장음표시 사용
481쪽
rrum appellauimus,quod partieulariu the rematum explicationi adhibeatur,Vt Pa . .
lo post dicam;opposuerunt. Sive i tue
ordinem, siue siue unius yistinxmethodum appelles, nonmultum labor e modo quid his nominibus significetur,i telligas. Ego utar voce ordinis, tanquam nostro institu comagis conuenienti. Ordo 'ergo est, ut ad rem redeam , partium uniuerse artis apta & secundum nati ramc ueniens dispositio. veluti in arte disseren-.di,est pridicabile,praedicamentum, propo
stio, syllogismus.&demonstratio:his enim partibus uniuersa Dialecticaabsintituri qui artem hane inuenire aut docere instia tuit,hac dispositione utatur necesse est. Sie in arte aedificandi,est sessio telluris .positio
fundamenti,xxtrumo parietum,&caeterarum rerum,&impositio tegumenti seutecti Rursus in praedicamento Substantiae. est Cicero. hoimus nimal, corpus. Et in arte medica sian resementa, humores. paris 'tes similes,&diis imites. Et in iure civili est persona,res,actio. Harum ergo partium serie atque distributio, proprie diciturque artifex aut in inueniensiaut docendo. a tem sequitur. Qui quidem ordo no sim- .plex estocvnis,rmis sed inultiplexocvarius
482쪽
non tamen infinitus,ut multi inepte sentia unt,sed triplex tantu; nec in plures Vel pauciores funditur species, ut ex natura rei atq; veterum philosophorum autoritateostendi potest: Nam ordo cst in genere relationis,ut ait Aristot. g. Physicorum,&8. Metaphys Est ergo ad aliquid,&habet
id est, habitudinem, seu ut Cicero vertit, comparationem. Itaque quot generum est habitudo partium alicuius artis V euci - entiae,totidem quoq; ordinis species reperiri nec e est. Sed habitudo partium triplex est tantu, triplex igitur ordo; quandoquidem ad se mutuo referuntur, Vel Vt p sterius ad suum prius, vel ut prius ad suum
posterius, vel ut multa ad unum, veluti caput εc principem. Prior resolutturis, secundus compositiuua , vltimus desinitium ordo nominatur. Idem ordinum numerus demonstratur ex iis quae ad perfectam disciplinae cuiusuis perceptionem necessario re quiruntur, quorum quidem primum est, earum rerum quae discendae sunt.& ex qui obus ars constat, omnium inuentios alteru,
earum quae iam inuentae sunt, apposita ad docendum ae discendum collocatio atque demonstratio; tertium, compendiosia omnium theorematum ac praeceptionum
483쪽
cquam φιλοψιν Graeci vocant quae mem triae seruiat comprehensio. Resolatiuus iis gitiir ordo ad inuentionem partium disci-ι plinae, omniumque praeterea theorema- . tum,excogitatus est. Composi m M ad do e- dum inuentus, quae a priore sunt excogit ta, tum inter se, tum cum principiis deminstrationis vi coniungens, oc quasi connectens, in scientiae formam coalescere facies. , Appellatur autem hic ordo non tantum
σωθεLι, ,sed etia 1MI κι η,quod in hae potissimum demonstratio elucescat, ac primas quodammodo partes obtineat. Desinit tu in ordo, quem οεις κον appellant, . propter summam breuitatem memoriae consulit, quippe cum sub unica ac compei diosa definitione, omnes artis partes spectandas exhibeat, moxque definitione c5prehensas explicet,explicatasque rursus disuidat, ac sic per summa quaedam artis ca- .pita decurrat semper, donee uniuersa ars prius explicata. ac demonstrata, in σώοψιν redacta fuerit. Huc accedit autoritas pi bscorum philosophorum &medicorum,qui neque plures nec pauciores ordines reperiri posse scriptis tradiderunt. Galenus in libro laruam Vocant,sic inquit;
484쪽
id est: Tressunt omυs doctrina, in quibin ordinis conseruatio intelligitur. Prima , q ex is notione per resolutisne t. Secundari in componendis iis versetur, quo per resol tionem sunt inuenta. Tertia, quἀ ex
definitionis dissolutione LI. quam nunc ingi tuimin. Huic sententiae adstipulatur non tantum Plato infinitis in locis, sed & Aristoteles&tota Peripateticorum schola, ut in Ammoni idc Simplicii in Praedicam eta, Philoponi&Eustratii in Analytica posteri ra Aristotelis.com entariis, satis abunde licet intelligere. Quinimo quicquid unquam ab
Aristotele, Hippocrate, Galeno caeterisque philo phis ac medicis, de natura rerum, de motibus, dedisciplinis disserendi, de sanitate dc morbis hominum, scriptis trad tum fuit, id omne aut resolutione inuenis tum, aut copositione 6c definitione est traditum Ex his autem omnibus, Galenus methodi & ordinis magister solus totam
artem triplici hoc.ordine tradidit.
