장음표시 사용
411쪽
tia opus est ad negocium, philosophia v. ad ocium. Temperantia autem dc iusti in utroque tempore .ssed magis in pace cio. Nam bellu qui de ipsum cogit homicesse iustos ac teperatos Fortunae aute pr; sperae sevitio.&ocium cum pace,petulates magis e flacit. Multa igitur iustitia, itaque temperantia indigent hi qui ii, mo statu constituti videntur, & in fruiti: ne omni urerum, quae beatos facere putatur ; veluti si qui sunt, ut Poetae trad unt beatorum insulis: maxime enim hi phi. sophia,&temperanti a dc iustitia in d gei quanto magis ociosi sunt, in abundantalium bonorum igitur decausa b. ta dc studiosa futura ciuitas his indigeat tutibus, manifestum est. Turpe est enii non posse frui bonis, sed in negociis qde dc bello, viros probos videri, in ocio: tem dc pace seruisses. Gamobrem opa tet non quidem ut Lacedaemoniorum . uitas Virrutem exercere. Illi enim non ab aliis differunt, quod non existiment. de esse maxima bona quae caeteri, sed qx acquiri ea putent ex una a I. qua VirtuQuod igitur maiora sint haec bona , qui ea quae belli, de fruitio harum virtutum
412쪽
licitate ciuitatis& reipub. non in una Vist parte,sed in tota spectari oportere. Cum nim id conandum sit, ut omni tempore si hi similis eodemque in statu permaneat, te..pus autem&ocii &negocii existat, piose licto utriusq; ratio habenda erit ita,ut& illae i. quae ciuitatem in otio seruant virtutes. &hquae eandem in bello non eueri ut, inter ci- Lues eXerceantur seruenturque, hae adhibita moderatione, Ut quemadmodu suscipiun- ur a nobis bella ob eam causa m, ut i n pacet Vmatur,ita quoque Virtutes eae quq ad bel-
h livsum conducunt, ad pacis & tranquilli-
tatis commoda reserantur. Huc pertinet quod Serinus scribit, Persarum reges ante sacrificia de pietate disserere, antequam bibant, temperantia; pugnaturos vero, de . fortitudine. Hanc eandem fuisse sententiam Platonis nostri. ex diuisione illa partium liquet, cuius in lib. De repub &legi- bus, non aio loco mentionem facit; eum vsequi rurAristoteles. Etenim Plato,&ah- te illum Hyppodamus Pythagoreus, om ne ciuitatem in tres praecipuos ciuium ordi- nes diuisam esse a1bitrati sunt , & unum quidem esse bonorum ordii e publica ne
gocia ad ustrantium, alterum ex ruta
413쪽
robustis constare,tertium ex i liis, qui res aὁ victum necessarias ciuitati afferre atq; sup- .peditare possunt. Primum βουλευI,ων, appellant: secundum
κουρον, id est, auxiliarem tertium vero βά- ναυαρ, id est, mechanim m. Ac priores quidem duos,vitam liberam degere oportere; tertium, victum labore qii aerere aiunt.Deinde, consiliarium optimum esse, mechanicum deteriorem,auxiliarem medium.Item consiliarium imperare, mechanicum parere, auxiliarium utrunque facere. Quam quidem reipub. partitionem Plato exani mae humanae constitutione, cuius natura repub. prior, mutuatus est anima enim, ut saepe antea dixi ex sententia Platonis, tres
habet vires; intelligendi nimirum .cui prudentia tribui tur, irascendi, cui fortitudo dcinodestia; concupistendi, cui temperantia. vires ita apte sibi connexae sunt, ut in iis quoddam appareat imperium. quo aliae' alias sua vi ac facultate regant, ille vero pareant. Ratio enim sua prudentia, dc vires ira seendi Sc concupiscendi modelatur: hae vicissim rationi recta dictanti libenter obsequuntur, sed non eodem modo: nam cura semper parci, quia longius a
414쪽
