장음표시 사용
521쪽
eaquam species hunc in modum constitueris,lunc singulae nobis sunt definiendae ι iri qua definitione diligenter consi derandum nobis est , quid ipsae inter se habeant com- mune;& illud est sumendu,ac loco generis statuendum. verbi causa uel in ea recta estqon- gitudo sine latitudine, cuius extrema sunt duo puncta ; Orcunducta vero est similiter longitudo sine latitudine, a cuius centro ad ambitum pares lineae ducuntur. Nimirum icomune apparet esse ambabus lineis, lon' lgum & latu .Longitudo itaque & latitudo e- Ixit illud in quo conueniunt istς species vlii-mae. Vbi autem inuenta fuerit haec natura communis, postremo perlustranda nobis sunt decem summa rerum genera, hoc cst, Pr dicamenta, Ut sciamus in quo genere re
ronatur illa natura comunis;&hanc natu- .ram communem cum illo genere iungere oportet. verbi causa; linea est in gener ualitatis lineis, hoc est, ultimis speciebus inuenta est longitudo de latitudo esse communis; ergo lineae haec erit definitio inuenta, hoc est, genus definitionis, ut linea est quantitas continua, longa, sine latitudinere profunditate. Item binario & ternario commune est, discretum essemam binatius
est quantitas distreta, parue ternarius discre-
522쪽
Nu mei is igitur erit quantitas disci eta. Rursus anguli obtusit, iccii 5: acuti conuinis natura est, linearum sese mutuo tangentium ad alterutram inclinat:o. enim anguiue est,cum linea tecta super rectam lineam inclinat, & uti obiquel facit angulos aequales. Obtμμη il cia super rectam inclinat quidem, sed an
gulos facit impares, sique maior Iccio, as . :cutus autem eodcm minor. Rursus testamentariae tutelae, & eius quae sine tistam Dio accidit,communis natura est, Vis ac potestas in capite libero ;& furti manifesti de nec manifesti , fraudolenta contrectatio. Quare & tutelae vis seu potestas, di furti Israudolenta contrectatio, genus erunt pIo. ximum. Remoto autem cest autem Ie - , motum horum omnium genus, relatio) in his opus non est : adhibetur enim tum demum genus remotum, cum genuε pro ximum proPila voce caret ,& djssemmiae lnomen sibi vendicat, ut in lineae & num tri definitionedictum est. Continuum enim , ldi discietum, non genera , aut species, sed ldisserentiae quantitatis propriae sunt. Hare ligitur est altera generis inuistigadi via, sed lmea quidem sententia admodum fallax 5e i ericulosa. N priacum quido,no omnium l
523쪽
rerum , sed generum ipsorum tantum genera inuenire docet, ut tutelae, furti, lineae, di reliquorum; specierum autem non do. cet. Cum enim inferiorum semper prius definitiones tradendae sint, in quibus quid commune illis sit, perspici potest, indiuia dua autem definiri no possint, profecto neque speciei genus unquam inuenietur. De inde, ut indiuidua sunt numero infinita, ita species, etsi numero finitae sint, tamen vix dinumerari possunt: ex quo sit , Vt nono-mnes definiri semper valeant etsi enim tres aut quatuor definias,quidque his simile sit reperias,non tamen sequitur; eadem similitudinem caeteris quoque inesse debere,
xitque genus ipsum arctius,quam ut singulis adaptari specieb: possit. Huc accc diti quod hac regula videmur petere princiti remq; ignotam per ignotiorem demdurare. Meni m definitionem, aut gen us indefinitione hoc pacto quaerit,is ipsa definiatione & genere, quae quaeruntur, dc ignota sunt inquirat necesse est. Certior igitur in. ueniendi generis,ut Plato docuit via est divisio, seu instrumentum diuidendi , quod tamen suis quoq;difficultatibus non caret, ut Aristoteles primo de Partib. an. malium Eb.sius copiose demonstravit. Tradamu moda
524쪽
s Quum inueniendi disi. tentiam.