485쪽
Aristoteles ut plurimum compositiuovsus est,ut nuper dixi ad docendum accommodatissinio. Cum ergo non sint plureneque pauciores quaya tres ordines, singulos persequar ea breuitate dc perspicuitate quam praesens oratio patitur,a resolutoric
appellant, sicut & com positio, est vorambigua,atq; idcirco distinguenda.ne nominis ambiguitate decipiamur. Etenin Eustratius ac Philoponus & Alexander ii Commentariis Priorum & Posterioru Analyticorum , dc Ammonius Sc Simpliciu in Praedicamentis, itemque Alcinous Platonicus in libello φιλοσοφἱας, scribun resolutionem aliam esse , quae in cogitatione & intelligentia consistat, aliam vertquae quod natura fiat, naturalis appelleturi ad quam i corganicam,quae sentu per , cipitur, reserimus. Intelligibilis re luetio rursus est multiplex: est enim resoluti quaedam Categorica,quam praedieametatem liceat nuc appellare nom e aliquo
486쪽
LIBER. v II. eompositum resoluimus in sua Prqdiea me
ta. veluti, Cicero est totius Sc copositi quaedam nota, quae secundum notionem, cov
gitatione hoc modo in simplicia quaedam primaque principia diduci potest. Nam ipsum & substantiam quandam. quod per se ae suapte vi eonsistat, intelligimus quantiistatem omnino aliquam habere, tum quod unus sit numero, tum quod certam definitamque habeat corporis magnitudinem. Adhaee dc qualitate affectum animaduertimus, cum nimirum eius animus prudentia ac sapientia, corpus autem sanitate dc putichritudine sit praeditum. Iam vero & dominus & filius omnino vel etiam pater est, atque idcirco ex eorum numero quae cum ainlio conferuntur. Consimilique ratione dein reliqua Ciceronis notio potest resolui pretdicamenta, quae re lutio intellectu bc cogitatione fit, quod hae ipsa, quaere& natura separari nequeunt, animo ac mente distinguantur. Hui e re lutioni opponitur compositio, quae ex iisdem principiis ae praediis camentis constituitur. Altera intelligibilis resolutionis species est,quae vocatur id est. I si trema, quae duplex est: aut enim
487쪽
minis definitionem in animal rationale ae mortale ; vel in suas causas, Ut materialem, cisicientem, formalem & finalem 3 aui: n men, id est, notionis compositae symbolu, in simplicia quaedam dc ipsum symbola. v Iustitiam in constantem perpetuam vo luntatem us suum cuiq; tribuentem;&libertatem, in facultatem naturalem faciendi quod cuique libet, nisi iure aut vi prohibeatur. Tertia species vocatur ostos istica, que rursus duplex est; aut enim resoluit syllogismum in suam figuram, aut problema aliquod & quaestionem in sua principia, ex quibus postea nectitur demostratio, quae de
dicitur,dca Gemino ruuentio δε
monarfitionis appellatur :secundum quam significationem Aristoteles posteriora reis solutoria inscripsit: in iis enim docetur ignotae alicuius r i principiorum ac caus rum inuentio, quae ad demonstiationem pertinent. QMd enim luna deficiat terrae interiectu, a posteriori b. ad priora progressi cognoscimus, ac postmodum inpenta cauissa ex ea demostrationem colligimus. Nam lunam quidem deficere sensu comprehendimus, huius autem causam cogitatione inquirimus Minuenimus, nimirum opor-
aliquid interiestum esse, ut deliquium
488쪽
