장음표시 사용
461쪽
arte opinione . CV M multae res non inutiles in Iurciuili nequaquam satis adhuc expli
e . catae sint, tum perdifficilis&perohsura quaestio est, de methodo atque ordine docendi discendique Iiurisprudentiam quae cum non tantum ad constitutionen perceptionem que omnis artis ac disti plin. utilis esset, sed& necessaria, iactum est v multi, i i que non indocti hoc nostro tempore Iureconsulti , hae de re multa, sed parum feliciter scripserint: tanta enim est diam varia sententiarum opinionumque varietas ac discrepatia, ut vere dici possit,quo capita, totidem fuisse sententias. Pleriq ut dicam quod res est) in eo errore consti tuti sunt,ut ne artificiose quidem tradi prε cepta Iuris pota existiment. Quidam etsi
id fieri posse intelligant, ipsi tamen &d sit
462쪽
l suis Scaliorum ingeniis in constituenda ar- te desperant, ae proinde relict a regia dc ma - gnifica oc plana atque perspicua, quae ordine . -Progreditur Via, inueteratam pene,sed barbaram , perplexam & infinitam sequuntur docendi scribendique consuetudinem ; qui, eo grauius quam priores illi peccant, .quod .a re,quam & fieri. & utiliter fieri posse set ut,
tam negligenter abstineant. Sunt praeterea non pauci,qui in infitinate illa causarum ci- illium certas quasdam rem classes ae prin- . cipia, artis similitudinem reserentia, an iis x maduerterunt, eamq; rem si non perfectF.
ii quod difficillimum est,utiliter tamen,&ad, studiosorum commoditates & insenia ad-
.s iuuanda, Vtrunque accommodate Iacere ag -- gressi sunt. Huius controuersiae causam eκ. titisse nullam aliam anuenio, quam quod ordinis & methodi vis & natura, eius par j tes,vias di ossicium, itemque res ad consti- tutionem artis necessiriae, plerisque non sa- , tis fuerunt eognitie ; quae si omnia homini. ii non adsint, fieri nequit ut de hac quaestione quae in dubitationem radit,certi quidpiam Armetur autconstituatur. Quid enim cet-cus decoloribus. aut sardus de sonii iudicabit, cum uterque,dcquid color Sc sonus sit." eorrum sintdifferentiae, non intel-
463쪽
Ac ne architectus quidem iri artifices omnes, domum aut cham structuram aedificaturus es quae aedὶficii natura, quot eius passingularum partium usus sit, cognouerit. Quapropter ut via qtione, nostra hac de re instituatutio, initi bipsius negocii, de quo inatura explicanda est, & utriusqi
praedicati inquam subiecti, visinae enim multorum hodie indis dubitationibus seu quaestior tranque parte in disserendi selet et udo illa non inutilis solummodperuaca hea est, si intra dubitatiel
terminos costituta , ulterius inuiveri non progreditur. Na& phtores probabiliter, etiam non pnatura, contendere & litigare pirum inuenire,rerumque principcernere non possunt ; quod tamesi certa de vera docendi rationeVnde Aristot. in Metaphysicis, rissime admonuit, probabili in tem disputatione,obscuritatemtatem pri postae rei potius indiclibere & sine fuco dissolui. Verurru demiae natura, satis inlapei
464쪽
LIBER VII. et 63tione a nobis dictum est. De ordine me, ho do, ac docendi via, ea afferam quae ad i. raesens institutum pertinere arbitrabor; quippe cum proprios de methodis 6c ordinibus scribere commentariosaurisq; nosti i exemplis illustratos, commodiori tempore in animum induxerim.
methodo futura est, ante definire, quid sit methodus. Omnis enim , ut Tullius In quit , qua aratione siliseipitur de aliquare in
. stitutio, dabet a desinitione proficisci, ut inteligatur quid sit id, de quo disputσι ur. Sed a licuius rei definitio duplex afferri porcst: unaquae essentiam & naturam, altera quae pro 'prietates & accidentia explicet. Prior sca, quod scientiam pariat; β ubstantiali quod substaritiam monstret: posterior,tio , dascriptia, quod probabilem & rudem quadam ingerat animo cognitione , appeti latur. Sed defiaitione substantiale prscedit notionalis, quidc notior est, dc magis eui - des atque homini b. qui recte &animo de coris
465쪽
tialis ab iis tantum intelligitur scientiae praecepta exacte iam arrunt, dc alicuius disciplinae altis Nemini itaque dubium est, ctenus medicorum princeps ait methodo quaerere dc inuenire, illi quod fortuito & temere qua uenitur. Illud aut temere & forritur, quod sine aliqua via, sint modo inuestigatur. quaproptequaerere nihil aliud erit, quam vquodam, seu certa &determinat ueniendarum, & inuentarum iatione dc distributione facta, reeiudicio adhibito, quid pia indag:
dem ut aliquid in investigatione sita quo ordiatur omnis inuenti dum , dc tertium, dc quartu , dc sreliqua ordine sese comitentur, diuo fluant ac dependeant omnia aliquod mente & cogitatione pextremum seu Ultimum, in quoc dirigantur uniuersa , di in quod mnis propositae rei inuestigatio.
methodus nihil aliud sit, quant succincta cognoscendi seu faetendtio, quod ipsius nominis vis satis potest : videtur enim esse translata
466쪽
LIBER VII. 36snxis & Imperatoribus. &quasi dici,
hoc est, compendium & diuerticulum,quo solent uti boni & vigilantes Imperatores, cum excubias dc custodias in eastris inopinato di r*ente occupant, militum suorum fidem ae diligentiam exploraturi. Quam rationem secuti sunt philosophi,ac breuem quandam & compediosam inuenerunt docendi viam, quam ex similitudine hac me- rhoirum appellarunt, qua res numero prope infinitae,confusae atque dispersis, ad certa ocdefinira capita,quq theoremata 5c praecepta uniuersalia appellanti redigi, di quadam raritione eon utinari ac constringi possent, ut earum postea haberetur cognitio, quae antea vel cogn tionem omnem fugiebant, VAexperientia dcvsu comprehendebantur tantum. Vnde Quintilianus methodum veristit, breue compossium. Et Theodorus Gaza,
rientia quadam seu peritia, quae tantu multarum legum cogerie memoriε tradita constat, Iurisprudentiam diei 5c doceri d4bere opinantur, illi mea quidem sententia noni recte faciunt,dum neque inuentioni neque do. . ctrinae hunc ordinem necessarium esse pro fitentur; experietia enim sola,ratione & ar
tificio vas soliusque fortunae beneficio in.
