장음표시 사용
271쪽
'LIBER III. irtoaeteras eiusdem generis aries ac disciplinast sibi vendicet intestigamus. Alterum tot pertinet, ut quae artes atque scientiae futuror Iu econsulto discendae sint peripectum habeamus. Utrunque profi cto ut plurimum' continet delectationis,itaveram huius artis& non simul clam scientiam assectanti.
surum opere cognitu est utile ac necessariu. QDd igitur ad pri insum attinet id sine coatrouersia statuendum est, Iuris ciuilis disci- plinae cognitionem sine politices, oecono Rinicesðices notitia haberi minimeponse, tum quia hae disciplinae sunt partes daprincipia Iurisprudentiae, tum quia lappe
ditant rationes dccausas actionum ,&h i nestatis sontes aperiunt. Res autem tum
bitramur, cum earum causas, principia dc elementa cognoscimus. Quod si sunt prin- cipia,. ut ex resolutione demonstratum est,
necesse profecto est eadem esse priora; prio- ra inquam )ordi ne doctrinae,hoc est, prius i necesse est ea doceri ac cognosti, ipsa luris-l prudentia. Ita enim natura comparatum esse videmus, ut in omnibus tu rebus,tumi scientiis Sc artibus, quae ultima sunt in co-l gnitioise& resolution priora sint in actio-l ne di compositione, α econtra: resoluti
272쪽
enim& compositio ut in posteriori huiuoperis parte dicam contrario itinere pro grediuntur. prior, a fine ad principia prima excurrit inueni edo; posterior ab iisdem in uentis, docendo bc componendo ad extre reum lc vltimu finem progredi turn quod i rebus arti ficiosis licet salis euidenter intueri iri .ut in arte aedificadi: artifex enim qui domum aedificare instituit, prius naturam
ius contemplatur, quam ad operationem ise accingat, Itaque initio, contempland mente atq; animo,scopum seufinem cuius iret gratia aedificaturus est, concipit, conceptumque in prima sua principia dissoluit. l'AEdificaturum enim se idcirco arbitratur, uti ab aeris intemperie. vetorum & imbrium, caloris & frigoris, caeterarum que rerum e trinsecus adiacentium incommodis e sua. Hque omnia defendere ae tueri possit. Pro posito hoc scopo, inquirit eius principia α-- causas, quibus eundem actione postea adibpiscatur; ac primum quidem, nullam reis id commodius praestare posse, quam tegil 4mentumgatione dc experientia cognosci ii Sed quia tecti seu tegumenti moles per se lconsistere, eoquecui firme ac solide innit. tur, carere non potest, idcirco sulcime
. e parietibus ad sustinendmeti opus esse
273쪽
telligit. Iam vero quia dc parietes tum per
se,ut iniurias omnes arces e Valeant, mul
tum firmamenti de virium habere debent, quod nunquam xlla vi labefactari, locove unquam dimoueri possint,tum praeter lige grauissimam ac ponderosam telii molem constanter sustinere, idcirco fundam et umecbasim , quae totam hanc machinam ac domum sua firmitudine sustineat, neceDsario requiri animaduertit. Sed ut ea dc m. basis apta sidc commoda ad sustinendam inolem,diutissimeq; coseruetur, ocimmo. bilis permaneat. ilione terrae,in qua qua si radices more plantarum agat, cuique missime hqreat,utilem ac necessariam esse,
hoc quasi syllogismo ac ratiocinatione colinligit. Fossio ergo est ultimus finis & extre-nius huius contemplationis dc resolutio. nis, quae postmodum in actione, hoc est,in ipsa aedificatione sit primum principium quemadmodum initium contemplationis fit ultimus 3c extremus sinis in actione de compositione,in quem dirigitur, dc in quo quiescit artificis operatio. Etenim initio aedificator molitur telluris sessionem, d inde iacit fundamenta futuri operis, mox inuit parietes, tandem parietibus imponit, quo imposito, assecutua est suum
274쪽
sinem, nimirum custodiam ab inclemen i 4
di ini uria aeris &caeli. Eadem inueniendi l& docendi ratio in caeteris artib. ac discipli , lni S reperitur, quin imb quicquid inueniiij lvel docetur artificiose, hoc est, non temere,
sed cum ratione, id omne hae via inuestiga ri necessie est. Est enim hic modus inueni- .endi perpetuus ac necessarius, qui nunquifallit, sed semper dirigitur ad veritatem, quem ipsaadeo natura in componendo ibmitatur: siquidem natura, ut Aristoteli placet, proprie non dicitur inuenire , inuentiominqueest qu da ratioci natio, dcratiocinatio cognitio; at natura no cognoscit,etia si propter finem alique certum ac determinatu agat semper.Hunc quoq, inueniendi indi- l. si plinis 5c tradendi modum, tota seruauit secimitata est antiquitas. Et Aristot. vniversae philosophiae, tam activae quam conis templa tiuae praecepta, eodem adinvenit,α adinventa tradidit: cLegem ergo dc actiones ciuiles, in quib.