Mimone rece)dit, ac biutorum naturam imi- tatur. Irascendi autem facultas, partim quidem rationi paret, quatenus impetum ferusem Animi modestia compescit; paritim vero imperat, quatenus iubente eadem ratione , appetitiones illas immoderatas fortitudine sua coercet ac refraenat. Non secus igitur rempubl. tribus ais partibus earumq; virtutibus constare illi arbitrati sunt; magistratum nimirum,qui quid agendum sit, consiliis definiat,deq; rebus & salute totius citritatis diligenter cosultet, suaqi prouidentia ac sapientia solus reipub gubernacula regat, praescribens recta & uti ha, Vctasque horum contraria,iniusta dc inutilia. Et miIitibus. qui robore virium, animositate di audacia praediti ciuitatis si lutem ac concordiam manu tueatur, atque pericula belli, &iniurias quae ab sxternis hostibus inferri lent,fortitera capite rei p. propellant. Et mechanicis, qui partim labore agriculturam exercendo, in regionis cultu occupati , partim inueniendis exercendisque artiis bus&commoditatibus destinati, partim et iam peregrinationi b. propter mercaturam dediti, quae in ciuitate quidem abundantia in exteras regiones euebar, aliaque aliunde
in pauiam convehat, Omnia q uae ad huius
415쪽
vitae necessitatem, & ad Voluptatem como ditatentiq;& victus & amictus pertinent,sedulo quaerant ac importent. Atqui&magistratus imperare caeteris possit, prudentia certe opus est,que cum nihil aliud sit,quam recta ratio. ea quae facienda sunt aut non facienda, sola ostendere potest. Mechanicus
autem ordo, ne vel nimium ea quae ad voluptatem vel luxum reipub. faciant Iconsectetur iisq; operam det, temperantia indiget,Vt mediocritate quadam contentus vivat.Denique militum dc propugnatoru multitudo, ut insidiantium hostium impetus animose reprimar, nec imminentia pericula metuat, fortitudine; ut vero ciuius uorum discordias placide componat, mansuetudine & clementia praeditus sit necesse est. D niq; vr singulae iam enumeratae partes propriam & particulare virtutem, si respub. silua & incolumis futura est, requirunt. ita in his omnibus iustitia dc aequalitas diffusa sit
oportet, quae reliquarum virtutu omnium quasi regina, in omni actione tum magis stratus, tum propugnatorum, tum etiam
mechanicorum cernatur, atque non secus
harum reipub. partium virtutes, ac sanitas totius corporis omnium eius partium sani-
utes, xcjuna harmonia omnium aliarum
416쪽
Eadem seribit Aristot. septimo Polit. ubi de natura rei pub. & quales in ciuitate o porteat esse ciues,docet: vult emna eos no tariis
tum corporis , sed etiam animi viribus esse praestantes Animi quidem, ut artes ad vitam utiles ac necessitias excogitare ; corporis vero, ut iberilitem .suam aduersus alioetum impetus tuet i valeant. Quapropter de ora rates Graecorum ea potissimum laude dignas existimat, quod solae praecaeteris his virtutibus maxime ornatae esse videantur, ac respub.bonis legib.recteque itistitu's posisdeant.Nam quaefrigidas regiones incolui gentes,VtEuropam,animo bundant,ita-genii vero di artificii parum tabent, et si ii . bertate suam tueantur, discipi, nam tamen erip. dissiculi errecipere, ac finitimis dominari minime possetnquit : rursusq; eas quae Asiam ineolunt, ingenio&arte abundare, seMinimositate destitui,&ob id parere do minantibus, & seruire semper. At Graecorum genus,quod mediam regionem locoru sertitum sit, sic etiam amborum esse parti- cipem .nam dcanimosam'ingeniosum esse, hincq; fieri,ut non sola in libertate deg
417쪽
seddcvnius reipub. costitutionem sollitum, imperare omnibus possit. inam equidem laudenti concedamus Aristoteli.& suis Grat cis, qui in recitandis ac de madis propriis virtutibus, solent, ut multis aliis in rebus, quandoque esse profusiores ac leuiores.Porro autem ut superiores illae reipub. partes inter se coniungi c uniri, ita & earum omnium virtutes tribus potissim a rebus eustqdiri
posse, prisci illi pliilosophi ac legislatores at-
bitrati sunt; doctrina nimirum, di rationbbus,bonisconsuetudinibus ac legibus. Aristoteles naturam,consuetudines,& ratione numerat; sub qua dc leges comprehendit &diseiplinam. Putat enim homines natura aptos nasci debere ad societatem huius vi. tar, de virtutis Vsum,quemadmodum & cstera animalia, quae partim naturam ducem sequuntur, ut efferatiora illa; partim etiam consuetudinem adhibent,ut quae disciplint capacia sunt, ut elephanti, equi, canes, di nonnulla in volucribus; at homo solus prs ter naturam & consuetudinem, ratione intelligentia regitur,lciusti,&inium, veridi fain cognitione m rationemq; habet. Ra. tiones ergo docent, induntq; desideria, ut Hippodamus ait, ad virtutem incitantes:
