장음표시 사용
401쪽
bus actio danda non foret. Recteque in Curia ras. de R. J. Quod autem ad Nipraecedentem dixi- nostra iudieatum apud sandium loco aedicto, ubi mus, eum,qui lolvit. quod tali chirographo conti- Auctores. Tu vide omnino Partadorium ae cap. netur, non habere condictionem, ita capiendum 3. n. II qq. est nisi probare possit, revera nullam debiti sub- . Postremo, non pecunia tantum soluta, sed esse causam. Etenim condictio negatur quia causa ct obligatio, cujus nulla est cause, vel cujus causa persolutionem agnita praesumitur; quod proba deliit, hae condictione repeti poteti,ut liberemur. tione contraria refelli potest. Quod si plane cau- I. r. inpr. 1 LI. h. t. An igitur & chirographum, sam abesse probatum fuerit, argumentum hujus quod ii ne ulla causa continet debiti consenio- tituli deesse non posset . ad tribuendam condi. nem 3 Est quidem haec juris sententia si chirogra- ctionem ; Ut enim dixi, Instrumentiim obliga phum sine causa debiti seriptum sit, eum, in cujus tionis line Causa debiti non habet vim probandi. favorem loquitur, causam debiti probare debere, Nec aliter in foro servatur,ut saepius a Curia judi-L I. I. ult.de Probat. Parta dor. La. rer.quori s.c.J.n. Catum; nominatim in causa Iohannis Sibrandiss. inpr. Si tamen v ir prudens scripserit, non vide- Nanne cum soci contra Meusinum Poppii, causatur ei danda eondictio, nisi errorem probaverit: appeliationis. Chirographum his verbis conee. et sit conventus e tali cautione solvere non coga- rtum crat; n behennebbuldu te 2Fn aeu Oegesuetur. nisi actor aliunde causam debiti probaverit, L les uter honderi u sien guidens. Actum &e. Re-I. G. s. ult. facilius enim damus exceptionem pulsus est Creditor, ante ferias Caniculares I6M. quam actionem & reus in dubio est favorabilior,
I. quo fenfὰ haee condietis detur domino, singularis ratio. II. Definitio hujus condimonis, sorigo negative s positive. III. Cui , s contra quem detur, s diserepautiabris hodierni, ae ejus ratio, alia, quam vulgo tri. IV. si quem snem detur haec aelio. Singulare, quo fures habentur, odium secit, ut
multis actionibus tenerentur, quales sunt,a
cusatio criminalis ad coercitionem publicam, Furti in duplum aut in quadruplum actio, Rei vindicatio ct actio ad Exhibendum, ad ipsum
rei furtivae corpus recuperandum. Denique,
ad hoc odiiun refert Justinianus in L Aitaque.
34. Inst. de Milou.quod cum nemo dominus rem suam condicere possit, quia condieere est ad dari. dum agere, & dare est dominium transferre;
furtivarum autem rertim sur non est dominus, sed actor, idem fur tamen condictione teneatur,
d. s. t . Ad laaec Wissetib. noster. Fateamur quod res est, inquit, verborenui condictione fui Ilva agi ad dandum. revera autem agi ad restituendum, nemo condicit rem fluam furi proprie loquendo. Ω-iam Jois non raro contingit in re seria ni Sari. pr. ad h. t. Sed nugandi quae ratio, quod pretium; quare ad rem surtivam recuperandam opus fuit condictione cum i vindicatio in promptu esset, quam ipsam contra iures dari, J ustinianus in d. g. η.monet Egimus hac de re in Parte L suo loco, equibus, hoc vel repetimus,vel indictum addimus. Actio ad simplicein restitutionein, qualis est Rei vindicatio, contra su reet non silisciebat, quia saepe fit, ut res perierit aut deterior facta sit; quo casu ad aestimationem agendum erat, quod non est vindicationis , sed personalis actionis, quae est condictio, d. f. t . Et cum ad rem ipsam instituere personalem actionem, tralatilium sit, poterat esse condictio, quae utrumque praestaret, & rei ipsius restitutionem, re pecuniariam aesti inationem, quae datio est. Sic in condictione furtiva utrumque reperitur, dc datio, di qualitas Dominii, quanquam diverso respectu. Licet igitur dicere. condictione surtiva ad dandum agi, Domitium condicere rem suam furi: haec melius ex definitione&ejus exegesi intelligentur. a. Condictio surtiva est, qua Dominus rei furto
ablatae,agit contra furemvel ejus heredem, ut aurrem aut ejus aestimationem restituat. Genus in hac
definitione cindictio, tacite latis intelligitur. &quod
402쪽
quod actio in personam sit, jam praesumptam ex
L I. 4. Quae sit ejus origo,non tam sacile adfirmare, quam negare licet, eam non esse e delicto. Ulpianus ; quotiens ex malescis oritur actio, ut Puta ex causa furtiva eaterorumque maleficio m. si do ea pecuniarie agitur, compensatio locum habet .Idem es, si condicatur ex causa furtiva. Llo. s. a. de Conpensat. Condictio furtiva diserte opponitur actioni ex maleficio. Huc accedit ratio, quod non sit famosa, II1. de D. N A. furtum autem eum sit delictum maxime samosum, L ι. de his, qui infam. not. a filo inde orta non posset non este famosa. Denique adversus heredes e delicto actiones nullae dantur, etsi rei persecutori l. 3. in .sajeqq.F. De Alienat ud mur. causa. sed haec condicito adversus heredes in solidum datur. I. s. h. t. Eniinvero dari hanc actionem de delicto ct occasione delicti, res ipsa loquitur. quo respectu fastum aliquando, ut pinguiore loquendi modo, respectu aliarum condictionum adtionumque rei persecutori .irum, actio surti appellata suerit, ut sane fit in L 7ι. D. Furt. Quam igitur dicemus originem esse Condictionis tu livae 3 Thomasius. qui sere ubique potest invenire quasi-contraetum aut quasi - delictum, nihilhete adducit: Sane quae ratio docet alteri praestare, quod nostro iacto ei abest, heic deesse non potest. Competebat adversus furem actio mere poenalis, ei cujus intererat; Accessit rei vindicatio pro domino: Compertum est, hane deficere,
quando ad aestimatione in rei asendum erat; quo casu tamen cum aequuin esset, actionem dari,
addita est rei vindicationi liaee condicito. Tam manifesta aequitas non patitur nos esse solicitos de iundamento hujus actioni quatenus quod tu mihi intervertisti. id a te mihi reddi bonum αaequum est, IIZJ. da reb. Cred. Λdde D. Wisseab.
