장음표시 사용
311쪽
suo consulatu lege in Agraria com probauit. Sumitur quoque interdum actio, pro beneficii accepti,verborum grata redditione:vtCiceroprodanco: quam gratiarum actionem a te noti desiderbam. Et generaliter tandem pro omni o peratione, atque actu, siue animi sit, siue corporis:ut Cic. libro primo Osfic. Vis tutis enim laus omnis in actione consisit. Qua ra' tione a nobis hoc loco etiam concipitur, dea legibus, de his earumque iuribus praeci . pitur. Iura enim aut ab actionibus gignit-tur,aut ad easdem ut fines resertitur. Actio ergo legi tim a dcciuilis esto verum Iurisprudentiae ae Jegislatoris genus labiectum ae
omnia comprobant. Ugrum vires euidens alioquin per sed manifestior fiat, conabor hanc meam de Iurisprud entiae subiecto sententiam , notantum rationibus philosophicis , sed etiam Iureconsultorum autoritatibus comprobare, ne illud mihi fortasse a quoquam
obiici possit,turpe esse sine lege loqui,quod
312쪽
aio PRINCIPIOR. IURIS plerim legulei faciut. qui neque mometara
tionu,neq; quib. quoque loco utendum, tis intestigunt. Vt enim semper cunectest,reique natura, de qua disputatur,postillat, sine lege quid piam pronuciare aut' tuere periculosum minimeq, decorii in uita quaelibet praecepta ac propunctatabus demonstrare velle, ridiculum est, pir neq; ociosum. Seruanda nanque est diligem.)iec aitificiosa docendi ratio,ne iisdem rati nibus ex eadem disciplina assumptis, ei ldem scientiae velariis theoremata & pri cipia comprobare velle videamur ; quae s ne praeceptio accurath & prudenter ab Aristotele primo posteriorum Analyt.tradista est; quam qui non sequuntur, grauite irararint; tum quia demonstrationum gene ira confundunt, tum quia eadem faciunt notiora & ignotiora, tum denique quia di sciplinarum praecepta finesqtie dc limites
quibus constringuntur omnes, perperain: Moluut,acres superfluas easdemq; inutilci superuacaneas miscent, necessarias i ut rim inscitia praetermittentes. Quae doceratio quia peculiaris est multis hoc nosttempore Iureconsultis, paululum a re prposita digressi quatum in se vitiositatis leuitatis', contineat, ostendemus. Ac pri
313쪽
LIBER IV. 2II inum quidem. ut a notissimis&manifestissimis exordiar,quis est tam omnium distia , plinarum ignarus,ac scietiarum expers,qui
non aries omnes,earum que praecepta, suiS
propriis finibus, quas transgredi vitiosum est: circunscriptas dc quasi circuuallatas in
telligat 3 iuvet hinc colligi potest,quod
neque physicus sita theoremata Sc pronun- ciata,qui in natura dubitationem habent. ex aliarum artium propositionibus, sed propriis; nec mathematicus ex Iurispru' dentiae aut physicae axiomatibus ue neque a tiarum scientiarum ulla, ex alienis sua .demia smostrare nititur:quippe cum media, qu cum benescio extrema coniunguntur, uiuslem naturae de ordinis cum extremisse debeant,si vera,&non apparens demonstratio esse contendat. Itaque mathematicus mathematicis,'hysicus physicis, medicus medicis, moralis moralibus mediis. ad nectendas propositiones conclusionibus, utetur. Quod si idipsum ita est, ut
certi est,quam ridicula est eorum tradendi i is uris prudentiam ratio, qui caeterarum disciplinarum non tantum praecepta legislatorum autoritatibus confirmant, sed ne ullam quidem sentetiam, interdum etiam . .nc vocem quae legislatoribus cognita , aut
314쪽
