장음표시 사용
381쪽
aso PRINCIἴIOR. IURIS ambigitur, qualis sit complexus &eoni si hensio, generisne,an totius. Videtur aute in haec res esse diibia ac controuersa, neque nim genus clterarum virtutum iustitia cse videtur, propterea quod generis nomen ac definitio omni b. speciebus uni uoce, hoe est. secundum naturam attribuitur; at stitiae uniueis alis nomen. non ita propes Ede aliqua virtute particulari, ut puta forti tudine aut prudentia, aut alia qua ui S enu claueris, multoque minus eiusdem definitionem his attribueris: quippe cum multi
fortes esse possint, iusti tamen minime idcirco inueniantur, Adde quod persectissima virtute esset aliqua persectior: si enim iustitia uniuersialis est persectissima, cuius definitio attribuitur fortitudini, aut alteri virtuti, quae ab eadem, est diuersa, certe de fortitudo vel alia quaevis erit persectissima;& sie dabitur perfectius persecto,idemq; e- . rit perfectum & impersectam,sibique contrarium Sc repugnans, quod fieri non potest. Praeterea ablata specie alicuius generis,nsi aufertur propterea geniis; veluti ablato bove. vel leone, nilialominus manet natura animalis, qxiae in homilae, caeterisque seruari potest specit buῖξ at abi ata. Vna. virtute,iustitia quoque au scic tur. Cam
382쪽
LIBER V. 2 Inim virtutes sese sequantur, ut ab Aristot te in lib. De moribus ostenditur, atque altera sine altera haberi peifcche non possit, fit vlvmi alteram de constituat& perimat; aut si non sese sequantur, prudentia tamen
ablata reliquae peribunt δε iustitia de virtus
auferetur: natura enim omnium virtutum in recta ratione cernitur; recta autem ratio
nihil aliud est, quam ipsa prudentia. Quod
si quis dicati iustitiae uniuersalis nomen de particulari quoque dici, ac propterea genus esse posse,is non animaduertit ostio, Arec di aequi uoce id fieri .no autem Uni uoce, quod proprium generis est. Iam vero neque t tum quid εam iustitia 5c virtus esse vid tur, quia eius duplex habetur ratio:aliud e- 'nim est totum,quod similium, aliud quod dissimilitim partium appellatur. Simicis partes illae di cuntur, quae di torius nomendi descriptionem sibi vedicant: ut caro: carnis enim partes . caro sunt oc dicuntur; sie ossis ossa,quaeque lus affinia sunt & eognata. D simius partis di untur, quae ex ri
men & descriptionem diuersam asico lotoohtinent: veluti manus&pes dicunt Ir par tes dissimiles inmis corporis seu limo in is, Pliri, lxie caro St iteruus, pedis vel capitis: neque enim caro caput aut pes d:cituι , que-
383쪽
ad modsi neq; neruus. Virtutes ergo partes iustitiae non possunt, quia tum nomine tutia descriptione non solurn a suo toto, sed etiam inter se ditarunt. neque dissimiles,quia altera ab altera dependere, neque totum absente harum ulla amplius consta Te posse cernitur, quod ex sententia Arist telis sexto Et hic.cap. vlt. nuper duectum est. Q iod si quis neque partes totius . neq, species generis, neque etiam voces multiplicis
dictionis esse contendat, sed ambigentis lnaturae inter genera ac voces homonymas,
eius videlicet quae ab uno dc ad unum di
cuntur, cuius rationis & decem praedic menta sunt, quae Eutra appellantur, &ipsa anima.quae de rationali & vegetativa hoc modo enunciatur .is in alias multoquepi res incidat necesse est difficultates. Nam in his quae ab uno&ad unum dicuntur, prius& posterius inuenitur 3 ut puta subst. intia prior est accidente: at in virtutibus res ali ter se habet, ubi altera prior altera non cst, sed simul omnes: adde quod sit blato uno, alterum in illis non aufertur, ut ablato ac cidente, non tollitur Ens aut substantia, sed sublata una virtute, tollitur etiam to- . ta, di singulae eius partes, cum sola harum
nuda perie neque haberi, neque cogitari
384쪽
L LIBER,U ari possit, sed necessarium sit, ut qui prudentiam adeptira est, caeteras quoque adipiscaturi.Quod si virtutes, species, vel paries iustitiae non sunt, e sic itur ut neque iustitia ut totum in partibus, aut vi genus in specie b. Teperiatur. multoq;.minus in earum descriptione aut dc finitione. Sed neq; in is stitia sunt, viso imia in materia; quia fotina est persectior materia: at iustitia est pei sectior 'irtutibus. Neq;. etiam sunt in iustitia ta. quam in fine; quia iustitia non est finis vir tutum: Virtutes enim per se expetuntur, sunt per se fines: at quae ad fi nem re Iutu
ob aliud expetuntur. Nullo deniq; eorum quae in aliquo esse dicuntur modo, in iustitia contineri videntur: ut ex his quae iam dicta sunt facile appareat, quam non leue sit huius dissicultatis nodum disialuere.
