장음표시 사용
641쪽
cto acri& diuino praeditus in artem rede- 'lgit, omniaque theoremata di communia praecepta spectantia ad unum finem. ratione conclusit. Mundi principia,Ortus obitus, mo usque syderum, artesque magicas hominum generi incognitas dc Incertas, a Zoroastre Bactrianorum rege primit mad- inuentas,&a Ptolomaeo aliisque vetustio- :ribus autoribus ordine conscriptas testantur historiae. Naturalium rerum cognitio i a Pythagora & Anaximandro dchoiu prε- lceptoribus. Pherecyde nimirum &Thale- ' te,fluxit. Eam postea scriptis commendarunt de docuerunt Anaximander, Anaxim imenes, Anaxagoras, Alchelaus, Socrates, itum in primis Plato, qui instituit Acade- lmiam, Speusippus, Polemus, Ciantes, dc iCrates, Archesilaus qui mediam inuexit, lI.acydes qui nouam, Diogenes. Zeno, Cle- anthes,Chlysippus, enophanes,Parn Icns. ides Democritus, Leucippus,& plerique alii. qui monumenta sui ing nil reliquere, prae- .ceptaque Philosophiae postmis tradidere. . Hos omnes ingenii acrimonia, cognitione rerum,scribendi &com menra ndi industria atque methodo,Vnussu perauit A ristoteles, qui multadc pleraque non tant lim in natu
rali,sed dimoi ali philosophia,ab alii .asto
642쪽
adimienta, ornatius,copiosius mai xiidit o xactiori ordine tradidit Idem totam di ferendi artem, bene ει ornate loquendi de persuadendi rationem , antea voce dc rudi ε' quadam via4 veteribus traditam, primus ad scientiae oc methodi modum redegit,su-- isque finibus conclusit. Ηunc secutus est
Τ heophrastus discipulus i psius, qui neq uei facundia nequedobrin neque rerum mul- tarum experientia praeceptore inferior ex
titit, oc pleraque quae ab aliis, ut Aristotele, automissa, aut negligenter tractata fuerunnadiecit. Unde non minum cuiquam videri debes, si quemadmodum aliat udi . sciplinariimri scientiarum, quae IuriSpri dentia longe inferiores ignobilioresq; vel praestantiores habentur, ita&huius artis in . perpetuam quandam seriem recon naaliam rc uocari posset precepta,Cicero existimauit. ' Raae est enim ars & disciplinatam vilis tamque sordida,quae si vel contemplari & cognoscere res, vel agere quippiam
velit, non certa aliqua ratione, Via &me, thodo id faciat Θ Testes huius rei essem C., sunt bubulci, coqui, fabri lignarii, aedificatores,&reliqui artifices ignobiles ac sedecitarii, qui de praecepta suae artis certa ac desinita, tum ad matellar in qua versantur, tum
643쪽
instrumenta quibus utuntur, tu ad mo agendi spectantia, animo ordine co-τ I rehensa habent,& cum adactionem ven tum est, ex habitu quoda perpetuo suisque praeceptionib. firmato prompte quicquid
Propositum est, parateq- agunt efficiuntq;. . Nam & aedificatores antequam domum extruant . prius eius naturam resolutione, a vi supra dictum cst,contemplantur,ex qua contemplatione, quae ad eius constituita 4 nem necessaria . quae materia ad aedisti.