b. t. n. a. Dissent. Struv. h. n.so. dc alii.
certe b.ec At valde irregularis,erfl aquiιas, qua nititur,st aperta, s quod adeo non eost commode aI genera summa reliquarum actionum referri. Unde G i Jcii veteres non videntur in omnibus hie eo pira . suare non debebat mihi in is
rare Autor, quod, cum fere ubique potu em invenire quaincontractum aut quaindelictum, hic ni-b Iadduxerim. Adduxit tamen jam alibi alius, ex
mea doctν ina hue pertinentia. s ut tansentia Autorem,quamvis in alio loco. Scilicet μIcripse-l A R s II. rat, qui anno 1ω. de usu actionum poenalium juris Romani in foris Germaniae dissertationem bmes praesidio defenderat respondens, cap. I. I. T. Videamus nunc, an condietio furtiva meliori jure inter actiones ex delicto reipersecutorias referatur. v utique rei persecutoria. l. T. F. a. st de Condiet. suri. sed non es ex delicto, quia hic non agitur de dolo, sed ex mera aequitate inDentas, ut dominus habeat actionem, qua aesimaraonem rei suae a furti qui absque Alo desierat pos-dere, recipere pos', undas in heredem datur Desolidum, d. l. 7. s. a. l. 8. h. t. Nec ossat, quod
actio rerum amotarum, cum condictione furtivabis eo aretur a Paulo, L 6. f. 4. & l. 2I.I. penuit.
adversus heredes datur Ditem in quantum pervenerit. L 3. C. rer. amin. Torsit hae antinomia valde illuserem Huberum, ut ad ea, qua Dominus Praeses adversus ejus conciliationes regessis ad
Praelech. ad Pandect. d. tit. quid si ita dicamus P Paulum in d. l. 6. β. 4. s Ulpianum in L 9. de cov. dies furt. nequaquam di entire, sed utrumquavelle, quod tam actio rerum amotarum, quam
condictis furtiva. non considerato fonte diis Sunde oriantur,9 debeant dari merius heredes insolidum. quiaIunt rei perseeutoriae: Sane Ulpianus in l. 7. de cond. surt..conilictionem furtivam in heredem dari asserit, non. quod ex quasi - contractu
oriatur,sed quod fit rei persecutoria, s Paulus hi
d. l. 2I. s. penult. comparationem inter utramque
actionem instituit, quod nimirum sint rei persecutoriae. ideo post annum dentur. Imperatorem Diocletianum autem diversum a Paula APUui
in d. l. 3. C. rer. amot. vet. quod inconcinnum esse arbitratus fuerit. actionem ex delicto in heredes dari vel alia ex ratione. Hactenus ex illa disser
taraone. Planit alio tempore in mentem annon ων
dictio furtivasis inveuta eo tempore. quo rei vindicario nondum diabatur adversM eum, qui dolo deserarpumere. Nam haec qualitas rei vindicationis olim is rabatur, ut diserιe Patet ex l. a T.
g. 3. de R. I. Neque huic conjectura olsat, quod condictisfurtiva etiam detur; ne dolo malo is culpa interierit res,l. 16. MCond. furti Vam H et Aintelligendum in oecie de easu commodatarii, veIde dola pereali in amissione eommisso. Nam generaliter fur qtiandocunque amittens rem, censetur dolo eam amisi e,quia quamdiu non resiluit rem,
403쪽
s. Qua DO MIN U S R EI. est in definitio
ne. Datur enim haec condictio ad supplendum 1 ei vindicationis desedium; quae cum soli domino detur, hanc quoque soli domino dari consentaneum est, ct quidem si res ei surrepta sit, ac temore litis contes latae dominus fuerit,i. lo. g. Z Ti. r. ut tamen si quis doliunus non sit, verum aliter eius intersit. detur incerti Condictio, L a. Luis. h. r.
CONTRA FUREM: Qui vere rigideque
Fur sit, & rem corporaliter ab illiterit, non adversus os, qui cum lares non sint, actione tamen furti tenentur, ut fiuit hi, quorum ope consiliove furtum est taetnm, L 1. h. t. Ratio, quia condictio
furt. non respondet aetioni furti. 1ed, ut dierum, corrigit defeeium rei vindicationis, quam soluin- modo adversus rei ipsius postes thres dari, nota res est. His igitur calibus cestat condictio: Nec est tamen, quod non dominus cujus interest, aut ipse
dominus agens adversus eum, qui rem non contrectavit, at ob dolum surti tenetur, non est, quod hi conquerantur, inquam, habent enim actionem furti in duplum, uel quadruplum. At hoc quod dicam, ab arbitris antiqui ct hodieriti juris haud dubie probabitur; Quia nunc in duplum
α ia qaadruplum actiones cessant. adversus omnes, qui furti tenentur, dandam esse condicti
nem surtivam, nec non omnibus eam competere.
quibus actio surti competit. statuendum est. Ita quoque Mornacius ad i. t. b. t. non hac ratione, quam nos demonstravi inus; Verum ideo, quia
mera subtilitas juris civilis sit, cujus ratio reddi nequeat: Subticet Cujacius, inquit, s alii pra. rer me eniserum, qui tamen nihil exerit, quodHfalis. Spero, causam a nobis redditam esse clarior . quod liaee condicito se non reserat ad allionein furti, quae datur omnibus quorum imterest, verum ad rei vindicationem: &quod non
domino jure civili competat aestio furti poenalis
etiam contra eos, qui rein non contreetarum σquae poenalis actio cum hodie cellat, inquam, re jubet, ut condi Ohio surtiva tam late pateat, quain aetio furti. In quod Λutumnus oc Groene Wst gius hela loci consentiunt; ideo, quod hodie Λ-Dionum nominia libellis non inseranturi Qua ratione si eontentos esse oporteat, tussicit unum actionis nomen in genere, nec tu lingulis speciebus laborandum. Reelius consulunt, qui utcumque nomen actionis libello non inserendum sciant, nihilo secus tamen, quae singulis negotiisaelio conveniat. perspectuin habere voluot, ut in conclusione formanda instar exempli propositam habeant
ET Ejus HEREDEM. Idque non modo, qua tenus ad heredem pervenit, sed etiam in solidum. ut validissime adfirmatU lpianus in Ly. h. t. qua de re cum dixerimus ad tit. In s. de Oblig. ex dia iu
. copioseque eandem rem agat Wisien Melitisus ad h. rit. n.F. & Struvius n. s qui in omnium manibus sunt, nihil est, cur nos actiun agamus.
