장음표시 사용
251쪽
ν οι mentem ac rationem, νομec Vero le- ge significet, sine qua nec domus vlla, nec, ciuitas, nec gens,nec hominum genus uni uersumstare,nec rem natum,nec ipse mun dus potest: haec enim praeest, praescribitque recta & utilia,&coniuncta atque consentanea naturae,& ut Chrysippus ait,tam diuinarum quam humanarum rerii omnium iregina est, non ilum rebus honestis turpis busque praesidens, sedaetiam principatum ac ducatum tenens,&per hoc regulam prε scribens iustissimul&iniustis, utpote quae animantibus natura ad colendam Acieta- . rem idoneis facienda iubeat,prohibeatque: 'n'niacienda.Vtramquevocem Cicero ex '
pressit:tex Mnquit ista lyam dii humano se generi dederunt. Ut ratio mens se sapientis. Idem praeclare scribit, Letem magistratu . l populo magistratumpraesse: vereque dicitose ηρ, magistratum esse lege loquente, legem auis magistratum mutum. Neque ab re olim L praestantissimi illi ae celeberrimi, Minos. VLycurgus, Solon, Graecorum legislatores fecisse videntur, qui fias quas populo con
debatteges,in tria numina, Iouem,inquam, Ssiem&Miseruar et retulerunt:etenim cum
Sol quia Planetarum dominus est, pote tiam, Iupiter clementiam,Minerua sapien b.
tiam significet, legibus haec tria, quarum a
252쪽
descriptione omnis societatis modese continetur,inesse debere arbitrati ristoteles quoq; in Polit .scribit, multo 'lius esse parere optimis lagibus,qua monti-l .mo Viro,quod in iis is ,-Mi ., non sit, quod neque perturbationibus animi, neque motibusconcitatis, vel ad iram . in ad cui id itatem,aut amorem,Vt hominum , animi, flectantur:&qui legem Reipampe rare iubeant, eos ipsum Deum pia ficere vi
deri,qui autem hominem, belluam praees se velle; quippe cum libido talis sit,quae edi iam viros optimos ad iniustitiam , ad odiuatque fauores incitare posset. Et Plato νονον θειον dc θιωιαεςον appellat. Quo cero respectans, leges expressas esse dicit iprincipem omnium rerum natura dcam Ine deorum tractam rationem. Et B, merus a Ioue datas leges ad nos manassu
253쪽
fonte manas aequitatis 1 MI Is
uue quae consuetudine recepta ess, bene vivendi disciplina.' Lex ergo,Vt ex hac commentatione liquet , vinculum est &custos atque princeps humanς societatis;quapropter& perfectae societatis ue haec enim aut Pars est, aut certe altera societatis differentia.&quod alicui toto conuenit, id quoque totius parti conuenire necesse est. Sede-nim persecta societas ciuitas est , propterea quod, ut Aristoteles primo lib. Politic. ini quit, ea nihil aliud est, quam A
ροις της αυταρκῶας 'γγυώνη οὐ ου ευῖα δε si υ . Legem ergo vinculum Rprincipem vi summum ciuitatis magi- shatum esse necesse est. Vnderecth, mea quidem sententia i Martianus ex Demo
sthene dc Chrysippo legem descripsisse vi
detur, cum Legem esse cui omnes homines parire debeant multis de causis si tum pracipuὸ , quia est inuentum quoddam ct mmis deorum , decretua prudentium hominum,consultorum inconsistorumquestigi liorum emendatio, cons ratis denis ciuitatis comentum, adcuim prascriptum elues ovisam instituere debeant. Eino minus
254쪽
praeciale inquit Cicero; ut corpora nostr ne mente,sic riuit s sine lege inui partibin neruu , aes vulsea se membru , vivere nopalest. Legum ministros magistratus, gum interpretes iudices legum deniq;.uos omnes esse: nam his aut oppressis a
neglectis, nihil esse quod suum quisque pos t dicere, nihil certum habere, nihil quliberis suis se relicturum sperare possit. B.
