장음표시 사용
471쪽
SEntentia est Aristotelis & priscorulosophorum, hominem ipsum actus rei causa natum, di in hanc luceresse, ut seipsum, resq; uniuersas qua gratia productae dc gcnitae sunt, earivsus commoditatesque, assidue contetur, atque in his supremi opificis ponac sapientiam in essici edo, bonitate seruando, admiretur, ut ex admiratu apiatur quodam desiderio animique rate imitandi haec, similisq; genitori fiat deinde vero, Vt aliis prosit, comtilitates in medium afferat, societat ciconiuctionem hominum inter se laudabili actione tueatur, sibiqetantu uxorem & liberos, sed & amiccPinquos,patriam &rempub. uniuersintque humanum genus, quoad eius feest, baeneuolentia omnique officiorumutatione,tum artibus, tum opera tcultatibus deuinciat atque coniungat enim Vera kkVnica, in quam natura lxa tendat,&od qua facta est, felicitas:
472쪽
inum illud, quod omnes nos expetimus, quodque expetere debemus bonum: cuius adipiscendi gratia, sola ex tot animantium generibus atq; naturis, participe rationis α. orationis,qui b caetera omnia sunt expertia, Natura ipsa fecit hisque sensust aquam fates- lites attribuit ac nuncios, figuraque corporis habilem & aptam ingenio humano dedit, accum caeteras animantes abiecisset ad passum tu, homine erexit ad caeliq; ut Tulli' inquit, qua sit cognationis domiciliique pristini conspectum excitauit; tum speciem ita
formauit oris, ut in ea penitus reconditos mores effingeret, & oculos nimis argutoS, qui quide quo animo affecti essemus, loqueretur. Item q; opportunitates, habilitatesq; reliqui coi poris, moderatione vocis, oratio nis vim largita est,qiiete omnia ad docendu, discendii, comunicandum, disceptandir,iudicandu , intelligenduque, sunt accomodatis sma,&quasi funda meta qu da scietiq; con iungui &conciliat homines inter se naturaliqua da societate, & ad officia mutua, bene. uolentia, amicitia, familiaritatesque incudas, conservadas atque augedas, nos oes alliciunt
di impellunt. Qua quide ob rem& Arithoi. ecpriores illi philosophi omnes duplice philosophiae vel sapientiae partem,qua felicitas
473쪽
'ae beatitudo hominis describeretitusque praeceptis illa doceri posset ,:ti sunt; alteram quae scientiae&.cCni, alteram quae moribus & vitae iret. Sed enim omnis contempli
scientia,veri intelligendi,actio auteadipiscendi gratia instituitur; ac ccnisfinis veritas est, actiόnis & ossici
Vero autem contrarium est falsum,
dacium; bono, ipsum malum. saepe ea quae vera & bona sunt, nos latear scura sint, atq; interdum animus sicti & veri decipiatur. Vnde fit, ut coiri nihil aliud sit, quam discernere aifuere verum a fatis: agere autem, aonum, d euitare malum. Haec si
di secretio, est quaedam actio Sc opudixerim, rationis & intelligentiae. autem actio ut recte ab artifice fiat, di idoneo opus habet organo seu insto. Ideoq;&homo,ut propositam scitatem adipi sci posset, atque sine errum cernere, & in ciuili societate r prauo distinguere, medio quod a irMedium autem dcinstrumentum haliud est, quam methodus ipsa&hvia dcordine res contemplandi & eis
hoc est, inuestigandi veri,dc adipisce
474쪽
LIBER VII. 37sni. Qiod Eustratius Aristotelis interpres secundo posteriorum Analyticorum satis expressitare videtur. cum inquit: τε Δαρες μεθ ο-
ta sit, ut multi ex priscis illis philosophis,an alicuius rei scientia haberi possit, dubitare
ausi quandoque fuerint; tantaque honestarum &inhonestarum actionum Vatietas, Ut quae maxime videntur digna esse iusto homine, eoque quem virum bonum dicimus,cipe commutentur fiantque contra ria; ne cestaria profecto harum methodorum fuit inuentio, V t mens humana, quae suapte natura facile ad corraria deflectere,& labi plerunque solet, in cognitarum dissicillimarumq; rerum. cognitionem, atq, bonarum
fruitionem, facili quodam compendio sine errore perduceretur. Patet igitur methodum nihil aliud esse, quam instruinentum cognoscendi dc agendi, quo diiudicamus
verum a falso,dc bonum a malo. Porro omne in strii mentum ex eorum numero est,
que cum alio conserunt unest enim tum
475쪽
Iicuius rei, tum artificis instruique ut i nstrumetum sine artificsine iii strume intos me non potes actio siue naturalis siue artificino Vto beatur recte, indiget. cqui hoc instrumento non latur eius quoq; est autor, mes hominiquae ratiocinando & contemplperpetuo in rebus particulari bido, in iisdeq; Vniuersalia nota liis indiuiduis applicando, nec exercitatione habitum quendilem sibi parat, quo ordinem raduertere, & via quadam earx tias, progressiones , similitu cimilitudines, causas, essectus, Itesq; cernere ac docere potest. 'rationalis habitus, ordine proptho in dicitur. Et haec est vera εma methodi,ipsiusque differentiquis omnibus animi habitibi nimirum', sapientia, intellectientia distinguitur; qui omnes ire mentis persectiones,& hac ni quam proprio instrumento et Itaque cum hoc habitu ac via r teri omnes habitus comparenta , hune esse habitum hal
476쪽
