장음표시 사용
371쪽
tes,etsi partium simul acceptarum asscssio nes . totius perfectio cons quatur Exempl. nobis esse possunt res artificiosae: domus nim totu quid est, cuius partes sunt, ligna, lapides calx,scrramenta,& quicunq, tande ad eius sti ueturam desiderantur. Verum 'thaec omnia in promptu sint, recteq; assecta sint singula, non quomodocunque tamen compacta & conglutinata domus erunt, sed certa insuper requiri tun compositionis Milo, quae ad usium &cust odiam huius vitet sit accommodata. Eadem . mea quidem sententia, dea ni malicet pronunciare quae tO .
tum quid est, huiusque illae sunt partes,quassii perius ιο memorauimus. vis nimiru in--bgendi, irascendi atq; concupiscendi; quε certe non quacunque inter se conexae dc compositae ratione animam costituent, sed certo quod a modo psiusque naturae maximε conuenienti. Cum ei go anima praeter suas
palic S diuersianaqu: dsit, nil mitu si ut sim rutatum partium, ita toti quaedam per fictio.quae reliquas superioid consequatur, di ab illis diuersa sit, statuatur. Hanc ergo totius animae perfectionem. quam iustitia Pant, Theages sic definiuit:
372쪽
con clatio quaedam, in qua debitum singulis partibus tribuitur, ita ut inferiores obis temperent superioribus Jc ignobiliores nobilioribus. Hanc descriptionem huiusq; virtutis vim aptissime explieasse videtur Plato in quarto libro De re pubi. quem imitatus est Aristot. quinto Et hic his verbis rram reκera huIRamari cerιε quid erra1m vi dei u iustitia est,hιl non externa actione consistens .sed interna. , reuera iniso Animn quAs ad ipsum pertinent,unam quas sui partam aliena negocia agere nou permittentemnet 'us in animo sunt genera seu vires, curro-
moderaπI em, acAbram um redditum, coniungentemqus coagmentantem hac gene ra, qua tria sunt, tanquam harmonia tres ter
mιnos sedulo. netes, spater, mesei. , qua Hia inter hae intermedia sunt, omnia has connectentem,stprorsuου ex multis unum ase rifactum, V oiasium eo intum,sic iam ad agendum accedere , si quid agendum sit, aut in comparandis opibus, aut curando cor- .rου, μι entura lublicis mgociis, aut tris r
373쪽
tis commercia, in his existim ntem fac uom autem ι pMm-hsnes inamonem, Τ a hunι h. bitum conserues,simu que effiat: sepientiam autem eam, qua huis actioni prasit, serm/ιam. Ex quibus Platonis. verbis facile huius virtutis vis ac natura co ignosci potest: ea enim fit, ut quaelibet animae pars in proprium opus intenta, alienaci ad ipsam minime pertinentia negligarii laquee uncta gerantur, ut haec quidem imperent es praescribant facienda. aut vetent non facienda, illae vero libenter & modeste superioribus pareant; ex qua administra tione nonsecus ac in cantu harmonia,.sic in anima traquillitas di concordia oritur, questiustitia appellatur. In eantu enim fides singulae proprium edunt senum: ex quarum inter se mutua contemperatione sympho.
