Dantis Alligherii Divina Comoedia hexametris latinis reddita ab abbate Dalla Piazza vicentino

411쪽

95 Τam celer a nostrae naturae robore motus, t rapido posset cursu me aequare volantem.

Sic mihi fas fuerit. rursus Spectare triumphum Illum, mi lector, quem propter crimina vitae Lugeo Saepe meae et plango mihi pectora palmis; l00 Ut tibi demissum tam raptim avertere Druna

Non esset digitum, quam cernere contigit aStrum Post Taurum veniens, Sensique ingressuS in ipsum. O luces almae, O magna virtute repletum Lumen, cui, quotacumque esset, debere latebor 105 Vim totam ingeniit Vobiscum exibat, ei oras Vobiscum occiduas repetebat praepete cursu ille pater generans mortalia Saecula cuncta, Cum primum Hetruscis ego coepi veScier auris.

Post ubi largita est tantum mihi gratia donum, Ii0 Lt praecelsa rotae fastigia adire liceret,

uuae vos circumagit, regionem agnoScere Vestram

Est mihi sorte datum. Modo vestros Suspicit ignes SuSpirans anima ista pie, ut virtute potiri Durum iter aggressae detur, quod me attrahit ad se. I 15 dam se Summa Salus Sistit Sic proxima, coepit Dux mea, ut et claris, et acutis lucibus utidam te posse rear. Uuare conSiSie, priuSquam Te mergas illuc, despectans. Adspice, quantum

Sub pedibus mundum libi subjecisse videbor. I 20 Quare sensa tibi quam jucundissima prodat

Pectus, ubi occurrat venienti turba triumphans, Per coeli convexa hujus quae laeta propinquat. Septenos iterum coelos ego lumine totos Lustravi, talemque globum mihi cernere nostrum Ira Contigit, ut vili adspectu decerpserii ore Invito risum; ac melius sentire videtur Qui minimi hunc faciat, vereque eSt aequus habendus, Longe diversas qui agitat Sub pectore curas. Natam Latona incensam vidi, atque Sine umbra,

412쪽

130 Quae mihi caussa suit. cur olim mente putarim Hanc raram ac densam. Ille, HSperione nate. tuorum Spicula sustinui splendorum, quoque rotentur Impete te circum natus Maja atque Dione, Miratus didici, ut moderetur Iuppiter igni Iab Naii, algoque patris. Stationes caussa novandi Tune patuit. Vidi septena haec corpora, quanta, Qualia erant, qualique ibant velocia motu, Γtque polita situ distanti singula cedant. Areola haec, quae nos adeo iacit esse feroces,l40 Me simul aeterna verti eum prole gemella Tota mihi a summo se ostendit ad usque profundum: Exin pulchra meis quaesivi lumina ruimus.

XXIII.

Ceu nido incumbens frondes avis inter amicasDulcia natorum prope corpora, nocle tegente Omnia, ut optato adspectu potiatur et esca HOA alat inventa, duros solata labores. 5 Tempus praeveriit ramoque insistit aperto Et desiderio manet ardenti aurea solis Spicula, prospectans defixo lumine, dono cTandem Eos surgat; mea sic arrecta tenebat Diva oculos speculata plagam, sub qua ire videturio Sol properante minus cursu. At cum lumina circum Volventem adspicerem ac suspensam, ut qui optat. et idem

Quiddam aliud vellet. spem et praeeipiente quiescit

Pectore contentus, sic Ora oculosque serebam.

