장음표시 사용
41쪽
8 Pro expiente in Scιentys Proficere. lam adeat, nam grauissime erraret. Quo agis doctus, magis
hieti tempore, magis apte disciplinam tradit quare praeter perfectiorem scientie acquisitionem, qua pecunia compensari meritono potest, omnibus ad unguem ex atrii natis non raro maius etiam pecuisniae lucrum reportatur. Hinc Uiri, bc maxime Principes, qui sumptiabus non p.irc tu in alendis,' ad suam, vel suorum disciplinam alliciendis hori. lnib is molem , vel scientiis illustribus, breui talium impensarum ingentem seu ciuia vident cum maxima animi iucunditate.
17. Cum P ceptoribus diisque Viris in ea scientia, in qua proficere
cupit quisque peritis agere pro viribus enitatur Maiorem fructum refutabit ferme sei per ex congrelsu per horam v. g. cum viro huic uni Odi docto, quam si octo dierum spatio talusis plures horas inst dio impenduret. Tales viros audi .it altis te,interroget submisitadocilemque se illis exhi H .it, illosque veneratione prosequens summa se fortunatum potet, dum istiusmodi congi essus, di frequentes, habere sibi liceat. Hanc etiam ob causam viri 'Principes facile, ac breui multum in multas sicientiis progressum faciunt I8. Non parcat calamo, memoris ter acutissimi, inter Thom istas Principis Cardina- Iis caι etan pi nunciata numerari; Circulus, hoc est disputationes , colloquia cum sapientibus,3 Calamus me doctu fecerunt. Quae in δε-
lita didice ita quo uis, quae e libris etia, sed no obvii haberi queunt, quae peculiari animaduersione, & consideratione digna fuerint visa scribat, habeatque ad id libellum rite dispositum pro materia tu, qua stionumque varietate, in quo ex ordine illa disponantur. Satis erit aliquando libri, vel Auctoris nomen describere, qui de tali re agit, quem pollit, cum opus fuerit, prae manibus habere. Scripto quoque consignet illa,quo sibi aliquando meditanti osteruntur, vel a se excogitantur: vcli enti occurrunt de tali te haud consulto cogitanti posisunt enim Gin occurrere valde utilia, ingeniosa, Qquorum memoria valde iuuet ad multa , in quibus deinde operam suam collocabit, ac taedebit talium fuisse oblitum. Describat etiam , quam audit, vel legit, vel ipsemet excogitat, vel allaturus eli in medium rationem, vel argumentationem suffauentem sententie, vel illam oppugnantem avidebit enim tunc non raro illam claudicare, nec plene expositania calamoque descriptis habere eam vim, quam ipsemet mente solummodo dei in ea uerat. Intet argumenta autem pluris stimet semper , quae sunt fundamenta clam catum opinionum,4 quae a sapientibus in
tali scientia vitas edici scribi, vel proferri videt, e maxime, si illa intelligat ab iisden in pretio haberi is Quae non intelligit, aut
non recte, vel perfecte intelligere existimat, non erubescat unqυam, licet a late grauis,& in sapientia celebris habeatur,ab aliis maxim
ritioribus, de qui earum rerum cognitionem tradere queunt perse
42쪽
tionem, ediscere o. Tam amplam sciat rerum esse notitiam,
ut vel in unius tantum contemplatione acris etiam ingenii virum oc- eupatum babere queat Hinc integra, amplaq; volumina de natantum re Phisiec, vel Mathematica , vel Morali, Ne eaq; unica a viris clarissimis conscripta I. Qualem Methodum in discendo, vel studendo, non solumodo gereralem, verum etiam particula tem cuiuscumque scientiae adhibere debeat, perspectum liabere curet ex huius enim defectu a iuuenibus noulinatim studio cet roqui va de deditis paruus fit prosectus Ili scientiis enim uero ediscendis una alteri necessario praepon .nda; in eiusde ni scientiχeriam tractatione aliqua primo loco, alia medio, alia postremo loco ediscendat qu*cunque singillatim ediscenda. tali ordine ediscenda est, etiam ut firmioreui, ac