Iegi stator dc Iureconsultus versantur , re- lsoluendo dc ratiocinando, tandem ad eam facultatem deuenimus,quae mores eoruo principia contem platuri tanquam ad extre nium terminum. a quo veluti principio. in
275쪽
sis auspicamur, & ab ea ad oec0nomicen, . ab hac ad politicen,denique ab his omni b.ad- Iuris ciuilis cognitionemprogredimur; quε disciplinae finis est, & quasi terminiis stiperiorum artium ac disciplinarum, ad quem
referuntur. Sit ergo hoc firmum& perpetuum pronunciatum, Iuris ciuilis .simis misimum inter has artes sibi vendicare cum,tumque rect c, metuo cum Iructu δε--ceri ae tradi priores ilia, scientia , tan quam prima eius principia' elementa ,p
CApuae IV.Con ra uleios Di Phila phiam astudio Iurisciuilis distrahunt, breuis disceptatio.
in loco sese multorum hoe nostro tempore Iurecosultorum insignis errorili imperitia satis detexit. Pleriq; enim urisprudent te studium ita a philosothiae
ognitione distrahunt, ut nihil communes aut simile esse opinentur, plane existitantes rem esse oeiosam & inutilem, non intum eius disciplinae , sed dc aliarum ar . um praecepta,quorum maximus est usus, umoria comprehensa habere. Ad con- :
276쪽
firmationem sui erroi is adducunt breuit, i tem huius nostrae vitae causantur magni itidinem Aongitudine &difficultatem di sciplinae, queruntur numerum Interpretu&commetariorum; dc quod magis ridicu Ium est, cxistimant una eademq; operatus ciuile dc caeteras disciplinas, ex uno eodem' que scripto addisci posse.ita quidem. viqili leges recitare possit. ill ch bonus Grammaticus, hi signis poeta,eloquentilsimus orator, acutissimus dialecticus, di, ut quibus- dam etiam videtur. geometra dc naturalis
philosophus ex eadem schola prodeat: satius itaque esse, ut quod perpauciora reme. dia fieri potest, per plura & longiora ne efficiatur. Alii vero et si philosophiae caeterarumque artium praestantisti marum usum non ignorant, moderatius tamen id fieti Volunt,tantumque studium,tamq; muliani operam ponendam in eo non arbitrantur, satis nos officio nostro fecisse arbitrantes, si primoribus, ut aiunt,labris haec attigeri. mus, dc more apum optimos quosq; flores, ex infinitate illa deeerpserimus. Sed philosophiae quidem vituperatorib. quoru longe maior est error, facile respoderi, aliis noeteque potest Quid enim ineptius excogitari aut dici a quoquam potest, quam mole, magni
277쪽
magnitudine, numero,confusione librotu, , S interpretum, artis & scientiae aestimare velle dissicut talem. breuitatem atque longi tardinem Z Neque enim ex artifice ars, sed ex arte artifex iudicatur; caeteroquin fieri posset, ut artes etiam nobilissimae praestan- tissim eq ue vitio arti ficum essent ignobilest ac turpissimae. Multi profecto qui artem medendi profitentur, interdum homines sanare volentes, eos imperitia sua potioni bus occidunt; an propterea ars medica, suis laudibus fraudanda est)Multi naufragium negligentia& nauigandi inscitia commi tunt, an idcirco ars ea nauigandi vitupera hi tui e Sane plerique Iuris ciuilis praecepta nullo ordine, nullaque via & methodo c5 scribi ae doceri posse arbitrantur, atque ita etiam docent. an propterea id artis vitio. quae ex se pulcherrima est tribuendum exiis, stimabimust Tenenda ergo est da Terentia&discrimen inter haec, quantumque ars& artifex inter se communicent vel disse otiant, diligenter pei spiciendum. Disit plinae enim ex se. & suapte natura non sunt longae, etsi altera logior & dissicilior est alis
tera; quia cognitione theorematum & pro ceptorum constant, quae non sunt infinita,
sed numero aliquo comprehensa, α ceria