Sed breve praeteriit tempus punctum inter utrumque; II Quo mansi, dico et vidi clarescere coelum Et magis ac magis; et simul haec est sata BEATMx: Eece tibi ingentem Christi sectata triumphum Agmina, et has sphaeras peragrantem qui manet omnis Te fructus. Mihi visus erat flammescere totus

413쪽

20 Huic vultus, tantamque oculis dissundere plenis Laetitiam. ut cogar fructus id linquere inane. Qualis sub noctona ridet pleno Orhe serenam Aethereas inter pulcherrima Delia nymphas. Omnia pingentes coeli loca; millia supra 25 Splendorum adstantem vidi, qui lumine cunctis

Donabat splendere suo. solem, ut solet iste Omnia luce sua perfundere Signa Superna. Et rubare ex vivo caro fulgida translucebat

In visus iam clara meos, ut ferre nequirem.

30 O mihi dux dulcis, dux O mihi cara, BEATnixi Illa mihi: Quae te virtus domat, omnia frangit. II ic sapientia adest. pariterque potentia pandens Coelum inter terramque vias, quas plurima longum Iam vola optarunt. - Ut ruptis nubibus ignis, 35 Qui non se capit, expansus petit ima, rebellis Naturae; haud aliter, tanta inter pabula fines

. Ex SuperanS Arctos, Se ipsa mens major abivit. Fec, quae tum serent, nunc est meminisse lacullas.

Pande oculos, qualisque ego sim modo. suspice. dixit; 40 Talia vidisti. ut valeas jam ferre tuendo nisum impune meum. Stabam. ut qui visa requirit oblita excussus. frustra haec revocare laboran A, Tanta ubi promissa audivi. et tam digna favore Grati animi, et nunquam ex libro delenda do conlp45 Praeterita. At vero Si nunc cuncta ora sonar ni,

Iucundo quae laete magis pinguescere turbae Aonidum dederunt, mihi Opem latura canρnlini sum almum. utque dabat clarescere purius ori Formoso hic risus. pars haud millesima veri 50 Huc subeat. Quare Paradisum pingere adortus, Sacratum Sallu me transiluisse poema Confiteor, qualis qui ossendit sorte recisum. Quod peragrabat, iter. Sed qui grave mente volutei

Pondus materiae ac tergum moriale graudium

414쪽

55 Haud iste arguerit tanta sub mole trementem. Non iter eSt parvae cymbae, quod tendit arandum Prora audax, non eSt navarchi, qui Sibi parcat. Cur mea te facies, inquit, tanto ardet amore, Lit non adspicias pulchri decora alma vireti,s0 Quod se sub Christi radiis florum ornat honore omnigeno' Hic rosa inest, in qua si hi sumere carnon Divinum voluit Verbum, hic se lilia tollunt, tuorum pandit odor callem, qui ad sidera duxi LSic mea Dux; et ego totus parere paratus 65 Hujus consiliis, aegre certamina inivi

Pupillae rursus. Ceu, puro Sole micante

Per nubem si actam, jam pictum noribus hortum Umbris incia mei viderunt lumina visus; Sic ego splendorum vidi plura agmina ab igne 70 Desuper ardenti fulgentum; at cernere Dialem Haud mihi posse datum est. O, quae sic imprimis illos, Percomis virtusi Voluisti scandere in altum, Illic largitura locum haud tua serre valenti

Spicula. Formosi storis, quem Semper adoro 75 Et mane et sero, nomen majori S ad ignΡm Lucis tota anima, toto me pectore traxit lAtque ubi, quae vincit Superos, ut vicerat imos, Qualisque et quanta est, oculos mihi vivida pinxit Stella, intra coelum lax est descendere visa 80 Sub sorma annelli, qualis Solet eSSe coronae, Praecinxitque illam, ac se circumfusa rotavit. Harmoniae quodcunque genuS, quod dulcius auri Hic sonat, atque animum magis attrahit, esset ad istam, Ut nubes quae rupta tonat, citharam, unde CDPonam 85 Pulchra refert coelos Sapphirus clarius Ornans. En ego sum, Sum Amor Angelicus, qui circumit altam Laetiliam puro spirantem e VIRGINIA alvo,

Qui desiderii statio suit hospita nostri. Atque ibo circum, o Dominatrix inclyta coeli,

