius essentiam alter vero peritia qua dat qua, ex uniuersalioribu4 ae probabilib. possuda qualibet re suam ferre sententiam,stpe
stieaeitor , apposite iudicare atione adium. cta, utrumne recte, an secus, in medium siue adductafactave. Itaque Iureconsultum petritum artificem nuncupamus; legislatore vero sicient eum dc intelligentem. Conce dimus insuper medias ipsi partes intei lgislatorem & magistratum politicum, iquidem,Vt quantam prsantia vincitur legislatore, tantum cognitione iusti& : iusti superet magistratum, .
X superiori disputatione di luitur ιcile,hactenus diu multumque in scholis, de
223쪽
de praestantia ac dignitate Iurisprudentiae agitata controuersia, qua quaeri solet, nobi-
reuertat. Nemini enim dubium est, habitus animi activos, eoruq; quoru finis actio est, praestare habitibus falii uis,qui opus ali. quod actione essiciunt; idq; duab. potissi- . Inum de causis,cum quia circa nobiliusve tantur subiectu,&in praestantiorem magis que expetibile destinatur finem. Namque- . admodum Arist primo de Anima, inquit, silentia ct habitur dignitas trib. potissimus - Di astimari rebusige resubiecto,sine semodo demonstrandi : ideol scientiamscientia na- stantiorem esse,qua nobilius habeat genu ub- sectum, aut melioris gratia usit a inuenta.
t aut eertiori utatur genere demonstrationis.
si vera sunt,necessario efficitur Iuris prudentiam dignitate finis & generis sub - lecti reliquis omnibus artibus praestare; nes quesitum artibus sed etia aliis habitabus. qui in actione consistunt. Fine equi de caete ris artib. praestat. propterea quod Iurispiu- edenti finis estipsum bonusimplex,summa ει extremum, quod per se tantu expetitu di ad quod caetera omnia tanqua ad persectissimum & vltimum aliquod reseruntur.
Hic purio finis., est ipsa selicitas, quae in is
224쪽
cietate humana spectatur. Sed artes volu sae quanquam & ipsae bonum alique fine expetant, s tamenon simpliciter bonus es sed cum adiunctione; quinimo earum finis est pars & portio summi illi' boni,quo si utitur Iureconsultus: Vt,artis aedificandi finis, :est ipsa domus; texendi,pannus, medicina sanitas; quaestuariae, pecuniae; quae om hi etsi bona sint, non simpliciter tamen tali sunt,sed ad selicitate illam reseruntur, quΞIureconsultus nititur conseruare atq;cust dire: quae non eX eorporis tantum , sed et canimi & fortunae bonis consistere,recte ali as fuit demostratum. Iam vero genere sub tecto alias artes a Iurisprudentia longe su perari, quis non Videt' quippe cum earu subiecta. aut corpora sint,aut res corporeae Iurisprudeliae vero longe diuinius quid da homo videlicet,quatenus ratione Haediti. est,eaque in societate hac, & ciuili com m u nione utitura quam Iureconsultus omni virtutum generibus, maxime vero ea qui ad iustitiam pertinet. instructam ornataq: efficere conatur; quorum prosecto nihil ar tes efficiunt per se,sed per accidens tan tu in
contingit enim conseruato corpore, animi
quoqi conservari. Quemadmodum igiti Iutisprud alia artibus praestat, ita quoq;
225쪽
e aeteros habitus qui in actione cernuntur. Iongo post se interuallo relinquit. Etenim ' ciuilis facultas omnium aliorum habitu uin regina est dc princeps, ut Aristot. in Ethicis copiose disputauit: quia&scientiis de artibus, itemque potentiis dc facultatib. praecipit, earumq; gubernatrix est & domina; nec Ium illis imperat.sed iisdem quoque utitur, perinde ut architectus praecipit utiturque suis ministris Sed sapientiae non ita imperat, Vt
eaeteris artibus 'uandoquide sapientia pr=stantior dc digni or est prudentia ciuili, cutis ratione partis i n q ua posita est, tu quia priIdentia refertur ad sapientiam tanquam ad caput omnium habituu ac facultatum At
j que idcirco si prudelia dcciuilis facultas iubeat, ac sapientiae preci piat, attame dignior
Propterea non est qua doquide dc medicina praecepta tradat de coseruanda sanitate, meis . lior tamen ea non sit, neque theologi a Deo I- taq; ut aliqua scientia dc ars sit do .nina dc Princeps citerarum artium, necessarium est. duas concurrere conditiones: primo quid' ut praecipiat alicui scietiae & facultati. ut architectus ministris: deinde vero, utilia viatur 4wd si haec vera sunt,iteque illud. Iuris, prudentia ciuilis facul aris esse quanda parum, q4 antea probatu est, certe necessario
226쪽
ordinem inter caterin d ipsinas Iumprudentia i vindicet.
