Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

421쪽

366 PARADISi XXV. Qui prius hunc nimio curvarunt pondere, montes.

35 Quandoquidem tibi gratificans bonus Induperator

Hunc dat congressum, ante obitum in penetrale recepto Interius, Comitum turba assidente suorum, Ut, simulac verum perspexeris istius aulae, Spes ea, quae in terris homines incendit amore, si Hac tibi ope atque tuis solumina larga ministret,

Dic age, quid sit spes, et qui sese instruat illa

Mens tua, et unde tibi est Τ Sic porro samma Secunda. Jam pia, quae monuit tam altum tentare volatum, Duxque meis fuerat pennis, sic occupat ultro:

4b Munere militiae defungi ecclesia nata Plenius haud quemquam sperantem p 0SSidet, ut Stat Scriptum in sole illo totam hanc radiante per aulam; Quare ex Aegypto datur huic Solyma inclyta adire, Ante a militia quam sit requiescere jussus 50 Hoc primum. Illa duo, quae non scitanda Videntur, Ut Sciam, at ut reserat. quam sit tibi amabilis ista Virtus, huic linquam; quae nec nimis ardua menti, Nec sint apta nimis dicentem instare tumore; Et det ad haec idem responsa; atque a Patre lumen

55 Asserat hoc ipsi. - Ut doctoris verba Secundans Corde alacri, atque lubens, ad quae eSt expertuS, alumnuS, Ne sua vis istum lateat, sic ora resolvi: Spes stat in hoc: Vitam certo exspectare suturam;

Quod fit dante Deo et meritis simul ante paratis. 60 Istud sat multis mihi venit lumen ab astris; At prior ille, ducis summi qui summus habetur Cantor, spem mihi cordi hanc instillavit, ubi inquit,

Laudo Deum celebrans: In te cuncta edita sperent, Quae nomen novere tuum I Quis nosse negabit, 65 Dum sidem et ipse meam teneat Τua epistola cordi Hanc instillavit post hunc, ut copia abundem Inque alios vestram pluviam sponte ipse refundam. Haec me sante, ultor subitus creberque micabat

422쪽

PARADISi XXV. 36 Illius incendi ex vivo interiore recessu70 Vibrans, ut scissis erumpens nubibus ignis. Deinde hanc emavit vocem: Quae pectus amore Ardet adhuc virtus mihi semper ad usque coronam Fida comes, donec sun clus certamine Obivi,

Me jubet adspirare tibi, qui suspicis illam; 75 Atque mihi est gratum, si tu, quid spondeat ipsa,

Ipse mihi dicas. - Ego tum: Veteresque novaeque Scripturae statuunt signum, quod nuntiat horum Sortem, quos Pater hic noster sibi secit amicos.

Namque Isaias inquit: Se duplice veste 80 Ornabunt animae propria in tellure; sed ista Vita hic tam dulcis sua cuique est propria telluS.

Germanusque tuus multo distinctius istud Alba ubi commemorat velamina, pandere nobis Arcanum admonitus potuit. - Me talia lante, 85 Et quasi sub sinem, coelorum ex parte Superna VOX, In te sperent, est exaudita, choruSque Omnis ad hanc vocem pariter responSa remisit. Exin has inter choreas lux una refulsit Sic, ut, si tali nammaret Cancer ab aStro, 90 Una dies hiemem totam aequatura suiSSet. Ac veluti surgitque iique ingrediturque choream Virgo hilaris, modo dum sponsae persolvat honorem, Non jactans sese: haud aliter procedere vidi Splendorem instructum ad binos se utrosque rotantes 95 In gyrum, alterno ut decuit flammantia amore Pectora, ibi simul et cantum et modulamina vocum Ingressum subito. Mea tunc haerebat in illos Defixa obtutu Domina, ut modo nupta puella Muta, immota manens. Ecce hic Apostolus ille,

I 00 Qui jacuit supra Pelicani pectora noStri,

Cui lecto magnum legavit de cruce munus. Sic haec; non tamen idcirco divertere viSum PoStea, ut ante sua S quam tanderet ore loquelaS.