perfectio tem illius notitiam assequatur intellectus ia Paucos eosque se lictos initio euoluat libros; multorum lectio librorum mentem obruere solet, nec sinit fluctuanter noui auditori mentem celtis in sinere sapienti vestigiis ob inscientiis progressum ficerit, plurium lectio libro tum hac silli erat incommoda,cum suum interponere iudicium possit. a 3. Disputationibus, Academicis Discursibus , aliisque literariis exercitationibus, quae ad scientia mi in quam incuniit, maxine spiciant,interesse a non omittat a non nrediocrem enim fluctum ex his omnibus,mat. tenderit, poterit reportare as. Non sine delcctu iac discuss.one quada in Prima principia, nonnullis maxime proclamata admittata, imo norit rarissima esse I rima vere Principia in scientiis, nec plurimas esse Bononierationes, sed potius serese nullas, lima confici entur iuxta leges ad Demonii rationes perscctissimas consciendas, vel noscenda spectantes:multas autem dici Demonstrationes ex si 'positione quorumda principiorum qu ad summum pio babilia,N quandoque,ssint. Meminerit quidem, dum de aliquo huberi nequit Demonil ratio quod ut plurimum saltem n scientiis contingit 'p-timimae esse de illo habete cognitionem prctabilem: Sic di perte-tta valetudo obtineri nequit , minor sanitas ess optimum, quod per artem et homo Ostodioqu/ rit as significatione Uocu in unaquaq;scietias teris percipere studeat habet enim quaeq; scietia peculiares Voce quas in illa sapientes ad certa indieanda imposuerunt, ac non raro eadem Vox apud eiusdem scienti Pio sessores , ac Docto. res criptoresque, varios multiplice's sensus habeti Nunquam latis prometamo nullatenus proficiet,nisi tetminorum . qui solent usuris pari in tali scientia exactam fuerit assecutus notitiam; eumque aptiorem ad docendum praeceptorem putet,qui maiorem, melioren 'uo talium vocum notitiam habuerit, tradideratque . Ex tei ιnis conis
hara propositiones ι cairopositionibus syllosismici scientia sitae
43쪽
suit in immediatis prono sitionibus,& conclusionibus syllogismor ut
Si in terminorum acceptionibus dissensio sit; necesse est vi in Frincipiis,N Conclusionibus sit etiam distensus Q iam sepe digladiantur inter se eiusdem scientiae octores , Scriptoresque , tempusque lata consumunt examini cognitionique rerum maximi ponderis merito dira nati iam eci ouod Vocum significatione in haud norinitis quaestio tandem resoluenda ri retito sit in vocum acceptionem; de Doctores, in hac, o vero, in re ipsa, si attente eorum dicta legantur dissentiantia 6. Potiis ab aliis , It viva voce discat, quani proprio Marte, siue, priuatim ex libris Uiua vox altius animos penetrat, illisque insidet;& non raro euenit, ut quae Praecepto te plurium diersi, vel mensium, me annorum spatio didicerulit unius horae, vel quadrantis, vel etiabreuiora tempore ediscantur a T. Quae didicisse sibi , vel ex priuato studio, vel ex aliorum dictis sibi videbitur, vitia voce in eo biculo aliqiando deambulans, vel sedens explicet mirum enim est, quantu ri id conducat ad illa illius animo inligendi, praeterquam facultas acquiritur illa voce explicandi quae interiori mentis sensu s lummodo percepta sunt saepe accidit, ut ex hac explicatione exterioli in iotescat, an re ipsa, di rite percepta sint illa, quae homo p tat se perse, percepi se a 8. conducit maxime adito sectum etiam, sit coram aliquo, vel aliquibus sibi fanuli alibus,&praecipue si hi sint peritiores,explicet quare priuato, vultu olico studio se didiciis eputat;debetque Ottendet e re ipsa sibi pergratu. esse, si corrigatur in his,quae minus Recte protulerit in medium. Discursus inter Iuuenes, qui sint pares in scientia, solum elle utiles videntur ad memoriam acuedam, renoua. daciaque rerum, nisi coram peritioribus fiant; aquibus dii catur, quid re ipsi sentiendum sit,cum inter se imperitiore, noconueniunt. 