irier paruin metu detantes par
418쪽
ι LIBER V. 3I'im honoribus dc praemiis allicientes inui
tant. Cosuetudines autem Sc studia animusermant,&quasi cereum fingunt, naturali habitu ob assiduam actione imbutum At que ut virtus tribus ex causis promouetur, metu nimirum, cupiditate atq; pudore, ita metum incutere lex potest, pudorem con- suetudines: bonis enim moribus imbutos turpe quid admittere pudet. doctrina veris desiderium parit; reddita enii 3 rei causa, a nimum allicitattrahitq; , maxime scii adhortatione vel admonitione lucta est. Quocirca haec tria eo diriguntur omnia, ut non tantum reipubl. partes singulas . sed earum quoque Virtutes uniuersas, moderetur tue - .anturque. Ex quo fit,ut quemadmodum to
tius reipubl. felicitas non in uno aliq uo honestatis genere chii sistere, ita neq, ipsis legibus, quae rempub. continere, ac felicitatem eius tueri dc custodire debet, una aliqua vis- tutis par scopus propositus esse possit. Recte ergo Plato Syracusanis leges eas accipiendas suasit, quae non ad quaestum&diui-ή tias dc eupiditatem animos eorum conuellisi terent, sed quae ad omnia bonorum generat spectarent ; atq; inter haec tria. animam di-ie', corpus dc pecuniam, animae Hrtute pre cissi*mam essiciant. secundam vero corin
419쪽
poris anime virtute inferior m ; tertium ac rostremum pecuniae studium quod corpori simul dc animae instruiat. Sas quidem haec efficientes leges seu constitutiones, optimas futuras esse, ac rempub. iis utentem reuera beatam ac sclicem fore existimauit.
Hinc quoque est quod libros illos dece, quos de Republica forma nda conscripsit, non de Repubi sid de iustitia & iusto inscribi maluit, totamque adeo ab initio disputationem ab ea vii tute exorsus est,eam ut arbitror ob causam, quod nimirum omnem actionem tam publicam quam priuatam, non ad coopia m,non ad potentiam,non ad victoriam, sed ad ipsam omnium virtutum matrem ac reginam iustitiam referendam esse putauerit. Quae quidem iustitia, omni sublata pem tui batione, expulsisque contentionum impedimentis ciuium animos, ipsumq, adeo ciuitatis aereipub. statum uniuersum paca tissimum atque felicissimum reddit, ita quidem', ut non tantum inter se beate ae tranquille uiuant ii qui in eade ciuitate versantur,sed etiam ad inuestigatione veri , dc Dei optimi maximi cultum paratiores proprio Tesque reddantur. Atq; hoequidem de vit, , &extremo, Sc rei p.&legislatoris fine seusio2 veteres philosophi nobis scriptum relique
420쪽
LIBER V. 3Istivirere. Quorum sapientissimorum hominum placita nostri quoque iureconsulti legumque interpretes secuti sunt, qui eadem
ratione non de una aliqua virtutis aut vitii parie,sed de omnibus iis quq ieipub statum aut conseruare aut laedere possunt, leges sa Iuberrimas sanxeriint,ipsamque 'ustitia Vni uersalem virtvtemq; unium sint, scopusua, rum constitutionum esse professi sunt. Vnde Vlpia tui. sustιtia ait, iuris pIaecepta haec
' culptribuere. ad quae tria praeceptorum ge nera,Omnes profecto leges, instituta,c5sue ludines ac principum sanctiones dirigutur. orum primum quidem omnem vii tutis usum complectitur, omnesque vitae nostrae honestates, qua, ut Cicero inquit, quatuor illi virtutes continentur,nccetis Sulla amo
num nostrarum .siquidem laudabilis & honesta futura sit,expers esse potest: hoc enim
monet ut fortiter, temperate', benigne, comiter, moderate mansuete, vere,& omni iamnino Virtuti congruenter nos geramus,& 'quicunque tum philosophorum pricepta,taxeta rationis iudicium iubent, operib. nostris praestemus, aut fugiamus: Atque hoc