423쪽

Ut stat, qui intentus prospectat, luee parumper I 05 Desectum solem jam certus cernere, et idem, Ut videat, visu manet orbus; ita ante lucernam, Ultima quae ardebat, steteram, cum perculit aures Haec vox: Cur aciem tibi sic obtundis aventi Vestigare, quod hic spatium non Occupat usquam

II 0 In torris est terra meum nunc corpus, erit que Hoc tam terra diu reliquis cum corporum acervis, Donec ab aeterna numerum mente ante Sta lutum

Exaequet noster. Sunt hic duo lumina tantum Duplice pulchra stola, sic coelum adscendere digna; III Idque tuis reseres; sactoque hic sine quievit. 1gnitus vortex, blanda et discordia concors Vocum, edens sonitum constatum flamine trino, Ut vitaturi casus maris, atque laborem, Ante repercussi rapido undarum impete, remi 120 Consistunt omnes, ubi sibilus insonet unus. Heu mihil quam violens turbavit pectora motus, Ora BEATnicis quaerenti, ubi nulla lacultas Hanc spectare dabat, quamvis ego propter adesSem, Felicemque agilans vitam me mundus haberet lΑnceps dum stabam restincto lumine visus, Fulgenti ex flamma, mihi quae reStinxerat istum, Exiit aura jubens intentum me ora tenere; diamque inquit: Donec redeat tibi copia visus 5 In me consumpti, bene erit, si damna rependas Sermoni indulgens. Ergo nunc incipe, quoque Mens tua prospectet, dic atque id volvito, lumen Defecisse tibi, non interiisse peremptum; Nam quae te hanc diam mulier deduxit in aedem I 0 Virtutem praesert oculis, qua nota valebat Dextera Ananiae. - Ηuic contra: Ut seri corde libido,

424쪽

PARADt Sl xxvi. 369Tardius aut cilius veniat medicamen ab illa Istis luminibus, per quae est data porta serenti Flammam, quae totam penitus me incendit et urit. Ib Quae vestrum hunc explet conseSSum, Summa voluptas Principium ac sinis scripti est cujusque legenti Aut minus, aut magis intensum dictantis amorem. Quae me vox eadem arrexit formidine stratum Desectus subiti, mi aeuit sub pectore curam 20 Ulterius sandi. Et: Tibi certe angustius, inquit Tranctandum est cribrum, ut recte res cernere possis Dicendusque tibi est, qui signum vertit ad istud Arcus tela tui. Cui tunc: Ope philosophiae, Per syllogismos, per. quae Scriptura propinat. 25 Hic venit insigendus amor mihi corde sub imo; Namque bonum, ut natura boni est, simulatque patescii Hoc inquirenti, succendit pectuS amore, Qui tanto est major, bona quanto hoc plura receptat. Illius esse igitur superans genus omne bonorum

30 Sic, ut praeterea, quidquid sit amabile ubique Mortali, nil sit quam ductum lumine ab isto

Tenue jubar, Spectare oculis et mente neceSSe est, Cunctis posthabitis, et re in quacunque probanda Diligere id verum, quod clare elucet ab ipSo. 35 Τale meae menti suit aptus Sternere verum ille idem, primum qui demonstravit amorem Vitae cujusvis, aeternum quam manet aevum. Hoc auctor sternit verax Mosi ista prolatus Do se: Cuncta tibi ostendum bona. Sternis et ipse 40 Altum exorditus carmen coelestia vulgans Arcana in terris, nullo praecone sonante Grandius. - Audivique: Igitur quae discere mente Humana licuit, quae te docuere magistri Sacri huic concordes, iturum te iterumque monebunt 45 Observare Deum sinemque caputque tuorum Ardorum. At quoque dic, an ad hunc te sorte trahentes

