장음표시 사용
401쪽
ficitur, neq; ciuitatis neque legislatoris aut a Iurec5sulti ultimus& extremus scopus, que inrue. atur esse possit. dii a propter recte Pla to in lib. de Legib. Lycurgi dc Minois leges, altacite reprehendit, quod non tam ad virtu . I tem simpliciter. qua ad bellicam virtutem latae fuerint ; neq; ciuium tranquillitate atque iustitia, quam Martis cultum respexe rint. Cum enim leges eo potissmu dirigen-s i gae sint, ut id quod ab omnibus ciuibus ma - xim E omnium expeti solet ac debet custo diant atqi praecipiat; pugna vero & victoria . eum malorum labbruq; plena, non propter use quidem optanda sit, sed eligenda potius apropter pacem,tutamq; vitae tranquillitates qfieri prosecto no potest, ut ciuitas & resputa felix ac beata dicatur illa, quae non ad virtutis, sedbelli viam sit instituta; quemadmodum nemo ita exoptat vivere, ut in pe0 flua contra morbos pugna victoriaque ver- lsetur. Quare legislarori id curae esse debet, ne studia pacis ad bellica, sed contra, bellica potius ad pacis commoda Ossiciaque refertat; .' vero ad liberu & tranquillurei p. statu. E ciem seribit Ari st. sept i mo lib. Polit. cap. secundo, his verbi : Sunt etiam qui aliis. Idominari,ci tyrannicum reipub. modu, ib-
ium putant in beatu. Et in quibusda ciuitati
402쪽
minentur. Itaque cum pleraq, constituta, passim, ut ita dixerim, iaceant apud plurimos, tamen si quid unum leges respiciunt, id coniectant omnes ut ciuitas dominetur. Sicut in Lacedaemone & Creta, ad bellum . fere ordinata est disciplina iuuentutis legum multitudo. Praeterea apud gentes mnes quae caeteris praeualere possunt, hu- 'iusmodi laudatur honoraturque potentia;
ceu apud Scythas & Persas, , Thraces de Gallos. Quibusdam enirn leges iant, ad
huiusmodi prouocantes virtutem; ut apud Carthaginenses ferunt, ornatum annulo rum accipere, pro numero expeditionum in quibus militauerint. Fuit etiam quan-.
doque in Macedonia lex, eum qui nullum hostem interfecisset,capistio cingi. Apud
Srythas vero non licebat s ennibus epulis pateram circumlatam accipere ei ; qui nullum occidisset hostem. Apud Hiberos quoque pugnacem gentem. tot obelisco' erigere circa sepulchrum mos est, quot homines ex numero hostium quis necauer t. Et alis apud alios stini huiusmodi comi lara, lagibus Aur moribus otistitu si Atqui videtur Disan minis . hsurdum esse, si quis
kosiderare velit, an boc propoliaum debeat.
403쪽
esse eius , qui legibus instituit ciuitate; prouidereuidelicet ut illa dominetur finiti
mis & nolentibus icinuitis. Quomodo nim id ciuile, aut lege sanciendum, quod ne legitimum quidem est neque enim legitimum,no solum iuste, verum etiam iniuste dominari. Nam imperium obtinere licet etiam non iure. Atqui nec in aliis sci entiis ita fieri videmus. Neq; ςnim medi ci neque gubernatoris est, Vel persuadere et grotis,& nautis, vel vim afferre. Sed plerique tamen videntur existimare,ciuilem di-niplinam nihil aliud esse quam dominari; de quod in seipsos fieri nollent, hoc in alios
facere non erubescunt. Ipsi pro se iustitiam quaerunt, pro aliis vero nulla eis iustiti cu-xa est. Hoc autem absurdum,nisi tales sint natura,vt alter domin ri debeat,alter non. 'Quod si est ita, non est conandum omni bus dominari, sed illis duntaxat qui ut par eant apti sent . sicut neque homines venari ad mensam vel sacrificium, sed illud quod venabile est. Est autem venabile omne animal quod suapte natura ferum est, &e- sui aptum. Enimuero fieri potest ut sit lciuitas una seoosiim per seipsam beva, videlicet si gubernetur rectE. Nam potest esse sita in loco eenitu separato.& legibus
404쪽
uti laudabilibus: cuius reipub. constitutioneque ad bellum, neque ad superandum hostes sit idonea. Patet igitur quod rei bellicae studia bona sunt existimanda, sed non vi finis supremus, sed gratia illius. Studiosi aute legumlatoris est cosiderare urbem, aenaturam hominum. &omne aliam societate vitae Iaudabilis, quo quantum fieri po test,participes sint felicitatis. Differentia tamen erit in quibusdam constituendis: de hoc pertinet ad eande disciplinam quae est
de legibus ponendis: videre,si qui sint finitimi populi, qualia erga quales exercenda
sint,& quemadmodum cum singulis conuersandum. Haec Aristot. de illis ciuitatibus, quarum leges non ad Virtutem tota atque iustitiam, sed ad eius partem, fortitudinem nimirum ac bellicum robur conis ditae erant, eo in loco disseruit, easque iure optimo reprehendit. Quomodo aut e cα-terarum virtutum usu,&Vtilitas in repub. .