tionem idonea . quae denique instrumenta ad actionem utilia lint futura perpendunt. Idem exemplum imitantur bubulci & pastores, qui tantam adhibent diligentiam in pascendis pecoribus,tantum habent pa sionis,ouium,terrae,regionis, temporis &xaeterarum rerum rationem atque curam,
ut omnia non nisi ex praescripto rationis, certo quodam ordine cuncta experiri detentare velint aut cupiant. M Ac ne coqui, quidem dc laniones fercula dc carnes te- . mere ac sine iudicio dilaeerant aut condia i unt, sed commoda diuisione facta,mebratim magno ordine diisecat,&adhibita cer- ..ta ac debita condimentotumesura, fercula bita praeparant,ut esui apta sint, di homines
. iuvescatur. Yt semeIdicani, nulla est ars
644쪽
tam abiecta, humilis,&ia sordida quae iis finem aliquem propositu, ad qtie praecepta
ordine dirigamur, habeat: quae non via de methododc cognoscere&agoe doceat:quq non dictoru factor' mq; suoru reddere causas rationemq; possit atque valeat Nullam igitur dicere maxima hi rerum esset artem,
dum minimaru sine arte nulla es se possit, hominum est parum ut Cicero ait )coos-
deras eloquentiunt, atque in maximis reb. errantium. Venio nunc ad disciplinasib ilas, quae maiorem cum nostra Iuris prudentia familiaritatem atque similitiidinem. ex quibus ipsa luam originem traxit, habent, εEthicen nimirum , quae de moribus est; dc Oeconomicen, quae familiae praeest, Sc Politiceia, qtfae guberna r ae ciuitatis&reipii Kra ionem docet. Hae scientiae omnes, qua imethodo tum a Platone. tum ab Aristote- ile, aliisque philosophis conseripsae. posterisque traditae sint, nullus est qui nesciat. sNam quod ad mores attinet, gnis ultimus
hominis ab iis adinventus est,& media mmnia, quibus ad ipsum facile actu operum nitur,grauiter fuerunt explicata: virtutum ac vitiorum partes seu species obiecta causae, principia& elamenta , docte&luculenister inuestigatas denique praeceptis decenti Oidiis
645쪽
, dine cohaerentib. omnia quoad eius fieri poterat demonstrata. Eadem quoq; in postoloribui disciplinis exactissime fuit do- eendi obseruata ratio, eum & priora domusae reipub. initia,partes, partiumq; omnium affictiones, officia, vires, genera,&quae hissa n t affinia, sunt tradita i sque praeceptionibus comprehesa. Quare 11 istam omnium disciplinarum, quarum Iuris ciuilis cognitio potissima pars & certa earum propago' est, olim ab eruditissimis viris certa potuit inueniri docendi ratio, earumq; theoremata dc praecepta antea confusa ac dispertii desinitis quibusdam finib. circumscribi, quis obsecro haec priuilegia nostrae Iurispruden tiae, quae dc superiorum artium domina dc aliarum disciplinaru regina est, iure adime' re, tantaq; felicitate homines priuarepote- rrit 3 Accedit vero. quo sicut dc citerae multo
qu e facilius arti ficiose doeeri Ius ciuile posi si quod minim E plerique arbitrantur) mira queda in cognoscendo facilitas atq; delecta-
tio. omnia enim ita sunt posita ante oculos,
collocata in usum quotidianu, in eogressione hominu atq; in foro,ut Sequola apud Cicerone dicere litus sit, nullius sibi artis fa- Hliorem cognitione videri. Sed omissis his
uiuoribus, accedam ad maiora magisq,
646쪽
neeessaria, dc ex natura rei petita argume i ta . Dictum a nobis in superioribus est,e-stituendarum artium rationem , a duobus
potissimum scopis sui debere , propositonim irum fine. materia subiecta, seu obiecto,in quo ut philosophi loquuntur quq libet diici plina versatur; nam ex resol utione
ε tam finis tum materiet, Omnis artis inueniuntur partes atque capita; quia ut finis gene- alis distinguit tota artem aut scientiam,ab alia arte vel scietia, ita fines particulares, in quos generalis dissoluitur, distinguut partea petrie scientiae; dc quot sunt fines proprii, totidem sunt partes artis: Eadem de genere' subiecto statueda sentiex singulis . n. subi cti partibus. singulae scientiae partes oriun- tur. Quapropter si Iurisprudentia proprium genus subiectum habes, propriuq; ficiem,ut
antea demonstratum nobis est,caq; in principia, causas atque elementa possunt resolvi,quis dubitat luris ciuilis arte re la- . tione constitui posse' Genus subiectum di i ximus esse actiones seu negocia ciuilia. ha rum partes Imp. Iustinianus dixit esse, res. personas. dc actiones, quod sci ex his tribus fonti b.oriantur. Persona reseluit in sita elementa eius videlicet stat seu coditionem.