415쪽

90 Dum prolem ibis pone tuam, Sphaeramque Supremam Plus diam efficies, illi quod es addita regno.

Ista melos circumductum sub carmina habebat Finem, unaque aliae luces sonuere Mariam. Regia, quae cingit cunctos vertigine gyros s5 Stelli seros, vestis mage servida, cuique ministrant Plus vitae Patris mores atque halitus alinus, Nos super interius distantia concava habebat Sic, ut, ubi Steteram . mihi se nondum illa videnda Praeberent: quae caussa fuit, cur copia nulla 100 Sit data luminibus nostris servare sequendo Posse coronatam flammam sublime petentem Ad genitum usque suum. - Velut insans. brachia tendit Qui satur ad matrem, dum risu prodit amorem:

Sic se protendit quisque ex candoribus illis I 05 Vertice sublato, ut norim, quam corde Mariam Diligerent grato. Deinceps illi ante stetere ora mihi, usque adeo dulci, Regina, canendo, Coelis concentu, ut nunquam mihi mente voluptas Exciderit. Quanta est ubertas condita in illisi 10 Arcis divitibus, terrae hona semina doctis Mandaret Hic vita est, juvat hic gaudere reposto Thesauro, quem, qui exul erat Babylonis in urbe Auro ibi neglecto, aggessit partum haud sine fletu.

Hic sub progenie, cujus genus a Patre Summo I 15 Cunctorum Domino, et Maria sub matre triumphat Victor cum antiquis credentibus atque novellis, Qui claves Servat, per quas regnum itur in istud. Juncta sodalitio sacra turba, electa beati Grandem agni ad coenam, te sic paScentiS abunde,

Ut desiderii usque tui sint gaudia plena;

Gratificante Deo, si est praelibare potestas

416쪽

5 Huic data, quod vestra cadit ex mensa, ante diei Horam postremam quam ipsi praescripserit aetas; Stet posita ante ocidos vobis immensa cupido Ipsius, ac paulum VeStro hunc adspergite rore. Nam sons, unde fluunt, lacite quae cogitat intus, 10 Vobis usque patet. Sic est assata BEATRix.

Tum vero illae animae laetae se vertere in orbes iSphaerarum SeSe circum, Stantst axe, rotantum, More cometarum flammantes. Utque videre est

Usque in maclunulis lapsas strepitantibus horas I 5 Sic volvi circlos, Si advertas, ut prior unus Sit similis stanti, extremuSque volare putetur; Sic illae choreae plaudentes dispare motu; Prout rapidae aut lentae, cujuSque expendere opum vim Visus edocuere meoS. Quae est visa notari 20 Dignior egregiam ob Speciem, splendore refulsit Felici usque adeo, ut nullum mage fulgere lumen Ferret; terque BEATRICEM circum igne voluia, Fudit ab ore melos tam divum, ut vivida mentis Vis mihi non revocet. Quare hoc mea littera saltu 25 Praeterit, ac mitto describere; namque facultas Quaelibet ingenii, nedum oris copia nostri, Cum studet hos similare Sinus, utetur inepte

Vivaci suco. - Alma soror, quae Supplice voce Sic pia stas coram flammata exercita cura,

ad Tu sphaerae illius pulchrae mihi vincula solvis. Deinde sacer cessans ignis sua flamina vertit In Dominam, haec post dicta, meam; et jam talibus infit: Magni o lux aeterna Viri, cui tradere claves Est nostro visum Domino, quas detulit alto 35 Ex gaudi regno miri. haud tentare recusa Istum de levibus gravibusque, ut corde cupido Fert rogitare, tuae iidei quae dogmata poscunt,

Per quam tu incolumis super undas aequoris ibas. An bene amet, speretne bene, et bene credat, aperium

417쪽

40 Est tibi. qui speculum sigis tua lumina in illud.

In quo picia vides quaecunque amplectitur omnP. Sed quoniam ob veram regna haec coelestia cives