nia&harmonianaseitur, unusque ex multis veluti contemperatus sonus , qui moderatione &aequabilitate gratiium,acutarum Smed ariura permix iis, aures mira suaui latet ei fur fir , dcaninaum delictationeafficit. inam ha imoniam Plato persa ἰσω,&νε rivs gnificauit. Hypata enim est infima & grauissima vox quae quia certa
374쪽
inen accepit, caeteras sustinet. Sic rationis iudicium certum est, regitque inferiores animae vires. est sti prema & acuta vox. quae paret,& significat appetitiones voluptatum in cibo & potu ue quae cum longissime a ratione absint, eidem minus obtemperant. Deinde inter has sunt μέ i quae sita mediocritate tum parent tum im- Perant, grauioribus parentes, acutioribus imperantes, Sc significant appetitiones co dis, eamque animae vim quae θυμοειδής, id appellatur, qua ratio inseri res illos motus compescit. Cum ergo ratio sua Virtute, prudentia nimirum, in seriori bus duabus viribus imperet, appetitus Ver i scu pars concupiscendi sua temperantia a tini que modestia rationi utilia ὀictanti & pia i cipienti paret; animosa denique altera sua
virtute, modestia nimiru, quamφροσυυ appellant, rationi obtemperat ἱ altera Vero, quae fortitudo est, cupidineam regit ac moderatur,quidam quasi cocentus& harmonia in anima oritur, in qua multae quidem partes de perscctiones, in unanes vltimam ae supreniam copolitionem ac perfectionem multaeq; adeo actiones in unam persectissimam ato; odrimam de iustrisma actionem
conspirant atque coalelcRnt 3 atque sic homo
375쪽
torus compositus, modestus& iustus reddit r. Haec ergo est breuis dc succincta descriptio iustitiae uniuersalis, quam ab latam, quod animae tantumVires moderetur,
ineq; quidpiam aliud propositum habeat. appellaui. Eadem iusistia quatenus ad a
Iium refertur, hoc est, quatenus societatis in consuetudine hominum Vinculum est, ae omnibus reipubl. partibus, ut in anima viribus,debitum suum reddit, politica tu sitia, seu legitima &Vniuersialis quoque a pellatur. Politica,quod ciuilem administra tione sua actione conseruet, legitima,quoaugibus obteperet; uniuersalis, quod omnia
cfficiorum genera com prehendat. Leges enim cum non de fortunae tantum bonis, iri quibus rerum commutatio dc contra 'lim, versantur sed de omnibus virtutum actionibus, ad societatis humanae conseruaticnem utilibus ac nece stariis praecipiant, sit ut diobedientia erga leges omnium Virtutum afficia com plectatur, quae obedientia proprie dicitur. Neque tamen cut rectE- Aristoteles admonuit Papriori re dc subi cto, sed ratione tantum differt: quatenus enim animae habitus est, ipsiusq; partium soncoidia ac virtutum omnium complem ritum &Ieceptaculum . eatenus iustitia.
376쪽
absoluta 'quatenus vero ad Beselatis ci ublis salutem dirigitur, atq; ad exteriorem vitae usum accommodatur, dicitur: aererinde se res habet,quemadmodum in intellectu contemplativo&activo, qui cum substantia & natura unum sint, actioneta men& usu differunt: nam cum ea quae sem
per eodem m Odo sunt,&aeterna nuncupantur , contemplatur, contemplativus: cum
ea quae in actionem cadunt, & aliter atq; a liter euenire possunt,considerat, quo pacto comode fieri post int, deliberat, activis nuncupatur Quaquam vero natura & substantia utriusq; iustitiae eadem sit, ratione autem ut nuper dixi inter se differant, aliae tamen &non leues eatu praeterea repetiuntur differentiae: haec enim posterior Scpolitica , videtur esse perfectior absoluta. Quod ut intelligatur, sciendu est perfectam virtutem trib modis accipi posse: aut enim dicitur persecta , quia ipsi ut sit & existat. nihil deest: qua ratione fortitudo, qui recta ratione adhibita, maxima pericula in bellis sustinet, ut & caeterae omnes virtutes perfectet dici possunt. Perfecta quoq; dicitur esse virtus,qui omnia alia in se coplectitur: qua significatione absoluta iustiti avniuersa .lis persccta nuncupatur, quae oes virtutes in
377쪽
se continet. suoque ambitu comprehen cieti. Tertio modo dicitur virtus persccta, non tantum ea que ad summum est perducta, de Ἀ-eliquas virtutes continet, sed qui perfectis. sinu est usus, hoc est, cuius operatio dc actio
est hominum generi utilissima; perinde ut
inedicum aut Iureconsultum pel eum. appellamus, non qniari stati u theoremata exquisite perdidicit, ted qui artem dextreexercere, dcadus uiri utilitatemq; vitae pra
cepta deducere potist. Hac ergo significatione virtus politica dacitur esse persectistiana, qudd qui ea praeditus sit, non tantum secum, sed cum aliis c tiam virtute uti recte ac iuste, dc ad reipub.ae secietatis humanarco eruationem ea accommodare possit. Et quia ad alterum spectat haec virtus, ad con .stituendamque dcconseruandam ciuilem ad in
ministrationem adhibetur,ab Aristotele mnium virtutum praestantissima,optima. pulcherrima atque difficillima appellatur. Praestantissima quide, quod ex aliis omni b. perfecte constituta, optima, quod eiussi uberrimus dequalatissime pates;pulcherrima,quod Venere seu Lucifero stella splendidissima, sit, B pter dignitatis eminetiam, maiori admiratione digna & Veneranda.
