장음표시 사용
261쪽
quae optimae sunt, & unicuique gube nationi conueniunt; esse enim leges omnes
ad rempub. accommodandas . non autem
rempub. ad leges. Esse etiam rempub.institutionem ciuitatis circa magistratus hono resque publicos, quae quomodo eos impartiri conueniat,&in quo potestas autoritasq; sum ma debeat consistere,&quis sit finis cuiusque societatis,edoceat.Leges autem earum varias reperiri; per quas modus reipub. guribernandae significatur, secundum quas debeant illi, qui magistratus gerunt, imperais re,&transgressores earum prohibere. Ex quo liquido constare, necessarium esse differentias &numerum tenere singularum reruni
pub. iis qui leges codere volunt. Neque enim fieri posse, ut eaede leges utiles sint paucorui potentiae, ac popularib. omnibus; siquidem plures sint,&non una popularis potestas, neq; Vna duntaxat paucorum potetia. tergo docendi discendiq; ordine hae artes a
duci plinae, eodem quoque caeterae Om nes vluntur,suique generis subitasti, materiaequpio positae,in qua versantur, natura ipsiusque partes ac differentias pilus contempla tur . quam ad sequentium theorematum ac problematum demonstrationem se conuertant. Cuius rei causae ac rationes neces,
262쪽
sariae multae aliae asserri possunt; tamen haec est pr cipua,quod affectiones passiones & συμ μοι. & actiones,sinaciterque quaecunq; res consequuntur, iisqh haerent vel accidunt, e subiecto princi pi uti sui ortus trahunt, vel a partibus eiusd e sub tecti, eorundemq; mutuo respectu de habitudine oriuntur, aut saltem ad haec omnia reseruntur. Itaque quicquid cognoscit mathematicus vel philosophus,quantitatisvel corporis cognoscendi causa facit; quicquid efficit medicus, corporis gratia efficit; quic-εd agit moralis vel ciuilis philosephus,animi & ciuitatis causa agit:omnis denique asticidi contemplatio,ad materiam subiecta,ta quam ad scopum unicum dirigitur ac deriuatur. Ac proinde recte monet Aristotilibu primo Analyt. post. in omni icientia ac di . sciplina genus subiectum prius esse cogno scendu,non tantum quod in rerum natur
sit,sed etiam quid sit, quemadmodu&pri ina demonstrationis & artis principia,antei quam ad pHcepta sequentia progrediam Ex quibus omnibus id iam demonstratum esse axbitror, legislatori, ipsiusque ministro
Iureconsulto,eiuitatis aereipub. cognitio nem non tantum esse utilem, sed etiam no
263쪽
. LIBER II1. I Zreipub. leges praescribere, neq; latas recte,dit ad commodum ciuium interpretari possit. Itaque utrique tota huius societatis fabrica, de compositio perlustranda est, ac partium i numerus, & qualitas rerum atque conditio int itemque partium omnium habitudo dc tis. ' Mγγὶα, qua ad se inuicem reseruntur, est pa'nitus discutienda discendaq;. Et quoniam aliud quidem est in ciuitate ves in domo, At in corpore human ,quam in structura aedium c in qua etiam numerus partium, qua i litas,quantitas,demum dc compositio spei statur 9 ubi partes non ociosae sunt, sed a i ctionem&vsum quendam obtinent, certh de harum usu abjoneque,quRex cuiusquo partis natui, ingenio institutioneq;&apii
l tudine cognoscuntur, considerandum est .aAc postremo, qua ratione haec omnia in suo
vigore & statu conseruari custodiri pos-s nt,& siquidem aliqua sua naturali inte-sritate costitutioneque recessisset, quom
do ad pristinam constitutionem sit rςuoca.da ac reducenda. Atque haec quidem coa templatio omnis ad politicum, ciuilemqae administrationem spectat, cuius legislator
eiusq; interpres Iureconsultus, maxima rotitana raro sunt.Porro autem omnis ri
264쪽
pub. dc ciuitas, est quaedam socieras, Persccta,atque ex variis partibus ad felicitem ciuiumq; in ter se retinudam
litatem necessariis composita ; quarum varia compositio atq; αἰαλογiα seu compa tione ea continetur , corpusque humanum
quadam similitudine in partium numero, earumque constructione imitatur. Partes enim corporis humani duorum sunt generum : aliae sunt primae, quae& simplices homogeneae, ceu ιmila es appellatur, qu lpartis & totius idem sit nomen; aliae secud iquet composits & heterogeneae, cuius partes