Accivere iidem, hanc jussos decorare triumphis;

Hanc tractaturum par est te accedere ad istum. 45 Ac veluti sumptis stat hac alaureus armis, Nec mulit, donec, monitus scrutante magiStro, Certet, sed litem non est componere certus: Sic argumenti mecum genus omne struebam, Fante illa, ut tanto me respondere paratum

50 Quaerenti osserrem, et mihi credita vera lateri. O bone Christicola, hic jam nunc tua promito Sen Sa, Fare: sides quidnam est' Frontem jubar extuli ad illud, Quod sic spirabat; deinde est inspecta BEATRIX. Annuit illa, ut aquam sonte interiore reclusam 55 Effundi sinerem. Quae dat mihi gratia coram Primipilo, qui sit mihi sensus, sari, ego eoepi,

Det quoque sat claros educere pectore SenSuS.

Tum porro: Ut tibi dilectus, Pater optime, frater, Qui tecum Romam meliore in calle locavit, 60 Iam scripsit: Rerum, quas nos sperare jubemvir, Vera sides fulcrum est, argumentumque latentum Mortales hominum visus: talis natura videtur Illius esse mihi. - Dein haec audita loquela est: Tu recte sentis, si recte intelligis, illam 65 Qui inter res simul interque argumenta reponat. Mox ego: Quae sese mihi dant arcana colenda, Sic latitant saliuntque imae mortalia gentis Lumina, ut, haec vere osse, sides pro teSte Sit una, Qua Spes alla sedet, stante ut sundamine, ni Xa: 70 Inde rei solidae ipsa fides sibi nomina sumit. Atque side ex ista par est deducere robur Argumentorum, haud alia ducente lucerna; Hanc etenim dico Iogicam. - Tum audita loquela est:

Si, quidquid vobis doctrina discere fas est,

418쪽

l AllAD SI XXlV. 36375 Sic animo quisque acciperet, locus esse sophistae Ingenio haud posset. Vox haec ex stamine amoris Illius incenso venit: dein talibus insit: Tum nota, tum pondus pensi bene convenit aeris. At sare. an proprio ex loculo deprompseris istud 80 Huic ego: Ita hoc servo tam fulgens tamque rotundum,

Ut typus haud quidquam incerti mihi habere putetur.

Exin ex luce est vox haec emissa profunda.

Quae splendebat ibi: Gemma haec carissima, qua Stat Fixa omnis virtus, unde est tibi' Talibus illa. M Ast ego: Largi illius divini flaminis imber, Cujus in antiquis diffusa est copia chartis Inque novis, frina mihi pro ratione valebit Semper Sic praesente, ut quaelibet esset ad illam

Vis demonstrandi evincens obtusa sutura. 90 Deinde haec audivi: Doctrina antiqua recen Sque, Quae sic concludit, cur est tibi sacra loquela Tunc ego: Facta probant istam testantia veram, Ad quae non serro, non est incudibus usa Daedala naturae virtus. - Vox haecce remisit:

95 Quae tibi cautio erit. quaeso, haec narrata fuisse Illud idem, quod adhuc manet argumenta probantis, Nemo tibi jurat. Si ostentis excita nullis Amplexa est tellus Christum, haec mirabilis unanes facit, ut reliquis non sit centesima virtus, 100 Dixi; tu campum pauper, jejunus in isti. Egregiam ut Sereres plantam, quae sertilis uvis Jam suit, at sacta est modo sentis. Verba sub ista InSonuere: Deum laudamus I carmine in illo Coneentuque, melos quod sunt cantare sueti I 05 In coelo Divi. - Αt majestas Principis illa,

Quae sic ex ramo ad ramum me traxerat u Sque

Excutiens, donec jamjam ad solia ultima ventum est: Quae se mente tua delectat gratia, dixit,

