장음표시 사용
531쪽
stinguit 3 differentia vero non solum distin aguit, sed etiam naturam rei exprimit. Rurr istis,ab ossicio sic petuntur definitiones ara i' differetiaeuevt,medicus est artifex recte curadive tuendi sanitate; vel, medicus est a
fex reficiendi id quod deest, dc recidendi iri a
quod superuacaneum est. Unde me .icinam 4
esse appositionem, Hippocra li
tes d filiivit. ut, orator est artifex bene dicendi, &Iqreconia itus de iure respondei di ; dc Consul, magistratus, qui con siti uio-gantibus praebe Sc ius dicere solet. Deni, partes pro differentilis usurpantur. Santata' tem partium aliae substantiales, quaeq; rem stitim constitu ut . yt materia dc tarmas quibus similitudine respqndent genus subi ctum finis in scientiis seu arcibus al: aero integrantes, ex materia dc forma iam co- stantes. Et hae aut sunt uniusmodi di similes,hoc est,simplices,&eiusdem generis,nominis,rationis & naturae,quq quia Undique'. in sui similes partes diuiduntur, Gideos.sμοιομερμι dicuntur,qualcs sunt nerui, arodi ossa.Omnis enim nerui vel ossis pars,nor. ut habet naturam & nomen. eademqtie a Rarum partium cst ratio A ut non sunt uni-- usmodi,sed diuersi nomnis di natur .
532쪽
, Graecis ἐειρο hibitiformes εc diuersi generis partes aprpellantur, quales fiant, pes, manus, oculi, quarum omnium partes no pedes aut manus aut uti dicipossunt. Ab his igiturpata lib.h modo ducuntur diuerentiae& de .seriptiones; vi, Mediei sciantia βω-brium t , insalubrium,eorporum,signorum, causarum: Vel, Rhetor est artisex tractandi res ciuius: vel, m sculin ore pars eorporis ex neruis , carne consurgens,&Iu emitescientia tractandi res, personaε-actiones. Atq; hactenus de definitione eiusque partibus. Proximum est ab his, ut ad reliqua duo instrumenta aggrediar , nimirum diuisionem& resolutionem, quae ut praecipuum in artibus & actionibus loeum obtinent , ita de diffieilioris sint tractationis. '
non parva'exigua est, sed ad d ore dum M distendum aecommodatissima, iuxta illud: Qui benὸ di Anguit, bene uocet.: Nam ad sciestiae diariis tum activae tum
533쪽
factivae persectionem no parum affert m imenti, ut quae sine confusione omnia in πι- , mni genere disciplinarum rectedc certo CD sdi neco locet disponatque&dilucide ac per- ispicue, non aliter atque definitio, reme e iplicet, separetque ac reiiciat ea, quae ad ata item tractandam nihil attinent. et- , iam pertinet, qubda principiis exc tu beneficio diuisionis, uniuersias artis paries inueniendo dc speculando, ad finem tandem progredie do peruenimus, dc memoria iam enumeratas collocatasque ordine partes facilius retinemus. lam vero diuisio dux est di ratio inueniendae definitionis, ut scribit Aristoteles secundo Posterior.res i. cap. IL& i'. itemque in primo lib. de Anima, ubi animae definitionem diuisioneadinvenit. Praeterea cum definitio medium in omni demonstratione esic statuatur ad definiti nem autem diuisio sit utilis & necessaria, utique nee demonstrationem sine diuisu ne constare posse indubitatum est. Hue accedit,quod neque resoluere, neque componere sine artediuidendi, re-& uti liter possumus 3 quia resolutio & compositio quasi propagines diuisionis esse videntur; totaque adeo ars Dialectica , dc omnia ad incitatem indagandam nec aria instru
534쪽
xxim 1ea, a diuisioneoriuntur. Saepe etiam multa nobis occurrunt, quae etsi videantur esse unum , tamen plura re ipsi sunt, quae diuisti,nis ope nos leparamus ac distinguimus. verbi causa: Si mihi occurrat substantia,eiusque conceptum, qui multiplex est, in animo sormatum habeam , nunquam proferu, exacte & bene illum intestigam. nisi substantiam diuidam, quae multiplex est, diuidam dico tantisper, donee ad speeietis indiuiduam substantiae peruenei ire qua iubebat Plato nos quiestere. Ad
extremum P diuisione omnes scientiae ac disti plinae uniuersiae constituuntur; maxime vero illae, quae in actionibus particula- ribus Mindiuiduis, ut haec nostra Iuris pru- .dentia dc medicina, versantur. verbi gratia 'οῦ-ut si propositum alicui sit, omnes eas scientias quae quantitatis naturam cotem plantur, inuet igare , dc quot earum n mero sint,inuenire,is ex diuisione quatita .