His tamen non obstantibus, dicendum aris bitror irtutes omnes,in iustitia & virtute simpliciter, tanquam partes similes in suci toto contineci: virtutes enim omnes simiales inter se sunt& cognatae, quia reguntud ratione recta, quae nunquam abesse potest, sed eas ita coniungit, Vt qui Unam earum persectE adeptus sit, omnes alias possidere deprehendatur: qui autem omnes habet, is
quandoque secuuiu temperantia,quandos
385쪽
seeundum sortitudinem,ex eodem habitu fagere dicitur, cum in iis in quibus temperantiae aut fortitudini locus est, pariter ωmnibus agat. Eodem enim modo se habet in virtutibus animique habitibus, atq; ἡ
in naturae rebus: ut enim ex v ariis ac diue sis admixtionem coeuntibus humoribus. unum tamen similarium partium totum. Vt puta caro aut os, generatur, itaχΓm vir.
tutcs subiectis in quibus sunt &obiecti, in lquibus vel santur, inter se digerant, unum ltamen totum similium parti uni constitu - unt: quod propter diitersitatem earum re
rum quas tractat, di u er sa quoque nomina sertitur,ac nunc qui de fortitudo,si in bello labores ae pericula sustineat ι si in cibo di potu moderatE se gerat, temperantia ; si in contractibus aequalitatem sediet, iustitia appellatur. Unde fit, ut quemadmodum virtutis,ita de iustitis nomen omnibus tri buatur, Huic nostrae sententiaeadstipula ri videturZeno,qui iustitiam non math definiuit,esse prudentiam in situm tribuendo
cuique, in accipiendo temperantiam,in per 'petiendo fortitudinem; qua definitione o - Irines virtutes uni iustitiae contribuit. Ze-'nonem sequitur Menedemus Eretriensis
sic Plutarcho, qui negabat plus una vir tute i
386쪽
LIBER V. 28s re esse, sed eam diuersis quandoque no-- mii1ibus appellari: ut vestis&penula, ensis& gladius eius em rei su ni nomina. Q
virtus aut non potest uno nomine, aut de
bet appellari iussitia: ea enim iubet ut legibus obtemperemus. Leges autem viro forti, modesto,liberalici prudenti, ut Aristo, teles ait. priscribunt quid facere debeat: n que ulla est honestatis pars, quae earum vidi praeceptis non comprehendatur. Iam velo si omne honestum legitimum dici- .tur,&legitimum quoque est iustum: neq; vlla virtus quae non iusta sit, siue in commerciis, siue aliis vitae actionibus cernatur,l i deprehendi poterit. QPod si cui haec nostral de iustitiae partium natura durior ridebui . tur esse sententia, is mediam viam eligat. ipsumque totum, partim similium,partim dissimilium partium statuat; similiu, qua- tenus sorma sua , hoc est, recta ratione Ael prudentia conueniunt ue dissimilium , quai .lenus propter diuersa obiecta diuersis nobminibus appellantur.