hoc causari possit; nihil autem obiici praeter terram. Inuenta hac causa regredimur, demostrationem nectendo hoc pacto: euul ue aliquid obiicitur, deficit: LMna Drra obιicrtur, Ergo dor .Prior re tutionis species idcirco syllogistica dicitur, quod i a facta ratiocinatio. in sua principia , Epositiones ac terminos, atq; ella proprias figuras tanqua regulas quasda artificiosias dissoluatur. Huc referatur c5pendii gratia dc illa re- lutio, qu est propositionis in suos termi. nos, praedicatu videlicet dc subiectu. Qtiarta resolutionis species orationis statuatur, siue rhetorica illa, siue grammatica fuerit, quo &dictionis tu solutio tu coposi tio pro cubit. haec aut diuiditur in periodos, cola, membra dictiones, syllabas, literas. Quanta aut dcvltima hui' resolutionis quq intest ctu fit, species est,cu artifex cognitione sine alicuius rei,artis vel scietis, iteq; genus subiectu,resoluit in simplicia quaeda principia& elemeta, ex quib. res, ars vel scientia, tanquam partib. constituitur. Porro naturalis compositio priori b. his opponitur, neq; co gitatione &intelligentia, sed natura sit; veluti cu res dissoluuntur in materia formata vel informe ; formata, ut homo in carne,
489쪽
338 PRINCIPIOR. IVRISMenta. Informem, Ut materiam primam, di formam. Huic resolutioni opponitur co positio ea,quae ex iisdem principiis orditur. Huc referatur organica compositio & resolutio,cuius materia similaria sunt corpora, forma autem uniuscuiusque similaris corporis magnitudo, conformatio, figura, ad- haec & certus earum numerus, ac postremo ς apta om nium coniunctio atque collocatio. Tot modis. ac fortasse pluribus, ut Platoni ei volunt, ad nostrum tame institutum pa- ζ rum hoc in loco facientibus, concipitur re solutio. Differunt autem hae species omnes
potissimum rebus subiectis,qui dissolvuntur; ordo autem & modus progrediendi so, re unus&idem est. Etenim omnes a poste- rioribus ad priora, a com positis & confusis ad simplicia, ab effectibus in suas causas, a fine ad principia, ex quibus unumquodque constat,progrediuntur; Videturque hqc vox resolutionis, translata esse ab his. qui post peregrinationem ad proprios lares reuertinetur:nam qui patria egressi reuertuntur, proaprie ἀναλυμ, dicFntur. Cum tot modis cωcipiatur re lutio, nos de illa dicemus, quae
est finis & generis subiecti in sua principia,
qua omnes artes ac disciplinaeuniuersae in rituuntur,iumq; problemata ac praece
490쪽
pia inneniuntur. Resolutio igitur haec senordo resolutivus,a notione fin is, ut Galenus ait, ducit initium: nam finis est primu principium artis, cuius conceptio statuitur in mente artificis. t nam quoddam bonum3 quia finis expetitur,aut quia verum bonum est, aut quia apparens, & speetinen boni prise ferens Idc ideo cum sit expetibile, moueaessicientem ad appetendum. Quemadmo dum hi medicina finis est fruitio sanitatis,& in Iure ciuili iustitiae legitimae adeptio a concipitur ent m aMedico & Iurecosulto pro quodam bono, alioqui non expeteretur. φbi vero hoc bonum. siue huius boni conce ptio, mente constituta est, adiungitur sua subiecto seu materiae in qua reperitur, Ut sanitas eo ori, de iustitia actibus hominum
ciuilibus seu politicis, ex quibus quasi duobus sontibus uniuersae artis vel scietiae constitutio emanat. Etsi autem finis istius con. ceptio &subiecti una est, tamen in multa, quae ad haee referuntur principia dc theoremata tantisper dis luitur, ac singula quae ad artis seu professionis cognitionem. attinent, ordine producuntur inueniunturque omnia,donec ad ultima dc extrema peruentum sit elementa, quae in cilia resolui adhue mimiae queant,quaeque ulteriorem