totius nomine non continenturio philosophis'& medicis dicuntur. Priores s Ent, Velu ' ti caro,ncruus,os, vena, arteria dc id geniis SV liqua: posteriores,ut caput, pes,brachium, lingua, digitus,&e. ut enim carnis pars ciro nerui neruus,ossis os, Venlocarteriae parates, venae & arteriae dicuntur, ita brachii vil
digiti vel capitis & pedis partes, totiusque
circunscriptione ac nomine minime consnentur. In repub. ergo& in omni bene co-
posita ciuitate similis sane partia ratio ob seruatur . etenim aliae sunt simplices de pii mae, aliae ex his compositae. Compositae, idomus & vicinia, quae partes dissimilare Morganicas similitudine imitantur. Sinis
265쪽
x LIBER III. . sfices, Ut maritus, uxor , liberi & possessio , quae si miles & homogeneas, ex quibus pri- Dres illae gignuntur. Neque enim domum dc Viciniam, pro lignea aut lapidea illa structu ra, vicorumq; amplitudine & via solu conripimus, sed iis quae inhabitantium como
da de conuenienti multitudine, rebusq; Viblibus dc ad bene beateq; viciendum necessa τι is ac opportunis sunt insti ucha. Porro au'tem has esse veras dc proximas cuiusque rei rub. partes, non tantum ipsa experietia, sedec ratio comonstrat rccteq; ab Aristot. ciuistas lib. I. Oeconom. descripta est, esse na ut titudo domorum, agro dc pecunienter abundans ad bene beateque vruendum. Quod ex eo manifestu esse inquit, ut si compotes horum omnium esse nequeant homines, statim secietas contracta di luatur. Disciplina ergo qliae his partibus comi positis praeest, domusque naturam, parteἷqsingulis coseruate custodireque nititur, incohnomice, quod rei familiaris cuia gerat, appellatur.Ex quo id liquido patet, rem fami liaremptiorem esse dctempore 6cgeneratione repubi cum dc opus di pars ipsius sit reipub. quemadmodum dc disciplina oecoho-
mices, disciplina reip.-d si igitur domus, reip. ac disciplina ceconomica ciuilis ac r6
266쪽
pub. scientiae pars est: eiusdemque artifici si
pus*ossicium est,totius& partium natura
facultatesque c6nteplari nulli sane dubiuquin futuro legislatori aut politieo totiu rei familiaris status,eiusq; disciplinae ratio
atque cognitio habenda sit. Rursusque, quo niam,vi nuper dixi,res familiaris eiusque sciia entia republ.prior est, certe necessario elys quoque cognitio, reipub. 5 ciuitatis notitia antecedere debet. Ex quo essicitur. vi &gislator,ipsiusq; interpres Iureconsultus, resimpliciter quicunque ad rei p. guberna aevocatur, non nisi bene cognita re familiari eiusque administratione, recte suo ossicio
fungi possit. Atq; praeclare dies soletianem. nem re m pub. rectό gubernare posse, qui reF familiari ac propriae domui prius imperare
non didicerit. Iam verbutex multitudine domuum dc familiarum conficitur ciuitas, ita ex personis & rebus, domus. Et quem ' admodum felix dc beata tum essicitur ciuitas,cu&singulae domus&familiae omnes, ita sunt constitutae com parataeque, ut ad totius felicitatem constituendam tranquilli-temq; conseruandam sint idoneae de oppo tunae; ita dc domu si quae personis dc rebus constat, non nisi adhibita conuenienti cura ac disciplina nunquam constare, aut cose
267쪽
vari poterit. Perinde enim in his se res habet,ac in corpore humano,quod tu demum sanum appellare consuevimus,cum singulet eius partes sanae sunt; ita & rempubl. & donaum selieem & tranquillam non nisi eam dicere licet,cui us etiam singulae partes tales sunt. Finge enim aut domus &familias,aut petaonas in domo, ita essedi lutas atque perturbatas, ut neqῖ habeatur ratio imperadi nec parendi, nulla sit ossiciorum & auxiliorum comunitas, nulla consuetudo vitae, itaque permixta & confusa omnia, ut neq; legibus, neque doctrinis , bonisve consuetudis hibus locus sit ullus sed avtvi,aut metu,aut dolo, malisve artibus gerantur omnia:quis tandem reipudiaut domus,quam felice ap-
sus omnes corporis humani partes, aue saltem aliquas ex his, mala intemperie, aut alio quouis morbo ita insectas, ut ad totius usum paru vel nihil conserant, anne sanum id dicere quisqua poteritὶ Sane Ut tum qgr .