4. Ut AUT REM, AUT EIUS AESI L
M ATIONEM; secundum ea, quae in principio ad h. t. Res ipsa existens praestari debet, ut nunc est,sine deductione impensarum; imo fi prarierit, aestimatio facienda est, non quatenus in re fuit tempore surti, sed prout posteaiiunptu quoque iuris aucta & ornata suit, L U. h. ubi notabile exemplum: id est, quanti res unquam plurimi fuit, I. g. s. r. Non obstat L 2. F. I. de priri dat Tempus enim judicii accipiendi illic est, quo i dieiuna debuit accipi. Λddantur, quae dixi in Prael I. ad s. uti. IV. de oblig. ex L es ad Lνη. de Action. s s. r. de perpet. s rem acIton Mne si fur aut ejus heres rem furtivam obtuleritie que deinde perierit, ' cessare actionem ad aestismationem. docet Lex I. h. t. in pri' Iure istoreum nonnulli contendunt, res furtivas a fure Magistratui restitutas, si dominus intra annum
dominimen suum non probaverit, pro derelictis haberi, adeoque Magistratui cedere, a. 2. R. I. a. ara Iris Ricliter. Dee. ν . n νερ.6. i. Schili. πιι . . . u. Lyncker. Dec. Da. Sed eum Ord Crim. a. m. Magi strarum res furtivaes asservare, & Domino restituere jubeat, idemque P. C. ELII.f eautum deprehendatur, vix est, ut id hodie obtineat, unde etiam post annum res furtivae dominium probanti restimendae sunt . i. R. I. a. an. V. sie non. Fac Iuris L U. Mens Nos. rim. r. PingiZer. u. N. EMPT-Pr. m. qu. D. n. te. A. Berlich. P. s. c. s. n. v. s. ZobeL P. . disser. Jur. cis. σ Sax. in1.3λα /t. Non vero lacum habere apud nos condictionem furtivam, quoties fur laqueo punitur, aut poena sorporis
404쪽
I. Puid hae eondictio. sorigo ejus. II. Exempla ejus. III. Uyum ejur esse frequenti mum;
contra Graenetveg. IV. Habere etiam Iocum in actionibur, qua dantur ex consuetudine. posteriorem creditorem, quia ab herede inventariensi pecuniam accepit, antequam accipere de beret. Miud in L r. C. h. ubi fiscus agit ante tem pus ex causa primipilari; quin infinita earum exis empla esse possunt, quoties uovae leges a Principibus conduntur.3. Groen regius ad F.ι.negat,huius condictio.
nis nomen in iudiciis frequentari, auctoremque laudat Mornacium. qui tamen pluribus exemplis Gallici Fori. usuin ejus confirmat. Quia etsi hodie nullius actionis nomen in judicio exprimatur. hane tamen condictionem esse nominandam. prae caeteris omnibus, recte dixeris. Nec enim potest concluso vi novae legis,nisi nomine Legia expresso. sormari. Denique. sicut nulla civitas aut Respubl. est.ubi non saepius novae leges seranturiunde actio petitioque dari potest. nullam conis dictionem maioris & liquidioris usus esse manifestum est; exemplis ubique redundantibus. 4. Quin potius de ampliando ejus usu consenis timus Struvio. qui etiam ex consuetudine. quae vim legis habet, dari monet hanc condictionem. in . ad h. t. Ita, cum prior colonus,qui semen. tem secit,a successere suo petit dimidiam, vel tertiam partem fructuum, Pro more cujusque loci. quemadmodum fit in fac provincia. vix est, ut alia quam haec condictio, quae necessirio nomine
suo designanda est. dari possit. & ejusmodi sunt. inquam, tot species, quot novae leges patrimoniis civium gubernandis seruntur.
I. quid hae condictio, ejus origo. II. mo sensu actiosit arbitraria; αυτ aliaram IAnpreaeeessio. III. quaesis de tempore modoque aestimationis ineunda docilis. IV. Inde reis moveri debet aestimatio perjuram. in litem. V. Removetur hinc etiam casur, quando partes inter se eonvenerunt. VI. Proponitur species quaestionis p eum aestimaris facienda. Misconventione partium, eique adhibetur distinctio inter judicia kfessim juris. VII. Pleros- siue textus occupari po se, duendo. tempus litis coni. s rei judici non spectari in puncto. μ ut terminos ad quos, idque probatur te ibus. VIII. Idem rationibus evincitur. IX. Remoto, quod movetur in contrarium. X. Limitatio dicti, quod aes alio stat, quanti res plurimi. inde a mora. π quam docilis fit aestimatio rerum, qua non extant. XI. Alia
QVoties Lex obligationem producit, neque actionem dictat; toties condictio ex lege
Oritur, L un. h. quemadmodum ex Edicto Praetoris actio in factum descendit. I. N. deprascr. Deo.
Cujus fontem forte non incommode poteris ad qua contractus referre. suod enim in veris contractibus,sunt innominati. is praesertistis verbis actio, id in qua contractibus aequitas Lege roborata est. EP condictio ex lege.