9. Cum sigἰrum scientis sit posse docere; vel scripto, vel voce utilissimum erit mirua consignate, ac si ea quis aliis foret traditurus: eaque pros)rre,qrari aliquo, vel illi ostendere, qui sit satis in tali arte tradenda instructus,& sincere corrigenda corrigat, laudetq; laudanda. Io Se D 3cilem praebeat qui vult in scientiis profice. re Nihil potest esse magis profectui noxium, quam in suis sensibus e illa pertinacem,& nosse non ad herere opinionibus, quas primo quis aulino consignauit, vel didicit, vel tiadidit etiama' iis, vel edidit, vel excogitauit proprio Marte ii Prae ceteris Velitatem inopiis nionibus quaerat, nulli sectat, vel Auctori ita addictus, ut si splendidior
Veritatis lux alibi et fulseric,eam praeeuntem non sequatur Noa quo, sed an vera proferantur, semper attendat. G2. Caveat, ne cum sunt utrimque opiniones, quae habeant Patronos, vel Patronum ex cellenti, celebrique ingenio,licet uni adhaereat parti, alteram damnet
tanquam penitus alptobabilem, irrationabilem dic. h namque inis iuriae Disilired by Ooste
44쪽
yra expiente in scien jsproficere. Illuri inferri solenta virli haud ingenuis, doctisque siue ab iis qui vel
ignorant, vel non mentis acie pervadunt ad iter tantium rationes. Si talis opinio esset euidens ae certa, fierines Me , ut alii cxtera in is genui , ac ingeniosi contra sentirent propugnarentq; contraria. c in aliorum etiam sapientum laude, plaus. ille reuer. sapientissimus est censendus, qui controuersarum plurium , celi in inopualo. num fundameta callens illas omnes propugnara noritvicet uni certae, quae vel probabilior visa Di rit vel propter eitrinsecas caussas in publico adhereat. Trincipia cuiuscunque Se ac cole, celebriorum Doctorum inter se aduersantium exae conetur agnoscere praeterquam enim haud his cogniti nee sua rui opinionum congruam assequein notitiam, nec eas rite propugnare nouerat, rccondita quaedam sapienti arcana illi patefient, discetiirride dos esse meriisto illos, qui nonnullai lustrissimo tum hominum, qui Dirces aliorum
quonaam Sapientissimis iere existimati, Effata ac Principia,qu saepe
inuolueris auaruda voca consulto ini oluet ut, irrident. q. Ii,diciususpendat, quousque di bitandi rationes AE argumenta utramque suadentia pirteni rite exit inarit est enim iniqui iudicis inauditis litigantibus sententi, ferre multoq. minus praeiudicatum iam γgavnim patiem affectum serat; nam vim aduersantium ratiotius haud pircipiet, saltem ut par elset. s. Qi aestionis senium, punctumque issicultatis, ex in quo reuera dissentiunt Doctores, intelli gere studeat prae exteris, simul cum principi is rationibus, quae risulerunt homines doctos ad varie sentiendum pluribus omissis, tiae parum, aut nihil ad rem iaciunt, est quae ficillime expri habitis intel ligi queunt. 36 Cum ci tines ferme eruditi viri, ic praecipue Proceptores purus dicunt, ipsum in aliquibus falli sentibus , eorum et sensui , fidemq; illis habeat is eum Friceptoribus sint praesuppo 'nenda in docendo aliqua, quae postea enucleatius tradenda sunt, itus tunc rc dat , nec ea aminec tunc enim maxime verum illud est, oportet addiscentem eredere. 37. Licet mox irro in pretio habenda sit auctoritas sui praceptoris,ac alte pro meriti de illo set ire lebrar; nunquam tamen propter nuda eius auctoritatem ulli emato assensum
prebeae debent illa, qu.bus praestandus est asse istis ab homine, qiis
est animal rationale . vel parere ex te dinis, vel innotescere e ratione. Sciat tamen, cum a viro peritis iiDo aliqua profertur ententia, non tolere absque ratione eam afferre, licet illam non declaret,qua iiDi