tare aliquem dicimus,cumvel minima eius pars vel particula morbola est; sanu autem non nisi tum,cima recte valent,suoq; ossicio funguntur partes omnes: ita rempubl auidoinu eam infelicem &perturbatam appel
i auriculta aliqua pars vitiosa est. econta '
268쪽
beara & tranquilla, cuius membra consentiunt dc conspirant, eaqi ratione singula administranturn gerunturo ia,Vt lunum quoddam omnes, & variae illae vide: antur esse partes, eadem velle&sentire o. annia. Itaque ut ad rei familiaris administra tionem Oeconomice, ita ad cuiusq; priuati
personae institutione doctrina de morib. qui
Ethice appellatur,ad inuenta est: ea enim in
. Umni alitone, quid honestum, qui dutile,
quid fugiendum, quidve expetendum Ssequendum sit demonstrat, ea de mq;& am num humanarum prima principia inuestigat,& honestatis & utilitatis causas & rati . nes inquirit,dcinuentas ta examinat & per- Pendit, examinatas legislatori & ciuili phi- losopho subministrat. Vnde non sine ra-itione ab Aristot. po: Us: na politicaseu ciuilis l facultatu pars, velprincipia primo nugnoruappellatur : cum enim nullus in reb.
ciuilibus quippiam laude dignum efficerequeat, nisi prius qualitate aliqua praeditus ..honestique appetens sit: dc honestum esseni. hil aliud sit,quam virtute praeditum esse,γ. iusque contemplatio ac moderatio ad ethica lPertineat; proculdubio ciuilem&politicum lmoralis philosophiae praeceptis, priusquam i
269쪽
diuin suum conuertat, imbutum esse opor- 'tet, quippe cum totius cognitio ex parti uni notitia habeatur.Qu od si ergo disciplina de moribus pars & principium est ciuilis facul- . tatis, tum quia bonos ciues rei p.& ciuitati subministrat, tum quia veras honestatis de utilitatis rationes perquirit, dc actionu humanarum ac ciuilium principia & opportunitates ostendit, omnium denique rerum occasiones & momenta perpendit, necessa- rio colligitur,legislatori dc cuique politico vi
ro, siue Iuris, iusti & iniusti notitiam squod
proprium est Iureconsiliti) profiteatur; siue iustitia, ut magistratus, administret dc tu atur, huius moralis disciplinae scientiam nosolum esse utilem,sed etiam quam maximE necessariam,atque in hunc modu studio iuris 'di iustitiae coniunctam,ut est oculus corpo ri omens animo. Nam ut corpus sine oculo videre,aut animus sine mente veru cernere non potest, ita nec legislator aut I. C. sine notitia assionum & virtutum , causas
principia legum recte & sine errore intueri, potest. Atque hoc est quod Vlpian us ait,lu
- nitiam nos colere, quia bomaq:ti notitiam profitemur , aquum ab iniquo separantes, I citum ab illlicito discernentis , bonos non solum metuis rarum rrumotiam pra miorum.
270쪽
qVol exhortatione efficere cupientes;
ram mi fallor) philosophiam,non simularam
assectantes. Veram eam appellat , quae non in ociosa iusti&iniusti contemplatione,sed in actione,quae ad usus utilitatesque hominum dirigitur,quaeq; ex veris iustitiae tibus & non simulatis oritur,consistit. Itaq initio statim primum iuris praeceptum est: monet,ut honostὸ vivam- : honeste autem vivere nihil aliud est, quam secundum vir tutem vivere ue cuius honestatis causas rationesque aperit ethicus Huic sententiae ina e legibus libro subscribit etiam M. T. Cicero , qui Iuris praecepta & initia ex intima philosophia repetita repetedaque esse censet scosq; qui aliter Iurisprudentiam docent,lim ligadi potius quam iustitiae vias tradere arbitratur. sententia vera est,& Veterum Iureconsultorum scriptis consentanea. l
Dosita ergo atq; constituta hac resolutio-a he, duo iam manifesta sese pronunciata nobis offertit:quorum primu ad id spectat, ε queri ordine nostra Iurisprindentia inter