di s ietate necessario desideretur, his verbis eneganter sape & copiose eodem libr. cap decimoquarto aperit. Hoc utique logum latori intuendum laborandumq; ess, vi boni viri essiciantur.& per quae media dc exercitia, dc quis tandem optimae vitae fi-Piuersae autem sunt par
405쪽
tes animae nostrae; altera enim suapte natra ratione praedita est, altera quidem per se ratione praedita non est, rationi tamen temperare potest. harum partium vi tutes diximus esse illas, a quibus vix bonus denominatur. Sed enim in utra istaruri sinis statuendus est Θ Αn qui ita diui Iuni hec ut nos facimus,quomodo statuendii mid sit, minime dubitant 3 Semper enim id quod deterius est. melioris gratia existit ut in iis quae tum ab arte, tum a natura fiunt, videre est.. Melius autem atque praestan tius id est . quod rationem habet, quam id quod ratione caret. Possumus autem, ut
alias facere solem us, dupliciter id partim Est enim ratio alia quae ad actionem di gitur, alia quae ad contemplationem. Ea etidem ergo ratione 5c hancyartem diuidere oportet,&actiones his eodem modo corre sp dcce: ac necesse etheas actiones, qirae meliores sunt suapte natura, magis expet duesse iis qui haec consequi piissunt, aut omnia, aut illa duo. Semper enim id cui- qae m. vi re expetendum cli cuius potiri aest summum Diui a st autem ista ann gocium Amiunt, ..llamq )e L
406쪽
LIBER V. 3os omnibus idem deli Eius faciedus est,& partibus animae,& eartim actionibus, ita quidem ut bellum gratia pacis. negocium autem gratia ocii, necessaria denique dc utilia causa honestorum expetaritur. Ad cuncta igitur haec legislatorem respicere par est. ad partes nimirum anim . ad illarum actio nes , praecipueque ad ea quae meliora sunt. oc fines. Eodemque modo Sc circa vitam atq; rerum diuisiones solicitum esse opor- temt dc in negocio dc bello versari quis pos sit,ac necessaria &utilia agere; praeferenda
tamen semper est pax & ocium, &honesta utilibus. Itaque ad haec tanquam ad signum,&pueritia aliaeque aetates quae distiplina indigent, dirigendae int. Nam qui nunc Graecorum populi recth gubernari visi dentu ac legumlatores qui eas respub. recte instituere,illi nequeadoptimum finem videntur respexisse,neque ad omnes virtutes suam disciplinam legesque direxisse, sed
violenter declinaverut ad eas virtutes quae videntvrytiles, dc ad quaestum parandum faciunt.wEademque ratione posteriores quidam scriptores, eandem suam esse sententiam declararunt. Laudantes enim Lacedemoniorum rempub.commendant legislatoris propositum, quod omnia ad p
407쪽
tentiam de ad bellum direxerit ; quae & intione refelli possunt , ipsoque adeo facio experientia refutata iam'sunt. Vt enim plurimi hominum dominari late cupiui, quo niam ea ex re multa proueniunt fortunis commoda ue se Thibron ad mirari laudar que videtur Lacedaemoniprum leguml . torem, Omnesque alii qui de illorum repub. scripserunt,quod propter exercitatione eorum ad pericula, multorum sibi impet parauerint. Atqui pater, q uod cu m UM tempore non imperent Lacedaemonii, nia lifelices amplius essent,nec legum lator eo- lrum bonus. Praeterea illud ridiculu quoq; est; si permanentes in legibi eius, nulloque impediente illis legi b. uti,amiserant ipsum beneviuere. At hi no recte sentiunt, neq; es η
imperio, ad quod respexisse legislator vide; tur , iudicant: nam imperare liberis homini b. melius est, quam seruis, atque magis
cu virtute coniun tu. Praeterea non ex eo
ciuitas felix existima da est, neq, legislator, laudandus, quod vincere docuerit, dc sini- tinais dominari: hqc enim sine maximo da, mnpessici no .possunt, propterea quod adi uersus etia proprios ciues, qui iὸ poterit, aget,ac ciuitati suldominari conabitur. Qua, in re cedaemonii Pausanii accusant, liae
