장음표시 사용
631쪽
ad instrumenta quibus utuntur, tu ad mo j dum agendi spectantia, animo ordine c6r rehensa habent,& cum adactionem veri
j xum ex habitu quoda perpetuo suisques praeceptioni b. firmato prompte quicquidi Propolitum est, parar eq- agunt efficiuntque. Nam & aedificatores ant quam domum extruant . priuS eius naturam resolutione, ut supra drctum cst,contemplantur,ex qua contemplatione, quae ad eius constitutio .nem necessalia . quae materia ad aedificatione in idonea , quae denique instr umenta ad acti onem utilia sint futura perpendunt. Idem exemplum imitantur bubulci &pastores , qui tantam adhibent diligentiam in pascendis pecoribus,tantum habent pa stionis,ouium,terrae,regionis, temporis&caeterarum rerum rationem atque curam,
ut omnia non nisi ex praescripto ratiotar, certo quodam ordine cuncta experiri detentare velint aut cupiant. Ac ne coqui quidem dc laniones fercula dc carnes te- . mere ac sine iudicio dilacerant aut condia
unt, sed commoda diuisione facta,mebr . tim magno ordine di secat δε adhibita cer- . ta ac debita condimentorum esura, fercula ita praeparant ut esui apta sint, & homines.. iis vcscatur.ti xt semel dicam, nulla est ars
632쪽
tam abiecta, humilis,&ta sordida. quartis finem aliquem propositu, ad quie praecepta ordine dirigantur .habeat: quae non via &' methodo&cognoscere&agoe doceattiquet non dictoru factor mq; luoru reddere causas rationemq; possit atque valeat N illam igitur dicere maximo u rerum esse artem, dum minimaru sine arte nulla esse possiti hominum est parum ut Cicero ait inconsi-
dei ale loquentium, atque in maximis reb. errantium. Venio nunc ad d: sciplina sibias, quae maiorem cum nostra luris prudentia familiaritatem atque similitudinem. ex quibus ipsa luam Originem traxit, habent, Ethicen nimirum , quae de moribus est ι &Oeconomicen, quae familiae praeest,& Poli. licen, qtne gubernandae citi itatis&reipub. rationem docet. Idae scientiae omnes, qua ε me Aiodotum a Platone. tum ab AruΙot
le, aliisque philosophis conseripsae. posterisque traditae sint, nullus est qui nesciat. Nam quod ad mores attinet, sitis vltimus hominis ab iis ad inuentus est ,& media mninia, quibus ad ipsiam facile actu operu
nitur,grauiter fuerunt explicata: virtutum ac vitiorum partes seu species, obiecta, cau
633쪽
ordine cohaerenti b. omnia quoad eius fieri poterat demonstrata. Eadem quoque in postmioribus disciplinis exatiissime fuit do- cendi obseruata ratio, eum & priora dom usae reipub initia,partes, partiumq; omnium assectiones, officia, vires, genera,& quae his sunt affinia, sunt tradita suisque praeceptio nibus comprehesa. Quare ii istam omnium disciplinarum, quarum Iuris ciuilis cognitio potissima pars, di certa earum propago est , olim ab eruditissimis viris certa potuit
inueniri docendi ratio, earumq; theoremata & praecepra antea cὀnfusa ac dispersa. definitis quibusdam finib. circumscribi, quis obsecro haec priuilegia nostrae Iurispruden 'tiae, quae dc superiorum artium domina dc aliarum disciplinaru regina est, iure adime re, tantaq; felicitate homines priuare poterit 3 Accedit vero. quo sicut de citerae multoque facilius attificiose doceri Ius ciuile posisi quod minim E pleriq; arbitrantur) mira
qiteda in cognostendo facilitas atq; delecta- io omnia enim ita sunt posita ante oculos, collocata in usum quotidianu, incogressione hominu atq; in foro,ut Sc uola apud Cncerone dicere litus sit, nullius sibi artis faciliorem cognitione videri. Sed omissis hisi leuioribus , accedamus ad maiora, magisq;
634쪽
neeessaria ex natura rei petita argumea i ta. Dictam a nobis in superioribur est,e-stituendarum artium ratione . a duobus potissimum scopissuma debere, propositonitrurum fine,&materia subiecta, seuobiecto,in quo ut philosophia loquuntur quε- libet disci plina versaturinam ex resol utionei tam finiri uni materiet, omnis artis inueni