lege comprobata non sit, proferre audet egregie se suo officio functos existimant si non columnas, non paginas , sed terni nes,ac nisi quandoque taedium lectori laturos se putarent,longissimos libros, Di ctorum & legum non necessariis citatio bus& autoritatibus repletos conscribai ociosi&indocti hominis iudicium, ab γ' mni recta ratione, cuius potissima in doctrina laus est,alienum. Quid enim de alitio Dialecticorum,genere dc propriis disserentiis costans,vera & necessariaὶΑn me
dicorum regula, Cotraria contrariis curar
perpetua non erit,nisi lege aliqua, aut opi nionibus multorum Doctorum confirmeturὶ An, contrariorum eandem esse discipli nam,falsum 3vel, ut semel dicam,an tota arrigumentandi ratio nulla futura est, nisi aut
Vlpiani aut Pauli Iureconsultorum doctio simorum responso comprobetur Vitanti prosicto est hare disciplinarum confusio,, reprimenda atque castiganda insignis de impudens hominum audacia, ne bene cstituti artium fines,temerh aliorum imritia misceantur, & adolescentum ingenrudia adhue & imbecilla, perplexitate confusa rerum omnium multitudine,
honestissimo proposito deterreantur,
315쪽
iamq; per se facillimarum comprehensio- fraudentur. Alterum est vitium, quod leriqi in rebus manifestis, nullaque de aonstratione aut confirmatione indigen- δε rebus nutiliter eas legum &doctorum vi- orum autoritatibus confirmando , insi-1unt. Clim enim omnis demonstratio id obscurarum rerum explicationem adhi--atur, frustra illi laborant qui res notas, nullaque dubitatione implicatas,euoluere aperireque contendunt. Sunt autem quaedam nota per se &suapte natura; Vt quae exoposita iunt sensibus; videlicet, ignem calefacere , & quae omnium hominum animisi natura insitae atque impressae sunt noti . iae , quas -οἱας--αιώμαα Graeci xppellant, cuiusmodi sunt, Contraria con .rariis curari: Vim vi repellere licere, & quariis sunt similia. Quaedam autem nota qui lem sunt & manifesta,non per se,& suapte 1atura,sed positione tantum 3 tum quia in riualibet arte quasi pr supponuntur esse a i fiet cognita dc concessa,tum quia ex eiu& lem artis vel scientiae theorematibus de nonstrari non possunt. Huiusmodi est ge-1us subiectum artis, eiusdemque finis Se rincipia prima,ex quorum conexione de-vonsuationes conficiuntur. Vt erum me , ι
316쪽
*ieus non nititur probare sanitatem esse siqhem,nec corpus humanum esse subiectum suae artis,uel quantitatem continuam geometra, aut ciuilis& politicus rempub. it neq; legislator vel Iureconsultus de actio nibus ciuilibus 8c iustitiae conseruation quidpiam dubitant, sed haec tanquam c5 cessa artis suae principia sumentes, leges dii actionibus ciuilibus adaequalitatem illaret iustitiae tendentes condunt, vel condit liam interpretantur. Vel si quidpiam de nere subiecto aut si ne proposito disputa
id non ex propriae artis, sed aliarum sciem litarum, quae ipsam antecedunt, sumunt. Cum enim theoremata ac praecepta artis 3 ex eiusdem artis vel scientiae principiis dea monstrentur.fieri profecto nequit, ut eadeprincipia ex iisdem conclusionibus e rombentur; cqteroquinprincipia no essent principia,quia non essen r prima; dccoclusiones essent notiores principiis, &sic eadem no tiora& ignotiora ; deniq; daretur pro essus in infinitum, quia principi uesset principit,quod ab omni sensu dcratione abhorrens est& alienum . Ut ergo seruetur restat docen8i in disciplinis ratio, quaedam citra demonstrationem sumenda sunt,quaedim sineprobatione admittenda non sunta us
317쪽
inepte illi faciunt, qui non nisi rebus maisi gna legum infinitate conclusis, fidem adi hibent.