Denique dicitur esse diuitissima, prppter
378쪽
vsim 5: actiones iustitiae, quae longa expe- .ilentia, ac multorum Sc variolum negoci Oxu tractatione, ut recte obeantur, indigent.
Vnde etiam plerun qiae fieri solet, ut multi quidem priuatis in rebus atque domi , animi sui mores formare, interdum et iacum ac liberis aliisque domesticis virtute pollini ; ad tempub. vero vel ad ossiciapuulica vocati, id propter rerum, negoci
rum dc commerciorum imperitiam, non
possint. Ex quo intelligi potest, longe dinficiliorem esse in societate quam apud se, virtutis usum. Rriam quidem rem&Biantis illud dictum coprobare videtur, quod Laertius Pittaco adscribit . qui magistratu, virum prodere dixit. Qui enim magistratum gerit, vel princeps ein, non sui, sed alio
rum curam gerit, de in reipub. administrationem ac societatis curam, quae longe di Diteillima est, incumbit. Quia ergo haec iustitia ad alterum refertur , ob id alienu bonum sola ut Aristoteles inquit neque eius qui ea praeditus est esse videtur, atq; omnino eorum, ad quorum usus utilitatesque dirigitur; ut, si in principe inueniatur, regni si in optimatibus vel populo, reipub. utilitatem respiciat. Huius virtutis praestantiam Ac dignitatem cum animaduertissent
379쪽
Veteres, tam matrem ac nutrice virtutum, ex qua non tantum omnes gignerentur,
sed etiam genitae custodirentur, appellare consueuerunt. Unde Polus Pythagorices Lucanus sic loquitur: lus etia inter homims
m um spectand-: ag ne illa nequa tempe rμntem , neque fortem, neqtie prusientem esse quenquam constat. Est enim harmonia dcconcordia totius anims cum concinnitates lFiet autem eius utilitas euidentior, si alios lhabitus considerauerimus, utpote qui particularem solum sui usum,&advnu quempiam praebeant, iustitia 'ero utilitatem in multitudinem , & vn inersas rerum comprehensiones praestat: siquidem in mundo flprincipatum omnem obtinens, prouidemtia vocatur,& harmonia &constitutio ge- is neris cuiusdam deorum, qui ipsain ita diseposuerunt. In ciuitate autem, pax & aequitas merito nominatur. In domo a tem haec est viri&vxoris concordia mutua. Item famulorum in heros beneuolentia.
Dominorum autem erga famulosbenigna curatio. In corpore ,ianitas dc perfectio membrorum. Caeterum in anima lentia, quae per scientiam dc iustitiam hominibus comparatur. Cum igitur haec. d. vi
380쪽
L I. B E R v. . i 27s'irtus totum simul ac partes singulas ita
moderetur,& in concordia construet,quomodo non mater dc nutrix tum v irtutum, tram rerum omnium communi iudicio dia
ci deberet Possem proferre multa antiquissimorum scriptorum praeclarissima huius virtutis encorn ia, quibus eius nobilitatem , dignitatem ac praestantiam praecaeteris celebrare ncin quam desierunt, nisi res effet manifestior, di per se satis nota. Illud potius videndum est, quae huius vir tutis sit tradita ab itidem descriptio, ut cognita ipsius natura, quisnam Iureconsulti ac legislatoris scopus statuendus sit, intelligatur
C Apuae IV. Virum iustitia reliquvivirtutes in β
Ed opportune hoe loco sese nobis offera
non leuis,verum utilis &ad propositum xxostrum accommodata quaestio , quae eri coperiori iustitiae descriptione nascitur. Cuenim saepenumero dictum sit, Iustitiam viniuersalem esse omnium vIrtutum perse--ssimam,quod reliquas omnes vlTheo.