408쪽
in tanta dignitate constitutum.Nec sane aliqua huiusmodi ratio aut lex ciuilis est, neque utilis neque vera: ea enim quae de priuatim dc publice optima sunt, legumlatote inducere oportet in animos hominu Neque rerum belliearum exercitiuob id meditan- dum est, ut inseruitutem im merentes adii gantur, sed primum, ne ipsi aliis seruire cogantur; dei n de , V t i m peri u m q uaerant gratia utilitatis subditorum,no autem dominationis causa; tercio,vt iis dominenturqui
seruire digni sunt. Quod autem oporteat legislatorem operam dare, ut eius studi viri circa res bellicas aliasq; restitutiones, ad o- Eum&ad pacem referatur, id attestatur, quod pleraeque huiusmodi ei uitatum bellum gerentes tantisper custodiuntur donec dominationem adeptae sunt, ubi tum domum concidunt. Splendorem enim veluti ferrum, per pacem amittunt. Causa h rus mali est legislator. qur non ita instituit. Hin ocio quiescere aestare possint. Haec Aristoteles de rep. Lacedaemoniorum referri
quae pacis artibus , quibus per philo phiae
cognitionem,luxum,auaritiam. ambitionem ,quae vitia m ultoque his plura plerunque octu solent comitari, vitarent minimEdocta fuerat. Ideoq; cum ad bella gerenda
409쪽
praecipue a legislitore instituta esset, est,ut cum in octo & pace amissa prioritaeco suetudine, coepisset vivere, degenera' irit atque corrupta sit,ac non Alum exit re rum, sed etiam propriae ciuitatis imperi ues amiserit. Quod etiam Romanis accidisse fertur. Nam cum sub Augusto, Tiberio, Cato, Claudio, Nerone, aliisq; partum im perium pacem illis constitui uet: conuersi belli artibus, quibus Romani assuevcrant, i
ad ocium, luxus, ambitio, ciuilia denique lbella consequuta sint, quibus rerum gesta urum monumenta, atque clarissimat adem
respub labefactata est, q uod ni m ir um maagis belli quampacis muneribu sinstituta ab . initio csset. Riae incommoda cum c 'gnosceret Scipio Naiica. vir suo tempor longe prudentissimus , Carthaginis euer-asonem populo Romano dissuasit, ne eo- u rum amperium ad bellum natum dceduca- tum, aut ocio periret per luxum, aut in se, sublato externo hostis metu,arma conuer- teret. Recte ergo ac sapienter monet Ari.
noteles, legislatori non tam ad belli, quam spacis tempora respiciendum esse, ut dc foris cl&dom i se lici ter ac beath ciuitas vivere possit. Quem imitatus est noster Imperator Iustinianus, qui Imperatoriam maiestatem i
410쪽
olum armis deebratam sed obgibm aseatam esse oportere ait,ut utrunque temtu , , bellorum pacis , recte possit gubernari: Princeps Romanus nons lumin hostilibus, aliis viis orexi fiat se etiam per legettamos ἀtramites calumniantium iniquitates expellat: se fiet tam Iuris religis simus, quam ' ctis hostibus triumphator maximin. Qua ratione autem & in pace dc in bello legislatoris munus & ossicium sit, non unius, sed omnium virtutum rationem habere, Ari.
teles hisce verbis aptissime ostendit. sie inquiens: Cum ergo idem finis esse videatur publice & priuatim hominibusό& ean- ι dem definitionem esse necesse sit, viro o-ltimo&optimet reipub. manifestum est oportere Virtutes eas, quae ad ocium perti ἄent, illi inesse. Finis est enim, t saepe diximus, belli,pax; negocii, ocium. Sunt au tem utiles ad ocium & quietem virtutes, quarum opus in ocio est, ct quarum in ne gocio. Oportet autem multa negocian i bis existere,ut liceat in octo esse. Qua pro- Iter temperatam civi tatem esse oportet ,ae Urtem & patientem: nam ut est in prouer- bio, Nullum ocium seruis. Qui Veso no pon sunt sortiter pericula subire.serui sunt in- i