425쪽

Experiare alias chordas, tot ut ipse remittasVOees, quot tacitum tibi densibus iste momordit

Pectus amor. - Non me latuit mens sancta petentis 50 Coelum aquilae, quam Christus amat, quin immo videbam, Quo moliretur profitentem adducere, et inquam: Ad summum quicunque valent cor vertere Patrem, Morsus, certarunt istum mihi inurere amorem. Mundi natura atque mei mors, quam ipse subivit,bb Ut smerer vita, et quod sperat nomine Christi Quisque, ut ego, sidens, et quae cordi intus inhaeret Cognitio mihi dicta, obliqui ex vortice amoris

Me traxit rectique dedit contingere ripam. Nunc solia aeterni toto frondentia in horto 60 Cultoris mihi amanda reor, prout largiter ista Ιs donat. - Ρostquam taeui, dulcissima coelo Insonuere mele, et simul est modulata BEATRlx Ter plaudens Sancto. Ac veluti sub lumine acuto Illico somnus ahit, mola virtute ciente 65 Visum, quae rapide splendoris ad ostia currit Insinuans tunicis. et qui expergiscitur, horret Cuncta suis subjecta oculis. tam nescius ille est Evigilans subilo, dum illi Succurrere cessat audicium mentis: nostrorum ita depulit omnem 70 Labem oculis dux diva suis radiantibus ultra Ingentem tractum. II ic melius mihi copia visus Quam prius assulsit. Tum Victus paene Stupore Cum prope nos quartum vidissem fulgere lumen,

Illam scitabar, quae sic est ore locuta: 5 Hac sub luce suum auctorem miratur et ardet Quae prior aethereas anima est emissa Sub auras, uuam quemvis primae virtutis dextra crearit. Ut frons, quae, Vento praeterlabente, reclinat

Suminum, dein propria vi surgit: sic ego, santis 80 Sub verba admirans: dein me fiducia cepit

Jam desiderio ardentem mea Promere Sensa;

426쪽

Et coepi: ο pomum, quod prima ab origine solum

Stabas maturum, pater o antique, maritae 85 Et socer et genitor cujusque, id te oro piaque, Qua posSum, te mente precor, ne taedeat ore Edere verba tuo; mecum quae mente Voluto Et taceo, tibi aperta patent, nec demoror ultra. Bellua saepe micat sic, ut, qui amor inapulit illam, 90 Stare diu tectus non possit, veste Sequente Quod natura jubet: sic ex velamine prima Illa anima ostendit, quam se indulgere parato Laeta animo osserret. Dein vocem efflavit et inquit: Vel te dissimulante, tuo quam pectore Versas,sb Curam, hanc inspicio melius, quam quidquid habebis

Certum. Haec in speculo nunquam sallente videnda Stat mihi, dupliciter quod res dat cernere, niique. Quod se conduplicet, patitur. - Τe audire voluntas Nunc seri, quam dudum posuit me numen in horto I 00 Alto, ad quem scalis tam longis reddidit aptos Haec artus tibi; quamque diu percepta voluptas Luminibus sit tanta meis, quae propria magnsmCaussa iram accendit, tum queis sim vocibus usus, Quarum inventor eram. - Nunc, o mihi cara propago.

105 Non tanti per se fuerat gustata palato Illius esca meo ligni, ut mihi tanta pararit

Exsilia, ast intra sines consistere recti Indocile ingenium. Hinc ex sedibus, unde BEATRI x VIRGILI LM excivit, quater auctos millibus annos IIo Et ter centenos, et bina volumina Solis Hoc ego concilium optavi; atque ad lumina cuncta Orbibus hunc novies centum et triginta peractis, Dum me terra habuit profugum, flammescere vidi.