stiganda , vel ex eiusdem Principiis alibi coli se da os duc pe
pelidat, cum constituatur quis solum sciens pei cognitiori erit caiisae proxima rei id per hoc quod nori conclunonem scientificinia r sol mere in sua Prima Principia, quae via pateat ea rei minis, vel experieri .eia c. uim fieri,ut nullus possit unquam satis in naturalibus late itiis
45쪽
nam excipiuntur in hiis pernaturale so profare,nisi ossuetudinem
eontrah f. nulli seientiae,sue totali, siue partiali assensum prestandi ex sola Professoris, aut quorsicumq; Doctorum, vel scriptorum auctori tate. Ex quo etiam babesur, licet aliorum sententias inpugnare nouisset, non ut sic esse scientem nam alios arguere,haud est causam proximam rei cognoscerer multoque minus solum alioruu opiniones habere perspectas: nam id potaus ad Historia pertinet. 48. Sibi
propositum habeat euadere insignem in aliqua scientia , Cathedram eonsequi primariam in aliqua Vm uersitate celebrioibrum eo scribere in tali scientia, aciTateria die. Id enim iocundos reddet studi labores, forten que magis reiiciet in sul inendis alacriter dissicultatibus, quae .n spinoso sapienti calle semet obtrudent; cogitationes omnes ab aliis reuocabit ad hanc inicam pracipue rem illud saltem assequetur id sibi plῆ finiens, ut si prata a non obtineat in talibus scientiis partes, in secundis salten consistat. s. Qui minor Ing nio, quam alij, pr ditus est amplius insumat ten pus in studendo. Ea assaduiora ludio experiei. tia patet plorinios , qui non adeo acri valebant ingenio, maloies laudes, honoresque in lite iam a vepublica conlecutos. o. Non tu si poli diutinam animadiuersionem quis censere se dehet uel tu, vel ab alijs censendus est ineptus ad studium, vel ad talem scientiam; nati procedente tempore no nulli reddun tu apti , artiores. Visi sunt nonnulli, non semel etiam reprobati in uniuersitatibus etiam a suscipienda laurea Doctoratus in Philosophia, vel utroque iure inc euasisse viri in ea facultate insignes adeo, ut in uniuersita, tibu primas talium scientiarum cathedras cum omnium plausu obtinuerint,suerint v liabiti Principes in illis facultatibus . Nil difficile olei ti, Capci te non repugnat natura, siue propello. I. in singulos dies tria salte ediscere nitatur, aq. In cυ- dicem referat, subii deq; legat. Id sine inulis labore a quo ui prMitari poterit eritque clim ingenti equidem tructu, si numerentur illa quae singulis hebdo i adii, singulis mensibus singuli 'cle annis quisque didia erit . iam si plurat ἰngulis diebes repetat secum, antequamc3natum eat, lac tuis ciebus singulis de nouo didicerat in fine cuiusque hebdoinadae ac mensis, qu lingulis hebdomadis a mensi. bus: Maliqitando reuocet ad urentem, que plurium etiam mensium spatio didici rit unus' vel . iteratam mensis supersit ad omnia,quae eo didiccrat anno, repetend),attentiusq; consideranda. a. Studendi, discendique opportunitatem non elabi sinat,oriatur illa siue exstate ac ad iudium ope talione, siue ex loco ad studati apto, siue ex Pieceptoribus , ac Diactoribus ad docendum idoneis , csub quo raim di: ci plura. consuetudine ipse proficere queat. Si hae eccurrant aliquando, detrectabitq; stud uitiac disciplina: dolebit, ac
46쪽
vehementer 'pillime quod in studium non vehementer incit erit. εκ a quibusdam non instinuerit quet animum a thidio reuocabant,