Contenti simus origine hujus actionis ruamLex ipsa dediti eaque es L E X. An negotium, cui lex vim dedit obligationis, ferre queat nomen quasi- contractus . in Sulis videndum: In universum
non potes hujus Actionis causa ad illam hyeciem
Eadem vero autoritate,qua Autor nobis contra dicit absque ratione, nemus in norasententia, imo meliori quia nosra ententia cra corroboravimur, ta rationibus ex analogia juris δε-
sumptius textita Vid.nou addit.ad tit. ad exhib. a. Exempla habemus in donatione nudo pacto laeta. LA. fuit. C. de Don. actione ad supplementum Legitimae, Iso. C. de inoff. tes. acti O- ne condictitia contra executores litium. I. u. I. de Act. item contra plus petentes I. 24. eod. Plura viae in I. a. s II. dejur. e bi. l. vix. g. ro. C.
dejuniasib. ubi creditor iure prior agit adversus
405쪽
ad h. t. n. r. in Pr. 9 Struvium, aeque genera lis est , ct proinde ultimo loco ponitur, qua pe tuntur omnes res, tam certae quam incertae, 1blaeXcepta pecunia, Ir. b. Placet addere satis proli. xum Thomasii lcholium qui omnium condictio. num causas, partitionis beneficio detegere conatus est
SCHOLIUM. Obscura s distilis es origo hujus actionis,
paucaque de ea in Pandectis tractantur. Scribit equidem Jous quidam celebris, hanc condictio. nem Dropterea introductam filisse, quia ab initio
in Mutuum tantum venerit pecunia numerata,
non aliae res langibiles; sed has, si mutuo datae essent, hac actione fuisse repetitas, proptereaque hune titulum hodie esse inutilem, cum omnes res sungibiles hodie mutuo dentur, α sic condictione certi repeti possint: solere autem hodie ad hune titulum recurri, quando rerum sui: ibilium aestimatio, non ipsa res, quam post mor. m recipere forte damnosum sit, repetitur. Aequie cerem, Apraesuppositum istud da sola pecunia mutius data, vel probaretur. vel probabile videretur. M pugnant enim infiniti textur in titulo de rebus creditis. Accedit, quod res non saltem jungibiles, sed T aliae non fungibiles, quarum nec hodie mutuum es, hae condictionepetantur. l. I. h. t. I itur mihi ita videtur dicendum esse. JOi condici iovem generaliter pro quavis actione personali sumptam, variis modis diviserunt, s inter alia etiam ratione objecti. Objectum actionumpersonalium lintvel res, velfacta. Res vel certam determinationem habent, quid, quale, quantumque debeatur, vel Ἀ- eertam. Factasemper sint incerta. Usterius, res
quae facto opponuntur, vel sisne pecunia velassemabiles pectinia. Ex hae diversitare objecti fluxit 1. divisio generalis condictionis, in certi s incerti condictionem. Praeter hane adhue alia in usu fuisse videtur, arg. d. l. I. h. t. scilicet, quod condictio tvel facti, vel rei s hae quidem vel pecunia, vel rei pecunia asimabilis, quae Triticaria appetatacior- re quod triticum rum temporis, quia ad Fustentandum hominis vitam plurimum conducit, o nobilissima inter res pecunia aestimabile uerit habita. Fuit igitur nomen hujus actionisgeuer aleolaepe teretur res furigibilis, vo nonfungibilis, sive mobilis, Ilae immobilis e corporalis sive incorporalis, adeoque s Uimatio, habuitque eon pecierum
loco alias duas condictionergenerales: condictionem pecuniae. ct condictionem facti, de quibus quod nihil deprehendamur . ea aes, quod per Triboniani diligentiam saltem fragmentia habeamus ex Iois veteribus, quodque hae divisis a teri divi oni, qua condictio vel certi es, vel incerti, tanquam nobiliori vel usitatιorabam dudum cedere necesse habuerit. 1 quod denique in libello,
Decialia nomina actionion adessent, ea, non Uer. generalia, poni debuerint. Aderant autem semper, si res ima petebantur, nomina necialia, ut condictionis certi ex mutuo, commodath depositi, empti, confessoria sci excepta sola condictione. qua alimatio rerum petebatur, cui adeo ad insureondictionis ex lege, actionis stirimprocriptis verbis, s in I actum, nomen generis, convictronis Puta triticaria, erat applicatum. Conjecturas has meas Aquis non probet, rogo ut asserat meliores .dictaeque l. I. α seq. h. t. aeque convenientencinys interim Dn. Schilter. Ex. 24. th. 8. ct 6Ο.
ubi eur hodie ejus exiguur usus μὴ docet. Illud addo: quemadmodum condictio haespecialis triticaria Laud dubie fuit condictio incerti. ita ilia generalis isse neque certi erat, nequι incerti, sed ab utraque abstrahebat. Ex quibus causis vero Uimaris 'ri possit, viae apud Struv. LX. X V. th. 37.
sui hae via jus illustrare volunt, operam dare
debent,ut quam minimum novi in Artem inferant.
Prima divisio Condictionis ex materiassubiecta,m certi, di incerti, recta σ juridica es; eaque rex omnes, sfacta, ii qua sit horum condictis,comprehenduntur: quid opus igitur aliam addere divisi nem 1 ondictionis, quo is facti, vel rei, de qua n biles in te libus 8 Non puto etiam recte condictionem ex usu horum titulorum sumi pro qualibet actione personali: sed ut vindicat Iumiturgeneraliter aut specialiter; ita condictio quoque,si. I . . de fiction. vel accipitur pro qualibet actione inpersnam in genere, vel specialiter pro ejusmodi
actionibus, quae non habent aliud nomen certum, quales sint qua in libro Ia. α I3. Dig. traduntur.
Dicam igitur ita; Condictis stricteiumpta es vesereri, cT incerti. Utraque rursu velgeneralis veIspecialis. Certi generalis competit, eχ omni ea si ex omni oblisatioue.ex qua certum petitur, ait
Ulpianus in L 9. in pn de Redi cred. Certi pecialis es, condictio ob turpem injustamve causem, Inde biti, resine ea a specialis: itam furtiva ered mo, cs ex Lege. Tameis ex ilias easibus aliquan
do es incertipotest agis de possessione Amilive ju
re quaesioss. Incerti conrictio est etiam generalis
406쪽
t specialis. Generalis es bae Tritiearia, qua datur ad aestimationem omnium rerum, praeter ea qua non capiunι asimationem, ur es pecunia, quatit Aristoteles, πάντα urrerer , quae ipsa facit omnium rerum aestimationem. Incerta specialis, habet locum in condictionibus reliquis; si contingat in illis de rebus incertis agi, ut audivimus.