gautem disserentia duplex, qucrnadmia
n ec definitio 3 alia enim ex natura &es s a rei fluit, ipsamque indieat; alia vero non inonstrat substantia rei, sed quod hane .l sequitu r, vesanteeedit,& rem tanture distinguit , priorem intonam .pvsterio inena externam differentiam philo hi adia, illant. Disseretia igitur interna di essentialis sumitur aut potius cognoscitur ex acti e prima,quamdefinienda res siue cies depromit. Primam intelligo action
ad quam aliae aetiones omnes refer intui . M eui simulantur. Neque tamen
in existimandum est, actionem hanx riles oprie differentiam , sed rei disserenti μ. nobis prodere dc indicare, serma nimiruώ ditam, a qua proficiscitur haeeamo,nfome ab ea accipitiquodexempluillitur lutur. Ipsum quidem ratiocinari. est pii a Ra hominis actio quia in illanti rei trae omnes eon ira ni & reseiunis , eluxeniri Migratia vivit,&ad visae custodia
O dc alitus: ob ali moniam capit ei in es tumaliaquὸ vitae necessaria e ter Poris partium, manuum vides νε μm,oculorum ,linguae, & similiq m
525쪽
cipem illam actione, nempe ratiocinati nem ut dictu est reseruntur, ipsique samulantur. Et quamuis forma sit principium omnis achicnis dc a forma initium sui mintus ac generationis habeat,aliae tamen magis ad materiam , aliae ad formam, aliae ex aequo ad Vtrunq; referuntur ;Vt, progre iest opus proprium corporis 3 ratiocinario. nimi, sentire vero, utriusq;: nam sensu est actio comunis tum corpo ii,tu animo. Sed disserentia,quae sumitur ab actione primaria,est sormae propria ue si iungatur cum genere proximo, speciem ipsem costi tuit ; c6munis & materiosa non item .sed cum aliis iuncta; ut homo est animal rationale: nam ratiocinari est differentia petita a forma, e quae si iungitiircu animali, quod est genus proxidium,certeconstituit speciem humanam. Huius differentiae usus piaecipuus est
apud philosophos & medicos, qui reruta
naturas, vires di causas contemplantur ue
pud Iurecon sultos non item, ut paulo pbst dicam. Velum quia nos saepe laboramus' penuria huius differentiae quae sumitura sorma, idcirco loco ipsiusvtimur aut causa, aut effectu,aut accide teproprio,aut officio, aut partib. rei definiendae , quae non aliter
atque verae differentiae,rcium substatias dii
526쪽
certiunt, sed earum natura. Vim atq; pro prietate minus exprimunt. Causarum ara
vi essiciens dc finis. materia & forma. Efficiens causa, ut finit Aristoteles, ectqua primum mouet. quae definitio non satialath patet, quia non omnem ca usam emesinentem suo ambitu continet Nos ergo la tius usurpantes,causam essicientem esse di. cimus,no solum a qua primo fit m otus,sed simpliciter quae rei essiciendae praebet operam ; praebet autem causa operam, aut per se,aut per accidens. Perse, Vel primo, velut instrumentum; nam & instrumentum
vel instrumentalis causa, ut Plato & Gale nus primo de Locis assiciis censitit, ad essi. cientem referri debet, quod & Aristoteli iaPhysicis placuit. verbi gratia : Cruditatis prima causia essiciens est debilitas seu defectus natiui caloris , vel morbus, laesaea chionis;putris humor, morbi; putredinis, obstructio. Eiusdem actionis putre do & pbstructio causae per accidens sunt, Vel, Vt apertius res demonstretur, faber li-snarius est propriti essiciens ipsius domus, securis instrumentum s musicus autem veιο ammaticus per accidens, quia accidit fa-
ro lisnario esse musicu velgrammaticum
527쪽
Sic Iuris ciuilis causa efficiens primaria, ea senatus, praetores, populus,plebs, Iureco sulii; per accidens auic flagitiosa di perire si hominum ingenia, quemadmodi, rem dici soler, Ex mai morib- bon s letes or-UR Est etiam alia causae efficientis di sio,inconiunctam&separatam qua Graecinam appellant. Coniuncta semper eis ctum comitaturac interna est ; antecedens non semper effectui haeret, neque perpetuo adest. verbi gratia;causa es iens interna actionis inobligatio; externa, pulsatio citraditio,vel delictum,&contractus. rursus, febris externa euasa est calor solis. Ab his Lgitur musis efficientibus internis&colunctis, siue per se siue cum aliis iunctae sum an tur, verae differentiae promuntur ab aliis non item, nisi reliquis quoq; adiungantur. Finis est, cuius gratia aliquid fit ; H. Iuri prudentia iustitiaenaequalitatis tuendae iarepub. Et medicina,sanitatis in corpore hΛmano retinendae vel recuperadae gratia estinuenta; nam sanitas est finis medicinae quemadmodum iustitia Iurisprudentiae. Finis autem,omnium causarum prima, e demq; vhima est. Prima quide,quia initis in omni actione dc contemplatione, animo illam