dam consentientium inter se eimum appelli, uit. . Ex qua commentatione id effici con . statieum qui velleges societati ac Reipub ibonas & salutares constituere,vel eas com node& utiliten interpretari velit. toti a Reipub. naturam, partesque ipsius de ea rum officia viresque exacti rumh prius ac pei nitus discere atque cognoscere Oportere. taque saepissime admonet Plato,Iegislatori principio omnium tenendum esse, ac dili genter pervestigandum, Reipub. statum cognoscendas c munitatis uniuscuiusqpartes,discendos mores,ac probandos animos & ingenia ciuium , ea denique pertu stranda omnia,quae vel ciuili cietati pro desse,vel eidem obesie possunt: quod quidem non rauo tautum, sed di caeterarum
255쪽
artium scientiarumque omnium praecepta planissime demonstrant. Nam ut a miniat mis notissimisque incipiam, que ars aut vii lior aut abiectior est, ad usus tamen homi-l num utilis& accommodata, quam pasto-l rum dc bubulcorum Zquorum tamen ea esti circa equorum, ovium, boum, caprarumi culturam foeturamque peritia, tantaq; pa stionis,medicationis atqueeducationis scientia,ut sine persectissima rerum omnium
naturae , inquam, morum , proprietatum, caeterarumque rerum comprestensione ael disciplina nullum in bonum pastόrem auel bubulcum euadere posse fateantur. Quidi de agricultura dicemus 3 anne agricolam illum esse .putabim us, qui terrae illius qua
arare nititur aut instrumentorum quibus ipsi ad agriculturam opus est,aut seminum leguminumve, atque frumentorum quae mandantur terrae, naturam, genera, Vires quere facultates, item quo tempore vn
quodque horum parandum, quomodo. di quantum,& quo loco,& quid ubique serendum sit, nunquam cognouerit 3 Certhne cytharoedi quidem & musici, sine cognitione chordarum instrumentorumque.
recte& suauiter unquam lyram, tempera ac Vociva acutarum, grauium dc me-
256쪽
diarum cocinnabun ; nec pictores sine nititia colorum ac lineamentorum,artificisse pingent; neque coqui suavi obsoniorui seu condimentorii praeparatione palatii unqua delectabunt, nisi quae dulcia, quae amara sint,quo modoq; haec inter se miticiri & temperari, dc temperata commodi quas vires facultatesque sensui inprimere possint, longa experientia ac labore didie. 'rint.:Sane si vilioribus dc ignobiliorib a tibus j raetermissis. in nobiliores praestati l tioresque scientias ac disciplinas, dc cum nostra Iurisprudentia maiorem similitudine
atque comparationem habentes,oculos co
gitationesque nostras dirigamus, nulla prcs Tecto earum omniu, si ne genueris sui subie
cti cotemplatione, aut materiae in qua Vei sentur,cuiusq; actionis&passionescogniscunt, scientifica praecepta seu theoremat, praescribere posse adinvenimus. propter &geometra,qui quantitatis continuet pastiones propriasque eius affectiones, quas Graeci in θη vocant,contemplatur, eas nolnisicosnita prius quantitatis natura, pa tibus ac differentiis, ex quarum varia - bitudine & πιαλογα praecepta constituun , tur, methodo inuestigatis, adinveniet. de
257쪽
- III. 76 proprio geneflce subiecto demostrabit.Et astronomus qui eandem quantitatem, sed in obilem considerat, .perquam caeli ac sydςrum motus, autoremq; diei ac noctis & prensium&annoru inspicit, sine totius huius egregiq& nobilissimae machinae,quam coelum appellamus,stcu tura eiusq; & partium,locorum& regionu contemplatione nihil quicquam de multiplici syderit m tu.varioque partium Vsu,facultate actioneque disputabit. Ad cuius rei confirmationem facit,quod &geometi sciastrologi ,simplieiterque aliae artes ac disciplinae omnes,iriuo sitorum librorum, priusquam ad theo amatum demonstrationem se accinganti
Ioco prificipioru generis subiecti, eiusque partiu,desinitiones seu descriptiones, varii asq;& multiplices earu diuisiones subiici unt:vi,quid sit punctum, quid linea, qusuperficies,quid corpus, quid triangulum, quid quadratum,& id genus reliqua ; ex quibus primis atque necessariis principiis scientificas tande demonstrationes cocluis' dunt. Eademque in physicis,iisque artibus quae in naturae consideratione positae sint.