intur partes a qi capitauequia ut finis gent, eatis distinguit tota artem aut scientiam ab alia arte vel scietis, ita fines particulares, in quos generalis dissoluitur, distinguut partea petrie scientiae; dc quot sunt fines proprii, toti/em sunt partes artis: Eadem de gencte' subiecto statueda sunt .ex singulis .n. subi eti partibus, singulae scientiae partes oriuntur. Quapropter siIurisprudentia proprium genus subiectum habEt,propriuq;ficiem,ut antea demonstratum nobis est, eaq; in sita principia, causis atque elementa possunt resolvi,quis dubitat luris ciuilis arte resolutione constitui posse' Genus -iectum di. . ximus esse actiones seu negocia ciuilia. harum partes Imp. Iustinianus dixit esse, res - , personas. dc actiones, quod se. ex his tribu fontib.oriantur. Persona resel uit in sita elementa eius videlicet statiiseu coditionem. Mesen irem,conditionem. libel
635쪽
libertatem 5e seruitutem defensionem in curam Sc tutelam.ex qua di lutioneiquot sunt membra, tot repertu ntur partes artis, quae ordine postmodum explicantur. Eademqi ratione & res resoluuntur, in earum nimirum acquisitionem,retentione,& ali enationera quib has co paramus,vel per . nas defendimus,actiones. Ad qui tria capita seu tres fontes, quicquid in Iure civilii criptum est,redigi potest. Quod si horu v. numquodq; rurius in alia atq; alia mebradi liacare libeat, uniuersae tan de artis capita, partesq; quis adinveniet reru. Hic res peculiare trachai u postular,quippe cum no Iuris- . prudelia hoc loco costituere, sed ancostitui arteq; dcxceri possit necne, stedere mihi δ- positu sit. -d si iurisprud. potest resolutione constitui atque inueniri.sequiturvico. positione quoq; possit doceri,cum compositivus ordo idem sit subiecto& natura curesolutivo,differatq; habitudine ac ratione tantu.quead modii descensus 6castensus inseata Denique si omnia quae late fuseque explicata sunt,rursus cotrahi dc in copen diu aliis 'quod redigi possunt, fit iurea de definitiva methodo coscribi queat atque explicari. Quae . n. res Vno ord ine tradiit u r,elde alios quoq;
admittant necesse est. Definitiva methodor x x x
636쪽
utcunque Imperator Iustiniatius usus eHR' Institutionibus,in docenda Iuris arte.Ris tal tutiua,ut arbitror, in inuenienda. Compo-qu' sitiuae nullum in Iure ciuili extat exesum.- 'Eius qualis sit ratio antea expositum est Ea q; dein sententia ex natura & proprietate me di thodiostendi potest; nam methodus seu ortassi' do est breuis quaedam uniuersalium in arte aut scientia aliqua pr ceptionu m dispositiciti atq; collocatio, quae non tantu inter se conuenienter apteque haerent, sed ad unu etiami i inem ultimu ciextremu destinantur. Poriori
nihil est in Iure ciuili, nihil in reliquis artib. quod non id praecepta uniuersalia redigi,
'ratione siqua constringi possit. Aduersa - , ripi una a metis, qui contia sentiui, ea respondebimus. lam Vero cum propriuia, mentiae&artis sit causas rerum ostendere,aeti
eur unuquodq; de quale sit, aperire principium . n.artis,causae inuetio est quis est qui snostri Iurisprudelitil artis 3c disciplinae nomen denegare ausit Z Certe ut reliquaemnes, ita& haec sitas rationes iunx ab ii natura, tum a ratione eluili petitas habee
Huius rei signum esse potest,quod pleriqine
Iureconsulti propter exercitationem, nom-
nulli propter peritiam quandam. cassiduas atque melius quam caeteri de iure respoα- dini
637쪽
- LIBER VII. - is dent &docent. Vnde dubium non est, quia si quis animaduertar. quid siti quare alii me lius quam alii id faciant, idq; possit notare, atq, in toto postmodu genere praestare, is sit non plane artem, artψ tamen exemplar aut
simulachru inuenerit. quadoquide causam cur hic bene,alter male doceat, ostode repo terit demonstratio. quae artis principiti est. Verumenim vero statim hoe loco obiiciat aliquis Iuliani dc Neratii dicta, qui nono mnium quae a maioribus constitutaέunt. rationem reddi posse, neq; rationes eorum quae constituuntur. inquiri oportere aiunt: suturu enim,ut multa ex iis quae certa sunt, subue tantur. Hanc sententiam multi tape in ore habent,& cum de reimerrogati,cuius rationem reddere nequeunt, hoc tanquani