278쪽
atque definita; quorum cognitioni dccom- 3prehensioni satis vita sufficit, eiusque respe-lctu breuis non est. At vero usus & exercitatio artis ut dissicillima est, ita quoq; est longissima,atque unius hominis vitae lon. gitudine, propter infinitas circunstantiarum varietates perplexitatesque , com modehaberi non potest. Iam vero quod ex uno eodemque iure ciuili, reliquarum artium. praecepta disci posse opinantur, quid obse se cro aliud est . quam caelum terrae miscere. artium ac disciplinarum fines, scopos, prae cepta . temere dc sine ratione confundere,
atqae ex multis diuersis dc disparatis scientias,quinimo ex infinitis rebus planeq; cO- trariis num quid facereZQuis enim ian rat,aliud esse Latine scribere& loqui, scientifice dc probabiliter in utramq; partem dea quacunque proposita quaestione disserere posse;&aliud, iusti dciniusti notitiam, nu- ' merorum ves humani corporis cogniti nem habere λ Scientiae nanque &artes omnes ψita inter se differunt, quemadmodum de res& materiae quas contemplantur, & fi- nes, ad quos diriguntura fierique non po .
test ut una eademque ars diuersas rerum naturas cognoscat. Multae etiam sunt, quae m
279쪽
agant,Vsum tamen adhaec praestant,suntq; veluti instrumenta dc organa,sine quibus neq; cognoscere rerum naturas, neq; qui p- piam commode essicere possiimus ; yeluti sunt omnes illae artes, quae sermonis ora..tionisque ac docendi modum tractat. Sed-
enim neque illud quidem semper veredi- eitur, usi fieri per plura, quod perpauciora
dius de eitius l5giori via assequimur,quam breuiori;quae si dissicilis & obscura est, inepta est ad discendum & agendum. Titius enim sexempli gratia) si in forum ire decreuerit,Vel regia via , quae longior fortasse aliquot passib.est,sed plana alioquin&m uinta, vel copendio aliquo aspero dc lutoso, eo prcssicisci potest,certhcnisi mentis compos nnon sit) longiorem dccomodiorem eliget, citiusvi quam si breuiorem dc intricatam inpellus fuisset,ad destinatum locum per- ' ueniet. Similis est ratio in scientiis & diseia plinis,quae sibi ita sunt amnes Sc connexae,
ut multae sine aliarum cognitione. aut Innino,aut certe commode haberi n5 possint. Est enim qusdam iis similitudo &cognatio,cum corpore humano ipsiusq; pam itibus, qua mirum quedam in modum in-
' terse conspirant & consentiunt, alteraquς
280쪽
x ,. PRINCIPIOR. IVRI salteri usum mutuum queauxilium pre m lut separatae ac disiunctae . ossicio omniat actione sua priuentur, Denique memin non paucos a praeceptis philosephis abbor, truisse. quod a plerisque inculte satis &bara lbare ea conscripta esse conspicerent; quibus ego quoq ue a silentior. d u m modograui ores scriptores de iisdem recte& copiose dispun
tantes, non contemnant. Qui Vero no-- l
strum philo phiae studium non in tot uni. reprehendunt,si remissus&moderatius Mgatur,in eo recte mihi facere videtur. quod ut ego arbitror homi num animos a reb. non utilibus, sed spinosis & non multum utilibus , quae in quibusdam philo phorum scriptis continentur,auocantes,eOS ad honestiora &ad viis usum conserentia ἔcepta hortantur. Est enim modus seruan . . dus in perdiscendis disciplinis,statuendus'dque scotrus aliquis , ad quem ratioties omnium nostrotum studiorum dirigantur, Icum fieri nequeat ut in Omnibus eX aequo excellas, satisque sit eatenus Unam quanq; οῦ disciplinam attigisse da dicissc qi quatenus rei necellitas postulare videatur. Est etiam idiscrimen aliquod seruandum in Omnibus. disciplinisa quaedam enim plus delectatio μnis, qu edam plus necessitatis in se habent.