장음표시 사용
501쪽
in locis secutus,facit. Simile autem didissimile inuenire, nisi adhibitis κοτη Ol.
-vocant,non possiimus. Si autem normae certitudinis, omnibusqG-dem. confessae, mens & sensus tanqua se tes, ratioti experientia,tanquam scaturigylanes. Platoni autem'Academicis exactior
quaedam inittriorum instituitu diuisio rimentem quidem apsam rursus dividant in mentem qui cum genere idem nomen o tinet, αδγανοιαν sensum autem in sensum proprie dictum, &ε κνισίου. Alii nonnulli hoc modo etiam partiuntur,ut a superiosi, bus auspicando, primum quidem νο- esse dicant , deinde δε ιν ιαν, postea bina - φαντασίαν,post haec sensum. Quibus nonnulli etiam ει κιενι .adiiciut,idisti sim uia-chri in aquis& speculis perceptionem.Prior tame partitio exactissima Mevidetur,quod reliquas quodammodo continere videatur, &substantialis sit . haec autem tantum. Sed de hisahas exactius differen,
Calterum rationes quibus propriae rasi sones de biecto demonstrantur,aurres, liuiuae sent,niit con 'positiuae. Resollitiuet du denuiui l et rim ei ducunt conclu
502쪽
sionem ad principia iam demonstrata,al: ae ad ea quae cum principiis pugnant,& redu- mones ad impossibile appellantur. Con .stitutivae quoque bipartitae sunt, non e quidem modo quo priores, sed tantum ratione; aliae enim ex ipsis principiis rem demonstrant, aliae vero ex iis quae per princi pia antea sunt comprobata atque demonstrata. Atque haec quidem demonstratio utraque praecipuum locum habet in hoe ordine compositorio, qui est aptissimus ad
docendum. Quod cum imperiti quidam
non animaduerterent. existimarunt non
tantum compositorium, sed Se re tutiua or3inem esse demonstrationem, cum tamen plurimum inter ordinem &suum in. strumentum intersir. Nam demonstratio. est abdita in suo ordine, quia in ipso necti tur; dc ut demonstratio,qui profitetur causam, quamobrem res sit, familiaris est ordini compositivo se demonstratio per qua colligitur causavcsit res, resolutivo magis
est accommodata. In utroque tamen oris
dine utraque specie demostrationis indiscriminatim uti licet, prout rei subiectem tota postulat.
503쪽
' Ertius iam ordo superest, qui defini actuin appellatur; frustra enim dc quae scenda sunt inuestigaris , & cognoscendi perdiscendique labore sumpseris nisi fideli
memoriae,quae pereepta dc cognita scierint, commendaueris. Itaque tertia restat metho dus,quae memoriae seruiat, quemadmoduprima inuetioni, secunda perceptioni. Oritura me illa quidem ex habitudine multo-Tum , ad unu vel uti caput &principisi. Ve enim in bene instituta rep. sint multi magistratus,vi Consulatu Tribunatus.*ει- litas. Quaestura, de aliae eius generis dignitates. ad unum tamen Dictatorem, vel e principem referuntur: & ut in exercitu M'ne instructo omnia officia pendet ex nuta
dc potestate unitis Imperatoris, ita in lic ordine omnes artis partes fluunt ex unica definitione, & ad hanc tanquam reginam& principem rursus redigantur. Huiuser go ordinis ratio talis est, ut primum qui- dem artis seu disciplinae substantialem ae persectam definitionem, omnes artis pase insuavi complectentem .subiiciamus; m
504쪽
fiusquedeinceps dissolutione seu diuisionet proxime prodacamus membra,quae rursus timilibus definitionibus includamus ; atq;l iis rursus ditalutis, partium partes simili l ter dividamus tantisper, donee ad ea perueniamus, quae quod proxime indiussiua
contineant,nullam amplius sectionem admittunt. Atque in hae quidem explanatione partium, non tantum diuidimus de subdiuidimus , sed etiam resoluimus cau sis in essectus, de vicissim effectus in suas causas,aut proprietates, vimque genere de monstrationis,per causas veras&immedia- .
tas generi subiecto inesse stabilimus. Cuna 'At cognitae sunt Partes, tum eas in c.