V M in superiori disceptationi multis atq; perspicuis ration bus Iurisprudentiam no artem propris,aut scientiam, sed prii dentiam esseco firmatu sit. dc ad quam est partem refereda .satis perspicue, ut arbitr' ostensum; deinceps non sine causa quaereiadu esse existimo. artificiose ne & via qua di, quam Graeci μελδὶν appellant, tradi aceeri possit;an vero sui pleriq; opinantur,'
qua indocti isu experientia com prous PRINCIPIOR. IURIS
conficitur, Iurisprudentiam caeteras arte di scientias omnes quae in actione cernun
tur, finis ae iubiecti generis nobilitate su- lperare atque antecellere. Ex his igitur perspicuum iam esse arbitror, quomodo Iuris prudentia ars sit appellanda, di in quo a tium genere sit collocanda. i'I
227쪽
' sciplinae,circunscribi valeat. Est enim haec controuersia, sicut aliae non paucae,a pleriS, que huius nostri temporis eruditisIurecon .sulti minus tamen methodi dcordinis prγ eeptionib. eruditis,attentata; a nullo tame, quod sciam,adhuc perfecte explicata. Veruenimuero quia haec difficultas antea comO- ,
de neq; explicari,neque dissolui potest,quamo. desine&genere ut nostri loquuntur sub- icctodurisprudentit ipsiusqi docendi ordiae ne quib. quasi fundamentis haec disceptai tio nititur nonnihil dicatur idcirco eam adi shem huius operis,ne eadem Ape iterare asi petere necesse sit,tractandam suscepi: cognita enim integra persectaq; Iurisprudelit natura,facile quoq; id quod nue quaerimur intelligetur. Dica interea de ordine doctrinae, oc coIlocatione huius artis, seu ciuilis aprudentiae, ut quisq; perspectu habeat, quεIbcu inter caeteras eiusdem ordinis disciplinitas ea sibi vendicet quonia cognito hoc Ordine,non solum qus disciplinae ad veram de selidam, non umbratilem de fucatam eius cognitionem aspirantibus, coparandae sinu . sed etiam aquai siquide recte , dc ut ipsi rerum postulat natura ac veritas doceatur initium sumendum hac amnem o
228쪽
tione perspici poterit Maxima enim de ceste . cuiusque rei potissima. ut Plato nosterque I. I. itestantur, pars principium est, aquosi quis vel minimum aberrarit, eum in infinitos dii nextricabiles errores incidere necesse est Sed ut planius & apertius res in te Iligatur, O. M tar instrumeto resoluendi, quod aptissimue est ad inueni edas artes & scietias,& ad quae.
v stibnum quae dubitatione habent disquisi-
tione summopere necessariu . Nemini ergo . dubium est, Iurecosultum versari in cognitione ipsarum legum, & notitia actionum humanarum atque ciuilium quae vel legibus fieri iubentur, vel iisdem prohibentur; que admodum dc legislator, qui ratione tantum . a iurec sit uiro, ut antea ostensum cst, distin
guttii LEX qua hypothesi, duplix sese nobi Offert qu redi ac inuestigandi modus; quia
. Iu alter adactiones, alter ad leges pertinet Sive igitur ab actionibus, siue a lege exor diu resblutionis sumas, in eadem principia decumbes: actiones enim dileges ita sibi tacietate coniunctae sunt, ut alterum sine ait Lo explicari nequeat 3 ac proinde necessaria sit uno eoium in suas causas, principia at i elementa diducto, alter u pari rationis moti . do in eadem dissolui. Α lege ergo,ipsiusque
229쪽
Tex, Vt Marcus 1 ullius Interpretatur,
' legendo dicta est Latinis: Graecis,astu cuiBrrioueudosi: na m ut hi aequitatis, sie illi dele- fctus vim in lege ponut. Proprium tamen V trunqaegis est:desigutur enim ea,quq aequa
sunt&iusta;& lex nihil aliud est quam iustorum iniustorumque distinctio, ad illam
antiquissimam &rerum omnium principe, expiessa naturam,ad quam leges hominum diriguntur,quae supplicio improbos assidiunt,& defendunt ac tuentur bonos. AEquia
igitur & iustum quiddam lex est, quaEptes di bonum, & bonum quidem homini necessariu; quia lex, est persectio di quoddam
Vinculum, quo custoditur vita & societas ' hominis, &coniunctio hominum inter se, ierindeac sanitate coseruatur corpus,dc Vi flute animus. Et queadmodum corpus hu- 'rmanum sanitatis causa,& animum virtutis gratia,omnibus a Natura datum hominibi parente rerum esse constar,ita hominem ab eade natura, ad colendam secietatem factu, eiusque conseruandae gratia in hanc luce aeditum productumque esse, perspicuu m est ac. manifestum. Cuius quidem rei firmissimuargumentum est,"idiana rerum, vi-
230쪽
i ine societate & perpetua ad se inuicem consuetudine,comode vivere posse attes tur:& principia illa, quae omnis c5munita- ltis &societatis sunt quasi perperuum quos, dam dc indissolubile ligamentum,ratio,ita e l quam,& oratio: quibus adiuncti sunt. tan A iquam satellites ac nuncii quidam , ipsi sen- sus; figura insuper corporis habilis, &apta ingenio humano moderatio vocis: deniqomnes illae rerum praestantissimaru scienti artesque innumerabiletiqui omnia cocilian
inter se homines,coniunguntque eos naturali quada secietate,sine qua,ut Tullius ait, bpsoru vita infinitis calamitatibus subieci morti magis qua viis similis esse censetur.
Porro autem omnis societas,cum aliqu*u,
eorumque inter se consentienti si societas sit' in multitudine spectatur: neque enim in co stituendam societatem, unus vel alter sussi cere potest, sed omnino necesse est multas esse partes,dc quasi membra,ex quib omnis sectata multitudo veluti quoddam corpus
coalescat,eonstituaturq;. Et quemadmodii. partes in corpore humano variae sint auersae, nec inter se tantu certo quoda dc stanti ordine compactae,sed etiam ad totiud integritate constituendam, inter se conspi-ontes consentientesq; a natura coagmei