Quae mea lingua fuit, periit restincta, priusquam II 5 Non prosectum Nimrod conamine grande Maturaret opus. Nam quae ratione libido It duce, nulla homini vario, prout astra Secundat.

427쪽

Duravit somper. Natura dat ipsa loquelam, Uuae sit cunque, homini; vestris vos viribus utii 20 Pro lubito sinit. Λnte Orco quam illaberer atro, Et inter vestros nomen sibi summus habebat Tunc Amor, unde suunt, quae me isthic gaudia cingunt. Deinde fili est dictus. quod vestrum haud dedecet usum Consimilem in ramo frondi: dum lapsa putrescit,l25 Altera succedit. - Qui mons altissimus undis Imminet, hic suerat vitae puraeque pudendaeque Hospitium, a prima mihi lueis ad usque secundam Horam, ubi sub sextam sol a quadrante recedit. Et Patri et Genito et Paracleto gloria saneto IVoce una coepit superorum exercitus omnis Sic, ut me abstulerit dulci menq ebria cantu. Quocunque adspicerem, mihi laetum expandere risum 5 Cuncta videbantur, nam aures ac lumina inibat Isia mihi ebrietas. O inenarrabile gaudi Atque voluptatis pelagus, o integra amoris Aeta S ac pacis, Securaque copia . nulla Exstimulante sitit Ante oculos mihi quattuor ignes 10 Incensi stabant; ast increbrescere coepit

Qui prior adstiterat, factus mihi imagine talis, Qualis stella Iovis, si Martis sidus et illa

Iam volucres sant et pennas mutet uterque. Quae mens hic divina suo regit omnia nutu, 15 Partiturque vicem officiumque, silentia toto Fecerat in coelo, cum vox haec venit ad aures: Noli admirari, si me mutare colorem Cernis; nam hos omnes, me nunc dicente, videbis

Mulari pariter. Uui in terra est sede potitus 20 Sode data mihi, sede data nulli, quae vacat ante ora Deo geniti, do nostro idem ille sepulchro

428쪽

Latrinam fecit manantem Sanguine, odorem Tetrum exhalantem, qua infra deterrimus isthinc LapSuS placatur. - Quem, adverso Sole, colorem 25 Indueret nubes sub prima crepuscula nucii SVel lucis, vidi totum conspergere coelum. Ac veluti secura sui stat semina honesta, Ac tantum timida est alienae ob crimina culpae, Sic mihi visa suit vultum mutare BEAT lux, 30 Atque suisse reor talem splendoris in alto lDesectum coelo, cum PASSa eSt Summa poteStas. Exin usque adeo mutata voce prosari Institit, ut nunquam adspectum converterit oris: Christi sponsa meo non est nutrita cruore, 35 Atque Limi et CLETI, prolato ut veneat auro; Al vitam hanc pacti laetam SixTvsque Piusque, Et post CaLix TLM Unnarios, cum lumina ne tu

norassent multo, sacrum effudere cruorem.

Non fuit iste animus nobis, ut dextra Sederet 40 Ad latus illorum, quibus est Succedere no Stram In sedem, altera Christiadum pars, altera laeva: Non ut concessae claves milii bellica versae i In signa urgerent Sacrato sonte renatos; Nostra nec elligies sieret gemma apta sigillo 45 Ad privas leges, quas salsa S vendere mi S ESt, . Quas propter rubeo, atque oculi exat Sere frequenter. Hinc se mendaci pastorum veste tegentes Est spectare lupos per paScua cuncta rapaces. O tutela Dei, quianam hos in tempore cessas 50 Jamque Laorsint, jam noStro VaSeones acrem Sanguine avent satiare sitim. O rudimenta secunda,

Huccine deciditis' Sed quae Sapientia Romae Scipiadis dextra mundi defendit honorem, Quam primum, ut Fides, rebus Succurret acerbis. bb At tu, qui pondus propter mortale redibis Fili, illuc, pande os, quaeque haud celanda retexi,