Unationem vocamus, dc ex comparatione partium i usus siue fructii , quoν percipimus,exponimus. Postrem b argumenta omnia ea refutamus quae definitionem tra ditam infirmare dc demoliri valent, errata tquoque ex illa definitione tradita ostendi anus.' Ad extremum, cuneta quae explamando in partibus persequuti sumus, breuι peroratione repetimus, ita quide, ut quie , quid molimur de conamur, id omne in - nam definitionem, veluti reginam ti mo-' .deratricem actionum,contulissevideamuri
Huius autemethocliseu ordinis pnclarissi
505쪽
mum exemplum apud Galenum quide extat in lib. Artis mediet natis quam vo Artem paruam vocant: & apud Listoteliis in libro De virtutibus; itemque rudis choata quaedam, eius apud Iustinianum Bb. imago. Et hi sint tres ordinia quibus solent inueniri, doceri ac memori tradi omnes artes &disciplinae, de quorum uti litate ae usu & praestantia multa dicend essent, nisi propositi huius breuitas aliud postularet.
P Artibus igitur scienti his ordinibus Bais
uentis atque dispositis, sequitur earu postea explicatio, quae duabus in rebus co- sumitur, via nimirum seu modo atque in strumentis eas explicandi & tractandi. Via autem seu modus, ut scribit Aristoteles tertio Rhet. nihil aliud.est quaratio recta pro agrediendi in doctrina , atque etiam iudican di. Progi essus vero est quidam motus,a nomtoad ignotum , hoc est,a rebus nobis notio. ribus, ad res suapte natura notiores, nobis aurem QRotiores. Notiora autem sunt in
506쪽
quae sensib. sunt propinquiora & ina ms conspicua, ut composita,& confusa; ignotiores, vires simplices, principiadi r i rum elementa. Seruauit ergo viam seu mo-- Aristoteles secundo libro de Anima, ubi ex rebus obiectis di sensilibus progreditur adios actus &ab his ad potentias siue vires potentiis ad animae substantiam & es. statiam. Idem in libro primo Phys fecit in
uentione materiae primae, & reliquorum in incipiorum et hemque in libro de Mem ori de reminiscentia: nam ab obiecto ad actum, ab actu ad memoriam processit; --demque progressu saepissime utuntur in deci- .dendis quaestionib veteres tam medici qua iureconsulti. Modus iudicandi veliatur iα rede per na. Persona enim non omnis eodem modo doceri &institui potest; quia a vitoru ingenia omniti non sunt paria. Sunt quos exemplis tantu doceri oportet; alii Q. issensu ducuntur,& institui possunt; alii iasbia ratione conquiescunt. Res similiter di simili quoque, sed proprio modo traduturi aliae enim per solam forma siue causam forandialem doceri debent, ut res mathematicae,nus quia intellectu a materia abstrahuntur, te efficiente dcfine Ee materiai carent.aliq
507쪽
teritui obnoxiam , ut omnis res naturalis 'commodissime per hoc genus traditur. alij per finem, ut res moralis, si ite omnis adhiὐ quae dependet ex nostra voluntate, quem admodum&tota Iuris ciuilis nostri selen tia, dc omnis res quae cadit sub contempIta tionem artificis. Oportet igitur in docendo praenoscere dc viam progrediendi, & moduiudicandi naturas rerum , dc dignoscendi ingenia auditorum, ex quo apparet', quid sit via dc modus.