SEdde his satis: ratio enim postulat, ut qua huius virtutis a veterib.philosophis
387쪽
nostrisque Iureconsultis tradita fuerit de scriptio atque definitio, breviter explicemus Aristoteles ergo Et hic. lib. quinto,eam est
i s ι sunt. quae definitio non naturam Ssubstantiam iustitiae explicat, sed potius e
Aristoteles&Galenus seueis,id est, descriptionem & notione appes lant, quae ex notis & manifestis nobis, sole constitui. Cum ergo ea quae sensib exposi, insunt, utputa actiones & effectus, n obi notiores sint causis dc principiis rei alicu us, metit. Aristoteles eam ex actione dc vseu effectu interpretari voluit. Simili descriptione usus est in lib.decem pridicamelorum .ubi qualitate esse dixit, ex qua quales esse dicimur; quia compositum notiuest suo abstracto. od autem adiecit iidefinitione, volunt aguntque . id sane hanrationem habet: quia non satis est, ut lib. et Demoribus traditum fuit, actionem quoquo modo proba m studiosiam ve edi, quaeque virtutis specie prae se ferat, ut quis propterea vir bonus ac virtute praeditus sit dhabeatur, sed ea a recta rationis iudicio ecognitione .liberoque animi arbitrio dc. vo lun
388쪽
luntate profectam esse oportet. Cum enimi fieri aliquando possit, ut quis vel metu cΟ-us,vel vi com pulsus, aut etiam ex igno, ratione,actionem iustam de laudabilem fa- cere possit, nec tamen ill ico iustitiae habitu adeptus, iustusque dicendus esse videatur, nisi etia sciens&spote id fecerit, quod proprium est virtutis. Recte enim mea quidem sententia θ Theages inquit, tria esse v-niversi vii utis principia,cognitionem vi. delicet, potentiam & arbitrium. Cornitio est vis,quares contempla mur&iud icamus. PotEtia vero, animi velut robur quoddam, quo negocia suscipimus, atque in iisdemcbnstanter perseueramus. Arbitrium autem tanquam manus animae quaedam,
quibus incitamurci agitamur,resque arripimus. Qissmad modum ergo scientia dc artes,facultate atque cognitione, ita vii tutes propriE voluntate de arbitrio distinguuntur. Atque haec de notione. Essen- tialis autem huius virtutis definitio ab eo: dem Aristotele in lib. De virtutibus tradiis
389쪽
m imitatus est noster Cicero, qui I
habitum animi, communi utilitate seruata, sua in cuique tribuentem dignitatem id est, quo quisque dignus est, quod ve ei debet ur lege,cum a tribuendo unicuique quod suum est, Graeci νο-kappi llent, esse dixi . Quibus definitionibus congruit ea quam Vlpianiis tradidit, qui sic ait: lusuri esseο- Aaηι'perpetu i volu rim, iusseuum uniceti Iue tribuens. Quae quidem definitio quia partim a quibusdam reprehendi. tur , partim a nostris Glossatoribus non roci tantelligitur, explicanda breuiter&su ci ficte nobis est, Δ qu p.rcto cum Aristote--lis de Ciceronis conueniar. perspicue ostemdendum. Aristotelis definitio, ut& rei quae duae quae iam allatae cim t. proprio co stat genere,ac propriis suis differentiis. Ge: nus enim in defin itione, est ipsi ininpei sectio quae sequuntur, loco disserentia rum adiecta sunt Harum autem do plex est ratio: altera enim earum a subiectoi . quo consistit virtus, altera ab actione se. ossicio sumitur. Vt enim reliquae virtu tesonines in parte aliqua animi, sic hscs la in tota anima, cuius, ut Theages inquit: concentus quidam tu harmonia est, cerni
Iur. Porro virtutis ossicium est, pro digni rate i
390쪽
l ere. quod sane non ita arcte, sed maxime Lot muniter dc uniuersaliter intelligendum, ut noni tum de honor u ac dignitatum distributione,quod partieulari illi tu mitis, distributivae nimirum, τη δ τοῖς σωθαΜοήμασι δορθωτικῆ, id est, emendatrici seu commutatiuae opponitur, loquatur, sed potius ut eam animae rectitudine atq; persectionem
significet; qua sit, ut primo quidem in homine tantu unicuique parti tribuamus, quatum dignitas eius postulat, rect aq: ratio tri suendum censet; vet,ut significantiu dica,
mnes animae humanae partes, certa
quada&cocordi administratione guberne-l tur, ut iis quae suapte natura ad i mperadum sunt facultatibus, vim imperadi. quae que facienda sint, iubendi, no facienda pro-l Ilibendi; iis vero quae ad parendum factae, trecta praecipienti rationi modeste parendi obsequendique voluntarem tribuamus. Deli nde vero siccopositis ac praeparatis animis, Dei clate in huius ci niti s v ita: dc contu nitio Inem homilium inter se ex aequo diligamus ac tueamur, ita ut semper situ cuiq; tribuam a S, nemine laedamus, rectaq, de legitimam lualitatem non tantum in dii sibutione Pr*maoruria ac poenarum, scd etiam fident