467쪽
in uestigatione reium opus habes circo qui hunc docendi modum aut defendunt, fortunae & rei cor certae amatores esse, eosque nihil si unquam comprehendere aut iuccredendum est. Alii vero qui in ut stigatione rationem ducem snihilq; quod eius arbitrio comprsit, statuunt, ordine & via rectae risentanea, a primis S simplicissi ndam principiis exorsi, ad singula ius artis vel scientiae partium inicollocationemque progrediantur,
Rdo aut dc .partium rei aut scuius collocatio, duplex est: Accidentalis seu aduentitia inconstans est de varia, & pro arbique hominis eiusdemque conceptisa. ut enim idem faber lignarius cator, prodissimili mentis conceptato, alio atq; alio modo fabricat: domum, sic mens nostra pro diueptione, diuersos costituit ordines ;
468쪽
LIBER VII. 367l dos. Quamobrema fit in arte medica non ut li me dici, quia mente sua concipiebant atq; cogitabant uniuersalia esse nobis notiora, dc Ordine doctrinae praeponenda , idcirco deni orbi sunt uertis siue generatim primo scri- pierunt, deinde de pio pilis siue particulari-hus. Alii vero, ut Avicenna , conuel so ordine usi sunt, propterea quod .nenti S conceptionem habuerunt in uersam : animo e - nim concipiebat, proprios morbos faciliores esse ad discendum dc curandum, Ut pote sensibus proximiores di exploratiores Exor si igitur a propriis morbis ad comuncs Drngressi sunt. Et in nostro lure ciuili d cti ilimis viris, ut Cic. lib. I. de Legib. ri sert, a lige Iuris sciet iam profici sci , sed nescio an recte, placuit. Cicero vim legum ab hominis natura repetendam, non Praetoris edicto, aut xii. Tabulis hauriendam putauit; videbat enim honestatis fontes non ali er patefieri
posse, quam si quid homini a natura tribu
tum sit, quantam vim rerum Optimaru in mens humana contineat,cuiu s m uneris co
tendi efficiendique causa nati,&in lucem editi, quaeque coniunctio hominum dc deo. rum,quae naturalis societas inter ipsos esset, prius explicaretur. Imperator quoque Iustincinus Ius ciuile traditurus, de personis ini-
469쪽
tio earumque ossicio disserendum sibi proposuit . quia existimauit, personarum causa ius omne constitutumem easq; &res& actiones dignitate loge superare. Et,ut semeIdicam, quicunq; ex recentioribus hoc empore, quorum quidem videre mihi come tarios licuit,de Iuris arte & methodo scribe.. re attentarct illi pro diuersa atq; varia men iis cogitatione, eius praecepta in ordinem Vnamq; consonantiam redegerui. Haec scribendi & inueniendi ratio ut immensa & infinita & incerta, ita vera & propria non est; quia infinitae sunt hominum conceptiones.& sententiae, atque ob id modi quom Scordines docendi infiniti. Naturalis autemethodus& ordo is est, qui a natura insitus est rebus, dc constans, finitus atque perpetuus est,&vno atq; eodem semper se habet modo, nec ad conceptionem &imaginationem mentis flectitur. hunc ipsa quoq, naturirin producendis gignendisque rebus seruat:qu
obrem iure vocatur ocamma rerum
a Platone. Vt enim animal sine anima esse non potest, neq; etiam viuere; sic gnitio rerum sine hoc ordine neq; constare, neque recte doceri potest; quinimo neque dici doctrina aut cognitio debet, sed rectius cons sio. Et quoniam ordo est veluti quaedam anima
470쪽
ni ma& vita, ideo qui sustularit hune ordi.
nem, continuo doctrinam rerum sua essentia & quasi vita privabit. Nam ut Aristot. scribit secundo Phys omne bonum pendet ex ipse ordine, tum in rebus artificiosis, tum in rebus naturalibus. Artificiolis quidem,
quia artifex intuens in res naturales, eas u q; structuras perpetuas ac necessarias,ordinem harum accommodat ad suas actiones&
pera 3 quia ars est imitatrix naturae rectedc bene operantis. De hac ergo methodo naturali constanti & finita dicendu nobis est, quae ita rerum naturas earumq; proprietates inuenire, recteque inuestigare potest. Alia docendi via, utraque, illa nimirum quae experientia sola,aut etiam arbitrario ordine constat, quia incerta, infinita, naturae rerum repugnans &ad C. ersa est, hoc loco praetermittetur, Sccommodiori tempore, in eo Vi- delicet libro ubi de tribus Iure consultorum, empirica, methodica de dogmatica disseremus sectis, consutabitur. atque haec de notione methodi persequamur, modo ipsus essentiam & naturam, quae cognoscitur ex
suis causis atq; principiis, quam sequuntur disserentis & proprietates &vsus, de quibus omnibus sigillatim, breuiter tamen dc per- . spicue dc methodo disserendum est.