CAEterum nulli usui essent via&modus,
nisi etiam nobis praesto essent instru- enta accomodata ad docendum; qua quidem ut ad monet saepe Aristoteles, nulla actio liue corporis siue animi sit, quae sine instrumento proprio recte obiri potest. Ii strumentis ergo quib. res explicantur &docentur,opus est. Neque Vero eadem esse. ut inulti perperam tradunt,existimanda sunt ordines&instrumenta,propterea quod hec. ordihib concluduntur continenturq;,que admoduascensus&descensus in scala.Ordo
enam, ut saepius dixi, nihil aliud est, quam apta
508쪽
apta&eonueniens omnium artissediscuplinae paulum inuetio, dispositi atqi eoulocatio,veluti in scala graduu singulorunein distributio.Instrumenta aute serui ut explicationi partiu hoc modo dispositaru. Iam vero ordo istarum partium semper est unus &perpetuus; omnisque artis dispositio. aut resolutione aut copositione aut desin tione fit:at modusviendi Mee instrumenta varius est & incolistans ta quide, ut pro diuersis scientiae partib. aliis atq; aliis semper utendusit instrumentis.Ex quo colligi potest, non unu esse genus horum instrumen torum, ed varium & multiplex; quinuam si diligentius res consideratur, & unum ac plus' barum methodoru genera esse adinveniemus. Methodus enim concipi potest pro via 6c ratione quada docendi ; qua no. tione unus tantum erit genere habitus, sub quo multae species atquedifferentia continetur, qui habitus a philosophisora lectuasve Luies appellatur QMd si permeth dum ,cognoscendi & sciendi modum sub Dialecticicoprehensum in elligamus. pro culdubio non unus, sed multiplex generet hahjusstatuedus nobis eriti Sed Me fortas i minutiora sunt,qua vi sustus t entuq
509쪽
torum genera:quot aute sint,a multis an .
bigitur Nos, rellistis aliorum opinionitam - quid Plato & Peripatetici, qui de hac reti
docte dc copiose scripserunt,senserint,pau cis explicare conabimur. Itaque cum instrumema sint cognoscendiquidam modi, modi aute sciendi sint multiplices,quoterunt modi, totidem quoque dc instrumetorum dc methodorum genera reperiri ne cesse est. Rursus,quoniam omnis coges tio alleuius rei est cognitio,&ad aliud refertur, fit ut ex rerum cognitarum differe
tiis, cognoscendi quoqI modi & instrum Ela intelligantur. Sint ergo hi duo scopi de
fontes, ex quibus numerus instrument rum depromitur; res nimirum cognito dc modus cognotandi. Res autem quas cognoscimus, aut sunt substantiae, aut accidentia. Substantiam intelligi volo non taliquae per se iubsistit,& suapte vi nititur, sed
tesseritiam & naturam alicuius rei ; & acciadens non quod atreri tantum haeret,&suapte natura per se sol urn in reru natura sui ustere nequit,sed etiam id, quod ad constutuendam alicuius rei essentiam nonnihil conducit.verbi gratia: Trianguli naturam di subst intiam esse dicimus , rmam destrua ain trium sese inuice tangentium, . Enex
510쪽
linearum; & stipulationis, verborum conceptionem & interrogationem et quam se quitur conueniens dc legitima responsio. Rursus eiusdem trianguli esse proprietatem ponimus, habere tres angulos, duobus re chis aequales; & stipulationis, consentientes inter se ligare&costringere, vel simile quippiam. Qimniam igitur res, quas contemplamur, sunt diuersae dc variae, idcirco etiam varia dc diuersa necesse est esse cognoscendi instrumenta. Subitantiam enim & natura alicuius rei ope desinitionis inueninausa assectionesvero. demonstrationis beneficio. Atq; haec quidem duo cognoscendi instru- menta, sunt praecipua, tum quia ex his reliqua scaturi ut oriunturque. rum quia ad haec rursus destinantur. Quonia definitio constat ex genere,proprio, re suis disserent istgenus autem est duplex, summum seu suis premum,& infimum; su mmum resoluendo, infimum diuidendo inuestigatur. Ex quo e vicitur, non esse' plura neqt pauci ora.
quam quatuor cognoscendi institimenta, defini ionem nimirum, demonstiationen , diuisionem atque res Lationem. Idi m nu-
mei' ex modis coon oscedi ossedi potest Si dquia modi ognoscendi opponuntur mod s uaprea dircro illi aestano iora nobis sunt