eum habitus illi dieantur etiam instrumenta adipiscedae felicitatis, sequitur ut mel ho-dus sit instrumentum instrumentorum,&methodus methodorum , perindc ac manus dicitur csse organum organorum, quod reliqua organa ac instrumenta, manus beneficio fabricentur. Hinc est quod Ciceromethodum, Viam ac rationem quandam, id est, viam ratione institutam appellauit. Et Philoponus Aristotelis interpreS, ει -
μα G λογου, id est, habitum qui
sibi viam cum ratione molitur & parat . a liique nonnulli λογν εὐρεακον α -ομο- orationem inue tricem a confossis via ordine ad
progredientem dixerunt. Quae qui clam omnes iupra scriptae descriptiones, methodi opificem formamque & essentiam in oris dine dc via ratione instituta positam, declarant. I sc igitur methodus seu ratio progrediendi adhibetur a mente, ad contemplationem & actionem rerum, hoc est, ad a quirendum habitum scientiae vel artis Ars autem dc disciplina omnis , , duabus ad 'minimum rebus, in quibus methodi ossicium versatur, constat, partium nimirum eius inuentione collocationeque
477쪽
3 ις PRINCIPIOR. Irarum explicatione. Qmenii constituere aut docere nititur quidem partes eius uniuersas iordine inueniat, inuentasque collocet necesse est, quem adna radisponit in corpore humans in rebus, initio membra;&aedis 'mnas in domo, vel gradus in st: dem partes ita inter se haereant di ne sequatur alteram, Vnaq;alcat&gignat semper, donec genalicuius natura, Sc mebra uniuhausta atq; dissoluta. -mnem alii ordinem, adii doctrinan Deinde vero sic collocatas partiione earum naturam ac Vim piinuestigando explicet, & in halmitetur industria in naturae armembra iam genita, sed rudia i adhue, solet indies magis magiuere perpolireque :& dincator veconfusam domum vel statuanatque compositione membro mationeqineamentorum, pulidere. Haec autem partium expsas duabus rebus costat via seu
grediendi diiudicandiq; si: igulamentis qitibus naturae & proi
478쪽
LIBER VII. 377disserentiae in uestigant ui ac docetur. Cum enim rerum naturae proprietatesque Variae sint&diuersiae,&auditorum ingenia dissi. milia, non eodem semper modo dc via in earum inquisitione dc docti ina utendu est, vi suo loco fusius dicam. Ex hac commentatione apparet, quid sit methodus. dc quot eius inueniantur partes. Methodus ergo nihil aliud est, quam habitus mentis, ordine, via, &instrumentis consistens, quibus artis, disciplinae, actionisque omnis partes inueniuntur, inuentae apposite collocatur ac docentur, a recta ratione frequenti usu&exercitatione comparatus, ut hoc quasi medio de organo huius vitae felicitatem in c5- templatione Veri, de adeptione boni posiaram, homo adipiscatur. '
Ex qua descii ptione dubitare quispiam
posset: Cum methodus habitus esse statuatur,&habitus animi,ut in prima secti ne dictum est, sint quinque, scientia nimi-ru m, sapientia, intellectus,ars, & prii de
. tia,an ad aliquem istorum referri possi t. an
479쪽
3χt PRINCIPIOR. vero genere diuersus ab his sic duen d u in arbitror, meth odii iri ad seleti 'apertinere, quemadmodum δc dialectim
Habitus enim mentis aut habent obieri necessaria, aut contingentia: contingentia tars , dc prudentia : necessaria, ut intestectus, scientia & sapientia. Methodus igitur neque arsneque prudentia est,quamuis ars & prudentia methodo Vtantur; . quia methodus inquirit principia & causas artis idc prudentiae, dc theoremata necessaria &uniuersalia , ex quibus postea ars 'et prudentia gignitur. Quod si habet obiectum necessarium, erit profecto intellectus, sapientia vel scientia. Non intellectus, quia est habitus primorum principiorum, quae fiane aliqua commentatione comprehendu tur ; at methodus ratiocinando atque cogitando acquiritur. Neque etiam potest es se sapientia, quia sapietia est comprehensio rerum maximaru&diuinarum tantum; at methodus, omniuReliquu igitur est ,ut sit scientia, quia est via ad scientiam, quemadmodum motus ad sormam dicitur forma, di via ad generationem generatio. Neque obstat quod eadem methodus dicatur ini. str intentum: vocatur enim organum
vimentum relatione facta ad alii habi
480쪽
tus, qui ipsius beneficio comparantur. Scie-tia aut quatenus in se dc sua natura consideratur,est habit' circa principia & theorema tauniuersalia ac necessaria. ratione aca situs.
P Artes autem huius methodi, ut nuper
dixi, sunt, ordo, via & modus atque instrumenta, de quibus , ut res manifestior fiari, iam dicendum est. Oido igitur est recta omnium artis vel disciplinae partium inuentio & dispositio, quam quidam Veteres, ut Galenus, & nonnulli recentiores medici, id est, doctrinam appellant ; non illam intelligentes magistri vel praeceptoris actionem docendi quae in discipulum transfunditur, &μαλσιν, op positam habet, sed viam quandam rationalem , quae in scientiae partibus uniuersis spectatur& docetur. Quidam neque doctrinam, neque ordinem, sed methodum ubi uersalem vocarunt; ea nimirum ratione, qpod totius disciplins partes hac inueniantur ordine curve; atq; huic particulare mothodum, qua nos superiori loco instrume