inueniuntur. Etenim ut motion uac stationum omnium Givi & assectiones
disserentias inueniant , prius c
258쪽
physici prima principia atque elementi
'quibus superiola pendent oriunturque, iligenter inquirunt. Sane dc medici, qui sinitatis conseruandae morbique profliga di praecepta tradunt,eodem docendi &midicandi ordine utuntur. Ut enim pr stattissimum ae nobilissimu hoc bonum co poris commodeadipiscantur,totius corpm ris sectione quam Vocant, adi
bita,compositionis δc fabricae rationem culis dc ratione perlustrant,& natura, qu titatemque & qualitatem, conformatio nem,figliram. Omnium denique partiutum,vium, actionesque,vi agendi patienia dique facultates, sedulo ae studiose in uesthgant. Iam vero omnes ills disciplin ae fa cultates , quae non in cognitione sed in o Ehione positae sunt, & prscepta de moribi vitaque sermanda tradunt, iisdem legibui eodemque progressu ac docendi ordine tuntur. Etenim ut quid virtus ipsa sit, cquotuplex ea sit, & quae sint eius prii principia,&causaeῖς quibus ipsa gigniti intelligant, initio de subiecto cui inhaer hoc est anima humana disputationem iii
stituunt: qtia in suas partes viresque 3Cp, testates deducta, facile quae morum
259쪽
ἔnuestigandi & inueni edi in disciplina mo-
Tum viam & methodum,obseruauit Plato, di ante illum Socrates. & nonnulli alii, qui de his praecepta coscripserunt; quos sequu-.. tus Aristoteles, multo doctius. copiosius,de maiori artificio de iisdem elaboratum
rus posteris reliquit. Vnde primo lib. Ethicor. capite ultimo, diligenter monet, ut qui scientiam de moribus tractare, vel rempub. gubernare dc capessere institu ut, prius de anima eiusq; Viribus, itemque de replib. dcci- uitatis ciuiumque natura &partibus,unde omnis officiorum dc totius reipub. admini stratio oritur, studiose iHquirant; idque aptinsime exemplo a medicorum curandi ratione desumpto ostendit. Vt enim qui ex arte inquit curare & corporib us - α singulor m dc totius corporis naturam cognoscere debent, Vt naturali eorum con
stitutione perspecta scire possint, quid ipsis
contigerit,quantumque a naturali statu ac pristina habitudine exturbata fuerint, atq; ita accommodatis remediis ad pristinu statum ipsamque sanitatem rmocare ; ita eos qui in animae virtutib. ac moderatione rei rub. cognoscendis elaborat, animae huma- Mae ciuilisque societatis constitutionem, de cujus cura ac construatione agunt,
260쪽
si me discere atq; intelligere necesse est eo quidem magis, quo ciuilis disciplinage melior est medicina, eademque honora tior. Rursusq; primo lib. Rhet. sic loquiti
Nec minuου vero dii gentia a gopera imperia
dum es , eum desanriendis legib- , eonL tuendis agitur, quia sata reipub. in consitu. endis legibus posita est. mamobrem primuri nosse oportebit , quoisint reipublieasatus
forma, deinde qua cuissi conferant, atq- co durant ue tum demum eῶ cog oscere,quih. quo que deleri euert1pposit,sive illa nimiumpro uehentia ct pro1 era videantur esse, e a lues plane atque contraria. Et paulo post: ille vero eg ad componendm leges, nonsolum perdscere,quae reipub. institutorumque formam expedifrit Atate maiorum, ctis nostra eluita t', sied etiam nosse, qua uudabar quos natio nes, quibus locis congruere conueni. re videantur. Ex quibus colligi potest, ferendis sciendisque legibusvillissimum esse peragrare orbe,&leges intueri omnes, qui bus alie genteS dc nationes utuntur; in con siliis deliberationibusve plurimum Valere, is notitiam rerum gestarum, quae ab autoribus historiarum commendatae sunt literis. Multoq; praeclarius Politic. quarto, capite