firmissimum sis ignoranti praesidium o
. tendunt. Verum isti qui haec inculcant, non intelligunt, aliaru quoque artium praeceptio nes ea usis & rationib. suis confirmari quan idoque noIosse; hac.n. ratione nullus esset deis monstrandi finis. daretur semper caua cau- se,ratio rationis,&sie progressio in infinit qua ratione scientiae euent incertaedi infini, taliquod a ratione est alienu. Itaque 'tereti
situ termini & fines seientiaru principia sta-ituenda iant, quae vel sentis,uςuxperientis
638쪽
nue ordine is methodo conscribi doceris, τ' veron: Ita artis mctreum Ccribi, sedo tuito disci tantum hosiit ac tirbeat. Hoc igi- tiar nunc demonstrandum , 5caperiendum
nobis est. Atque ut ordine ista progredia-2 turdisceptatio, initib quae nostra hac de re.,& veterum fuerit sententia breuiter eXpla nata,quae ab aliis deinde contra haec afferri solent, pro virili eonfutabimus Existimo igitur, ut&multi alii viri docti, Ius ciuile n strum non minus quam citeras aries disciplinasve ordine doceri,&ad scientiae seu arti normam redjgi posse. Cui sententiae inprimis adstipulari videtur M. T. Cicero, . qui libro primo de Oratore sic sal bit: O - .mma frν, qua Aut conci se Nauc artrb-.disipata is dissers auoniam'erunt, ut in Musixis numeri ct υaces ct in die in Geome
parumperaram Ias o,historiarumcognitio, veris horum ioterpretatio, pronunciandi quidamsonm. Iu hac denique ipsa ratione dicendi .excogitare,ornare, sponere,meminisse,agergnota quondam omnibuου e, dis a latὸ -- dabamur. Adhιbita es igitur ars quadam
639쪽
tam viuulsams cogist viret, , ratio ne qua-.daram confringeνer. Sit argo is iure cautis hse, itima at , usitata ιn rebin causis'. eluiuml aquatitatis conseruatio. Tum fiant notanda genera, , ad certum numeru paucitatemque reuocans . Gensu autem id est, quo uisimitissomm ιone quadam, perae aute dissoenter, duas aut plures coplectιtur partes. Pari re autem sunt,quagenerib.iis ex quib- emanat, subiiciunturi. omniaq&e qua sunt v lgenerum rvelpartιum nomina, desivitionib. quam vim x.
habeant,est exprimendum. Ea enim definia tio earum rerum,qΗEsunt eiuέ rei propria,quar
ἐν ira volumus,breuise , circumeripta idam explicatio. Hisce ego rebus exempla 'atu geram,u apud quos hae habereturo- , ratis,cernerem.nunc complectar, quodpropo sui,breui. Si enim aut mihisaeere licuer/tqzod iamdiu cogito, tui alius quispiam,aut me impedito occuparit, gut mortuo assecerit, ut primum omia lin ciuile in genera digerat, νε perpauca sunt 3 deinde eorum generum quam siquadam membra dispertiat, tumpropriam cuiusque vim de itione declaret, perfectam , araem Iuris civiliu babebitis magis magnam
640쪽
Atque ex li: Miceronis verbis perspicue apparet, luris ciuilis praecepta Mia de longo negociorum via ac rerum publicarum administrationibus obseruata sunt , dc ab hominibus peritis animaduersa ac notata, non
tam i in verbis posse designari, generibus illustrari, partibus suis distribui,hut semel dicam , artificio quodam conscribi , sed etiam id a se saepe fui me cogitatum atq; ten
latum, cum nihil in natura rerum , siquidem cognitionem dc intellectum hominis no subterfugiat,reperiatur, quod ad artem redigi nequeat, si ille prius qui illa tenet. quorum artem institue revult habeat illam. scientiam,vi ex iis rebus, quarum aIs nou dum sit artem efficere possit. Nam &I aris priidentia superiores dc inferiores pares que dignitate disciplin q, cum antea disper insae,ac partibus suis diuulsie dc dissipatae es.sent, nec a quoquam per iccte cognitae, ad extremum tamen conglutinatae, copactae. di methodo quadam colligatae atque conscriptae fuerunt. Artem medicam abstuli pio, qui in numerum deorum relatus est, utcunq; ad inuentam Hippoc. medic Tum pri 'ceps inchoatam, dc voce traditam tantum expolivit atque perfecit, persectar