t 1s, facilE id consequi poterit. -ntitas
enim aut est continua, aut discreta. discreta,Vt numerus. Numerus rursus aut pers aut relatusco sideratur. si per se spectet unaarithmeticagignit; si ad alium relatas, musica.Cotinua aut est mobilis rei,aut im ms-
balis, immibilis geometria, mobilis astro- ἰ
535쪽
nomiam parit. Rubd si unius iusq;. rursus membri, utputa numeri,*reliquoruin notiones compositas diuiseris, tandem it i larii momniu artium partes illico adinvenire ea de methodo poteris. Rursus. Vocem quae multiplex est .in suas formales dissese . . tias hac ratione diuidamus. Vocum aliae sunt absonae,aliae consonae. Absona est,quae articulis caret,ut vox boum;&brutorum mnimantium; quae habet articulos, i humana. Haec igitur vox aut est ' plex,aut est coposita: simplex, Vt litera, . Vel ', vel e. Composita , ut syllaba, B ursus vocum compositarum aliae nihil significant, aliae significant aliquid. Quae nihil significant, sunt syllabae, ut b , bas. Quae significant, aut significant sebstan.
tiam,aut qualitatem, aut modu, aut tempus, quaedam aliquid. circumscribunt horum. Si igitur fuerit vox composita significans substantiam,nomen est;qui tempus 8c modum: verbum:quae circunscribut,rma quae partes orationis. Ex qua diuisione. oritur ipsa Grammatica , eiusque partes. inod si rursus huius vocis copositae' rentias am plius Vestigare voluerimus. ealias quoque distiplinas, quaea voce ἀπε- Mit, utputa Diade am, Rhetoriceα. di
536쪽
poeticen, eadem diuisione ad inuenientum 'ram Dialectica voces compositas, id est,o' sationem, quae verum aut falsum indicati λhetorica, quae ad persuasionem ; Poetica, quae ad delectationem accommodata est, considerat. Hae nos diuisione 3c in su. periciribus sectionibus usi sum us clim non solum omnium habituum disserentiassed& prudentiae partes uniuersas methodo prodoximus. Ex quo manifestum curseque esIepotest, quomodo ex instrument. dividendi , omnes artes ae disciplinae earumque partes oriantur 6c emergant , qua que magnus eius sit usus,precipuhiis in scis entiis quae in actionibus consistunt,inquisbus cum magna&plerunque consula sit omnium commixtio, facile erratur, nisi iuprom ptust tale aliquod instrumentum,ad quod quasi perpendiculum cuncta examinentur. Quapropter apud Platonem in
sophista & Philebo & Phaedro, longa diuisionum laudatio extat, ubi tandem inquiti rum spropterea quod, ut es facilis μin adisseandum, ita advsum dis illima. Vnde qui hane arte negliguntici prorsus igit nauillos putat esse viliores τ ε '
537쪽
deteriores coquis, non diuidentibus bE- quam partem per suos articulos, sed potius lacerantib.& frangetibus. Aristoteles quoquedecina OEth icicap. pri m o,grauiter coar-
guit priscos philosophos, qui de voluptat,
. bus disputaturi diuisione neglexerunt: t statur enim ipsam non contemni, nisi a vitim indoctis,&ab imperita plibecula. Cum igitur tanta utilitas nascatur ex diuisione, prim im diuisionis nomen ,ec notio breuiter est explicada: deinde quid ipsa sit, do,cendum. Divisio igitui a Graecis appellatus δια ρεὸις,-ώ δεα quod est, dLi ducere siue discernere. Est ergo diuiso, ut nomen indicat,nihil aliud, quam did
ictio siue secretio. Secernitur autem dc diducitur aut nomen aliquod multiplex, aut res composita. Nomen, ut vox ambigua, in . . distinctas suas significationes: verbi eausa: Canis significat sydus caeleste, aut animal - . aquatile.&adoptio.est qua principis auto- .ritatς eos qui sui iuris non sunt, adoptam us, uti generale dccbmmune nome,quod di deat rogatione dicitur. - Et haec diductio