ludicra quedam,nulliusqi momenti, ac noxia potius tum animae tum torpori, quae ipsum quoque eorpus, nedum animam in discrimen apertum adducebant, fuerat amplexus, pecuniarun corporis virium, famae interdum honorisque ingenui iacturam sererit a nee ebi si etiam , Parentibus . eonsanguineis incinibusque voluptatem, Familia honorem ae Patriae utilitatem .serio se sudiis tradens ae in illis proficiens attulerit, aeues causas se priuauerit commodis,ae honoribus quos videt , vel audit ab aliis quandoque diterritis qui riusdem aetatis conditionis in eodem loco,iisdemque V cruribus serio operam studio dederunt; nee eadem circunstantiae at eis, licet studendi copiditate sigraret,nedum loci, ae Doctorum,adunt . i. ita artificialis diei horas distribuere poterit saltem ut plurimum homo scientiis sedulo operam nauans, ut Omeitciter tribuat somno octo precibus ac studio horam scilicet impendendo in audiendo Saeto , aliisque priuatis orationibus , quatuor priuaro secum studio, tres publico, vel priuato sub alicuius disciphua octo quae supersunt corporis sustentationi, ac relaxationi, ita viduas circiter horas impendat in prandi , accina, duas in canendo, pulsando fidibus, aliisque similibus exercitationibus homine ingenuo dignis, vel has artes ediscendo que animam exhilarare talent; duas in deambulatione; duas in inutiendis amicis,in audiendis nouitatibus,quae in urbe,vel olbe accidunt duc se maduertendum tamen cuique sicuti diligens alliduitas necessalia omnino est protectui in seientiis, se illi plurimum nimiam obesse mentis , corporisque fatigationen, quae cum varia posti contingere pro varia cuiusque corporis animique constitutiones, quantum temporis spatium cuique impendendum sie. studio, ne mens, eorpusque nimis fatigetur, experimento quisque suo divit ramo si praeter solitum quandoque se nimis fatigaci aliquis noueri , necessitasque studendi vere non compellat, tempus sudio iam statutum decurice Habeat secum ferme semper libellum, qui solet appellari ad suemoriama iura enim velambulanti per urbem, vel animum relaxanti etiam occurrunt non rato, quorumemoria seruare expediens est, quoru memoriani haud te
Masie taedet deinde vehementer Ptimus in ipsis bestiaa: u venationab. semet exercens huiusmodi pugillares secum habeb.. t. q. dem-tidem Gog ioscat ea, quae ante didicit, conferatque. im illic, qua iaci dieit , ut eoι noscat an bene consentiant. Maxima fatis Praeceptoris eli doctrinam tradere,vt vulgo dicitur, Conseq ientem, ideoq; modo unum , modo alium habere Praeceptorem noxium est auspicantibus scientiarum cognitionem 3 utiliuέ est ad ad tabere nici:
47쪽
Praeceptorem, qui totan Fhilosophiam, Theologiam, totumque Ius ciuile, vel Canonicum c tradat, licet sit minoris sicientiae, quam plures easdem tradentes scientias maioris. Me itinerit multa, an .
qiram absurda,miniisque Philosophi re, Theologiee c. dicta reputari
annullis, quae tamen vitalia non habenti ira ballis, recte fi consequenter Inqui velint 6. Cum ad Uibem, in qua ipsemet degit, accedit Uir aliquis doctus nisi circa ver.im pietatem aliquod re ipsa periculum imminear illum inuisat,eum illo colloquatucidisseratque celeberrimi en in in scientiis homi es a quando peregrin intur, vel infortun 'um aliquod, cui olent esse expositi viri valde docti. quibus solent plures elle infensi ex odio, inuidiaevc. vel ad recreationem, vel ad inores aliorum ex visu exactius agnoscendos dic Discit ab his aliquando praeelarissima; latent enim insen otissin is regionibus , ac in illis nominatim, quas Itali barbaras vocant, plectarissima ingenia a cuduntur Ibi libri valde utiles,quos impensi etiam multis habere ex . peditis quidam nonnullarum scientiarum Principia ibi traduntur late, quorum cogi titio potest esse necessaria M a Viris in tali doctrina peritis expedit ea discere olutiones arguntentorum,que contra ina nostratibus fiunt , vel quibus propugnantur asserta communia in nostris regionibus auoluntur, vel ad eas iterum impugnandas, vel ad illorum doctrins