Plenius sorte Thomam satisfacient, quae habet
An in obscuritate hacIuris Romani, utoris me dilatio meliores cogitationes meis ast erat. Iudicet
laetor. Si triticiaria condictis etiam data fuisset propterfacta, mihiIam incidisset meditatio, I Llis huic Amoris responsioni.At vero cum per t. I.l . t. ea saltem debetur de aestimatione rem , s tamen certum sit, condictiones ex promissis factorum ortas. esse condictiones incerti, non poteram defendere, quod furor defendit, condictionem incerti in
genere, talis Dero comprehendere debet etiam conia
dictionem propter faeta, 9 esse hanc triticariam,s incerti specialer, esse condictiones reliquas. Nam quanam sunt reliqua. ns condictiones da factiit Iudicet ergo snnul lector, an fine causa, quod mihi Autor imputat. aliquid novi in
artem intulerim, dum in meo scholiopraeter eon- dictionempecuniae s tν iricariam, cullus utriusque fit mentio in d. l. I. h. t. secrevi ab his duabus e--
verbis Si ruvii, Actio in personam Pratoria, quaasimationem rei dari oponere intenditur, atque ut arbitrio Iudicis pro ratione loci ac temporis rei debitae sat aestimatio.petitur L penuti. h. r.Genus,
Juod sit personalis praetoria, non habet dubium; ed estne bonae fidei, stricti juris . an arbitraria
Communiter arbitrariam esse dicunt, Culae. hie& Struvius n. O. item exercit. 16. th.M. I exerci 7. n. 7s. Wissentachius n. g. qui dissentientes indicat Robertuin α Donellum. Intelligo , arbitrariam qualitatem huic actioni competere eo sensu, quo Λ stioni quod certo loco aciscribitur; ut cis breve videbimus; quatenus arbitramento judicis sit aestimatio. Sed arbitrariam esse hanc actionem ita, sicut opponitur bonae fidei et strieti iuris qualitati, mihi non liquet. Sicut enim demonstratum est Iupra in Parte L Arbitrariae actiones dicuntur in arbitrio. id est a jussit judicis jubentis rem restitui, cui nisi pareat reus, sequitur condemnatio in aliquid majus, κελευMν τῶδικα του, jussum judicis, vocat Theophilus ad LM. I f. de Action. de quo etiam superius ad F. tu. de R. Vind. n. I. pag. 772.D. acuunes L Talis jussio
praecedens sententia in ad aestiinationem, ni
quam in condictione Triticaria legit uic interponi , nec adeo natura actionis arbitrariae illi tribuitur. Potius ita seres habet. Restitutio rerum quarumvis, absque pecunia, petitur actione cuique negotio rebusque conveniente; Sed quando latis conll.it, dolo culpave rei non posse rem ipsam restitui, tum petitur aestimatio per hanc condictionem, quae si recta hoc modo instituatur, est actio propria, non alterius actionis accessio: α arbitraria , quatenus arbitrio judicis, inquam. fit aestimatio, non eo, quod arbitrium judicis praecedat sententiam principalem. Si vero, quod etiam fieri potest, alternative petatur res ipsa vel ejus aesti inat io; tum hujus arbitrium non potest esse, nisi accessio principalis actionis ad restituendum. Iudicis officium in aestimando, utroque casu eodem modo se habere videtur.
locus est difficillimus, tam consideratione LegiunVarie loquentituri, quam experientia judiciali re applicatione Legum ad singulas fictorum species; ut nihil apud interpretes judicesque si hacohscuritate celebrius. Nec immerito veterum, nescio quis mclorum, processiis hac de re vocavit Diabolicos, obfraudes & mendacia. quae ad asti inationem justo majorem eliciendam adhibentur. Quemadmodum mihi constat, fuisse, qui hac via plus os scio judicis consecuti sint, uam unquam in bonis habuerant, idque testium de juratoriun. Nos ad minuendam intricatae quaestionis difficultatem, quae multis lislinctioni. bus augetur, removebimus inde quod est alienum ab hac quaestione; quae est, cujus rempori ratio sit habenda in vera aestimatione rei pos moram deperdita, vel deteriori actae. & habebimus in conspectu non minus usiura re facultatem ne
otii civilem, quam subtilitatem dissim'ionum
excludimus ab hoc quaesito eam, quae fit per jus jurandum in litem, quae non secundum verita. tem, sed pro arietione jurantis instituitur, & quae, cum in infinitum extendi queat. nulla temporis aut modi limitatione restringi patitur, ut tu. de Drand in M. demotis natum est; nec, etsi m deratio judicis accedere possit, ea ex aeli η α pr batis , certo tempore vel modo usquam resti kia
407쪽
Iesitur, sed eius prudentiae committitur, l. 4. g. r. I seqq. d. tis. Ideoque iuramenti in litem, & meris diei; ossicii diiunctio maneat, ut est, a hac quaestione separata. sicut etiam inde separatur in L s.
s. a. D. Commod in qua primo dicitur, in commod reo lacturi habere jusjur. in litem, terminis habilibus ex d. tu.d juri in lit. petendis: dein pro aestimatione quanti res verae sit, traditur regula bimembris, quam mox videbimus. s. Non miscemus etiam ciun hae Quaestione Casi uri, quo certa rei aestimatio in obligationem deducta est . quia tunc non quaeritur, utrum creverit aestimatio, vel secus; verum simpliciter, inquam se debitor Oblisavit, in eam condemnandus est praecise, L ag.st. dae Novat. Idque satis videtur esse politum extra controversiae statum. Pro-xtinum huic. neque tamen cum eo confundendum, hoc est; si convenerit, ut certo tempore inerx Mucretur, neque tamen soluta suerit; nam ct hoc satis expeditum est, protrusiae mercis aestimationem esse considerandam, quae fuit eo tem-Pote, quo mavenit ut solveretur, neque exinde, mora licet commissa, crescere aestimationem, Laa. de Reb. ereae L uti. dae Trinactucin=Μandati.