429쪽

Ne cela. - Velliti glacie concreta vaporum Copia per nostrum delabitur aera, Solem Cornigera tangente capra; sic aethera vidi 60 Desuper ornari totum et quasi vellera lucum Ire triumphantum, quae mecum sedibus illis

Adstiterant. Istas oculo se ante sequebar, Atque secutus eram ripa tenus intervalli,

Quod medium est, donec distantia non dedit ultra. 65 Quare ubi suspectu me vidit Diva solutum, Dejice nunc oculos, mihi dixit, et adspice, quo te

Invenies versum. - Qua primum ex temporis hora

Despexi, vidi me percurrisse quadrantem, Quem plaga prima facit medium transgressa diei 70 Extremum ad finem. Quare mihi cernere aratum Stulte trans Gades fuerat maris aequor UlSxi, Et citra propius ripas, ubi Agenore nata Dulce stetit pondus. Plus et patuisset aperti

Areola ex ista, sed Sol processerat ultra, 7b Sub pedibus nostris,' plus quam unum tramite signum.

Duae sese oblectat Semper mens percita amore Cum Domina, magis atque magis tunc rursus ad illam Ardebat revocare oculos: ac si asserat omnes Ars simul et natura escas, quae lumina captant,

80 In carne humana pictaque in imagine carnis Capturae mentes, divina ad gaudia, nostris Quae assulsere oculis vultum mirantibus illum Ridentem, una omnes junctas nihil esse laterer. Quaeque mihi virtus oculorum indulserat usum, 85 Pulchro me nido Ledae divulsit, et illam Impulit in sphaeram. quae Velocissima sertur. Singula pars hujus quam vivacissima, et alta Convenit, et simili sunt cuncta ita praedita forma, Ut, quam Dux legit. non sit mihi dicere sedem. 90 At desiderium quae noverat illa tacentis, ni dens tam laeto tunc coepit sarier ore,

430쪽

PARADtSl XXVll. 375 Ut Deus exsultare mihi sit visus in illo: Axem quae medium motus natura quietum Postulat et rapida vertigine caetera torquet,s5 Prosilit hinc, ut sine suo; nec continet ullanes alia hoc coelum, quam mens divina gubernans In qua ignescit amor vertens, et quae pluit alto Virtus. Lux et amor coelum hoc praecingit, et ipsum Coelos praecingit reliquos, mensque unica cingena

I 00 Praecinctum, sola hoc intelligit. Haud ciet ipsi

Extera vis motum, proprio Sed turbine motus Coelorum reliquos ii Sum metitur, ut audis Dimidium quinasque decem metirier ulnas. Iamjam per te noSSe potes, ut tempus in ista

105 Radices testa, inque aliis dicatur habere

Frondes. - O, quae mortaleS. male Suada cupido,

Usque adeo mergis sub te, ut deducere ab undis Lumina nemo tuis valeati Bene vestra voluntas Floret; at assiduo mutantur vera sub imbre II0 Pruna, et degeneri vos ludunt vana Sapore. Pura fides pietasque ac neScia saltero vita In teneris tantum pueris reperitur, et unus

Quisque prius iugii bas, quam plumis mala tegatur. Est qui, dum balbutit adhuc, jejunia servat,

. III Interea lingua pastus genus omne Soluta Devorat audacter quovis Sub lumine lunae. Est qui, dum balbutit, amatque auditque parentem, Quam cupit, integro Sermone, Videre sepultam Sic solita est nigro tingi culis alba colorei 20 In primo adspectu formOSae illo patre natae, Qui, cum mane refert, abiens sibi subrogat umbras. At tu, ne ignarus stupeas, id pectore volve, In terris nullum esse ducem, qui regna gubernet; Quare hominum soboles declinat tramite recto. ira At prius hibernis totus quam excedere mensis Iani sortitus nomen cogatur, ob illam