538쪽
explicatio oceptionis multiplicis, Sc com positet notionis quasi euolutio.Porro diductio nominis non solum utilis, sed etia necessaria, ne nominis ambiguitat edelusi, veI in docendo, vel in disceptando decipiamur, ει a Sophistis incauti opprimamur. Conducit etiam ad perspicuital e orationis , facitque videre, no de nomine suscipiatur disputatio. Eorum autem quae multis modis dicuntur distinctio, quemadmodsi Aristotcles primo Topicorum scribit, sumitura sex potissimum locis. Primus est abo o- sunt autem oppossita, contraria, alfirmatio&negatio habitus& priuatio &relata quoniam si unum oppositorum multipliciter dicitur alterum quoque multis modis dici necesse est. verbi gratia: Si innistitia vox multiplex est . ergo & iustitia. Secundus sumitura cas m ct isnauratis: nam sit nomen aliquod variis modis dici citur,dc casum quia nomine destendit, totidem accipi par est, & contra: ut, si iustu mmulta significat, vel sanum, ergo & iuste dc salubriter ; iuste enim quis iudicare dicitur, vel quoad se , vel si impliciter; sie sanum, quod efficit sanitatem,vel quod conseruat, vel quod iudicat ; quare&salubri- Ἀtar, tot modis concipitur. Tertius locvat
539쪽
i est generum,cuius regula talis tradi potest: ζω-ψυnim nominurene rim seu pra dicaminia reperi nn risum quoque multiplex esse: veluti, bonurii, sest vox aequivoca, quia in edendo, refertur. ad actionem , inicit enim voluptatem Vei sanitatem:in iustitia , vel alia quavi viri te,quae etiam bona sunt & diculur,ad qualitatem. etiam bonum tempore, Vt occasio; dcin relatione,ut tutela itemque in quantit, te , ut commensuratum & finiis
tumue dc sic in reliquis praedicamentis. EM.dem ratio est si alicuius voeis contrariae sugnificationes , in diuersis generib. aut praedicamentis existant: nam ex tunc nomen
quod illi voci multiplici opponitur,varitiam sit oportet. Quartus Iocusestrum rerum d nrtio . exempli gratia Canis dicitur de cilesti,&de animali quadrupede, di aquatico. Definiendae igitur sunt hae.oces compositae , & postmodum resci dendae differentiae . atque inter se comparandae, quod si eaedem sint, vox quoque simplex ; si diuersae, multiplex futura est, Me paO: Canis est stdus caeleste, per cu-
, Misac essum ad nos, magni calores in aere acceriduntur. Canis vero terrestris, est ani-
540쪽
venandum. Aquaticus canis,est piseia marinus esui aptus. Demantur ergo iam voces compositae dc definit ,conseranturq; inter se differentiae;differentii autem sunt. od si calorem afferes, & animal qua drupes domesticumnatrans, ad venationem
aptum,itemq; piscis marinus esui aptus:hq igitur disserentiae valde inter se dissident. nahilque commune habet: quare maximum indicium est, vocem hanc Canis, quae de multis dicitur, multipllicem&compositam esse. Quintus locus in ea m paratione com si tit. Etenim si una eademque sit vox, quae de multis enunciatur, illaque omnia de quibus dicitur,inter se conferri, vel secundum magis δc minus, vel squale &simile nequmant, tum aequivoca sit ipsa necesse est: vi, acutum dicitur de sapore & voce, sapor a
tem nec eadem ratione, nec magis vel minus acutus est, quam VOX, quare acutum,
est vox composita. VItimus inuestigandae multiplicitatis locus a diuersitat sumsetur,tum generum quorum sunt differetis. tum differentiarum, tum etiam speciei ει disserentiae. Cum enim diuersorum geneia& non subalternatim positorum diuersicquoque specie sint differentiae, ut animalisci scietialividere oportet, an ea quae eodenu