Hactenus, ut decuit, responSiS Ora resolvit;

419쪽

364 tranANSi XX lv. I 10 Sic ut, quae emet Sere, probem; Sed promere Oportet, Quae credenda putas, atque unde tibi obvia venit

Ista sides. - Pater alme, O mens, cui cernere laS eSt,

duae jam credideras sic, ut vicisse se raris, Qui podibus melior properavit adire sepulchrum; ii5 Mi clarare jubes si dei, quae credita prompte eSt,

Hic formam ac pariter caussam, qua insederit ista In me credulitas; et respondere paratum Invenies. dixi. Mihi creditur unicus, unus Aeternusque Deus, qui totum haud motus olyinpuini 20 Ipse movet desiderio flammante et amore. Nec solum secere sidem, subjecta fideli Quae mihi sunt oculo, vel quae scrutata profundum Mens humana reseri, sed veri lucidus imber,

Qui pluit hinc large, Mose fundente. Prophetisque 125 Et Psalmis, Evangelio turbaque probante Vestrorum nam vos illum scripsistis ob ignem, Qui vos inseruit Divis), eertusque fateri

Sum tres perSonas aeterna S, eSSeque eorum

Sic unum trinun que, ut et es patiatur, et estis 130 Conjunctim. Verum alta Dei, quam Sic modo tango.

Conditio mihi inusta manet, renovante sigillum Saepe Evangelio. Hic fons est, est illa savilla, Quae vivum si ammae se deinde essundit in imbrem, Et, quale in coelo sidus, mihi lumine splendet. 135 Sicut herus, jucunda sibi si quae accipit aure, Dein servi petit amplexus gratatus ob illa, Quae sibi laeta tulit, simul hunc videt ore tacentem: Sic bona verba mihi dixit sub nomine trino Cantando ac ter me cinxit, simulatque quievi, 140 Lumen Apostolicum, quod respondere jubebat; Sic placuere illi, quae sum verba Ore locutus.

420쪽

PAllΑDlSi XXV. 365 Si quando fiat, sacrum ut sort3SSe poema. Cujus ego in partem coelum terramque vocavi, Sic ut me macie plures tenuaverit annos, Vincat crudeles animos me excludere ovilio Pulchro juratos, ubi somno membra reSolvi Agnus, corde lupos horrens sibi bella cientes; Voce ego mutata, mutato vellere, vatem Me reseram reditu, sancti et prope marmora sontis, Unde abii ablutus, cingam mea tempora lauro.

I0 Namque et ego ipse fidem, quae animas rata signa serentes Non sinit ignorare Deum, hunc ingressus adivi, Proque fide ipse mihi nutu Petrus annuit isto. Dein lux ex illo nobis suit obvia coetu, Unde prior venit, qui munere functus eorum est, II Quos sibi substituit Christus. Τum laeta BEATnix: Tende oculos, dixit, specta; venit, ecce, Dyna SteS,0b quem Gallaciam properat gens ViSere terram. Ut, quum sese addit socio Cythereius ales, Ambo trahunt gyros et amorem murmure produnt: 20 Haud secus occurrere sibi si inui unus et alter Dux magnus, decore insignis, coelestia laudans Prandia. Lbi alternis gratatus uterque quievit,duisque stetit tacitus me coram, luce coruscans Tanta, ut mi obruerit vultum. Sed dulce BE1 Tnix

2b Bidens: O quae, inquit, scripsisti gaudia nOStrae, Inclyta vita, domus, doceas has aetheris altas Spem reSonare plagas; nosti, namque exprimis illam Tu toties, quoties Christi magis ora videnda Emicuere tribus. Caput arrige, pone timorem; 30 Quidquid enim ad Superos mortali surgit ab orbe, Sub nostris radiis id maturescat oportet. Hoc mihi solamen pervenit ab igne secundo; Quare ego ad adstantes haud sugi tollere visum,