528쪽
eoneipimus S co sideramus: qui consideratio a philosephis μορσω seu proposi-rum dicitur. Vltima vero, quod in executione seu actione, ultimo accidat,quena ad-mὀdu paulo ante in tractatu de resolutione satis abunde dictu est. Finisquoqi persectis sima ac potissima causa a philosophis nuncupatur, quia aliaria omnium causa est, e iusq, gratia fi ut omnia,quaecunq, fiunt, Sccaeterae omnes causae in hac ultimam & e
tremam diriguntur. quapropter Aristot. ea ἡ ε. εκα, id est, cuius gratia vocavit: materia enim formam, finis desiderio, expetit; formam,agens propter finem inducit. A finali igitur causa saeptili me petuntur differentiae, maxime in iure ciuili,ubi merito appellari debent;&dem Oratio quae ex huiusmodi definitioni b. necti . tur, est vera&propita. Ut enim in mathematicis formae, in physicis, efficietis& materiae, ita in politicis, iisq, quae ad formandos mores & vitam hominum spectant facultatibus, finis praecipua est consideratio, aliarum autem causarum non item: neque enim tantopere resere,a quo Vnumquodque, aut qua ratione constitutum sit, quam euinius rei gratia sactum sit. intelligere. Er ut seis
529쪽
, Ium probationes& rationes vipturinium P. fine , peti debet & solant. Causae internae ut nuper dixi. sunt duae 3 materia, deforma Materia proprie dicitur,que formas recipit. siue a natura, siue ab arte proueniant. Eac autem materia duplex , altera propria&Vera,ex qua at quid fit ; altera non propria, sed translatilia dc appares,4secundu simi ' litudine sic appellata. Propria aut est natu- ratis,aut artificiosa. Naturalis vel simplex, vel composita. Simplex dc impermixta,q naturales formas si mplices,&elementoru &corporum simplicium species recipit ab
A ristotelem terra prima Vocatur. At composita ex quatuor elementis constat, quorum contemperatione omnia gignuntur.' Vt quatuor humorum elementa, partium
similium humores , dissimilium simile .
. materia dici possunt. Artificiosa male ria est, ex qua artifex aliquid facit, ut pa nus ex quo vestis fit,&lapis ex quo domuu& lignum ex quo arca. Huc referanturas finia dc similia, veluti virtus & consensus nam ex virtute honor, ex consensu contractus oriuntur. Translatitie quoque materia appellatur res subiecta, in qua ad a - tes & scientiae ,ersantur, ut Medicina l . torpore hi ano. Iuris prudentia in repub , i
530쪽
HI actionibus ciuilibus & politicis. Fo
maest,per quam res unaquaeq; subsiasti t,atque habet,ut sit id quod est,&non Ilud. Haec duplex rursus est, naturalis&artificiosa. Naturalis, qiiq& omnis motus principium est. & causae essicientis rati nem habet, aut simplex est, aut composita. Simplex, ut forma quatuor elementorum; composita,ut hominis & stirpis, & anim Iis. Hae autem dicuntur compositae fommae , non quod ex pluribus formis constituantur forma enim qualiscunque illa siti
una est tantum di simplex in sed quod plu
rium &perfectiorum motuum,quam simplex,principium sint. Plures enim acti nes stirpes quam elementa, animalia qua plantae, & homo quam bruta, edere possunt. Artificiosa forma, est veluti statua aeris; & certa verborum conceptio, ipsius stipulationis. Ab his igitur causs tum uniuersis, tum singulis , rerum differentiae sumuntur ι interdum etiam accidente proprio, ubi substantialis differentia d est utimur. Proprium dico, quod cum redefinienda reciprocatur ue vi, homo est animal aptum ad ridendum & ad flendum. Hoc tamen inter proprium &disierentiam