adhaerendum, sive ratas reuera magis in inis eluc scat caueat, ne sit ex eorum numero, qui patio aliquata hebdomadarum, vel plurium etiam mensium toti penitus sunt ii studio, ita ut parim comedant quoque, parum dirnarant, ibanimi relaxationibus fer omnino se abii ineant evc. Sed postea spatio plurium hebdoinadarum, vel mensium penitus studium omittunt. Hi nunquam proficient;nam obliterator memoria eorum Rus emel aliquis didicit, iterumque semper exordiendum: uicet aliquando, profectum in aliqua scientia conducat, breui ahquo dierum curriculo ab eo des istere maior enim alacritas ad illud prodequendam ex hae intermissione oritur interdum; longiuq tamen vitandum,ne amor lici:
tie tepescat, subrepatque tedium laboris, cui studium necessari est annexum. Si ne cellitas urgeat longiils intern ittendi freque s studiua aliquo breui exitpore in singulos quosq; vel alternos saltem dies illi vacet, preterita, vel faciliora recognoscendo eum aliqlio viro docto nonnulla conferendo eve q. Ipse potius laborem seribendi sui brat quam scrip rem alium adhibeat,tum quia rari reperiet viros, qui ad ipsius genium exacte crabriat, tum qi ra ouae ipsemet scribit, altius menti tatig tintur taciliusque obliterat tunc quae scribu, si m liora suggeratur. o. Opera adhibear,ut alicui sciet ijs illustri vito sita studiis a familiari enim illius conuictu plurima, imois areanal
stientiara letis. incogalia disceta rethodii discendi, docendi, ia
48쪽
hrora notulam opportunorum, pram meum aliis,ac nominatim viris doctis agendi c. experimento ipsomet percipiet . o. Si quae non videatur posse perciperαhaud indignetur, murtoque minus de speret. Ad profectum haud indignatio, vel desperatio, imo nec tristitia conducit, sed studiu ira, ac in ludio constantia Teritissimi quiquet in qualibet scientia, nec omnia quae ad illam spectiliat, assequuntur Praeterea, quod una die non percipitur, alia saepenumero percipitur . Non semper eaedem ingenii vires, nec quocumque tempore ad eadem percipienda habiles. ε tuu mitras irritetur,indignetur, vel desperet, si alios magis quam se, proficere agnoscit illos quidem aemuIeturi Animaduertat quo si aliquod vitium laucabile foret , posse eenseri Ambitionem in hoc , quae in nobili maxime ortis genere assiduioris uudii, maiorisque protectus causa est . Si quis tamen velit,contenis datque ea te is palara in pretripere in scient ijs ad Familiae, atrieque ornamentum, vel ad alium honestium finem, qui potest etiam supernatu talis esse, actum viri itis eliciet, dignum quoque pramio ante Deum: Cui gratias agende de quacumque ad scientias habilitate licet Ionge quibusdam alijs inferiori, quam indultria sua perficere studeat;
memor Euauelicos Ieruos, qui quinque, di duo talenta acceperant, cum aequale lucrum reportassent , quali mercede a Domino fuisse donaros. Huiusmodi gratiarum actio a Patre luminam maius qu
ue lumen ad percipiendas veritates exorabit Qua de causa etiam pe Deo gratias agat depropensione sibi tributa ad studium; summae mmis veneficium est, cum illius beneficio soleat homo tetrahi a
vitiis vati corporis, animςque pericula subterfugere, honoremquet
tum sibi,tum alijs conciliare dic.
50쪽
Illustrissimo, atque Excellentissimo
Equiti, ac D MARCI Procuratori, Qui in mira Bonorum ferme omnium
Quibus a NuvRA,M ARTE largiter donatus. Ae in summa Honorum Amplitudine,
Quibus a SERENIsSIMA RE PUBLICA
Suavissime alliciat Animaduersiones Quinquaginta PRO ILLO, QUI IAM LAUDEM LIQUAM
IN CIENTIIS VIDERETUR AssECora
Comes Placentinus Illius Sapientiae Admirator
Venerabundus D. D. D. Decoratus est;
Ea cuique Humanitatis Signa exhibet. Vt omnes quidem, sed raripue sapientes Viros, Ad Principes Patriae Honores