Iaa. de O. s A. t. N. δε και ιι δε Re Judicia qualiquida Iuris antiqui sententia licet Doctores communiter dissentiant. gaudeo tamen nostram Curiam praetulisse juris civilis doctrinam. apud Sandium lib.I. tu. 4. De . g. in . 6. Remotis igitur his articulis, ut alienis, aut expeditae decisionis, plurimum est allevata dissiculistas propositae Quaestionis. ad hos terminos red-ustae; Si quis non restituerit rem, ad quampnaeis standam sine tempore certo erat obligatus, eaque perierit, am deterior iacta. veroque pretio aestimanda sit, cujus temporis habendi sit ratio: Distinguendum. In bonorii judiciis rei dicando tempus si matur, instrictissipectatur tempus itaris conte sata. I. I. s. a. d. Commod. quam regulam male nonnullos ad casum juramenti in litem referre. modo demonstratum est; sit quidem in aeg. a. 'namenti illius mentio ; sed opponitur ei aestimatio quanti res sit. de qua est haec distinctio. ut sic oppositio illa declaratur in I r. a. I. s rosisstinis Iulit uris . Uerum huic distinetiovi opponitur agmen textuum , quin recenset, ct suo inore conficit wissenbachius noster, ad tit. de Reb. ered. n. Il. σια sed quorum numero multum derogare potuisset. si in mentem ei venisset, quod ratio negoti me natura omnino exigere videtur, etsi bu CL
aliique cum eo disputent in contrarium. Scilicet. tempora Litis contestatae ct Rei judicatae non esse accipienda, in puncto, sed ut terminos, quos ad usque fiat aestimatio, ut reus, qui est in mora, te Matur ad id pretium . quo res plurimi fuit a tempore morae, usque ad litem contestatam in friactis, ct in bonae fidei iudiciis inqua adsententia anti Hoc est, quod Ulpianus ait in I. a. h. t. clundixisset, condemnationis tempus spectandum, subjungit in me, reducendam aestituationem ad
tempus mora. . Idem Ulpianus in I S. I. . de Condia. fura. Quaeritur. cujus te stris aestimatio fiat, placet, inquit, id ισmpus Pectandum, quorer unquam plurimi fuit.
tii . hancce laxiorem suggerit interpretationem. Nam primo. si dicamus, in striclis pnaecise tempus litis contestatae spei tanduin, in bonae fidei judiciis tempus rei judicatae . non quod ante sentemtiam fuit, tum mora longior debitoris conditi nem non faceret deteriorem . sed aeque ad ejus commodum quam ad damnum Pertineret, qu-do non minus vilissimum in illis punctis temporum, quam maximum potuit esse pretium; at secundum explicationem nostram. mora semper ad deteriorem debitoris conditionem pertinet, juxta regulam, Unicuique sua inora nocet, L VI. g. a. de R. ysi, inquam, in id quod res unquam 6 urtini fuit, cunetitor teneatur. Secunda ratio , Mora perpetuat obligationem, Is . I. Iequiturari V. O. Quando igitur ante Iitem contectatam. mora commissa, res fuit pluris, eo tempore debitor in eam aestimationem. quae tunc est in praesenti, tenetur. atque haec obligatio semel constituta
pir moram continuatur, nec adeo decrestere potest, ut saepe fieret, si temporis ante litem contest tam ratio non haberetur. sed tantum ejus momenti, quo litis contestatio peragitur. Non opus est, ut dicamus, per moram inauci novam obligationem, quae est instantia D. Wissen bachii, quasi utra i 4. di Operi liberti ubi per inoram dicitur quis in obligatione retineri: nihil opus nova. sincit obligatio continuata ad hunc, quem volumus, ellac ruin. Tertia ratio: Quandoquidem in hac quaestione fit oppositio inter judiciab. L ct stricti juris, d. o. g. a. Commod. atque illorum natura sit, ut praestationes multo pleniores& effusiores habeant, quam stricti juris uetiones. quod demonstratum est supra Part. I. non
test fieri, ut haec distinctio tali effectus disserentia careat. Si aestimationis alia sit in judiciis bonae fidei
408쪽
fidei, quam e instri stis ratio. necessiriiun dii huel . pleniorem esse praestitionem in prioribus quam in posterioribus: Et est plenior in ho-nae fidei, aristior insiti stis hac parte praestatio, si
in his reus tenuatur, ut nos putamus, quanti res
plurimi fuit usque ad litem contestatam; in bonae fidei judiciis insuper usque ad rem judicatam, ut si pendente lite creverit aestimatio, hactenus
etiam mora noceat debitori. Si uero tu puncta temporum illorum dnia taxat consideres, nihilo
plus est in bonae fidei judiciis, quam in strictis;
quia non minus evenire potest, ut res sit pinrimi, quando litis contestatio sit, quam quo tempore sententia ferenda est 9. Hae rationes facile sufficiunt, ut tueamur
sententiam nostram de aestiinatione facienda, quando nihil conventione determinatum, quae est eadem veterum Doctoriam communis, teste Fabro 4. Cod. t. a. def. 7. adversus ipsius alioriunque rationes; etiam adversus hanc, quam dixi, uod obligatio per moram non augeatur, quam aher urget inprimis: Nec enim obstat, quominus aestimatio crescat; ita enim separat Paulus a gumentum obligationis ab incremento aestimationis. Nee major fit, inquit, obluario, quod rardius agitur 2 quamvis crescat, flvinum hodie pluris fit. Λddens: merito, quia Medatum e1- Iet, harirer emptor, sive um, quoniam saltem hodie 4ndum es, quod jam otim dari oportuit. l.
2I. g. cum per Peuditorem. I. Τ. de salon. empl. Quae verba ad continuationem ejusdem aestim trinis, ex mora, demonstrandam egregie faciunt. Si vero haec. quae dicta sunt, Legibus ιχ factis occurrentibus applicentur, sorte sperare licet, tantopere celebratam hujus actioni' di meultatem longe minorem esse, liam a nonnullis intricatur.