Iurisconsistit. His itabreuiterexpositis ad propositum
reuertamur,& qua ratione actio ciuis
iis de legitima, propria Iureeosultivi l e s- latoris materia sit,demonstratione tu pniasosophica,tum lili ostendamus. Aristotcles itaque omnis philosephiae princeps, , in libro Analyt. posteriorum, quatuor res
ad generis sublebi alicuius mentiae natu
ram necessarias esse dcrecte id quidem mea sententia) arbitratus est principia nimietu, , partes, & passiones seu proprias affecti ne ,quas-θη&m μορα--Graeci appel- lant: denique ut omnia illa quae in disci-- plina, cuius subiectum esse ostenditur, ad' illud tanquam primum quoddam prin- cipium reserantur, ita quidem, Ut quie ,- uid artifex moliatur, agat Vel contem metur, id totum eius rei gratia fecisse vi- hatur. Hineola appello, tum sua eleis
; quae insunt, qualia siuit, materia
318쪽
di forma:tum suas causas,quae non insunt, ut efficiens & finis. Partes eas voco, quas nostri dialectici species,barbari partessub. e. .ctiu s, quod generi sebiectae sint, nominant. Passiones autem, propriae iantasse. ictiones, seu propria accidentia, quae de ge nere subiecto eiusque partibus demonstratur. Principia ergo in omni disciplinetico gnitu sent necessaria, quippe cu es his d monstrationes nectantur,ex iisque propriε passiones oriantur. Sed hoc interest,quod inon omnis ars vel disciplina, omnia prin- lcipiorum genera contemplatur; quaedam enim artes his omnibus coniunctim, quidam duobus, quaedam Vno tantum Vtuna tur. Physicus nanque dc materiam foris mam primam,&eruiens& finem cogno' scit. Meta physicus efficiens primum , de lformam primam. Mathematicus solam formam,vel ut alii volunt,huic adiunctam materiam , sed intellectione sormatam. Moralis phili,sophus, itemque Iureconsultus, &simpliciter omnes ii qui reipublIvel moribus praesunt, praecipue finis ratio , lnem habent, interea tamen causam effici .entem & materialem non negligentes Quinimo omnis demqnstratio quae ih his ficultatibus nectitur, ex fine vel eilici' v l.- .
319쪽
ut plurimum peti solet: quia omnis actio alicuius boni gratia fit,& a fine diiudicatur. Propriae autem assectiones ideo sunt in disciplina necessariae, quia ex his generi suoci partibus eius adiunctis,demonstrationes colliguntur: in scientiis quidem,ut generis subiecti ac passionum natura cognoscatur tantum; in artibus vero dc habitibus animi achivis & Achiuis ut ita dicam 3 ut modus agendi efficien d ive inuestigetur; ut in m thematicis affectionem propriam triaguli, scientiae & cognitionis gratia demonummus ue in medicina passiones corporis, Ut eas vel praesentes propellamus custodiam usu vel absentes reuocemus. Eadeque ratio est in Iure ciuili, & disciplina morali: in his enim affectiones animi,& reipub. actionu vectui-ltu,no ideo contemplamurvi cognoscamus tantum, sed ut vel vitiosas fugiamus, vel bonas & laudabiles imitemur. Recteq; dixit Aristoteles in fine decimi libri Ethie. μιανον π-αυς,,gi n
320쪽
. possunt, nisi actio di usu quoque ac
Partes insuper& species generis subi
ad hunc potissimum usum cognoscuntur, ut ex iis praecepta ac theoremata constitusetur. Denique non satis esset haec decenti aeconuenienti methodo ac ratione i nueni sic nisi adunum aliquem finem, unumve prin-4ipium reserrentur omnia; quae enim aliter fiunt aut cognoscuntur, ditatuta prorsus sunt,nee sibi inuicem haerent. Itaque ut o -- mnia coniuncta sint indisciplina,ordoque e series praeceptorum costans &aequabilis haheatur, nihilque sit redundans aut superu caneum, necessisu omnino est genus sub- . lectum, doctrinae, ut philosophi aiunt, esse adaequatum; hoc est,omnia quae in arte aut scientia traduntur, ab illo tanquam rege supremo principe dependere, & ad unu extremum finem referri. Has quatuor res, ad omne genus iabiectu necessarias,in eo quo
que, quod nos Iurisprudentiae Qbiecimus; reperiri, satis apparet: quippe clim & primcipiorum, de partium, de passionum ratio:
ne habeat,&omnia praecepta aetheorem ta in unam actionem ciuilem, tanquam roceptaculum quoddam reserat. Versatur Φ.