647쪽
libertatem di seruitutem , desensionem in curam bc tutelam .ex qua dissetutioneiquot
sunt membra, tot reperiuntur partes artis, quae ordine postmodum explicantur. Eademq; ratione & res resoluuntur, in earumi nimirum acqui sitionem,retentione,& alienatione,& qui b has co paramus,ves persenas defendimus,actiones. Ad qui tria capita seu tres fontes, quicquid in Iure tuiti scriptum est, redigi potest. Quod si horu v numquodq; rurrus in alia atq; alia mebrad i liacare libeat, uniuersae tan de artis capita, partesq; quis ad inueniet re v. Hic res peculiare trachai u postulat,quippe cum noluris prudetua hoc loco costituere, sed an costitui arteq; doceri possit nec ne,ostedere mihi positu sit. Quod si iurisprud. potest resolutione constitui atque inueniri .sequiturvi eo positione quoq; possit doceri,cum compositiuus ordo idem sit subiecto& natura curesolutivo,differatq; habitudine ac ratione tantu. quead modii descensus 6castensus in stata Denique si omnia quae late fit seque explicata sunt,rursus cotrahi in copen diu aliis
quod redigi possunt, fit ut eade definitiva methodo coscribi queat atq; explicari. Quae
. n. res Vna ordine tradu tur,elde alios quoq;
admittant necesse eae Definuiua methodo
648쪽
Nicanque Imperator Iustinianus usus est--Institutionibus.in docenda Iuris arte.Reso--lutiua,ut arbitror, in inuenienda. Compo' litiuae nullum in Iure ciuili extat eplum. Eius qualis sit ratio .antea expositum est Ea dem sententia ex natura & proprietate methodi ostendi potest; nam methodus seuo do est breuis quaedam uniuersaltum in arte aut scientia aliqua pr ceptionum dispositio
atq; collocatio, quae non tantu inter se conuenienter apteque haerent, sed ad unu etiam si nem ultimu Ecextremu destinantur. Porro
nihil est in Iure ciuili,nihil in reliquis atrita quod non ad praecepta uniuersalia redigi, de
'ratione siqua constringi positi. Aduersa ripi una argumetis, qui contia sentiui, post ea respondebita us. lam vero cum propriustientiae 3cauis sit eausas rerum ostendere,&
cur unuquodq; 6c quale sit, aperire principium . n.artis,causae inuetio est quis est qui nostr Iurisprudenti artis & disciplinae nomen denegare ausit 8 Certe ut reliquae omnes, ita & haee suas rationes tum ab ipsa natura, tum a ratione eivili petitas habet. Huius rei signum esse potest,quod plerique
Iureconsulti propter exercitationem, nonnulli propter peritiam quandam callidius atque melius quam caeteri de iure respon-t ' dent
649쪽
dent & docent. Unde dubium non est, quin si quis animaduertar, quid sit quare alii m lius quam alii id faciant, idq; possit notare, atq; in toto postmodu genere praestare, is si
non plane artem, artu tamen exemplar aut simulachru inuenerit. quadoquide causam cur hic bene,alter male doceat, ostedere porterit demonstratio. quae artis principiti est. Uerum enim vero statim hoc loco obiiciat aliquis Iuliani & Neratii dicta, qui nono mnium quae a maioribus constitui santi rationem reddi posse, neque rationes eorum quae constituuntur. inq u iri oportere aiunt. futuru enim,ut multa ex iis quae certa seni subuet tantur. Hanc sententiam multi iape in ore habent,6ccum de retruerrogati,cuius rationem reddere nequeunt, hoc tanquam
firmissimum sus ignoranti praesidium o
tendunt. Veru m isti qui haec inculcant, non intelligunt, aliaru quoq; artium praeceptio nes causis dc rationi b. suis confirmari quan doq, noIosse; hac.n. ratione nullus esset de monstrandi finis. daretur semper causi cau- ta,ratio rationis,&sie progressio in infinit qua ratione scientiae estit incertae dc infinitae, quod a ratione est alienu. Itaq; ut certi
sint termini & fines seientiaru principia sta, tuenda ian. quae vel sentis,qςuxperientis
650쪽
vel primae intelligentiae sint evidentia,nu, laci; demonstratione opus habeant 3 qualia sunt, definitiones, axiomata, postulata .dchuius generis relicpia,ex quib conclusiones postea & praecepta dem onstrantur. Quarem uita sunt in iure, quoru causas reddere dc turpe, deno necesse δ: neque enim curvis vi 'repellenda, cur honeste vivendu,cur nemo 'laededus sit,anxie inqvuere oportet,sed linqua primit principia,cotra qu nulla disputatis ad mittendaest, notaec orantiasta atque indubitata ponenda sunt.Multa et naa maioribus re consilio,certisque de causis
saluta sunt qui nos latetan his igitur si norint in oluntatem de rationem immedia voeant, inuenire, eur Vnumquod ν, positum sit, valamus,probabi itate , con-
cturis,ad hare consuetudine Sc autoritate orsi iudicatarum colenti esse debemus. que semel tenendantibi est, inscientiis de artibus causis rem atq; pr ceptionu magis necessarias dc perpetuas ; in ciuili, iis a aisciplinisqirae demoribus.dere familiari, de rep. agut, magis probabiles,& quotidi . has ab usu,rationecivili,cireunstatiis & -- ibus aduentitiis,qui perpetuo mutari se . dent, petitas 3 n n tameaut om nino tilia