Reus in id teneatur. quanti ro tauquam plurimisuerit, ubi nihil certe convenerit, usque ad litem contestatam, vel sententiam. capit aliquot limitationes: Quarum prima, Quod, si res petierit ante litem contestatam, Dura quam in rerum natura
existit, ejus aestimatio erescere nequeat; cum ut, que του μη orto , ejus quod non est. affectio nulla
detur: Tunc igitur a mora usque ad rei interi- min. durat incrementum aestimationis, ut traditur
in I. a. h. t. Sed est dissicilis in hypothesi aestimatio rerum, quae perierunt, praeserti in si mobiles &multae sint; nec euiin aliter quam per testes de
qualitate rerum pretioque fides fieri potest; quae
Drobatio, rebus non extantibus, admodum i
uica ec incerta est 3 quod exemplo memini
comprobatum hujusmodi. Λnno I68o. Antoniam Jennem a Consul Docchi manus, condemnationem nachis adversus colontun sui im, cum ex
cutionis Causa res ejus auctione publica esset diastracturus, mandatum dilationis, quod Colonus a Curia impetraverat, in ipso momento vendi. tionis faciendae sibi insinuatum, contemserat. Rebus distrares Colonus condemnationem adeptus ad restitutionein, damni illati ex eo, quoa res praecipiti venditione sub ve*eram diei, contra
mandatum Curiae . multo minoris quam ualerent, Venditae essent; per testes sngiuarum rerum aestimationem probare instituit, eaque via enorinem pecuniae summain, supra modum facultatum ejus, confecit. Habent enim aestim
tiones rerum pro singulorum judicio . praese tim rebus ipsis in inedio non extantibus, i Ventem latitudinem: Nec tamen alia ratio. nis per testes hoc casu, vel si testes deficiant, di contumacia dolusve arguatur, jurandi in litem a Iudice potest iniri: Neque tamen dubitandum, quin Judex, ut jurisjurandi enormitatem, sicut antea dictum, moderari potest, ita quoque testium a bitrarias aestimationes, ad fines probabilitatis r ducere queat, dc debeat. II. Hoc etiam pro limitatione dicti, quod aes maris fiat, quanti res unquam plurimi fuerit, tenendum; ipsum pretii augmentum, non conse quentia in lucri aut damni inde provenientis, esse considerandum. Si vinum vere sit pluris . hoc praestandum, non quicquid vino vendito, per negotiationem lucrari potuisset. Frumentum uanti suit in foro, tantum praestari debet; nonaannum, quod ex same familiae aut jumentorum inde suit ortum, d La/. s.f. Huic amnis est haec observatio, quod non fortuiti oc exquisiti calus, quibus res iusto majore pretio vendi putuit,' sed aestimatio communis dc forensis, ut ita loquar,
inspicienda sit, quod indiciat Ictus in L l. aι. g. s.
verbis; omnis utilitas emptoris in asimationem
venit, quae modo CIRCΛ REM ipsam com fistit.
Ia. At haec limitatio, rursus limitanda videtur, nisi dolo vel contumacia Rei non fiat restitutio; tunc enim quicquid utilitatis interceptum est, videtur adjudicandum. ex l. s. in pri de Actrou. empl. oc ex urgumento in litem iurandi, quod iuia uitum respectu on um utilicam, Permitib
409쪽
tur ob dolum vel contumaciam. Sed videndum. lum amplius usum superesse, tradunt Mornae. ne non aestimationis rationem , cum eo quod Autumn. Greenemen ad h. t. quibus contradicit interest, misceamus, de quo regulas aliquot Mi. Merenda d. lib. s. e. U. m M. Nempe, si habuimus ad rit. I. de Actian. num. N. dc de rem & usum aestimationis spectes, nihil adhuc quo laeus ad tit. de Usum iterum nobis occur- usitatius I si formulam agendi nomenque requiret. ras, dicere licet, omnes actiones esse sublatas in 13. Caeterum . Condictionis Triticariae nes- usu fori. Ti T. IV.
De eo, quod certo loco dari oportet.
I. suid haee condictio. T qualis Deus integ. II. III. qua ratione haec actio e stri juri transformetur in arbitrariam. s evus utilitas verratur. m. Non opus esse tali mutatione in b. f. judiciis. V. Paraphrasis L Centum Capua. h. t. VI. Castis, quibus hac actio cessat. VII. us ejus hod.
Condictio de eo, quod certo loco est; Qua
id quod certo loco promissum dari debuit, alio loco petitur, facta commemoratione loci, quo dari duouit. Cujac.parat. h.
Dic potiui, ubicunque Reus forum habet legia timum, e domicilii, sive contractus, vel submis-flonis, modo reus in eodem loco reperiatur. Satis enim hoc intelligitur, eum, qui certo loco dare pronii sit, non pisse quovis loco infinite conveniri. Ex eo, quod nos addidimus. responderi potes ad i. 43. de ludi c. l. 6. I. I. de Consh pec. l. 2I. de Condici. Indeb. l. 37. . a. de V. O. Adde Struv. n. 69. h. Sin re1olui. ibid.
Tres suntsententiae circa bane quaesionem. Una , posse conveniri eum, qui certo loco promisit. quocunque in loco, etiam alias incompetente, per l. 43. de judic. Secunda, posse conveniri eum in quocunque foro alio competente, cujuscunque generis sit, quam defendit Autorita ne qua non putat reo deri posse ad alium rextum obstantem d. l. 43. Nam cum reliquis textibus facilius transigitur.) Tertia, quod ille alius quici locus, de quo loquitur l. 43. At intelligendus Ialtem de foro δε- micilii, Iub quo ramen etiam comprehendi debent fora privilegiara quas- domiciliorum, ubi quis degi unctionis vel dignitatis ea a P quasementia est nostra. Probamus initio sentenisam no-sram, adducendo lora in scholio allegata. Post-uam enim es Strauchius ita praemerat, forum inae actione competens, dicens esse forum domicilii, adjeceram: Recte, non in quovis laco inrisinite. viri Struv. Ex. I 8. th. 69. ibique in re tui. ubi reis nondet ad L43. de judic. l. I 6. . I. de constit. pec. l. aT. de cond. ind. l. 13T. f. a. de V. o. Contra rationem rectam quippe es, ut afectio loci in contractu, contra intentionem contrahentium inciat.
ut ipse in foro plane incomperente conveniri pos- r. Nec obstat ulterius, quod forum domicitiιgenerati Ar omnibus causis tractandis. Cons. Struv. Ex. 9. tb. 36. adeoque si actio de eo. quod certo loco. tantum auorum domicilii restringi debeat. plane non opus fuisset. ut ea a pratore peculiariter introdiiceretur: Respondeo enim, distinguendo inter actiones b. f s strictijuris. Inipissis iebat forum istud domicilii generale, in his auIem,
eum judex regulariter non deberet verba transisgredi, non poterat citra peculiarem praetoris cone onem, actio in foro domicilii institu L Vid. l. 7.
deram porro in loco secundo: Si igitur quis in alio Deo quam domicilii, splane inconveniente, actionem ivstituerit, eum non filum iure veteri causa
cecidiis, sed etiam jure noviori in triplum Disse
condemnatum, arbitror arg. L 33. Insi. de aditon.
poti nium verbis: Sin autein quantitate. vel alio modo. Adde quos citat Philin. in usu Prael. Inst. lib. 4. Ecl. 37. n. 6. Moribus no ris opponeretur in hoc ea exceptio fori incompetentis, reusque ab instantia abselveretur, s in expensas condemnaretur, salvo tamen jure actoris actionem debito in loco instituendi. Dicis: at vero haec loca non probant. quoi est in quaestione. Oppugnant enim saltem sententiam primam, quam ta JAFerus oppugnat non autem oppugnanx secundam, nec ergo probant fracVe tertiam. Respondeor Neque tum putabam esse plures sententias duabus. adeoque refutata illa prima, credebam non opus
410쪽
DE EO, QUOD CERTO LOCO DARI OPORTET.
esse ut aliquid adderem. Jam vero postquam Auror illam tum ignoratam sententiam defendisi ostendendum espaucis, eam repugnare sesui communi, id est. Ain lege illa Q. verba, alio quoc. l
co, semel explicentur, alio quoc loco competente, non possester alium locum competentem quemcunque atium intelligi, quam locum domicilii, vel
tibi quis degit tanquam in foro privilviato; Cum de alio fora genere non sit casus dubilis. Nempe quatuor hunt fora ordinaria, domicilii, contractus, reissae, delicti commissZ forum contractus hie non intelligitur per alium locum, quia, A quis certo loco dare promisit, is ipse loeus, ubi dare promisit, est Iocus contrasynt di, ut ex primis principiis notum es, ergo non potest seub nomine alterius Dei in d. l. intelligi. Forum delicti commissi, etiam non potes obtinere, quia hoc saltem obtinet in actionibus ex delicto. De Foro rei sita
par est ratio, quia forum rei strae locum saltem habet in actionibus realibus, vel interdictis. Ergo quid amplius restat y Nullum forum, nisi forum domicitii. Iam facile cadit doctrina sutoris: Ubicunque, inquit, Reus torum habet legitimum, sive domicilii, bene sive contra mis, atquisorum contractus es illud ipsum, ubi solvere promisito vel submissionis. Ad hoc vero respondemus: I. Bene, quod Autor i e agnoscat, forum rei sita es delicti hie esse impertinens. II. Forum submissionis, quale fori ordinartigenus y Credo, Autorem novum rerminum II e xisse, es jubstituisse, ut Ialtem haberet quid, quod dicis gratia Verret I Neque enim supra, ubi de foro competente plena manu agit, quicquam de Foc foro jubmissionis deprehendere torui. III. Si intellisit furum incompetens , sed cui reus snte se Iubmisit, quidem initio non merebatur collocari inter genera fori legitimi. ut de quibus hie disserae agit Autor deinde etiam non poterat astierri in quae- Ilione deforo, ubi quis tenetur respondere invitus.
fidei & striisti juris, consistere in hoc potissimum, quod in actionibus strictis judex non potest ex.
cedere terminos conventionis inter contrahentes fietae, di quod in opposita specie judex habet liberam potestatem aesti inandi ex bono ct aequo, quod alter alteri dare praestare debeat, etiam ultra expressam conventionem, ut declaratum est in parte priore P. qto. n. G. Quando igitur aliquis ex stipulatu. aliove stricti juris contra mi, alteri certo loco debere coeperat, si quidem eo loco, qui expressis erat a partibus, actio movere-
juris erat, ita exercebatur. Verum si contingeret alio loco fieri petitionem, etsi Rcus ibi sorum haberet, tamen aistio procedere non poterat quia judicis officium egredi nequibat terminos conventionis, quae certi loci meminerat; praesertim quia praeflationes ex varietate locorum redundantes. saepe inagni erant momenti .ut Gaius exponit in L I. h. t. Quare ut id, quod ratione loci intererat, salvo juris ordine peteretur, Opus suit actionis naturam non adeo mutari. quam aliquid ejus qualitatibus superaddi: Hoc erat, ut judex ejus quod interest, ex varietate loci rati nem habere posset; nec itia partium conventioni adsti illus, ex aequitate condemnationem in e rari posset, quo sensu placuit hanc a stionem non amplius stridii juris appellare . sed arbitrariam. in i νη. g. I. I t. tu. h. 3. At hoc loco rursus observandum venit, Arisbitrariam vocari hanc actionem non eo sen1b, quo arbitrariae speciem faciunt oppositam bonae
fidei & striisti juris a stionibus, idque ab arbitrio, id est, a jussit Judicis rem jubentis restitui, cui si
non pareatur, sequi solebat condemnatio in aliquid majus, ut ad rit. pr.ecedentem observatum est; sed ab illo arbitrio aestimandi id, quod ratione loci interest, in ipsa ultima 1ententia. Proinde cum arbitrium non inserat disserentiam spocilies in . sed qualitatem adjectiliam, manet in se quae prius suit, adeoque striisti juris adhuc est actio. Si, ut plerumque fit, agatur ex stipulatu, manet eadem e stipulatuue io, & judicis Officium ampliatur, La. g. 7. 1 8. h. Ide inest, si e testamento, quae est etiam striisti juris, mota sit a filo. I s. h. & liquidius, condictio certi e mutuo, LesCaeterum, datur haec aetio stipulatori quidem.
non tamen semper in ejus utilitatem, sed tam in Commodum rei, quain aeraris, si per hunc steterit, quo minus certo loco solveretur, l. a.'.
4. Ex his facile colligitur, quod in b. f. jud. haec adje stitia qualitas necessaria non est: quia natura illorum Deile id quod interest complectitur, licet extra conventionem, L 7. pr. h. nisi respe stus lipulationis alicujus accetariae. g. r. eod. Denique nota, eum, qui alio tempore petit, quam quo convenerat, nullam qualitatem novam insurrejudicio, quoniam id, quod hae enus interest, actione ex stipulatu per se poteli peti, L 14. de V. O. Ratio differentiae inter locum & teinpus videtur. primo, quod adjeetum tempus non solet alias mutare naturam actionis, neque vim ejus suspen-